Mete Akyol: Sonra da Soma da Suçlu Ar yorlar Sh: 3. BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI

Transkript

1 BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI 1 HAZ RAN SAYI: 2014 / 06 F YATI: 4 TL Cengiz Özak nc : Soma Maden Ocaklar ve Atatürk Devlet Madencili i Sh: 17 Kaya Karan: Türkiye deki Maden Kazalar n n çyüzü Sh: 23 Dr. S tk Ayd nel: Namus Cephesi 2 Sh: 6 Konur Ertop: Yurtseverlerin Umudu Nam k Kemal Zeki Sar han: Kad nlar 100 Y ld r Direniyor Sh: 67 Sh: 55 Mete Akyol: Sonra da Soma da Suçlu Ar yorlar Sh: 3 Halit K vanç: Dünya Kupas nda Bafl ma Gelenler Sh: 41 Murat Bal kç Protez Bacakla 61 Saat Pedal Çevirdi Sh: 47

2 Fırat Ustan n fotograflar na hep bir ressam gözü ile bakt m. Yal n, yalans z dolans z bir bak fl aç s, nefis bir çerçeveleme, tarifsiz güzel bir renk ahengi, insana yaflama k vanc veren, gözle görülen nerede ise elle tutulan fl kgölge zengini görüntüler; bunlar ki güzel bir resimde olmas gereken tüm koflullar, ö eleri içeriyor. S tk F rat Usta, nereye bakt n bilen tarifsiz do a sevgisi yüklü bir kamera ile resim yapan fotografç d r. Fikret Otyam BÜTÜN K TAPÇILARDA

3 BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI Bütün Dünya 1 HAZ RAN Baflkent Üniversitesi Ad na Sahibi: Prof. Dr. Mehmet Haberal Yay n Genel Yönetmeni Mete Akyol Görsel Yönetmen ve Yay n Genel Yönetmeni Yard mc s : Turgut Keskin Sorumlu Yaz flleri Müdürü: Gülçin Orkut Akyol Teknik Yap m Yönetmeni: Faruk Güney Yay n Dan flman : Yaflar Öztürk Türk Dili Dan flman : Haydar Göfer Sanat Dan flman : Süheyla Dinç E itim Dan flman : Fatma Ataman Düzeltme Sorumlusu: Nükhet Aliciko lu Baflkent Üniversitesi nin bir kültür hizmeti olan Bütün Dünya 2000, Baflkent Üniversitesi kurulufllar ndan 1. Cadde, No: 77, Bahçelievler, Ankara adresindeki Aküm Reklamc l k, Dan flmanl k ve Yay nc l k Ajans Sanayi ve Ticaret A. fi. nin 3. Cadde, No: 2, Yenimahalle, Ankara adresindeki tesislerinde bas lm flt r. Seçiciler Kurulu: Prof. Dr. Nevzat Bilgin (An sal Baflkan) Prof. Dr. Ahmet Mumcu Prof. Dr. Solmaz Do anca Prof. Dr. Sevil Öksüz Prof. Dr. Ender Varinlio lu, Prof. Dr. Okay Eroskay Prof. Dr. Fuat Çelebio lu, Prof. Dr. Sedefhan O uz, Prof. Dr. Levent Peflkircio lu, Gürbüz Atabek, Kaya Karan, Alaettin Giray, Ayhan Erten, lhan Banguo lu, Ahmet Aydede, Manuel Bilos, Cengiz Dolunay Sürekli Yazarlar: Yücel Aksoy, Pelin Hazar Aliabbasi, Sabriye Afl r, Dr. Sıtkı Aydınel, Nuray Bartoschek, Sadi Bülbül, Haluk Cans n, Haluk Erdemol, Sema Erdo an, Konur Ertop, Gürbüz Evren, Metin Gören, Mümtaz dil, Muzaffer zgü, Sinan Meydan, Filiz Lelo lu Oskay, Cengiz Önal, Sebahat Önen, Cengiz Özak nc, Saniye Özden, Tekin Özertem, Bekir Özgen, Nergis Öztürk, Yaflar Öztürk, Sezin San, Mete Tizer, zlen fien Toker, zmir Tolga, Suat Türker, Engin Ünsal, Mehmet Ünver, Dr. Mehmet Uhri, Orhan Velidedeo lu, Mustafa Y ld z Yönetim Merkezi: 10. Sokak No: 45, Bahçelievler, Ankara Tel: (0312) Faks: (0312) letiflim Adresi: Sedef Cad Ada, 1. Parsel, A Blok, Kat: 3, Da: 16, Ataflehir, stanbul Tel: (0216) (pbx) Faks: (0216) Da t m: Yaysat Bas m Tarihi: 23 / 05 / butundunya@butundunya.com.tr 1

4 BAfiKENT ÜN VERS TES KÜLTÜR YAYINI Bütün Dünya 2000 YIL:17 SAYI: Sonra da Soma da Suçlu Ar yoruz... Mete Akyol 6 Namus Cephesi Dr. S tk Ayd nel 10 Hakimiyeti Milliye Yaz lar 12 Atatürkçülük ve lkeleri Cengiz Önal 17 Soma Maden Ocakları Tarihinde Atatürk ve Devlet Madencili i Cengiz Özak nc 23 Soma, fl Kazalar ve Kapitalizm Kaya Karan 29Ömür Kömür Savafl Mete Akyol 33 Çukur Tekin Özertem 37 Vahdettin in slam Dinine hanetleri Sinan Meydan 41 Dünya Kupas 20 Yafl na Basarken Halit K vanç 47 Protez Bacakla 61 Saat Pedal Çevirdi smail Aktafl 49 Petrol nsanla Tan fl yor Hikmet Ulu bay 55 Nam k Kemal Konur Ertop 61 Cezayir ve Kara Ayaklar Gürbüz Evren 67 Kadınlar 100 Yıldır Mücadele Alanında Zeki Sarıhan 71 Ton Derya Bu ra Yark n Derya fierif Yark n 76 Köstebek Mehmet in Öyküsü Metin Gören Ç NDEK LER 79 Orpheus ile Eurydike Haluk Erdemol 84 Pahal Turizme Yönelifl Can Pulak 86 Do ay yilefltiren Kurtlar Sabriye Afl r 91 Aizonia Süheyla Dinç 95 Ulus a Düflen Uçaklar Mustafa Tokyay 98 Spartacus Mümtaz dil 104 Ö renmenin de Ö retmenin de Yafl Yok Nergis Öztürk 107 Neler Olmuyor ki Dünyada Sezin San 112 Küçük Gazeteci Muzaffer zgü 116 Kayaköy zlen fien Toker 119 Ayr l n Yükü Bekir Özgen 123 Ruslar n Yüzer Havuzu Geçecekmifl Mehmet Ünver 127 Sokak Lambas Günlü ü Mehmet Uhri 130 Benden yisi Var m? Nuray Bartoschek 133 Damladan Deniz Yaratmak Yücel Aksoy 137 Hacer K lc o lu Sema Erdo an 142 fiiflt fiiflt Sadi Bülbül 147 Google Deniz Bener 32 lk Dersimiz Türkçe 46 F rçalayarak 66 Bilginizi Denetleyin 144 Ufak Tefek Bilgiler 146 Çözümler 152 Yar n n Büyükleri 154 Bulmaca 156 Satranç 158 Ay n Kitaplar 160 Bir Fotograf Bin Sözcük 2

