İZMİR-NİF DAĞI ÇEVRESİNDEKİ YERALTI SUYU NİTRAT KİRLİLİĞİ BOYUTUNUN MEVSİMSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 7. ULUSAL ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ KONGRESİ YAŞAM ÇEVRE TEKNOLOJİ Ekim 2007 İZMİR TMMOB ÇEVRE MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR-NİF DAĞI ÇEVRESİNDEKİ YERALTI SUYU NİTRAT KİRLİLİĞİ BOYUTUNUN MEVSİMSEL DEĞERLENDİRİLMESİ Rahime POLAT 1, Alper ELÇİ 2, Celalettin ŞİMŞEK 3, Orhan GÜNDÜZ 2 1 Çevre ve Orman Bakanlığı, Dış Kaynaklı Projeler Şube Md., ANKARA, e-posta: rahimepolat@gmail.com 2 Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Böl., Buca-İZMİR, e-posta: alper.elci@deu.edu.tr, orhan.gunduz@deu.edu.tr 3 Dokuz Eylül Üniversitesi, Torbalı Meslek Yüksek Okulu, Sondaj Böl., Torbalı-İZMİR, e-posta: celalettin@deu.edu.tr ÖZET - Bu çalışmada İzmir in su kaynaklarının önemli bir bölümünü sağlayan karstik akiferlerin yer aldığı Nif Dağı ve çevresindeki yeraltı sularındaki nitrat kirliliğinin boyutlarının mevsimsel olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma alanında yirmibeşi kuyu ve otuzdörtü pınar olmak üzere toplam ellidokuz örnekleme noktası seçildikten sonra kış mevsimi kararlı yeraltı suyu akım koşullarının oluştuğu Nisan 2006 ve kurak sezonu temsilen Eylül 2006 da olmak üzere iki kez su örnekleri toplanmıştır. Örneklerin nitrat analiz sonuçlarının konumsal ve zamansal olarak değerlendirilebilmesi için nitrat konsantrasyon dağılımı ve mevsimsel değişimleri gösteren haritalar oluşturulmuştur. Çalışmanın sonucunda Nif Dağının batısında her iki örnekleme dönemi için 50 mg/l den yüksek nitrat değerlerine rastlanmıştır. Ayrıca, nitrat kirliliğindeki mevsimsel değişiminin konumsal dağılımın heterojen olduğu gözlenmiştir. Yaz aylarında daha az olması beklenilen yeraltı sularındaki yağış ve beslenme kaynaklı seyrelmenin buna paralel olarak bölgedeki nitrat konsantrasyonlarına yansımadığı ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: yeraltı suyu, nitrat, karstik akifer SEASONAL ASSESSMENT OF THE EXTENT OF NITRATE CONTAMINATION IN GROUND WATER AROUND NIF MOUNTAIN IN IZMIR ABSTRACT - The objective of this study is to make a seasonal assessment of nitrate contamination extent for the Nif Mountain karstic aquifer that constitutes a significant portion of Izmir s water resources. 25 wells and 34 springs were selected in the study area and water samples representing steady-state winter ground water flow conditions and dry summer conditions in April and September 2006, respectively, were collected. In order to spatially and temporally assess the nitrate analysis results of the samples, maps showing nitrate concentration distribution and seasonal changes were generated. As a result nitrate concentrations exceeding 50 mg/l were observed west of the Nif Mountain for both sampling periods. Furthermore, the spatial distribution of seasonal changes of nitrate contamination appeared to be heterogeneous. It is also observed that the expected decrease in dilution due to less precipitation and ground water recharge in the summer months was not reflected in the regions nitrate concentrations. Keywords: ground water, nitrate, karstic aquifer

