Kilis Nedim Ökmen A.L ASİTLER BAZLAR 1

Transkript

1 ASİLER VE BAZLAR Asit, Latince acidus kelimesinden türetilmiş ve Acidus ekşi anlamına C 6 H 12 O 6 (k) C 6 H 12 O 6 (suda) Moleküler Çözünme gelmektedir. Glıkoz Bazlar alkali olarak da adlandırılır. Alkali kelimesi Arapça kökenli olup kül anlamındadır. C 2 H 5 OH (k) C 2 H 5 OH 6 (suda) Moleküler Çözünme Etil Alkol Asiler ve bazlarla en iyi tanım İsveçli bilim adamı Svante August Arrhenius a aittir 'de geliştirdiği kendi adıyla anılan Elektrolit Dissosaiya eorisi nde asit ve bazları tanımlamıştır. Glukoz ve alkoller gibi bazı maddeler suda iyonlarına ayrşmadan,yani moleküler çözünürler. Moleküller çözünen maddeler suda iyonlaşmadığı ve H veya OH - iyonu vermediği için asit-baz olamazlar. Yapısında H ve OH - bulundurmayan maddelerin asitlik ve bazlıklarını açıklamada yetersiz kalığı için daha sonraki yıllarda Bronsted-Lowry Asit-Baz anımı ve Lewis Asit-Baz anımları oluşturulmuştur. Arrhenius'a göre Suda çözündüğünde bir su molekülüne bir H (hidrojen iyonu) veren maddelere asit, OH - (hidroksit iyonu) veren maddelere baz olarak tanımlanır. Arrhenius'a göre asitler, sulu çözeltilerine hidrojen iyonu (H), baz ise yine sulu çözeltilerine hidroksil iyonu (OH - ) verebilen maddelerdir. H iyonunda elektron yoktur. amamen pozitif yükten oluştuğu için sulu çözeltilerde H 2 0 molekülü ile birleşerek H 3 0 iyonunu (hidronyum) oluşturur. H iyonları su ile birleşerek H 3 0 iyonu (hidronyum iyonu) halinde bulunur. Asitlerin sulu çözeltilerinde H çözücü ortamında serbest olarak bulunamaz. Mutlaka bir su molekülüyle etkileşir ve H 3 O iyonu oluşturur. Bu iyona hidronyum iyonu denir. epkimeler yazılırken kolaylık olması için çoğunlukla H 3 0 yerine H kullanılır. Bu nedenle H ve H 3 0 iyonları birbirlerinin yerine kullanılabilir. Suda iyonik çözünen maddelerin de suya H veya OH - iyonu vermesi gerekir NaCI (aq) MgF 2(aq) à Na (aq) Cl - (aq à Mg 2 (aq) 2F - (aq Suda iyonik çözünen her madde de asit baz olamaz,yukardaki maddeler suda iyonik çözünmesine rağmen suya H veya OH - iyonu vermediği için asit veya baz olamazlar. Asitler suya H iyonu verir. HCI (aq) HCN (aq) à H (aq) Cl - (aq à H (aq) CN - (aq H 2 SO 4(aq) à 2H (aq) SO 4-2 (aq) HNO 3(aq) à H (aq) NO 3-1 (aq) H 3 PO 4(aq) à 3H (aq) PO 4-3 (aq) HCO 3 (suda) à H (suda) CO 3 2 (suda) HCl, HNO 3, H 2 SO 4, H 3 PO 4 ve CH 3 COOH gibi maddeler sulu çözeltilerine H verebildikleri için Arrhenius asididir (Asit) NaOH, KOH, Mg(OH) 2, Ba(OH) 2, Al(OH) 3 gibi maddeler de sulu çözeltilerine OH - verebildikleri için Arrhenius bazıdır.(baz) HCI, HN0 3 ve gibi maddeler Arrhenius asididir..(asit) Bir bileşiğin asit olduğunu molekül formülünün hidrojen elementi ile başlamasından tanıyabiliriz. H 2 SO 4, H 2 CO 3 gibi Organik asit ise karboksil grubu içermesinden tanırız. C 6 H 5 COOH,HCOOH,CH 3 COOH gibi CH 4, C 2 H 2, NH 3 bileşiklerinin moleküllerinde hidrojen atomu başta olmadığı ve karboksil grubu içermediği için asit değildir. Bir maddeye asit veya baz diyebilmek için; Suda iyonik çözünmesi ilk şarttır.suda moleküler çözünen maddeler asit veya baz olamazlar. HCOOH à HCOO - H (aq) Formik asit Format iyonu CH 3 COOHà CH 3 COO - H (aq) Asetik Asit Asetat iyonu Bazlar suya OH - iyonu verir. NaOH (aq) à Na (aq) OH - (aq) Mg(OH) 2(aq) à Mg 2 (aq) 2OH - (aq) Ba(OH) 2(aq à Ba 2 (aq) 2OH - (aq) Ca(OH) 2(aq à Ca 2 (aq) 2OH - (aq) NH 3 H 2 O à NH 4 1OH - Amonyak Amonyum iyonu Kilis Nedim Ökmen A.L ASİLER BAZLAR 1 myavuzdeniz@hotmail.com