5 Sonra da Soma da Suçlu Ar yoruz... Soma'da savcılar, 301 maden iflçisinin katili adaylarını ararlarken, yargıçlar bu sanıklar arasında suçluyu bulmaya çalıflırlarken, kimi gazeteler ve kimi politikacılar flte bu diyerek canlarını sıkan kiflileri halka hedef gösterirlerken sayfalarımızda Kaya Karan, olayın suçlularını da, 301 iflçinin katillerini de kimseden çekinmeden, kendisinin hedef gösterilmesinden bile korkmadan açıklıyor: flçiler diyor, emek diyor, birleflmek, direnmek, hakkını savunmak diyor, hatta daha da ileri gidiyor, kapitalizm, diyor, ana hedef kar diyor, sonra da iflçilerin siyasal sınıf partileri nden söz ediyor. Yetinmiyor, Yetti artık öfke patlamasıyla, en aklıselim, en kolay ve en masrafsız, en zahmetsiz çözümü öneriyor: Tek çözüm, demokrasidir diyor. Kaya Karan bu çözüm flifresinin yalnızca sözünü etmekle kalmıyor; gerekçesini de yazıyor: Karlılık kapitalizmin esas motorudur. Kar biricik hedef olunca, bunu arttırmak için masrafları düflürmek gerekir. Masrafları düflürmek için ise, iflçileri daha kötü flartlarda, daha ucuza çalıfltırmak, üretim masraflarını iyice kısmak kaçınılmazdır diyor ve kibarca patron sınıfının kulaklarını çekiyor. Sonra politikacılara dönüyor, iflaret parma ının ucunu havaya kaldırıp, sallayarak, onlara da kabahatlerini gösteriyor: Patronun bu tutumu karflısında iflçilerin direnmekten baflka çaresi yoktur diyor ve iflçileri, ülke yöneticileri karflısında savunuyor: Ama direnmek birleflmek ile olur. Birleflmek ise ancak demokratik bir ortamda mümkündür. Bu nedenle iflçiler dünyanın her yerinde ve her zaman demokrasinin en büyük savunucuları olmufllardır. Onların, kendilerini savunmak için demokrasiye ihtiyaçları vardır diyor. Bir de kesinlikle bildikleri, fakat nedense sık sık unuttukları bir dersi anımsatıyor politikacılara: flçilerin örgütlenmesi ve Demokrasi birbiriyle ba lıdır. flçiler ne kadar örgütlü olabilirlerse, o ülke o kadar demokratik olabilir. Tersi de geçerlidir: Ülke ne kadar demokratikse, iflçiler de o kadar kolay örgütlenebilirler. 3

6 BD HAZ RAN 2014 flçilerin örgütlerini yalnızca sendikalar olarak algılamak yanlıfltır. flçilerin esas etkili örgütleri kendi siyasal sınıf partileridir. Aslında demokrat Avrupa'nın öyküsü, iktidara gelmifl iflçilerin kapitalizmi korumalarının, ama aynı zamanda, kendi haklarını gelifltirmelerinin öyküsüdür. Bugün Avrupa Demokrasisi diye tanımlanan rejimlerin ve ülkelerin hepsi aslında iflçilerin mücadeleleriyle ortaya çıkmıfllardır. Sanılanın aksine batı ülkeleri, zenginlikleri nedeniyle demokratik olmufl de illerdir; tam tersi, demokratik oldukları için zenginleflmifllerdir. flçiler örgütlenip, haklarını iyi savunabildikleri için o ülkelerde demokrasi geliflebilmifl, bu da iflçilerin örgütlülü ünü ve haklarını arttırmıfl; bu da kapitalistleri daha modern makineler kullanmaya zorlamıfl; bu da o ülkelerin zengin ve ileri olmalarının yolunu açmıfltır. E itim ve ö renim döneminden sonra Zonguldak'ta, genç bir maden mühendisi olarak indi i yerin kimbilir kaç yüz metre derinli inin karanlı- ında gözlerini çalıflma yaflamına açan Kaya Karan, maden iflçilerinin iflyeri karanlı ı bir yana, ifl koflullarının karanlı ından nasıl kurtulabileceklerinin de flifresini veriyor: Demokrasinin eksiksiz uygulandı ı ülkelerde oldu u gibi iflçi sa lı ı, ifl güvenli i ve ifl koflullarıyla ilgili koflulları saptayan LO sözleflmelerinin daha fazla zaman geçirilmeden imzalanması, yürürlü e geçirilmesi, daha önemlisi, acilen uygula- 4 San lan n aksine bat ülkeleri, zenginlikleri nedeniyle demokratik olmufl de illerdir; tam tersi, demokratik olduklar için zenginleflmifllerdir. maya konulması gerekmektedir ve bu sözleflme maddelerinin uygulanmasının kesinlikle ba ımsız kurulufllarca denetlenmesi sa lanmalıdır. Bu yükümlülüklerini anlayabilmenin zor geldi i kimi siyasal kifli ve siyasal makam sahipleriyle, kimi holding yöneticileri için daha kolay bir anlatım biçimi de kullanıyor Kaya Karan: Düflüncenin egemen oldu u bir uygarlık ça ında insanın, 'insan onuruna yaraflır bir çalıflma düzeni' ile 'insan yaflamına saygı duyulan bir çalıflma güveni' içinde çalıflabilmesi ve yaflayabilmesi için demokrasinin eksiksiz uygulanması yeterli olacaktır diyor. Ve onu okurken, ülkemizin bambaflka bir sorunuyla karflı karflıya geliyoruz: Soma'da polisleri, savcıları, yargıçları galiba gereksiz yere yoruyoruz, aranan suçlu yu bulabilmek için meteakyol@butundunya.com.tr

7 smet nönü'yü anlamak, tanımak, hatırlamak ve bir kufla ı yeniden yorumlamak için eflsiz bir eser. Muzip, sevecen, çocuksu, her fleye karflı sonsuz bir merak duyan, siyaseti, devleti ve toplumu daha yükse e çıkarma sanatı olarak gören bir smet nönü portresi Bafl döndürücü geliflmelerin yaflandı ı zamanlarda, en büyük zaferim dedi i demokrasiyle Türkiye'yi tanıfltıran, buna karflılık sandıktan çıkmak için devlet adamlı ından asla ödün vermeyen kinci Adam'ı, bir dönem Türkiye'nin siyasetine damgasını vurmufl isimlerin anlatımlarından okuyacaksınız. BÜTÜN K TAPÇILARDA