2 İzmir-Nif Dağı Çevresindeki Yeraltı Suyu Nitrat Kirliliği Boyutunun Mevsimsel Değerlendirilmesi GİRİŞ Tarımsal sulama ve gübreleme tekniklerindeki hatalar sonucu oluşan fazla nitratın yanı sıra evsel ve endüstriyel atıksularından veya hayvansal atıklardan kaynaklanan nitrat, doğrudan deşarj veya topraktan sızıntı yoluyla yeraltı suyuna geçebilir. Yeraltı suyuna ulaşan nitratın, doğal tutunması (giderimi), seyrelme, denitrifikasyon ve bitkiler tarafından tüketimle sağlanır. Ancak seyrelme nitrat konsantrasyonlarını düşürmesine rağmen nihai bir giderim söz konusu değildir. Denitrifikasyon ise nitratın ana giderim mekanizması olmasına rağmen sadece belirli koşullar altında gerçekleşir. Buna ek olarak, nitratın bitkiler tarafından kullanımı ise bitkilerin büyüme hızına bağlı olarak sınırlıdır (Hill, 1996). Nitrat, aerobik yeraltı suyu koşullarında bozunmaz ve stabildir. Bu sebeplerden dolayı, Türk İçme Suyu Standardı TS 266 da belirtilen sınır değeri olan 50 mg NO 3 /L yi geçmesi durumunda, nitrat giderimi için arıtma şarttır. Nitrat giderimi içme suyu arıtımında tercih edilmediğinden yeraltı sularında nitrat kirliliğinin önlenmesi öncelikli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitrat kontrol stratejilerinin uygulanmadığı sahalarda, çoğunlukla akiferin yapısı ve özelliklerine de bağlı olarak yeraltı suyunda nitrat kirliliği gözlenebilmektedir. Örneğin yeraltı suyu kaynakları bakımından diğer akiferlere göre daha çok su potansiyeli olan karstik akiferlerde, genellikle hızlı, kayaçla kısa süre temas eden bir dolaşım vardır. Bu sebepten, karstik akifere bir kirlilik girişi olduğunda, doğal tutunum az gerçekleşebilmektedir. Yeraltı suyundaki nitrat kirliliği son yıllarda ülkemizde de çokça önem verilen bir sorun olarak göze çarpmaktadır. Aşırı nitrat içeren yeraltı sularının, içme suyu olarak kullanımı önemli sağlık sorunlarına sebep olmaktadır. Çoğunlukla altı aydan küçük bebeklerde görülen methemoglobinemi hastalığının sebebi nitrattır. Bunun yanı sıra sindirim sisteminde de kanser riskini artırdığına ve idrar yollarında rahatsızlıklara yol açtığına dair birçok bulgular mevcuttur (Pontius, 1993; Wasik v.d., 2001). Bu çalışmada, İzmir in su kaynaklarının önemli bir bölümünü sağlayan karstik akiferlerin yer aldığı Nif Dağı ve çevresindeki kuyu ve pınarlarda nitrat kirliliğinin boyutlarının mevsimsel olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Nitrat kirliliğin yerel hidrojeolojiyle ilişkilendirilmesi de bir diğer amaçtır. Çalışma sahasının güneybatısındaki akiferler, büyük bir içme suyu havzasını beslediğinden; Nif Dağı ve çevresindeki yeraltı suyunda bulunan nitrat konsantrasyonlarının tespiti, İzmir in içme suyu ihtiyacının büyük bir miktarını sağlayan Tahtalı Havzası nı besleyen yeraltı suyunun da kirlilik durumunun tespiti açısından büyük bir önem taşımaktadır. 