2 Asitlerin Özellikleri Suda çözününce ortama H iyonu verirr - HCl (g) H (suda) Cl (suda) ph ları 7 den küçüktür(25 0 C ta) poh ları 7 den büyüktür. (25 0 C ta) Sulu çözeltilerinde H iyonu derişimleri OH - iyonu derişimlerinden fazladır Asitler mavi turnusolu kırmızıya, çevirir. atları ekşidir Yakıcıdırlar, açık yara ve ele yakıcılık hissi verirler Aşındırıcı ve tahriş edicidirler. Bazların Özellikleri Suda çözününce ortama OH - iyonu verirler. - NaOH (s) Na (suda) OH (suda) BAZ ph ları 7 den büyüktür(25 0 C ta) poh ları 7 den küçüktür(25 0 C ta) Sulu çözeltilerinde OH - iyonu derişimleri iyonu H derişimleribden fazladır Bazlar kırmızı turnusolu maviye çevirir. atları acıdır. Kaygandırlar, ele kayganlık hissi verirler. Asitler ile bazlar vererek nötürleşme tepkimesi verirler, tuz ve H 2 O oluştururlar. Suda çözününce iyonlaşma yüzdesi kuvvetliliğini belirler. % 100 iyonlaşan asit kuvvetlidir. Sulu çözeltileri elektrolit (elektriği ileten) maddelerdir elektrik akımını iletir. Elektriği iletme miktarları derişimlerine ve kuvvetliliklerine bağlıdır.kuvvetli olanlar daha iyi iletir. Aşındırıcı ve tahriş edicidirler Asitler ile bazlar vererek nötürleşme tepkimesi verirler,uz ve H 2 O oluştururlar. Suda çözününce iyonlaşma yüzdesi kuvvetliliğini belirler. % 100 iyonlaşan baz kuvvetlidir. Sulu çözeltileri elektrolit (elektriği ileten) maddelerdir elektrik akımını iletir. Asitler Karbonat içeren tuzlar ile tepkimeye girebilirler. Bunun sonucunda tuz ve su ile birlikte C0 2 gazı oluşur. CaCO 3(k) 2HCl( aq) à CaCl 2(aq) CO 2(g) H 2 O (s) Na 2 CO 3(k) H 2 SO4 (aq) à Na 2 SO 4(aq ) CO 2(g) H 2 O (s) Sulu çözeltideki tepkimesi Elektriği iletme miktarları derişimlerine ve kuvvetliliklerine bağlıdır.kuvvetli olanlar daha iyi iletir. v H içeren her bileşik asit değildir. C 6 H 12 O 6 (k) C 6 H 12 O 6 (suda) C 2 H 5 OH (s) C 2 H 5 OH (suda) Şeker Etil olkol HCl (g ) H 2 O (s) à H 3 O (aq) Cl - (aq) Suda çözündüğünde H iyonu oluşturamaz asit değildir. HNO 3 (g) H 2 O (s) à H 3 O - (aq) N O 3 (aq H 2 SO 4 (g) 2H 2 O (s) à 2 H 3 O 2- (aq) SO 4 (aq) NaOH (k) H 2 O (s) à OH - (aq) Na (aq) KOH (k) H 2 O (s) à OH - (aq) K (aq) LiOH (k ) H 2 O (s) à OH - (aq Li (aq) Ba(OH) 2 H 2 O (s) à 2 OH - (aq) Ba 2 (aq CO 2 (g) 2 H 2 O (s) à 2- H 3 O (aq) CO 3 (aq) SO 2 (g) 3 H 2 O (s) à 2-2 H 3 O (aq) SO 3 (aq) v OH içeren her bileşik bileşik baz değildir! Alkoller. R-OH (C 2 H 5 OH,CH 3 OH gibi) Yapısında OH vardır ama baz değildir Yapısında OH içerse de suda çözündüğünde OH - iyonu oluşturamadığından baz değildir. C 2 H 5 OH (k) C 2 H 5 OH 6 (suda) Moleküler Çözünme Karboksilli asitler R-COOH (C 2 H 5 COOH,CH 3 COOH gibi) Yapısında OH vardır ama baz değildir.suya H iyonu vediği için Zayıf Asitlerdir. N 2 O 5 (g) 3 H 2 O (s) à 2 H 3 O (aq) 2 NO 3 - (aq) CH 3 COOHà CH 3 COO - H (aq) NH 3 (g) H 2 O (s) à NH 4 (aq) OH - (aq) CaO (k) H 2 O (s) à Ca 2 (aq) 2 OH - (aq) NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 2

3 İNDİKAÖR Bir maddenin asit mi baz mı,asit ve baz ise ne kadar kuvvetli ne kadar zayıf olduğunu anlamamıza yarayan maddelere İndikatör denir. İşte asidik ve bazik ortamlarda rengi farklılaşan, bu sayede asitlerin ve bazların teşhis edilmesinde yararlanılan maddeler indikatörlerdir. İndikatör, İngilizce kökenli bir kelimedir ve belirteç anlamına gelir. Doğal İndikatörler Asit Rengi Baz Rengi Karalahana Pembe-kırmızı Sarı-yeşil Lavanta Renksiz Kahverengi Gül yaprağı Açık pembe Sarı Çok hassas ölçümlere gerek olmadığı zaman kullanılır. İndikatörler, ph değiştikçe çözeltide renk değiştiren zayıf bir asit veya zayıf baz özelliği gösteren organik yapılı bileşiklerdir. Bunların asidik ve bazik şekillerinin renkleri farklıdır. İyi bir indikatörün renk değiştirmesi ani ve dar aralıkta olmalıdır. Çay Sarı Kahverengi Kırmızı soğan kabuğu Açık kırmızı Açık kahverengi Kiraz Açık pembe Açık sarı Çilek Açık turuncu Sarı-yeşil Maddelerin asit mi yoksa baz mı olduğunun belirlenmesinde kullanılan birçok indikatör vardır. Kuşburnu Kırmızı Koyu yeşil icari olarak en yaygın indikatör, turnusoldur. urnusol, aslında kuzukulağı bitkisinden elde edilen bir maddedir. Bu maddenin emdirildiği kâğıt, asidik ortamda kırmızı, bazik ortamda ise mavi renk alır. Kırmızı lahana suyu asidik ortamda renksiz, bazik ortamda ise trol mavisi rengindedir Ortanca çiçeği asidik