8 Y lmadan Yorulmadan Dr. S tk Ayd nel Namus Cephesi 2 Hat rlanaca gibi, Namus Cephesi nitelemesi, 27 Ocak 1923 tarihinde zmir de hükümet kona nda Gazi Mustafa Kemal Pafla taraf ndan zmir in iflgaline karfl yap lan, önce siyasi sonra da askeri direnifller nedeniyle söylenmifltir. B undan önceki yaz m zda zmir in iflgal edilece ini Amiral Calthorpe talyan ve Frans z yetkilisine bildirdi ini ifade etmifltik. 14 May s 1919 günü saat 09:00 da bir Nota y da zmir Valisi ve kolordu Komutanl na da vererek, zmir in iflgal edilece ini (Mondros mütarekesinin bir maddesine göre aflayiflin bozuldu unun görüldü ü bir yeri müttefik kuvvetlerin iflgal edebilece i karar n ileri sürerek) iflgale mukavemet edilmemesini istedi. Bu arada zmir de siyasi örgütlenmelerini koordine eden 17. Kolordu Komutan Nurettin Pafla de ifltirilmifl yerine Mirliva Ali Nadir Pafla ile fier iye ve Evkaf Bakan zzet Bey de zmir Valili ine tayin edilmiflti. 6

9 Bu fiah slar tamamen Hükümet taraftar idiler. Dolay s yla iflgale karfl hiç bir tepki göstermediler. Ali Nadir Pafla Nota y al r almaz Harbiye Naz r fiakir Pafla ya bildirmekle yetindi. Naz r: Bab- Âli de buna dair bir bilginin olmad n, Mütareke hükümleri gere- i, iflgale uyulmas tabiidir. Cevab n verdi. Vali de gerçeklere karfl n hâlâ daha flgalin yap lmayaca n söylüyordu. Bütün bunlar stanbul Hükümeti nin ve zmir deki taraftarlar n n ne kadar zavall durumda oldu unu kan tlamaya yeter. D ikkati çeken önemli husus da 14 May s günü bir k s m birlikler, Körfezin k y - lar nda bulunan ve Körfezi korumakla görevli bulunan istihkâmlar ve çak - l toplar, Yunan birliklerinin emniyetle karaya ç kmalar n temin etmek maksad ile, tahrip ettiler. Bu toplardan biri hâlâ daha Urla sahillerinin Mentefl bölümünde tahrip edilmifl durumda görülebilir. Ayn gece Mustafa Necati ve birçok vatansever ald klar bir kararla halk maflatl kta yap lacak miting e davet ettiler. Mitinge binlerce kifli kat ld. Burada Reddi- lhak Cemiyeti nin ald bir kararla Vatan Ordusu...yurdun bir çok yerinin iflgal edilmekte oluflu nedeniyle, tetikte olan halk mitingler düzenlemeye, Sadrazam a ve tilaf Devletleri temsilcilerine protesto çekmeye bafllad lar. BD HAZ RAN 2014 na iltihaka haz rlanmay isteyen telgraf yurdun her taraf na iletildi. Bunun üzerine, zaten Mondros Mütareke kararlar n n uygulanmas sonucu yurdun bir çok yerinin iflgal edilmekte oluflu nedeniyle, tetikte olan Halk büyük tepki göstererek mitingler düzenlemeye, Sadrazam a ve tilaf Devletleri temsilcilerine protesto çekmeye bafllad lar. Pefl pefle miting yap - lan yerler: Bayramiç, Seydiflehir, Babaeski, Gördes, Ezine, Ödemifl, Bursa, Kalecik, Keskin, Konya, Beyflehir, Kastamonu, K r kkilise, Nevflehir, Resulayn, Çatalca, Kand ra, Rize, Yalova, Konya Ere lisi, Dikili, Soma, Ni de, Akhisar, Sinop, Ordu, Denizli baflta olmak üzere pek çok vilayet ve kasabadan telgraflar geldi. Sadrazama gelen telgraflar n hepsini buraya yazmak olas de il, sadece birini buraya almak yeterli olacakt r. Sinop tan Sadrazam a gelen otuz imzal telgraf ta zmir in Osmanl ülkesi olarak kalmas n son dereceye kadar savunaca m z gibi, bizleri kati azmimizden hiçbir kuvvet ve teflebbüsün men edemeyece i denmekte idi. Di erleri de buna benzer ifadeleri kaps yordu. stanbul da da mitingler birbirini Takip etti. Darülfünun konferans salonunda, Üsküdar Do anc lar meyda- 7

10 BD HAZ RAN 2014 n nda, Kad köy de, Sultanahmet meydan nda pefl pefle büyük topluluklara hitap eden hatipler iflgali lânetlediler. B 8 ütün bu detaylar aç klamam - z n nedeni Mustafa Kemal Pafla n n nitelemesi olan Namus Cephesi teriminin ne kadar isabetli oluflunu tekrar vurgulamak içindir. zmir den çekilen bir telgraf, etkisini göstererek "cephe", bir anda bütün yurda yay lm flt r. Ayr ca, telgrafta geçen "Vatan Ordusu" deyimi de Ata n n kulland terim ile ne güzel uyuflmaktad r. 14 May s 1919 günü saat 22:00'de Amiral Calthorpe Vali ve Kolordu Komutan na ikinci Notas n vererek yar n (15 May s 1919) saat 07:00 dan itibaren zmir in iflgal edilece ini tebli etti. Kolordu Komutan yine Harbiye Nezaretini arad, fakat cevap veren olmad. 15 May s Perflembe sabah saat 08:40 da Yunan1. Tümeni karaya ç kmaya bafllad. Bu esnada Kordonda bulunan binalar ndaki balkonlardan binlerce Rum ç lg nca sevinç gösterileri yap yor ve "Zito Venizelos!" diye ba r yordu. Düzenlenen törende zmir Metropoliti Hrisostomos, Evzon Alay n n ilk ç kan taburunu takdis etti. Törenden sonra Evzon Alay n n Komutan Yarbay St. Stavrini at üstünde ve arkas nda alay sancaktar oldu u halde yürüyüfl kolu k fllay geçip Kemeralt na geldiklerinde ilk kurflun patlad. Alay komutan n n arkas nda Yunan bayra tafl yan erin kanlar içinde yere devrilmesi Yunanlar n flafl rmas na, geriye do ru kaçmas na yol açt. Bu kurflunu atan kapal ad ile Osman Nevres gerçek ad ile bilinen Hasan Tahsin Hukuk-u Befler Gazeteci Hasan Tahsin ve zmir de ad na dikilen heykel gazetesi sahibi idi. ( zmir, Konak ta kendisinin bir heykeli dikilmifl ve her y l bu heykel bafl nda an s na bir tören yap lmaktad r.) Bu olaydan sonra Yunanlar ve yerli Rumlar n katliam ve ya mac l bafllad. lk anda 9 subay m z flehit edildi. 21 subay yaraland ve 27 subay da kayboldu. T aarruz eden Yunan tümeninin komutan Albay Nikalaos Zafirios olup tümenin mevcudu muharip, destek ve lojistik birlikleri dahil 12 bin kifli; buna karfl l k (Mondros Mütarekesi nedeniyle ordumuz terhis edildi inde) zmir deki Türk kuvvetlerinin iafle mevcudu 3402 ye düfltü. Bu