2. ÇALIŞMA SAHASI Çalışma sahası olarak, İzmir in yeraltı suyu kaynaklarının beslenmesi bakımından üç önemli dağından biri olan Nif Dağı ve çevresindeki Cumaovası, Bornova ve Kemalpaşa ovaları seçilmiştir (Şekil 1). Nif Dağı jeolojik formasyon olarak allokton kireçtaşlarından olup karstik bir akifer sistemi barındırmaktadır. Bu nedenle hidrojeolojik açıdan karmaşık bir yapıya sahiptir (Şimşek v.d., 2007). Su potansiyeli yüksek, fakat çoğunlukla kirlenebilirliği de fazla olarak bilinen bu karstik akiferden akan yeraltı suları, ovalara doğru inip havzalara kadar dağılmıştır. Bu sebeple, nitrat kirliğinin boyutlarının daha iyi anlaşılabilmesi için çalışma sahası dağın çevresindeki ovaları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Bölgede, yazları sıcak ve kurak; kışları ise ılık ve yağışlı olan tipik Akdeniz iklimi görülmektedir. Genellikle Aralık-Mart ayları arasında yağış alan çalışma alanına, ortalama 600 mm civarında yağış düşmektedir. Çoğunlukla yağmur formunda gerçekleşen yağışlar, dağın deniz seviyesinden 1450 m yüksekliğindeki üst kısımlarında belli dönemlerde kar olarak da gözlenebilmektedir. Bornova meteoroloji istasyonunda yılları arasında gözlenen uzun yıllar ortalamalarına göre çalışma alanına düşen yağışın %86 sı yağışlı dönem olarak tanımlanan Kasım-Nisan aylarında, %14 ü ise kurak dönem olarak adlandırılan Mayıs-Ekim aylarında gerçekleşmektedir. En yakındaki meteorolojik gözlem istasyonu Bornova da yer almaktadır ve 2005 yılları arasında yapılan ölçümlerdeki bölgedeki ortalama yıllık yağış yüksekliği 594 mm olarak bulunmuştur (DMİ, 2006) m lik Nif Dağı zirvesinde, kışın kar yağışı olsa da bu kar kalıcı değildir. Çalışma sahası içinde kalan, yoğun endüstriyel ve tarımsal faaliyetlerinin gerçekleştiği Bornova, Kemalpaşa ve Torbalı ovalarındaki nüfus sayısında artış gözlenmektedir yılı nüfus sayımında, Nif Dağı etrafındaki Bornova, Kemalpaşa, Buca, Menderes ve Torbalı ilçelerindeki toplam nüfus yaklaşık kişi olarak belirtilmiştir. Bu durum, Nif Dağı akifer sistemindeki çevresel stresi arttırmaktadır. Çalışma alanında, çevresel stresi arttıran insan kaynaklı faaliyetlerin en başında, endüstriyel faaliyetler gelir. Nif Dağının kuzeyinde yer alan, Bornova ve Kemalpaşa alüvyon akifer sistemleri üzerinde gelişmekte olan yerleşim ve sanayi tesislerinden kaynaklanan sıvı ve katı atıklar uygun arıtma ve bertaraf koşullarının oluşmaması veya kazaların meydana gelmesi durumunda yeraltı suları için bir tehdit oluşturabilir. Alanın güneyi ve güneybatısı ise Tahtalı Barajının varlığı nedeniyle kuzeyine göre

3 Polat, Elçi, Şimşek ve Gündüz 484 Şekil 1. Çalışma sahasının genel vaziyet planı korunan bir havza niteliği taşımaktadır. Ancak Gaziemir ilçesinde yer alan havaalanı, Menderes ve Kısık kesiminde yer alan sanayi tesisleri, Tahtalı İçme Suyu Havzası nın yeraltı suyu açısından beslenme alanları içerisinde yer almaktadır. Bunların dışında aynı yerlerde potansiyel olarak yeraltı suyunda nitrat kirliliğine neden olabilecek yoğun tarımsal faaliyetlere de rastlanmaktadır. Alanın doğusu ise aynı şekilde tarım alanı olarak kullanılmaktadır. 3. MALZEMELER VE YÖNTEM Çalışma üç aşamalı olarak gerçekleşmiştir: (1) arazi çalışması ve yeraltı suyu örneklerinin toplanması, (2) örneklerin analizi ve (3) analiz sonuçlarının bir coğrafi bilgi sistemi yardımıyla haritalarndırılıp, yorumlanması.