topraklarda yetiştirildiğinde mavi, bazik topraklarda yetiştirildiğinde ise pembe renk almaktadır ESİR DEĞERLİĞİ Bir asit suda çözününce ortama verdiği proton (H iyonları) sayısına asitin değerliği, bir bazın suda çözününce ortama verdiği OH - sayısına veya ortamdan aldığı proton (H iyonları) sayısına bazın değerliği denir. Asitlerde suya verilen Hidrojen iyonu (H ) sayısıdır. İNDİKAÖR ASİ RENGİ BAZ RENGİ urnusol Kırmızı Mavi imol mavisi Kırmızı Sarı H 2 SO 4(aq) à 2H (aq) SO 4-2 (aq) d:2 HNO 3(aq) à 1H (aq) NO 3-1 (aq) d:1 Bromofenol mavisi Sarı Mavi Kongo kırmızısı Mavi Kırmızı H 3 PO 4(aq) à 3H (aq) PO 4-3 (aq) d:3 Metil oranj Kırmızı Sarı Nitrazin sarısı Sarı Mavi p-nitrofenol Renksiz Sarı Bromokrezol yeşili Sarı Mavi Metil kırmızısı Kırmızı Sarı Bromotimol mavisi Sarı Mavi urnusol Kırmızı Mavi Krezol kırmızısı Sarı Kırmızı Fenolftalein Renksiz Pembe CH 3 COOHà CH 3 COO - 1H (aq) d:1 C.H. (COOH) x à xh (aq) d:x COOH içindeki O sayısı kadardır. Bazlarda suya verilen Hidroksit iyonu (OH - ) sayısıdır. NaOH (aq) à Na (aq) 1OH - (aq) d:1 Mg(OH) 2(aq) à Mg 2 (aq) 2OH - (aq) d:2 Alizarin sarısı Sarı Eflatun NH 3 H 2 O à NH 4 1OH - d NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 3

4 Adı K U V V E L İ HCI Hidroklorik Asit uz Ruhu.. emizlik İşlerinde HNO3 Nitrik Asit Kezzap.. emizlik İşlerinde H 2 SO4 HI HBr Sülfürik Asit Hidroiyodik asit Hidrobromikasit Zaç Yağı Boya Sanayi Ve Patlayıcılar B A NaOH KOH Sr(OH) 2 Ca(OH) 2 Mg(OH) 2 Ba(OH) 2 Sodyum Hidroksit Sud Kostik Potasyum Hidroksit Potas Kostik Stronsiyum hidroksit Kalsiyum Hidroksit Sönmüş Kireç Magnezyum Hidroksit Baryum Hidroksit A S İ HCIO 4 Perklorik asit Z L A NH 3 C 5 H 5 N C 6 H 5 NH 2 Amonyak Piridin Anilin H 3 PO 4 Fosforik Asit Kolalı İçecekler R N 2 H 4 Hidrazin Z A Y I F A S İ L E R H 2 CO 3 Karbonik Asit Gazoz Kolada HF Hidroflorik asit Cama etki eder HCN HN0 2 H 2 S0 3 HCI0 2 HCIO HBrO HIO Hidrosiyanik Asi Nitröz asit Sülfüröz asit Kloroz asit Hipokloröz asit Hipobromöz asit Hipoiyodöz asit HCOOH Formik Asit Karınca Asidi CH 3 COOH Asetik Asit Sirke Asidi,Sirke Ruhu C 6 H 5 COOH Benzoik Asit C 5 H 7 COOH Sorbik Asit C 4 H 6 O 6 artarik Asit Üzüm Koruyucu olarak Besin Koruyucus C 6 H 4 (OH)CO 2H Salisilik Asit Aspirinin Yapısında C 3 H 6 O 3 Laktik Asit Yoğurtta Bulunur. C 6 H 8 O 6 C 4 H 4 O 4 Askorbik Asit Malik Asit Narenciyede., İlaç Malzemesi Elma Asidi. Asitlik Düzenleme C 6 H 8 O 7 Sitrik Asit Limon uzunda C 19 H 19 N 7 O 6 C 3 H 7 COOH C 6 H 5 OH Folik Asit Bütirik Asit Fenol CH 2 CICOOH Kloro asetik asit Eksikliğinde Kansızlık Görülür. ereyağı AgOH Fe(OH) 3 Fe(OH) 2 HgOH Hg(OH) 2 v Bir maddenin baz olabilmesi için yapısında mutlaka OH grubu içermesi gerekmez. Gümüş Hidroksit Demir(3) Hidroksit Demir(2) Hidroksit Civa(1) Hidroksit Civa(2) Hidroksit NH 3 H 2 O NH 4 OH - CaO yapısında OH grubu içermese de suda çözündüğünde OH - iyonu oluşturduğundan bazdır. CaO H 2 O Ca 2 2OH - Baz özelliği gösterir. Metal Hidroksit ipi Bazlar.M x (OH) y Yapısında hidroksit iyonu (OH - )bulunduran bazlara Hidroksit ipi Bazlar denir. M x (OH) y Baz özellik gösterir. NaOH, KOH,Fe(OH) 3, Cu(OH) 2, Cd(OH) 2, Ba(OH) 2, Sr(OH) 2. Asitlerin Karbonatlı bileşiklerle tepkimeleri Asitler Karbonat içeren tuzlar ile tepkimeye girebilirler. Bunun sonucunda tuz ve su ile birlikte C0 2 gazı oluşur. CaCO 3(k) 2HCl( aq) à CaCl 2(aq) CO 2(g) H 2 O (s) C 17 H 33 COOH Oleik Asit Zeytinyağı Na 2 CO 3(k) H 2 SO4 (aq) à Na 2 SO 4(aq ) CO 2(g) H 2 O (s) NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 4