11 mevcudun 200 kadar muharip k talarda silahl er, di erleri geri hizmetlerde görevli idi. 17. Kolordu ve 56. Tümen in zmir de bulunan subay ve erlerin bir k sm 14/15 may s gecesi zmir i terk ettiler. Çünkü, kolordu komutan Sar - k flla da yani kolordu karargâh ndaki personele canlar n kurtarmak için k fllay terk etmeleri emrini vermiflti. Bütün bunlar gösteriyordu ki iflgale direnecek hiç bir güç kalmam flt. E BD HAZ RAN 2014 rler memleketlerine giderken, subaylar da zmir civar ndaki il ve ilçelere gittiler. Bu subaylar gittikleri yerlerde Kuvâ-y Milliye nin çekirde ini oluflturdular. Bu mevcutla, mevcutlu Yunan tümeni karfl s nda direnmek olana da kalmam flt. flgal birlikleri süratle Ege içlerine yöneldiler ve geçtikleri yerleri harabeye çevirdiler. Bütün bu durum karfl s nda, büyük karar adam Mustafa Kemal hiç ümidini yitirmedi. Çünkü, daha evvel söyledi i gibi Namus Cephesi yenilemezdi. Buna bütün içtenli i ile inanm flt. Bu inanç ile, milletini örgütlemek için, iflgalden dört gün sonra bir grup arkadafl ile birlikte Samsun a ç kt. Bundan sonraki geliflmeleri hep biliyoruz. Sonuçta Türk Ordusu Düvel-i Muazzama ad yla an lan devletleri yenerek iflgalci güçleri denize döktü ve zaferi sa lad. sitkiaydinel@butundunya.com.tr TÜRK M LLET ÜÇ YAfiINDA! 29 Ekim Cumhuriyet ilan ndan üç y l geçmifl. Cumhuriyet balosu tertiplenmifl. Cumhurbaflkan Mustafa Kemal kat ld baloda bir milletvekilinin efliyle hiç ilgilenmedi ini ve baflka kad nlarla dans etti ini gördü. Kad n çok fliflmand. Milletvekilinin eflinin yan na gitti ve dansa davet etti. Kad n sevinçle kalkt ve dansa bafllad lar. Çok güzel dans ediyorsunuz, üstelik de çok hafifsiniz, sorulmaz ama kaç yafl ndas n z? Kad n, Ben henüz üç yafl mday m, dedi. Türk ulusuna sundu unuz Cumhuriyet sayesinde yafl yoruz. Bu yüzden gerçek yafl m kaç olursa olsun, ben kendimi üç yafl mda farz ediyorum Say n Paflam. Dans bitti. Kad n yerine kadar götürdü, eflini ça rd, konufltu bir fleyler anlatt. Milletvekili dönüp eflinin yan na gitti, e ilerek selam verdi, sonra da dansa kald rd. Kad n can s kk n efline dayanamay p sordu: Pafla ne söyledi sana? Milletvekili Sana ne söyledi? karfl l n verdi. Kad n konuflulanlar anlatt ktan sonra milletvekili, Bu söylediklerinle beni mahkûm ettin, dedi. Neye mahkum ettim? Tüm balo süresince baflka hiç kimse ile dans etmemeye. Her dans beraber yapaca z! Atatürk, dans adab n, kurulufl telafl nda iken tertipledi i baloda ö retirken, ayn zamanda kad na verilen de eri de göstermifl, hem de en sevdi i ikna yöntemi ile bir aileyi mutlu etmifltir. Ayn zamanda pek çok kereler oldu u gibi kendisinin filozofça cümlelerine, karfl s ndaki insanlara sanki bir enerji aktar m olur (!) ve onlar da filozofça cümlelerle cevap verirlerdi...

12 BD HAZ RAN 2014 YAZILARI Yabanc fiirketler 10 Bugün Türkiye de toprak alt nda gizli duran hazineler, servetler üzerinde oturdu umuz herkes taraf ndan da bilinmektedir. Geçenlerde ecnebi bir dostum diyordu ki: Makalelerinizi düzenli olarak takip ediyorum. Yabanc sermayeye karfl de ilsiniz. Yabanc sermayenin ülkeye gelmesini, çeflitli alanlarda çal flmas n istiyorsunuz, teflvik ediyorsunuz. Bu sizin bak fl aç n zla çok do ru bir fikirdir. Fakat öte tarafta da bir de sermayedarlar n, topraklar n za sermayesini getirecek yabanc lar n da düflündükleri ve istedikleri var. Onlar da ülkenize getirecekleri paran n kendilerine mutlaka bir fleyler kazand raca ndan emin olmak isterler. Hâlbuki bugün Türkiye de yabanc sermaye ile kurulmufl baz flirketler çeflitli nedenler alt nda birçok güçlükle karfl lafl yorlar, çaresiz kal yorlar. Bunu gören sermaye sahipleri ise tereddüde, korkuya kap l yorlar. Sonuç olarak da ülkeye yabanc sermaye girmiyor. B rak n z bu flirketler biraz kazans nlar, bu manzara, baflkalar n da kolayl kla ülkenize çekebilecektir. Yabanc flirketler hakk ndaki bu yorumu yaln z bu dostumdan duymufl de ilim. Ayn konuyla ilgili görüfltü- üm bir k s m yabanc lar da bu görüflü öne sürüyorlar. Acaba Biz mi, yoksa onlar m hakl? fli soyut olarak yorumlay nca bir hükme varman n imkân yoktur. Konuyu yorumlarken ç k fl noktas flu olmal d r: Yeni Türkiye, yabanc sermayenin ülkeye gelmesine samimi olarak taraftar m d r? E er buna olumlu cevap veriliyorsa; hükümetin yabanc flirketlere karfl güçlükler ç kard iddias tamamen gerçek d fl d r. Bizim, bugün Türkiye de toprak alt nda gizli duran hazineler, servetler üzerinde oturdu umuz herkes taraf ndan da bilinmektedir. Bu serveti toprak üzerine ç karmaya kendi kaynak ve araçlar m z yeterli olamamaktad r. Hayati ihtiyaçlar her gün art yor. Ça dafl yaflam, her gün yeni servet kaynaklar bulmam z zorunlu k l yor. Her fleyden vazgeçtik, ülkemizin bu-