4 İzmir-Nif Dağı Çevresindeki Yeraltı Suyu Nitrat Kirliliği Boyutunun Mevsimsel Değerlendirilmesi Arazi Çalışması Çalışma sahası içindeki ölçüm noktalarını belirlemek için, 2005 ve 2006 yıllarında Nif Dağı ve civarındaki ovalara bir dizi keşif gezisi yapılmıştır. Bu aşamada, 1/25000 ölçekli bir topoğrafik haritadan ve bir portatif GPS (Küresel Konumlama Sistemi) aletinden yararlanılmıştır. Yapılan seferlerde bölgenin hidrojeolojisinin ve jeolojisinin genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu keşifler sırasında, çalışma alanındaki potansiyel örnekleme noktaları durumundaki pınarlar ve kuyular belirlendi ve bu noktaların koordinatları eldeki haritaya işaretlenerek kuyu veya pınar mı olduğu da belirtilmiştir. Ayrıca, kuyuların derinlikleri ve üretim kapasiteleri gibi veya pınarların boşalım mekanizmaları ve debileri gibi birçok ayrıntıda not edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda, yirmibeşi kuyu ve otuzdörtü pınar olmak üzere toplam ellidokuz örnekleme noktası seçilmiştir. Kış mevsimini temsil eden yeraltı suyu örnekleri, kış mevsimi kararlı yeraltı suyu akım koşullarının oluştuğu Nisan 2006 da alınmıştır. Tarımsal sulama ve yaz kuraklığını temsil eden örneklerse Eylül 2006 da toplanmıştır. Suların fizikokimyasal özelliklerinden ph, elektriksel iletkenlik, su sıcaklığı ve tuzluluk, taşınabilir multimetre probları ile yerinde ölçülmüştür. Nitrat ile birlikte diğer temel anyon ve katyonların, ağır metallerin ve izotop analizleri de yapılmıştır, ancak bu bildiride gösterilmemiştir. Alınan örnekler polietilen kaplarda havayla yoğun teması kesilecek şekilde ağzına kadar doldurulup kapatıldı, portatif soğutuculara kondu ve aynı gün içinde buzdolabına sevkedilmiştir Örnek Analizi Ve Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi Suların fizikokimyasal özellikleri bir arazi tipi multimetreyle yerinde ölçülmüştür ve laboratuvar analizi için ölçüm noktalarından yeraltı suyu örnekleri alınmıştır. Kış mevsimini temsil eden yeraltı suyu örnekleri 2006 yılının Nisan ayında, sulama ve kurak geçen yaz sezonu temsil eden örneklerse Eylül 2006 da toplanmıştır. Bu şekilde yaz kuraklığının ve tarımsal sulama faaliyetlerinin, nitrat kirliliği mekansal dağılımına olan etkileri gözlenebilmesi amaçlanmıştır. Yeraltı suyu örneklerindeki nitrat konsantrasyonlarının analizi için Dokuz Eylül Üniversitesi-Çevre Mühendisliği Bölümü Su Laboratuvarındaki iyon kromotografi (IC) cihazı kullanılmıştır. Elde edilen nitrat konsantrasyon değerleri, bir coğrafi bilgi sistemi olan Surfer 8.0 (Golden Software) programı ile farklı biçimlerde haritalandırılmıştır. Kış ve yaz mevsimlerindeki mutlak nitrat kirliliği dağılımını gösteren haritaların yanı sıra, konsantrasyonlardaki mevsimsel değişimin mekansal dağılımını da gösteren haritalar da oluşturulmuştur. Böylelikle Nif Dağı ve çevresi yeraltı sularındaki nitrat kirliliği mekansal ve zamansal olarak değerlendirilebilmiştir. 4. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRMELER Yapılan analizler sonucunda, çalışma alanındaki suların genel hidrojeolojik özellikleri iki grup altında toplanmıştır. Bunlardan biri hızlı bir dolaşıma sahip, kayaçla kısa süre temas eden, yüksek debili, Nif Dağı karstik akifer kaynakları, diğeri ise Nif Dağından beslenen fakat su dolaşım hızı daha yavaş olan, ve bulunduğu ortamdaki kayaçla daha uzun süre temas eden, kimyasal değişime uğradığından dolayı mineral yoğunluğu daha fazla olan ovadaki yeraltı suları. Bahsedilen ikinci grup sular, yoğun olarak içme, sulama ve kullanma suyu amaçlı kullanılan suları oluşturmaktadır. Su analizi sonuçları, Nif Dağı karstik sisteminin uzantısı durumundaki ovalarda yer alan; Neojen yaşlı kiltaşlarının, kireçtaşlarının ve alüvyon akiferlerin mineral bileşiminin değişkenliğini ve bu kayaçların, bu düşük debili suların kimyasına etkisini ortaya koymaktadır. Ayrıca, elde edilen bu sonuçlarla, Nif Dağı ovalarındaki yeraltı sularında elektriksel iletkenlik artışının sadece kayaç bileşimine bağlı olmadığı, aynı zamanda insan kaynaklı faktörlerinde bu artışta etkili olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Çalışma alanında asıl besleyici kaynak özelliğinde olan Nif Dağı sularının ve beslediği ovalardaki sulardan alınan örneklere ait su fizikokimyasal paremetreler ve nitrat konsantrasyonları Tablo 1 de sunulmuştur. Çalışma alanındaki tüm suların yaz ve kış ölçümlerindeki ph değerleri, zayıf alkalin ve nötr özellikler taşımaktadır. Nif Dağı zirvesinden ovalara kadar geniş bir aralıktan alınan suların sıcaklıkları ve elektriksel iletkenlik (EC) değerleri her iki mevsim için de oldukça değişkendir. Bu fizikokimyasal parametrelere ait, yaz mevsimini temsil eden Eylül ayı ölçüm değerlerinin örnekleme noktaların %75 inde, kış mevsimini temsil eden Nisan ayı ölçüm değerlerine göre daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Kıştan yaza EC değerlerindeki artış, yeraltı suyunun yüzeyden beslenme oranının azalması ve yeraltı suyu dolaşımının yavaşlamasına bağlı olarak, akifer içi hidrodinamiklerinin ve sürekli devam etmekte olan karstik çözünme süreçlerinin EC değerlerinin artışındaki baskınlığına işaret etmektedir.

5 486 Polat, Elçi, Şimşek ve Gündüz Tablo 1. Alınan yeraltı suyu örneklerindeki analiz sonuçlarının özeti (örnek sayısı = 59) Örnek. Zamanı ph EC (µs/cm) Nitrat (mg/l) min. ort. maks. min. ort. maks. min. ort. maks. Nisan 2006 Eylül Ayrıca, dağ zirvesinden ovalara indikçe sulardaki ph ve sıcaklığın artmakta olduğu, suların ovalardaki iyon değerinin artmasına bağlı olarak da elektriksel iletkenlik (EC) değerinin de yine aynı şekilde arttığı gözlenmiştir. Çalışmanın esas amacı olan nitrat kirliliğinin mekansal ve mevsimsel değerlendirilmesinin yapılabilmesi için oluşturulan haritalar Şekil 2, 3 ve 4 te gösterilmektedir. Bu haritalarda dikkat çeken genel nokta; Nif Dağı nın yüksek kesimlerinden ovalara doğru inildikçe nitrat konsantrasyonlarında genel olarak artış gözlemlenmesidir. Bu gözlemler, ovalardaki yerleşim hayatının yeraltı sularındaki nitrat kirliliğini de tetiklediğini ortaya koymaktadır. Aynı durum yine diğer kirletici haritalarında da gözlemlenir (burada gösterilmemiştir). Nitrat kirliliği dağılımına mevsimsel bazda bakıldığında, Nisan ve Eylül aylarındaki ortalama nitrat konsantrasyonları sırasıyla, ve mg/l olduğu tespit