5 KUVVELİ VE ZAYIF ASİ-BAZLAR Suda % 100 e yakın iyonlaşabilen asit ve bazlar Kuvvetli Asit- Bazlar olarak adlandırılır. Kuvvetli asitler ve bazların %100 iyonlaştığı varsayılır, bu yüzden asit ve bazın molar derişimi H ve OH- molar derişimi olarak alınır. Suda az iyonlaşan asit ve bazlar Zayıf Asit- Bazlar olarak adlandırılır Suda çözününce iyonlaşma yüzdesi kuvvetliliğini belirler. Kuvvetli Asit- Bazların sulu çözeltileri elektriği zayıf olanlara göre daha iyi iletirler Zayıf asit ve bazlar; CHNH HO Û CHNH OH ph ve poh Kavramı? Herhangi bir çözeltinin asidik, bazik veya nötral olup olmadığını anlamak için derişimlerin sayıca değerlerinin logaritmik ifadelerini kullanmak daha pratiktir. Bu nedenle logaritmik bir ölçek geliştirilmiştir? ph, hidrojen iyonu derişiminin (mol/litre cinsinden) eksi logaritmasıdır. [H]'nin eksi logaritması,? (Derişim birim hacimdeki mol sayısıdır.;derişim,birim hacimdeki madde miktarı olarak düşünülebilir. ph = -log[h ] poh = -log[oh - ] C5H N H O Û C H NH OH CH NH H O Û CH NH OH poh < 7 ise Asidik Çözelti [H ] > [OH - ] poh > 7 ise Bazik Çözelti [H ] < [OH - ] [H ] >10-7 M [H ] <10-7 M Û - HOBr OBr H ph =poh=7 Nötr Çözelti [H ] = [OH - ] = 10-7 M Û - HCOOH HCOO H Û - CH3COOH CH3COO H 25 0 C de ph poh = 14 dür K su = dür Ama farklı sıcaklıklarda ph poh = 14 olmayabilir,13 de olabilir 15 de değişebilir. Û - C6H5COOH C6H5COO H Zayıf asit ve bazların iyonlaşma denklemleri denge yani çift ok işareti ile gösterilirler. ph poh = C de HCl H Cl - Kuvvetli Asit ph KOH à K OH - (aq) Kuvvetl ibaz Asitlik Artar Nötür Bazlık Artar Mg(OH) 2 ve Ca(OH) 2 Mg(OH) 2 ve Ca(OH) 2 gibi kuvvetli bazlar suda az çözünür. Bu sebeple genellikle zayıf bazlar diye bilinirler. Ancak suda çözünen kısmı %100 e yakın iyonlaşır. poh Bazlık Artar Nötür Asitlik Artar Asit ve bazların kuvvetlilik derecelerinin bir ölçüsü de Ka ve Kb değerleridir. Ka sı büyük olan asitler kuvvetli asitler, Kb si büyük olan bazlar da kuvvetli bazlar diye bilinirler. Ancak Mg(OH) 2 ve Ca(OH) 2 suda kötü çözünürler. Bu sebeple suda çözünen bazın iyon derişimi de çok küçüktür. Yine bu sebeplerden dolayı Kb si küçük olur. F Bir çok ph ölçeri 1 ile 14 arasında değer göstermekle birlikte, gerçekte ph değerleri 1'den az ve 14'den büyük olabilir. Ancak suda çözünen bazın tamamına yakın kısmı suda çözündüğünde tamamen iyonlaştığı için bilinenin aksine Mg(OH) 2 ve kuvvetli bazdır. Ca(OH)2 ph =2 ise ph poh = 14 olduğuna göre 2 poh = 14 poh = 12 olacaktır. NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 5

6 SORU: Aşağıdaki maddelerin sulu çözeltilerinin asidik mi bazik mi nötr mü olduğunu belirtiniz,kendi aralarında sıralayınız OKSİLER VE ÜRLERİ Osijenin -2 yüklü ikili bileşiklerine Oksit denir. ( HN0 3, H 2 S0 4 gibi ikili olmayan bileşiklerine oksit denmez) a) ph =2 b) poh=7 c) ph =13 d) poh=9 e) ph=8 f) poh=5 a) ph =2 Asidik b) ph=7 Nötr c) ph =13 BAZİK d) ph=5 Asidik e) ph=8 BAZİK f) ph=9 BAZİK Genel olarak türleri şunlardır; 1. ASİDİK OKSİLER: CO 2, SO 2, SO 3, NO 2, N 2 O 3, N 2 O 5, P 2 O 5, CI 2 O 7? Ametallerin oksijen ile yapmış olduğu,oksijen sayısının ametalden fazla olduğu polioksitleridir. g) ph=7 h) ph=3 g) ph=7 Nötr h) ph=3 Asidik Hepsinin ph ları üzerinden hesap yapılabilir. poh cinsinden verilenler Ph cinsinden hesaplanabilir. Nötr olanlar ; b, g Asidik olanlar ; a > h > d Bazik olanlar ; c > f > e? Bu oksitler Asit Oksit veya Anhidroasit olarak da adlandırılırlar.? Su ile tepkimelerinden asit oluşur.asidik oksitler suda çözündüklerinde asit oluştururlar. Yani sulu çözeltilerinde H iyonu vardır. C0 2(g) H 2 O (s) H 2 C0 43(suda) 2H SO 4-2 N 2 O 5 H 2 O HNO 3 (suda) H NO 3 S0 2(g) H 2 O (s) H 2 S0 4(suda) 2H SO 4-2 Asidik / Bazik / Nötür H iyonu derişimi ile OH- iyon derişimlerini karşılaştırınız SO 2 gazının yapısında H iyonu olmamasına rağmen suda çözündüğünde H iyonu oluşturduğu için SO 3 gazının sulu çözeltisi asit karakterlidir? Asidik oksitler, asitlerin olmadığı yerde asit gibi davranırlar. ph=3 poh=11 Asidik [ H ] > [ OH - ]? Ametal oksitler (asidik oksitler) bazlara karşı asit gibi davranır. Bazlar ile nötürleşme tepkimesi verirler ve tuz ve su oluşur. poh=2 ph=12 Bazik [ H ] < [ OH - ] S 0 3(g) Ba(OH) 2(suda) BaS0 4(8uda) H 2 0 CO 2 AI(OH) 3 suda) AI 2 (CO 3 ) 3 H 2 0? Asidik oksitler Susuz Asit anlamına gelen Asit Anhidriti olarak da tanımlanabilirler. ph=7 poh=7 Nötr [ H ] =[ OH - ]? Periyodik tabloda soldan sağa gidildikçe ametal oksitlerin asidik özelliği artar. Grup içinde yukarıdan aşağıya inildikçe, metal oksitlerin bazlık özelliği artar. ph=8 poh=6 Bazik [ H ] < [ OH - ]? Bazik oksitlerle tepkimeye girerek tuz oluştururlar,ama bu tepkimede su oluşmaz. poh=9 ph=5 Asidik [ H ] > [ OH - ] CO 2(g) MgO (k) MgCO 3 (k) Asidik oksit Bazik oksit UZ NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 6