13 günkü siyasi ve ekonomik durumunun korunmas için bile yeni araçlara ihtiyaç duymaktay z. Bu yeni araçlar, kaynaklar ancak yabanc sermaye ve uzmanl ndan yararlanarak bulabilece imiz kanaatindeyiz. Hükümette ve millette bu kanaat bulunduktan sonra, kendi iste i ile çal flmaya, bize ve kendisine yararl olmaya gelen yabanc sermayeye karfl sert bir tav r almaya ihtimal verilir mi? stek ve ihtiyaçlar m zla, karar ve uygulamam z aras nda o kadar derin bir uçurum olabilir mi? Bizim görüflümüze göre Türkiye de çal flan yabanc flirketler konusundaki ayk r düflüncelerin nedeni fludur: Türkiye de iki çeflit yabanc flirket vard r. Birisi Saltanat daresi nde kurulmufl, Saltanat n bahfletti i imtiyazlar sayesinde kazanc n n s n r n bile tayin edememifl, istek ve kararlar n daima o dönemin hükümetine dikte ettirmeye al flm fl flirketler. Di eri de Cumhuriyet in yeni kanun ve prensipleri dâhilinde kurulmufl ve o konumdan ayr lmamak kofluluyla uygun bir kazanç ile yetinen yabanc flirketler. Gariptir ki; bahsetti imiz yak nmalar n, elefltirilerin hemen tamam birinci guruba dâhil olan flirketlerden gelmektedir. Cumhuriyet daresi, her fleyden önce, ülkede yasalar n egemenli ini sa lamaktan sorumludur. Dolays yla ulusal veya yabanc hiçbir kuruluflun kanunlar ve yap lan sözleflmeler d fl ndaki hiçbir faaliyetine izin verilemez. Onun için yasa d fl ifller yapmak BD HAZ RAN 2014 arzusunda olan yabanc flirketlerin, yasalar ve sözleflmeler çerçevesinde çal flmalar için baz önlemler al nabilir. Hükümetin bu giriflimini, yabanc flirketlerin bask olarak almalar nda ne isabet, ne de mant k vard r. Her zaman tekrar ediyoruz: Türkiye de emin ve iç huzuru ile çal flman n ilk çaresi imtiyaz, istisna ve bir k s m özel ifllemlere olanak tan yan Saltanat Devri nin hat ras n tamamen unutmak, yaflam ve çal flmay Cumhuriyet daresi nin yeni koflullar na uydurmakt r. Aksi halde güçlüklerin arkas gelmez. Bir tarafta mevcut yasalarla kurulmufl, hükümetle yapt klar sözleflmelere göre çal flmalar n yürütmekte olan yabanc flirketler kazanc ndan ve durumundan memnun iken; di er tarafta sürekli olarak durumundan yak - nan bir k s m flirketlerin halini baflka türlü aç klamak zordur. Herhalde Türk Hükümeti nin çeflitli yabanc kurulufllara ve çeflitli milliyetlere mensup flirketlere farkl muamelelerde bulundu u hiçbir zaman iddia edilemez. Onun bu ifllerdeki prensibi ülkenin yasalar ve o yasalara göre haz rlanm fl mevcut sözleflmelere uymakt r. Hâkimiyeti Milliye Gazetesi 6 May s 1929 Her an tarihe karfl, cihana karfl hareketimizin hesabını verebilecek bir vaziyette bulunmak laz md r. (1930) M. Kemal Atatürk 11

14 Atatürk ün Dünyas Cengiz Önal Bence; bir millette flerefin, haysiyetin, namusun ve insanl n vücut ve beka bulabilmesi, mutlaka o milletin özgürlük ve ba ms zl a ve ça dafl olmas yla mümkündür. Ben flahsen bu sayd m vas f-lara, çok ehemmiyet veririm. Bu vas flar n kendimde mevcut oldu unu iddia edebilmek için milletimin de ayn vas flar tafl mas n esas flart bilirim. Gazi Mustafa Kemâl Atatürk 54 Atatürkçülük ve Türk Devrimleri nin Tamamlay c lkeleri Türkiye Cumhuriyeti Devleti ni kuran, devrimleri yaratan ve Türk Ulusu nun ça dafl medeniyet seviyesine ulaflmas için ufuklar açan büyük devrimci önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk, seçkin bir evlad oldu u Türk ulusu ve dünyan n birçok uluslar için çok büyük ifller baflard. Onun, bugüne de in yapt klar ile bundan böyle gelecek nesillerin fl olabilecek uygulamalar n n tamam na, Atatürkçü düflünce veya Atatürkçülük diyoruz. Atatürkçülükte en önemli unsur, devlet yönetiminin esas dayana olan ulusal irade, yani ulusun kendi kendini yönetmesine dayal, di er bir ifadeyle ulusal egemenli i esas alan tam ba- ms zl kt r. Egemenli in kay ts zflarts z ulusa ait oldu unu söyleyen ve bunu Anayasa ya da koyan Mustafa Kemal Atatürk, Olaylar ve tarihi tecrübelerimiz, ulusu koyun sürüsü gibi gören yönetim tarzlar n n uygulanamayaca n göstermifltir. diyerek, Türk ulusunun bundan sonraki yaflam

15 tarz n n ça dafl ve demokratik sistem içinde olaca n aç kl kla ifade etmifltir. Atatürkçülük, bir anlamda, Türk ulusunun Ça dafllaflma Savafl m d r demek daha do ru olacakt r. Gazi Mustafa Kemal Atatürk ün, yap lan devrimlerin ana ilkesini aç klad 1925 y l ndaki bir konuflmas nda, Yapt m z ve yapmakta oldu umuz Devrimlerin amac, Türk ulusunu tamamen ça dafl ve bütün anlam ve görüntüsüyle uygar bir toplam haline getirmektir. fleklindeki sözleri, Atatürkçülü ün amaç, anlam, tan m ve kapsam n en mükemmel flekilde ifade etmektedir. BD HAZ RAN 2014 Türk Devrimleri nin Tamamlay c lkeleri Atatürk ü anlayabilmek ve iflaret etti i ça dafl ufuklara ulaflabilmek için onun ilkelerini ö renmek ne denli önemli ise; Türk Devrimleri ni de yeterince anlayabilmek ve gere ini yerine getirmek için tamamlay c ilkeleri ö renmek bir o kadar önemlidir. a)türk Devrimleri ak lc ve bilimseldir Atatürk lke ve Devrimleri nin temelinde, hiç flüphe yok ki, ak l ve bilim vard r. Mustafa Kemal Atatürk, kurdu u Cumhuriyet in sorunlar n çözmede, gerçekleri aç a ç karmada ve problemlere do ru ve kesin çözüm yolu bulmada daima akl n fl nda ve bilimin çizdi i yolda yürüyen bir liderdir. O Ulusal Savafl m n zaferle taçlanmas ndan sonra 22 Ekim 1922 tarihinde Bursa da ö retmenlere hitaben yapt bir konuflmada, Yurdumuzun en bak ml, en flirin, en güzel yerlerini, üç buçuk y l boyunca kirli ayaklar yla çi neyen düflman dize getiren baflar n n s rr ; ordular n mükemmel yönetilmesinde, bilim ve fen ilkelerini rehber edinmemizdedir. Ulusumuzun siyasi ve sosyal yaflam ile düflünce e itiminde de yol göstericimiz bilim ve fen olacakt r. aç klamas yla akl n rehberli i ve bilimin önderli inin önemini özellikle vurgulam flt r. b)türk Devrimleri nin temeli özgürlük ve ba ms zl a, ulusal birlik ve beraberli e, ülke bütünlü- üne dayan r. Özgür ve ba ms z olmayan bir ulusun ve devletin istedi i flekilde hareket edemeyece i tart flmas z bir gerçektir. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Özgürlük ve ba ms zl k benim karakterimdir diyerek, ba ms zl - m z korumak ve devam ettirmek Harf Devrimi