edilmiştir. Nitrat konsantrasyonlarındaki aşırı artışlar, çalışma alanında düzensiz ve dağınık bir şekilde varlığını gösterir. Örneğin kuzeybatıdaki ve güneybatıdaki yerleşim veya tarım faaliyetlerinin olduğu alanlardaki nitrat değerleri her iki dönem için yüksek çıkmıştır. Her iki döneme ait analizlerinden elde edilen verilerde, ölçüm noktalarındaki nitrat konsantrasyonlarının, Türk İçme Suyu Standardı TS 266 da belirtilen sınır değeri olan 50 mg/l yi özellikle Nif Dağı nın batısındaki ölçüm noktalarında geçtiği ortaya konulmuştur. Örneğin İzmir Körfezi yakınındaki P 03 pınarında, nitrat konsantrasyonu Nisan da 294 mg/l ve Eylül de 241 mg/l olarak ölçülmüştür. Ayrıca çalışma alanın güneybatısında, Tahtalı Havzası yakınında bulunan K-18 kuyusundaki nitrat konsantrasyonun da Nisan da 164 mg/l ve Eylül de 344 mg/l olarak gözlenilmesi de dikkat çekicidir. Nisan ve Eylül ayı mutlak nitrat kirliliği dağılımı haritalarının ilk bakışta birbirine benzemesi, mevsimsel değişimdeki artışın mekansal olarak homojen olduğunu düşündürmektedir. Ancak, nitrat konsantrasyonlarındaki mevsimsel değişimi gösteren harita (Şekil 4), kirlilik değişiminde homojen olmayan bir dağılım olduğunu ortaya koymaktadır. Başka bir deyişle, nitrat konsantrasyonlarındaki değişimleri dağılımında herhangi bir somut konumsal trendin olmadığı bir rastgelelik göze çarpmaktadır. Örneğin, ölçüm noktalarının yaklaşık olarak %35 indeki konsantrasyon değişimi 0.5 mg/l den azdır; nüfus yoğunluğunun az olduğu ve tarımsal faaliyetlerin sınırlı olduğu yüksek kesimlerinde nitrat konsantrasyonlarının pek değişmediği görülmektedir. Buna karşılık, ölçüm noktalarının %30 undaki konsantrasyonlarda bir artış olmakla birlikte, %30 unda bir azalma gözükmektedir. 25 mg/l den daha fazla miktardaki artışlar, endüstriyel bölge durumundaki Kemalpaşa Ovası ndaki ve tarım arazilerin ve seraların bulunduğu Cumaovası ndaki iki kuyuda gözlenmiştir. Buna karşılık, çalışma alanında, 25 mg/l den daha fazla miktardaki düşüşlerin bulunduğu bölgeler de mevcuttur. Yağışlar sonucu seyrelmelerden dolayı nitrat değerlerinde azalmalar beklenmesine rağmen değerler kıştan yaza rastgele bir dağılımla değişmesi, nitrat kaynaklarının tarım faaliyetleri olması yanı sıra kanalizasyon sızıntıları da olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle doğal seyrelme ve çözünme süreçlerine karşın insan faaliyetlerinin de kirlilikte etkili olmasından dolayı, nitrat kirliliğinin zamansal değişimini önceden tahmin etmek güçtür. Ancak nitrat değerlerinin azalma sebepleri arasında akiferdeki dispersiyon sonucunda seyrelme, denitrifikasyon gibi doğal tutunum mekanizmalarının çalışması veya geçici nitrat kaynaklarının ortadan kalkmış olması olabilir. Diğer taraftan tarımsal gübreleme, septik çukuru veya kanalizasyon sisteminden kaçaklar, yağıştaki azalıştan dolayı yeraltı suyu beslenme oranının azalması veya nitratın çalışma sahası dışındaki bir kaynaktan taşınması nitrat artışına sebepler olarak sayılabilir. Dolayısıyla nitrat konsantrasyonlarındaki mevsimsel değişimlerini muhtemelen arazi kullanımı, yağış dağılımı, yeraltısuyu beslenme oranları gibi etkenler belirlemektedir.