7 2. BAZİK OKSİLER : Na 2 O, K 2 O, CaO, MgO, Li 2 O, BaO, Cu 2 0, Ag 2 O, CuO Metallerin oksijenle yaptıkları bileşiklerdir Su ile tepkimelerinden baz oluşur. Yani bir metal oksit suda çözündüğünde bazik bir çözelti oluşur ve suda OH - iyonu oluşturur. Bu nedenle bazik oksitler susuz baz anlamına gelen baz anhidriti olarak da tanımlanabilirler. 3. NÖR OKSİLER:? Suyla kimyasal tepkimeye girmeyip, asit ve baz özelliği göstermeyen Ametallerin monoksitleridir. CO, NO, N 2 0 oksitlerine denir.? Nötr oksitlerde O sayısı ametal atomu sayısına eşit veya ametal sayısından daha azdır.? Suda çözünmezler. C O N C = 1O 2N >1O Na 2 O (k) H 2 O (s) 2NaOH 2Na (aq) 2OH (aq) O sayısı ametale eşit veya ametalden daha fazla BaO (k) H 2 0 (s) Ba(OH) 2 Ba 2 (aq) 2OH (aq) Suda çözünme CaO (k) H 2 O (s) Ca(OH) 2 2Ca 2 (aq) 2OH (aq) K 2 O (k) H 2 O (s) 2KOH 2K 1 (aq) 2OH (aq) MgO (k) H 2 O (s) Mg(OH) 2 2Mg 2 (aq) 2OH (aq) Fe 2 0 3(k) 3H 2 0 (S) 2Fe(OH) 3 2Fe 3 (Suda60H - Ancak ağır metallerin oksitleri suda çözünmez. Asidik oksit Çözünür H Bazik oksit Çözünür OH- Nötr oksit çözünmez - Anfoter oksit çözünmez - Metal oksitler, bazların olmadığı yerde baz gibi davranırlar. Asitlerle nötürleşme tepkimesi verirler,tuz ve su oluştururlar 4. ANFOER OKSİLER: K 2 0 H 2 S0 4 (suda) K 2 S0 4 (suda) H 2 O (s) CaO H 2 C0 3(suda) CaC0 3 (suda) H 2 O (s) Anfoter metallerin (Zn, Al, Pb, Cr, Sn) oksitleridir. ZnO, A , SnO, PbO 2,Cr 2 O 3 Asidik oksitlerle tepkimeye girerek tuz oluştururlar,ama bu tepkimede su oluşmaz. CO 2(g) MgO (k) MgCO 3 (k) Asidik oksit Bazik oksit UZ Bazik oksitler, bazların olmadığı yerde baz gibi davranırlar.? Hem asit hem de bazlarla ayrı ayrı reaksiyona girebilen maddelere denir. Asitlere karşı baz, bazlara karşı asit olarak özellik gösterirler? Suda çözünmezler? Hem asit hem de bazlarla nötürleşme tepkimesi verirler. Asitlere karşısında baz, bazlar karşısında asit gibi davranırlar. C 0 2(g) H 2 0 (s) à H 2 C0 3 à H (suda) C0 3-2 (suda) Periyodik tabloda sağdan sola ve yukarıdan aşağıya gidildikçe metal oksitlerinin bazlık kuvvetleri artar. Asitlik kuvveti NaOH > Mg(OH) 2 > Al(OH) 3 Bazlık kuvveti NaOH < Mg(OH) 2 < Al(OH) 3 Bazlık kuvveti LİOH > NaOH > KOH Asitlik kuvveti LİOH < NaOH < KOH ZnO (k) 2HCI (suda) àznci 2(suda) H 2 0 (s). Bazik oksit Asit Burada karşısında asit var baz gibi davranıyor ZnO (k) Asidik oksit 2NaOH (suda) àna 2 Zn0 2(suda) H 2 0 (s) Baz Burada karşısında baz var asit gibi davranıyor ZnO, A ,, ZnO,iO 2,V 2 O 5, BeO, Al 2 O 3, Ga 2 O 3, SnO 2, As 2 O 3,Sb 2 O 3 NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 7

8 MEALLERDE AKİFLİK 1.Aktif Metaller Metalik aktifliği (elektron verme özelliği) H 2 den büyük olan metallere Aktif Metaller denir. Na, K, Mg, Ca, AI gibi 2.Pasif Metaller :Metalik aktifliği (elektron verme özelliği) H 2 den küçük olan metallere Pasif Metaller Metaller denir. Pasif Metaller iki grupta incelenir; 3. Asitlerin Yarı Soy Metallerle epkimesi (Cu, Hg ve Ag) Yarı soy metaller, Oksijensiz asitlerle (HCl, HBr gibi) tepkimeye girmezler. YARI SOY MEAL OKSİJENSİZ ASİ epkime Vermez. (Cu,Ag,Hg) (HCl, HBr gibi) Cu HCI à epkime vermez.? a)yarı Soy Metaller: Cu, Hg, Ag Bakır Civa Gümüş? b)soy Metaller: Au, Pt, Pd Altın,Pilatin,Palladyum Hg HI à epkime vermez. Ag HBr à epkime vermez. Oksijenli Asitlerle (H 2 S0 4 ve HN0 3 gibi ) tepkime verirler, metallerin