16 BD HAZ RAN 2014 K yafet Devrimi 1925 Bat l devletlerin emperyalist sald r lar na karfl yi itçe savaflm fl olan Mustafa Kemal, ça dafl ve modern toplumlar n sahip oldu u en ileri kurumlar n da Bat da oldu unun bilincindeydi. için son derece dikkatli ve ciddi davranm flt r. Ona göre, Türk ulusu esir yaflayaca na, mahvolsun. daha iyiydi. Ulusal Kurtulufl ve Ba ms zl k Savafl m z, ulusumuzun yok edilmek ve elinden al nmak istenen özgürlü- ünü ve ba ms zl n korumak için yap lm fl çok yüce bir mücadeledir. Atatürk ün, Türk ulusunun birlik ve beraberli ini çok titiz flekilde korudu- unu görüyoruz. Ulusal birli i ve 14 bütünlü ü gerçeklefltirmeden Ulusal Kurtulufl ve Ba ms zl k Savafl n bafllatmayan Gazi Mustafa Kemal, ngilizlerin stanbul u iflgalinin hemen ard ndan, 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara da, Türk ulusunun sesi olan ve ulus ad na karar veren Büyük Millet Meclisi ni açm fl ve tam ba ms zl a kavufluncaya dek daima aç k kalmas n istemifl ve sa lam flt r. c) Türk Devrimleri ça dafllaflmay en büyük hedef olarak görür Türk ulusunun ba ms zl k ve özgürlük aflk, ulus ve ülke birlik ve bütünlü ünün korunmas ndaki hassasiyet, ona akl n fl nda ve bilimin önderli inde ilerleme olana vermifltir. Gerçeklefltirilen bütün devrimlerin hedefi Türkiye Cumhuriyeti Devleti ni ve Türk ulusunu ça dafl bir yaflama kavuflturmak oldu u için, ça dafllaflma hareketi Türk Devrimleri nin en büyük hedeflerinden biri olmufltur. Türk ulusunu ça dafllaflt rmak ve modernlefltirmek, Türk Devrimleri nin vazgeçilemez hedeflerindendir. Ça dafllaflt rmay gerçeklefltirebilmek için modern ve ça dafl bat l devletlerin sahip oldu u kurumlar Türkiye de de kurmak ve oluflturmak kaç n lamaz bir zorunluluktur. Bat l devletlerin emperyalist sald r lar na karfl yi itçe savaflm fl olan Mustafa Kemal, ça dafl ve modern toplumlar n sahip oldu u

17 en ileri kurumlar n da Bat da oldu unun bilincindeydi. Bu itibarla, Ulusal Kurtulufl ve Ba ms zl k Savafl n n ard ndan "Bar fl dönemi" gerçeklefltirildi ve devam nda, ülkenin ihtiyaç duydu u ça dafl kurumlar konusunda Bat ile ciddi iliflkiler kuruldu. Atatürk, bir konuflmas nda bunu, Ülkemizi modernlefltirmek istiyoruz. Bütün gayretlerimiz Türkiye de modern, yani Bat l anlamda bir hükümet meydana getirmek içindir. Uygarl a girmek isteyip de, Bat ya yönelmeyen ulus hangisidir? sözleriyle dile getirmifltir. O, Bat y ve kurumlar n örnek almak isterken, hiçbir zaman onlar taklit etmeyi düflünmemifl, söylememifl ve hatta ima dahi etmemifltir y l nda yapt bir konuflmas nda, Biz, Bat n n uygarl n taklitçilik yapmak için alm yoruz. Onda iyi gördüklerimizi, kemdi bünyemize uygun buldu umuz için al yor ve dünya medeniyet seviyesi içinde benimsiyoruz. sözleriyle, Bat ya dönük olman n, Bat uygarl n almaya çal flman n gerekçesini ve Bat l laflmak ifadesinin ne anlama geldi ini aç klam flt r. d) Türk Devrimleri nin temeli laik düflünceye ve hukukun üstünlü üne dayan r Atatürk ün Laiklik lkesi, dinin devlet ve dünya ifllerinden ayr tutulmas ile BD HAZ RAN 2014 bafllar, herkese din ve vicdan özgürlü ü tan makla devam eder. Ayr ca laiklik, insanlar n birbirlerinin fikirlerine, inançlar na, hak ve özgürlüklerine sayg duymalar n gerektirir. Laiklik, ibadetin kul ile Allah aras nda ve manevi dünyan n gere i oldu unu vurgulay p, gerçek anlamda Kur an Dini ne sayg y esas al r ve dini her türlü ç karlar için kullanan dincileri reddeder. Bu da, isteristemez Hukuk Devrimi nin yap lmas n zaruri k lar. nsan Haklar Evren- Kad na seçmeve seçilme hakk n n verilmesi 1934 sel Beyannamesi ni imzalayan Türkiye nin, insanlar n temek hak ve özgürlükleriyle ilgili kanunlar ç karmamas ve ça dafl hukuk sistemini kabul etmemesi elbette mümkün de ildi ve olamazd. Laik düflüncenin anlafl l p-kavran lmas ndan ve toplumca kabul edilmesinden sonra, insanlar n davran fl ve tutumlar nda, aile yaflamlar nda, kad n-erkek iliflki- 15

18 BD HAZ RAN 2014 Osmanl döneminde de çeflitli yenilenme hareketlerine giriflilmifl, ancak hiç biri olumlu sonuç vermemiflti. Bunun tek nedeni ise, laik düflüncenin olmamas d r. 16 Soyad Kanunu nun kabulü 1934 lerinde ve siyasette ça dafl-medeni yaflam tarz na uymay sa layacak yap sal ve kültürel de iflim önerileri Türk ulusuna sunuldu. Ulusal Kurtulufl ve Ba ms zl k Savafl n n muzaffer komutan Gazi Mustafa Kemal Atatürk e olan sayg, sevgi ve güvenleri nedeniyle ve yap lan yeniliklerin faydas n da gören Türk ulusu, bütün devrimleri benimseyip kabul ederek, bugünkü ça dafl uygarl k seviyesine ulaflma ve hatta onu geçme mücadelesine girmifltir. Bugün içinde bulunulan durum, bu konuda yürütülen savafl m n yanl fll n de il, aksine esas amac n yeterince ve gerekti i flekilde anlafl lamam fl olmas n n ve dolays yla amaca ulaflmada baflar n n yakalanamamas n n sonucudur Ne gariptir ki, Osmanl döneminde de çeflitli yenilenme hareketlerine giriflilmifl, ancak hiç biri olumlu sonuç vermemiflti. Bunun tek nedeni ise, laik düflüncenin olmamas d r. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet in ilan ndan sonra laik düflüncenin yerleflmesi, yap lmas gereken yeniliklerin gerçeklefltirilmesi, eski ve ça d fl kalm fl kurumlar n tasfiye edilip, yerine ça dafl kurumlar n kurulmas n sa lam flt r. cengizonal@butundunya.com.tr (Gelecek Ay: Atatürk ün Son Y llar ) "Milli mücadelelere flahsî h rs de il, milli ideal, milli onur sebep olmufltur." M. Kemal Atatürk