6 İzmir-Nif Dağı Çevresindeki Yeraltı Suyu Nitrat Kirliliği Boyutunun Mevsimsel Değerlendirilmesi 487 Şekil 2. Nisan 2006 için Nif Dağı ve çevresindeki yeraltı sularında nitrat konsantrasyonu dağılımı Şekil 3.Eylül 2006 için Nif Dağı ve çevresindeki yeraltı sularında nitrat konsantrasyonu dağılımı

7 488 Polat, Elçi, Şimşek ve Gündüz Şekil 4.Nif Dağı ve çevresindeki yeraltı sularında Nisandan Eylüle nitrat konsantrasyonlarındaki değişimler Yeraltı suyu kalitesinin zamansal değişimini daha iyi irdeleyebilmek için örnekleme dönemlerin sayılarını arttırmak gerekmektedir. Çalışmalar sonucunda ortaya çıkan önemli noktalardan biri yaz aylarında daha az olması beklenilen yeraltı sularındaki yağış ve beslenme kaynaklı seyrelmenin buna paralel olarak nitrat konsantrasyonlarına yansımadığı gerçeğidir. Çünkü yeraltı suyu dolaşım süreleri, litoloji ve yüzeyden sızan suların alansal boyutu yeraltı suyu kalitesi değişiminde önemli etkenlerdir. Karstik akiferlerin kendine özgü yapısı kirleticilerin mekansal ve zamansal değerlendirilmesini zorlaştırır. Bu nedenle karstik sistemlerdeki dispersiyonu ve hidrodinamikleri inceleyen bilimsel çalışmaların yapılması gerekmektedir. Son olarak Nif Dağı ve çevresindeki nitrat kirliliğinin mevsimsel ve mekansal olarak değerlendirilmesi sonucunda; İzmir deki içme suyunun kalitesinin arttırılması ve devamlılığının sağlanması için bu bölgede, özellikle Tahtalı Havzası nda nitrat kontrol stratejileri geliştirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. İzmir in su kaynaklarının önemli bir bölümünün bu bölgeden sağlanmasından dolayı, buradaki su kalitesinin arazi kullanımı ve yerel hidrojeolojiyle ilişkilendirilmesine yönelik daha detaylı ve kapsamlı çalışmaların yapılması; içme suyu kaynağı durumundaki pınarların ve kuyuların daha iyi korunması ve Tahtalı Havzası koruma alanındaki mevcut kontrol mekanizmalarının taviz vermeden devamı sağlanması gerekmektedir. TEŞEKKÜR Bu çalışma 104Y290 nolu TÜBİTAK projesi kapsamında ve Avrupa Komisyonu 6. Çerçeve Programı kapsamındaki MIRG-CT kontrat numaralı Marie-Curie Uluslararası Yeniden Entegrasyon Bursu tarafından desteklenmiştir.

8 İzmir-Nif Dağı Çevresindeki Yeraltı Suyu Nitrat Kirliliği Boyutunun Mevsimsel Değerlendirilmesi 489 KAYNAKLAR DMİ (2006) Devlet Meteoroloji İşleri, İzmir Bölge Müdürlüğü Verileri. Hill, A.R. (1996) Nitrate removal in stream riparian zones, J. Environmental Quality 25: Pontius, F.W. (1993) Nitrate and cancer: is there a link? J. AWWA 85/4: Şimşek, C., Elçi, A., Gündüz, O. ve Erdoğan, B. (2007) Hydrogeological and hydrogeochemical characterization of a karstic mountain region, Environmental Geology, DOI: /s Wasik E., Bahdziewicz J., Blasszczyk M. (2001) Removal of Nitrates from Groundwater by Hybrid Process of Biological Denitrification and Microfiltration Membrane, Process Biochemistry 37:57-64.