yükseltgenmesini sağlarlar.. tuz, su ve H 2 dışında (asidin türüne göre SO 2, NO 2,...) bir gaz oluşur. Metalik Aktflik Artar Li, K, Ba, Sr, Ca,Na,Mg,Al,Mn,Zn,Cr,Cd, Fe,Co, Ni, Sn, Pb, H, Aktif Metaller Metalik Aktflik Artar., H, Cu, Hg, Ag, Pt, Au, Pd Soy Metaller Yarı Soy Metaller ASİLERİN MEALLERLE EPKİMELERİ 1.Asitlerin Aktif Metallerle epkimesi (Na, K, Mg, Ca, Ba) Asitlerle tepkimeye girerler.epkime sonucunda tuz oluştururlar veh 2 gazı çıkarırlar YARI SOY MEAL OKSİJENLİ ASİ UZ GAZ H 2 O (Cu,Ag,Hg) (H 2 SO 4, HNO 3...) (SO 2, NO 2,.) Cu 2H 2 S0 4 à CuS0 4 S0 2 2H 2 0 2Ag 2H 2 S0 4 à Ag 2 S0 4 S0 2 H 2 O Hg HNO 3 àhg NO 3 NO 2 H 2 O Oksijenli Asit Oksijensiz Asit H 2 S0 4,HN0 3, H 2 C0 3 HCl, HBr,HF Aktif Metaller Soy metaller Au,Pt ve Pd Yarı soy metaller Cu, Hg,Ag AKİF MEAL ASİ à UZ H 2. Zn (k) 2HCl (aq) à ZnCl 2(aq) H 2(g) Ca (k) 2HN0 3(aq) à Ca(N0 3 ) 2(aq) H 2(g) Ca (k) 2Hl (suda) à CaI 2(aq) H 2(g) 2.Asitlerin Soy Metallerle epkimesi (Au,Pt ve Pd), BAZLARIN MEALLERLE EPKİMELERİ? Bazlar genelde metallere etki etmez? Ancak Kuvvetli Bazların Derişik Çözeltileri, Anfoter Metallerle H 2 çıkararak tepkime verirler.? Anfoter Metaller : Zn, Al, Pb, Cr, Sn Anfoter Metal Kuvvetli Baz à uz H 2. Soy metaller hiçbir asitle tek başına tepkimeye girmez.. Al (k) 3KOH (suda) à K 3 AI0 3(aq) H 2(g) SOY MEAL ASİ à epkime vermez. Au HCI à epkime vermez. Zn (k) 2NaOH (aq ) à Na 2 ZnO 2(aq) H 2(g) Au H 2 S0 4 à epkime vermez. Pt HCI à epkime vermez. Pd H 2 S0 4 à epkime vermez. Pt HNO 3 à epkime vermez Anfoter Metal K.Baz UZ (çit katyonlu) -****Bazların bu tepkimeleri aktif metallerle asitlerin tepkimeleri ile karıştırılmamalıdır. Aktif metallerin asitler ile tepkimelerinden de tuz ve su oluşur.ama anfoter metal baz tekimelerinde çift katyonlu tuz oluşur. NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 8

9 ASİ BAZ EPKİMELERİ (NÖÜRLEŞME EPKİMELERİ)? Asit ve bazlar tepkimeye girerek ve tuz ile su oluşturmasına nötrleşme denir. Özellikle iyonik bileşiklerin birçoğu kristal yapılı tuzlardır. MgCI 2, K 2 CO 3, CaSO 4,... bunlara örnek verilebilir. UZ ÇEŞİLERİ Nötr uzlar Nötr tuzlar, kuvvetli asit ve bazdan oluşurlar. Suda çözündüğünde nötr özellik gösteren tuzlardır.? Nötrleşme tepkimelerinde asidin H iyonu ile bazın OH - iyonu H 2 O(su) oluştururken, asidin negatif (-) yüklü iyonu ile bazın pozitif () yüklü iyonu da iyonik bağla birleşerek tuzu oluşturur. NaCI, Na 2 SO 4,K 2 SO 4,KNO 3 gibi ASİ BAZ UZ SU Kuvvetli Baz Kuvvetli Asit à Nötr uz HCl NaOH NaCI H 2 O H (aq) 0H - aq) à H 2 0 (s). NaOH (aq) HCI (aq) à NaCI (aq) H 2 0 (8) Nötr tuz UZLAR uzlar, asit ve bazların nötürleşmeleri sonucu oluşan maddelerdir.metallerin ya da NH.. 2 NaOH (aq) H 2 SO 4(aq) à Na 2 SO 4((aq) H 2 0 (8) Nötr tuz iyonunun asit kökleriyle yaptığı bileşiklerdir.nötrleşme olayında kuvvetli olanın etkisi.. 2KOH (aq) HNO 3aq) à KNO 3 ((aq) H 2 0 (8) görülür. Nötr tuz? İkisi de kuvvetli ise oluşan tuz NÖR UZ dur? Birisi kuvvetli diğeri zayıf ise tuz kuvvetli olanın özelliğini gösterir. F Kuvvetli olan asit ise ASİDİK UZ, F Kuvvetli olan baz ise BAZİK UZ oluşur Asidik uzlar Asidik tuzlar, kuvvetli asit ile zayıf bazdan oluşurlar. Suda çözündüğünde asit özelliği gösteren tuzlardır. NH 4 Cl, AlCl 3, CuSO 4, NH 4 NO 3 Asidik tuzlardır. Kuvvetli Asit Kuvvetli Baz à Nötr uz Su KUVVELİ ASİ ZAYIF BAZ à ASİDİK UZ Kuvvetli Asit Zayıf Baz à Asidik uz Su...HN0 3(aq) NH 3(aq) à NH 4 NO 3(aq) Zayıf Asit Kuvvetli Baz à Bazik uz Su Asidik uz Zayıf Asit Zayıf Baz à Zayıf asit va Zayıf bazların tepkimelerinde asit va baz sabitlik değerlerine bakılır F K b K a ise Bazik tuz oluşur HCl NH 3 NH 4 Cl (k) Asidik uz H 2 SO 4(aq) Ca(OH) 2 CaSO 4 H 2 0 (8) Asidik uz F K a K b ise Asidik tuz oluşur Ca(OH) 2 H 2 CO 3 CaCO 3 (k) H 2 O K b K a Bazik uz Bazik uzlar Bazik tuzlar, kuvvetli baz ile zayıf asitlerden oluşurlar. Suda çözündüğünde baz özelliği gösteren tuzlardır. CH 3 COONa, Na 