19 ! Unutmak hanettir Otopsi Cengiz Özak nc Soma Maden Ocaklar Tarihinde Atatürk ve Devlet Madencili i Soma daki kömürün türü; linyit... ngilizler buna (Brown Coal) kahverengi kömür de diyorlar. Avrupa da ilk kez 1850 lerde Almanya da yak t olarak kullan lan([i]) linyit kömürü, Anadolu da ilk kez te Soma da bulunmufl ve 1865 te The Popular Science Review dergisi zmir-ayd n Demiryolu dolay nda büyük linyit kömürü yataklar bulundu unu dünyaya duyurmufltu.([ii]) Osmanl Devleti, 1860 l y llarda Soma da bulunan linyit madeninin iflletme ayr cal n 1914 de dek yerli, yabanc bir çok giriflimciye verdi.([iii]) Alman Musevilerinden Yerbilimci Prof. Alfred Israel Philippson, 1900 y l nda Soma n n T rhala köyünde bulunan linyiti incelemiflti.[iv] Frans z Regei Generale Company nin

20 BD HAZ RAN 2014 The Popular Science Review dergisinin 1865 say s nda yay mlanan Türkiye de Linyit bafll kl haber. larda yap m na bafllad zmir-manisa, Manisa-Band rma demiryolu hatt 1912 de Soma ya uzand nda, Almanya n n gözü çoktan Soma ve T rhala linyitlerine dikilmifl durumdayd. Osmanl Devleti, Soma maden oca n n iflletme ayr cal n 1913 te Ahmet Rag b ve Cineris Bey ortakl - na; Soma n n T rhala köyünde bulunan linyit madenini iflletme ayr cal - n da 1914 te 99 y ll na Osman Efendi ve ortaklar na vermiflti.([v]) Ancak, I. Dünya Savafl patlay p, Osmanl mparatorlu u, Kas m 1914 te resmen Almanya n n yan nda savafla girince; Alman subaylar, Anadolu da, Alman Genelkurmay na ba l Harp Kömür Merkezi kuracaklar ve bütün kömür madeni ocaklar m z, Alman subaylar n n buyru u alt na girecekti. 18 Bu ba lamda, askerlerimiz, Alman subaylar n n buyru u alt nda, Soma madeninde çal flt r lm fl; ç kart lan linyit kömürü, cepheye asker, silah ve cephane tafl yan trenlerde yak t olarak kullan lm flt. Savafl yenilgiyle sonuçlan p Almanlar ülkemizi terkedince; bu kez de galip devletler, tilaf Devletleri Kömür Merkezi kurdular aras Alman Genelkurmay nca iflletilen madenlerimiz, aras galip devletlerin eline geçti. Zonguldak kömürleri gibi pek çok madenimizle birlikte Soma kömür madeni de Mondros B rak flmas uyar nca iflgalci Frans zlar a devredildi. Daha sonra, zmir ve Ege bölgesi, May s 1919 dan bafllayarak Yunan ordular nca iflgal edilince; Soma madeni de Yunan egemenli i alt na girecek ve burada ç kart lan linyit kömürü, 1922 ye dek zmir e asker ve cephane tafl may sürdüren iflgalcilerin gemilerinde yak t olarak kullan lacakt. 9 Eylül 1922 de Yunan Ordusu denize döküldükten sonrad r ki, Soma maden ocaklar, Türkiye nin ulusal varl na dönüflerek 1 Haziran 1923 te ktisat Bakanl na devredildi. ktisat Bakanl, Soma madeninin iflletme hakk n, 1926 da 70 y l süreyle Faik

21 BD HAZ RAN 2014 Soma Maden ninde çal flacak iflçilere duyuru. Cumhuriyet, Sabri-Nuri Aziz ortakl na verecek; ancak onlar devletin arad koflullar yerine getirememifl olmal ki, iflletme, 1 Kas m 1929 da, Yunus Nadi Bey e devredilecekti. Yunus Nadi Bey, 1933 te Soma madeninde çal flan iflçilere, aileleriyle birlikte oturacaklar evler verecek ve evlerinde yakacaklar kömürü de ücretsiz olarak madenden karfl layacakt. Haziran 1934 te Atatürk ve ran fiah, trenle Soma ya da u rad - lar. Soma bafltan bafla Türk ve ran bayraklar yla donat lm flt. Ertesi y l, 1935 te, Atatürk, maden ocaklar nda üretimin en ileri teknikle gerçeklefltirilmesi ve iflçilerin daha güvenli ve daha sa l kl koflullarda çal flabilmelerini sa lamak amac yla; bütün maden iflletmelerinin devletlefltirilmesine karar vermifl; ve bunu gerçeklefltirmek üzere, 1935 te Etibank kurmufltu. Atatürk, 1937 y l TBMM aç fl konuflmas nda Türkiye de devlet madencili i, milli kalk nma hareketiyle yak ndan alakal, mühim mevzulardan biridir... Elde bulunan madenlerin en mühimleri için üç y ll k bir plan yap lmal d r. diyecek; ve ayn y l, bütün maden iflletmelerinde oldu u gibi, Soma maden oca nda da devrim niteli inde yenilikler yap lacakt. Soma da yap lanlar bas nda flöyle duyurulmufltu: ( ) Soma Kömür Madeni nde Yap lan Yenilikler. / Bütün Tesisat Atatürk ve ran fiah n n Soma y ziyaret haberi. Cumhuriyet,

22 BD HAZ RAN 2014 Etibank n Atatürk imzas yla kurulufl belgesi. 20 Atatürk döneminde Soma Kömür Madeni ninde yap lan yenilikler haberi. Cumhuriyet, Elektrikle flleme e Bafll yor. / Yeniden Birçok Makineler Getirildi. Soma (Hususî muhabirimiz- den)- Soma kömür madenleri birkaç y ld r geliflmekte ve ilkellikten makineleflmeye do ru son h zla ilerlemektedir. Geçen y l elektrikle iflliyen fennî kazma makineleri getirilmiflti. Bu kazmalar, flimdi yeni yap lan 120 beygirlik bir elektrik makinesiyle iflletilecek, bütün ocaklar ve iflçi evleri elektrik tesisat yla ayd nlat Iacak, bütün ifllerde elektrik gücünden yararlan lacakt r. Almanya dan yeni bir mühendis de gelmek üzeredir. Madende yeniden birçok binalar ve yeni tesisat yap lm fl oldu undan, iflçiler yorucu ve tehlikeli ifllerden kurtulacak ve üretim artacakt r. Elektrik dairesi bu hafta içinde aç larak geceli gündüzlü iflleme e bafllayacakt r. Soma halk, ilçenin çok yetersiz olan elektrik durumundan dolay yeni seçilecek Belediye Reisi nin madenle anlaflarak ufak bir santralle uygun güç ve süre en ak m olan maden elektri inden Soma n n da yararlanmas dile indedir. Haberin foto raf alt yaz s flöyle: Soma kömür madeninden çeflitli izlenimler: Yukar da sa da yeni yap lan memur evleri, solda yeni getirilen elektrik motörü, altta madenin