2 CO 3, Na 2 CO 3, NaCN, NaNO 2, NaF Bazik tuzlardır Her asit ile baz tepkimesinden su oluşmaz. Bu tür bazlara Anhidro Bazlar denir. NH 3 gibi NH 3 yapısında OH - taşımadığı halde bazik özellik gösterir. Susuz baz olarak bilinen NH 3 tepkimesinden yalnız tuz oluşur. NH 3(g) HBr (g) NH 4 Br (k) NH 3(g) HCl (g) NH 4 Cl (k) 'ün asitlerle Kuvvetli Baz Zayıf Asit à Bazik uz.. 2KOH ((aq) CH 3 COOH (aq) à CH 3 COOK (aq) H 2 0 (s) Bazik uz... NaOH CH 3 COOH CH 3 COONa (k) H 2 O Bazik uz... NaOH H 2 CO 3 Na 2 CO 3 (k) H 2 O Bazik uz... NaOH KHCO 3 NaHCO 3 (k) H 2 O NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 9

10 uzların Bazı Özellikleri: uzlar iyonik bileşik olduğundan, suda çözündüğünde ya da sıvı halde iyonlarına ayrışır. Bu bakımdan tuzlar, katı halde elektriği iletmedikleri halde, sıvı halde ya da çözeltileri elektriği iletir. Genelde tuzların erime ve kaynama noktaları yüksektir. Asidik ve bazik tuzlar hidroliz olduğu halde nötr tuzlar hidroliz olmaz. Bazı tuzlar ısının etkisiyle bozunur. Soru 2mol NaOH ile 1mol HCI eşit hacimlerde tepkimeye girerse ortam asidik mi olur bazik mi? NaOH à. 1OH - 2mol 2mol n OH- =2 mol 1HCI à 1H 1mol 1mol n H- =1 mol Asitten gelen OH - ve bazdan gelen H ın mol sayısı H 0H - à H 2 0 1mol 2 mol mol 0H - Artar 0H - arttığı için ortam bazik olur Kristal örgülü yapıya sahiptir. Kuvvetli Asit Ve Bazların Eşit Hacimlerde Nötürleşme epkimeleri Kuvvetli asit ve bazlar eşit hacimlerde karıştırıldığında karışımınasitliğini öğrenmek için; Asitten gelen OH - ve bazdan gelen H ın mol sayısı bulunur Asidin iyonlaşma denkleminde H sayısına dikkat edilir. Bazın iyonlaşma denkleminde OH sayısına dikkat edilir. H 0H - à H 2 0 formülünde yerine konur ve hangi iyonun arttığına bakılır; Artan iyon H ise ortam Asidik olur Artan iyon OH - ise ortam Bazik olur İyonların mol sayıları eşit ise hiçbir iyon artmaz,ortam Nötr olur Soru: 1mol NaOH ile 1mol HCI eşit hacimlerde tepkimeye girerse ortam asidik mi olur bazik mi? NaOH à. 1OH - Bazdan gelen OH - ın mol sayısı bulunur 1mol 1mol n OH- =1 mol 1HCI à 1H Asitten gelen H ın mol sayısı bulunur 1mol 1mol n H- =1 mol Soru 2mol H 2 SO 4 ile 2 mol KOH eşit hacimlerde karıştırıldığında; ortam asidik mi olur bazik mi? KOH à. 1OH - 2mol 2mol n OH- =2 mol H 2 SO 4 à 2H 2mol 4mol n H- =4 mol Asitten gelen OH - ve bazdan gelen H ın mol sayısı H (aq) 0H - aq) à H 2 0 (s) formülünde yerine konur. H 0H - à H 2 0 4mol 2 mol 2 mol mol H arttığı için ortam Asidik olur. Soru: 0,3 mol H 2 SO 4 içeren sulu çözeltiyi tamamen nötrleştirmek için kaç mol KOH kullanılması gerekir? H 2 SO 4 à 2H 0,3mol 0,6mol n H- =0,6 mol. KOH à. 1OH - X mol X mol n OH- = X mol. H 0H - à H 2 0 0,6mol X am nötürleşme olması için H ve 0H - ın mol sayılarının aynı olması gerekir.yani 0,6 mol KOH kullanılmalıdır Asitten gelen OH - ve bazdan gelen H ın mol sayısı H (aq) 0H - aq) à H 2 0 (s) formülünde yerine konur. H 0H - à H 2 0 1mol 1mol İkisinin mol sayıları da eşit oluğundan ortam nötürdür NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 10

11 F F KUVVELİ ASİBAZ -ZAYIF ASİ BAZ (Biri Kuvvetli Diğrei Zayıf) Kuvvetli asit bazlarla zayıf asit bazlar eşit hacimde karıştırıldığında kuvvetli olan % 100 e yakın iyonlaştığı halde zayıf olanın % 100 e yakın iyonlaşmadığı bilinmelidir. Zayıf asit bazlarda % 100 iyonlaşma olmayacağı için iyon derişimi beklenenden daha az olur. Örnek: 1mol HCN zayıf asidi ile ile 1mol KOH kuvvetli bazı eşit hacimlerde karıştırıldığında; ortam asidik mi olur bazik mi? Kaplarda tutulma : epkimeye girenler tutulur epkimeye girmeyen olduğu gibi çıkar Soru:Aşağıdaki sisteme verilen maddeler gönderildiğinde 1. Ve 2. Kapta tutulan maddeleri altlarına, boş kapta toplanan maddeleri da alttaki boşluğa yazalım.. HCN à 1H CN - 1 mol.. 1molden az 1molden az 1molden az HCN : Asit HCN zayıf asit olduğundan % 100 iyonlaşmaz H iyonunun mol sayısı beklendiği gibi 1 mol olmaz,1 molden az olur. KOH à K 1OH - 1 mol.. 1mol 1mol 1mol KOH kuvvetli kuvvetli baz olan % 100 iyonlaşır.1molün hepsi tepkimeye girer ve 1 mol 1OH - oluşur. H 0H - à H molden az 1 mol 0H - daha fazla olduğu için 0H - Artar 0H - arttığı için ortam bazik olur. N 2 O : Nötr Oksit CO : Nötr Oksit 1.Kapta Asit bulunuyor bu kap baz olanları tutar yani bazlarla tepkimeye girerek diğer kaplara gitmesini engeller.. 2.Kapta Baz bulunuyor bu kap asit olanları tutar yani asitlerle tepkimeye girerek diğer kaplara gitmesini engeller.. epkimeye girmeyenler nötr oksitler de 3.kaba gider. 1.Kap(Asidik) 2.Kap 3.kap CaO : Bazik Oksit HCN : Asit N 2 O : Nötr Oksit NH 3 : Baz CO : Nötr Oksit Soru: Aşağıdaki bileşiklerin sulu çözeltisi asidik mi olur bazik mi? İnceleyiniz. I. KOH Baz.Bazik Örnek: 1mol H 2 SO 4 asidi ile ile 2mol NH 3 bazı eşit hacimlerde karıştırıldığında; ortam asidik mi olur bazik mi? H 2 SO 4 à 2H 1 mol.. 1mol 2mol NH 3 H 2 O à NH 4 OH - 2 mol.. 2molden az 2molden az II. H 2 SO 4 Asit Asidik III. CH 3 COOH Asit...Asidik IV. SO 2. Ametal oksit Asidik V. NH 3 Baz.Bazik VI. Fe 2 O 3. Metal oksit Bazik VII. NaCl.Nötr uz Nötr NH 3 zayıf asit olduğundan % 100 iyonlaşmaz H iyonunun mol sayısı beklendiği gibi 1 mol olmaz,1 molden az olur. VIII. Na 2 CO 3 Bazik uz.. Bazik IX. CO.Nötr Oksit Nötr H 0H - à H mol 2 molden az H daha fazla olduğu için H Artar. H arttığı için ortamasidik olur. NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 11

12 Asi t Ba z Asidik oksit Mg0 H 3 PO 4 Bazik oksit N 2 O Nötr oksit Nötr tuz Asidik tuz Na 2 CO 3 CH 3 COONa NH 3 CO NO 2 Sr(OH) 2 Ca0 NO Na 2 SO 4 HCN Bazik tuz Örnek : CH 3 COOH (aq) H 2 O (S) ¾ CH 3 COO - (aq) H 3 O (aq) ASİ Baz BAZ Asit Örnek : CH 3 NH 2 H 2 O (s) Û CH 3 NH 3 OH - BAZ Asit ASİ Baz Büyük harfli olanlar kendi arasında konjuge asit baz çiftidir Küçük harfli olanlar kendi arasında konjuge asit baz çiftidir Her asit, proton verince bir baza; her baz da proton alınca bir aside dönüşür. OH - iyonu verebilen bileşiklerin proton bağlama yetileri olduğundan NaOH, KOH, Mg(OH) 2, Ca(OH) 2 ve Fe(OH) 3 gibi bileşikler baz karakteri taşır. NO: Örnek 1 de H 2 O (H) iyonu verdiği için ASİ Örnek 2 de H 2 O (H) iyonu aldığı için BAZ olarak davranmıştır. Verilen örneklerde su amfoter olarak davranmıştır. H 2 O, Örnek 1 de ASİ gibi, Örnek 2 de ise BAZ gibi davranmıştır. Bazı tepkimelerde asit, bazı tepkimelerde baz olarak davranan bu tür bileşiklere amfoter bileşikler denir. 2. Lewis Asit - Baz anımı DİĞER ASİ VE BAZ ANIMLARI 1. Bronsted-Lowry Asit Baz anımı Lewis Asit - Baz anımı Levvis'e göre asit, elektron çifti alabilen madde, baz ise elektron çifti verebilen maddedir. moleküllerin elektronik yapısı dikkate alınarak bir değerlendirme yapılmıştır yılında İngiliz. M. Lowry ile Danimarkalı J. N. Brønsted birbirinden bağımsız olarak asitleri ve bazları Proton veren (H ) madde asit, proton alan (H ) madde bazdır. şeklinde tanımlamışlardır. [ Kimyasal tepkimelerde, H iyonu veren maddeler ASİ, H iyonu alabilen maddelere BAZ denir. Bu tür asit ve baz çiftine konjuge (eşlenik) asit baz çifti denir. NH 3 H 2 O Û NH 4 OH - BAZ Asit ASİ Baz epkimesinde H 2 O, NH 3 'a proton (H) verdiği için asit, NH 3 ise proton (H) aldığı için bazdır. Yukarıdaki yapıdan da görüldüğü gibi BF 3 'de B atomunun dış enerji düzeyinde 6 elektron vardır. Bu nedenle iki elektron yani bir elektron çifti alabilecek boş orbitali vardır. Dolayısıyla BF 3 Levvis asididir. NH 3 teki N atomunda ise bağ yapmamış serbest bir çift elektron vardır. NH 3 bu elektron çiftini verdiği için Levvis bazıdır. 3.Arrhenius Asit baz tanımı Sulu çözeltilerine hidrojen iyonu (H) veren maddelere asit Sulu çözeltilerine hidroksil iyonu (OH - ) verebilen maddelere bazdenir.. en başta incelendi. Brønsted-Lowry tanımına göre H 2 O-OH - ve NH 3 -NH 4 çiftler eşlenik (konjuge) asit-baz çiftleridir gibi NEDİM ÖKMEN ANADOLU LİSESİ ASİLER VE BAZLAR 12