23 uzaktan görünüflü ve havai hat. *** 1937 y l nda yap lan bu yeniliklerden sonra, Soma maden iflletmesi, Kas m 1939 da Etibank a devredilerek devletlefltirildi. Devletçe iflletildi i y llar boyunca Soma madeninde ölümle sonuçlanan kaza say s çok azd. Örne in, 29 May s 1949 da Soma madeninde yang n ç km fl, iki iflçi ölmüfl, bir iflçi yaralanm fl; ve ayn gün, maden silosundan bir kamyon kaza yapm fl; flöför ölmüfl, muavini yaralanm flt ; kitlesel ölüm yoktu... BD HAZ RAN 2014 Atatürk ün 1937 konuflmas nda dünyaya duyurdu u Devlet Madencili i nin baflar s ; üzerinden on y l bile geçmeden ngiltere de örnek al nacak; ngiliz flçi Partisi nin ngiltere deki bütün kömür ocaklar n n ve kömür iflletmelerinin devletlefltirilmesi konulu yasa tasar - s, günü Avam Kamaras nda oylanacak, onaylanacak ve ngiltere de kömür madeni iflletmelerinin tümü -t pk on y l önce Atatürk ün Türkiye de yapt gibi- devletlefltirilecekti. ngiltere de, kömür ocaklar n n devletçe iflletilmeye bafllat lmas ndan sonra; kömür madenlerinde ölümlü kazalar yok denecek ölçüde azalacakt... Soma maden iflletmesinde kaza haberi. Cumhuriyet, ngiltere de tüm kömür madenlerinin devletlefltirildi i haberi- Cumhuriyet,

24 BD HAZ RAN 2014 Uzun sözün k sas : flte 1930 lu y llar; Atatürk, Etibank; maden emekçilerimize verilen önem ve de er... flte Atatürk - ün unutulan sözü: Beni Unutmay n z... flte 13 May s 2014; yüre imizi da layan Soma Maden Facias ; resmi aç klamalara göre 301 can... Ve flte Karl Jaspers in unutulmaz sözü: Unutmak, ihanettir... cengizozakinci@butundunya.com.tr Kaynakça: [i] William Otto Henderson, The Rise of Germany Industrial Power, , sf. 59. [ii] Popular Science Review, 1865, volume IV., s [iii] Yrd. Doç. Dr. fierife Yorulmaz, Türkiye de Kömürün Keflfi ve Kömür flletme mtiyazlar, Türkiye 11. Kömür Kongresi Haziran 1998, Bart n-amasra, Bildiriler Kitab, sf. 291 vd. [iv] Alfred Israel Philippson, Reise und Forschungen im westlichen Kleinasien, I Petermanns Mitteilungen 167, Gotha 1910, s.68. [v] Yrd. Doç. Dr. fierife Yorulmaz, a.g.e, s. 291 vd. Dünyada Maden Kazalar 1375 tarihinden itibaren dünyada kayd tutulan maden kazalar ndan sadece 23 ündeki ölüm say s Soma dakinden fazlad r. Yani Soma 650 y ldan beri dünyada yaflanm fl en büyük 24. maden facias d r. Son 50 y lda dünyada 300 den fazla madencinin hayat n kaybetti i kaza say s 6 d r. Almanya daki son büyük maden kazas 1962 y l nda olmufl ve 299 kifli hayat n kaybetmifltir. Bu kazalar n da büyük ço unlu u yang ndan kömür madenlerdeki gaz patlamalar sonucunda gerçekleflmifltir.. Maden kazalar n n s kl kla görüldü ü Çin de, Hükümet 2005 y l nda madenlerde can güvenli ini iyilefltirme önlemleri için 360 milyon dolar harcam fl ve sadece Changun kömür 22 madeninde 16 yaflam odas yla 7 yer alt s na infla edilmifltir y l nda fiili de meydana gelen maden kazas nda yaflam odas na s nan 33 madenci yerin 700 metre alt nda 69 gün kald ktan sonra çeflitli ülkelerin teknik yard mlar ndan da yararlan larak sa olarak kurtar lm flt r. Günümüzde madencileri uzun süre ve etkili biçimde koruyacak gaz maskeleri üretilmifltir. Bu maskeleri internetten bile sat n almak mümkündür. Yeter ki, madencilerimizin can güvenli ine yeterince önem verilsin ve maske bafl na yaklafl k 250 dolarl k bir ödeme yap labilsin.

25 BD HAZ RAN 2014 Soma, " fl Kazalar " ve Kapitalizm Kâr biricik hedef olunca, bunu art rmak için masraflar düflürmek gerekir. Yazan: KAYA KARAN TÜ Maden Fakültesi meslek yaflam m n bafllang c - d r. lk staj m z baz arkadafllarla birlikte1963 y l nda TK Zonguldak Karadon Bölgesinde yapm flt k. 30 gün boyunca her gün Kömür ocaklar na girip farkl vardiyalarda 8 saat çal fl rd k. M aden oca nda flçilerle yemek saatlerinde TTK taraf ndan verilen helva, ekmek vb. gibi kuru g dalarla açl m z gidermeye çal fl rken, onlar n sorunlar n, aile durumlar n, ald ücretleri, geçim koflullar n, kald klar yaflad klar konutlar velhas l yaflamlar ile ilgili her fleyi ö renmeye çal fl rd k. Bu staj - m zda bir göçük olay yla ilgili bir an m anlatmadan geçemeyece im. Kömür oca ndan yeni ç km flt k ki, staj m zdan sorumlu, çak gibi genç bir Maden mühendisi olan Metin bizi 23

26 BD HAZ RAN 2014 ocak bafl nda yakalad ve çocuklar bu kaç r lmaz bir f rsat, ad n flimdi an msayamad m bir Ayak ta (kömürün kazmalarla ç kar ld yüksekli i yaklafl k 1-1,5 m, geniflli i kömür damar - na ba l olarak de iflen üretimin yap ld derece e imli damar) göçük oldu unu 2 kazmac n n göçük alt nda kald n ve hemen bizlerin de kurtarma operasyonuna dahil olaca m z bildirdi. 8 saat yer alt nda çal fl p tam istirahate çekilirken bize gelen bu teklifle tüm yorgunlu umuzu unutup heyecanla göçü ün oldu u Aya a inmek için haz rl klara bafllad k. Maden flçileri ocakta kafalar ndaki kasklar n n önüne bir lamba takarlar. O lamban n enerjisi bellerindeki aküden gelir. flçi oca a girmeden önce, kendi markas n verip bir lamba al r. flten ç kt nda da teslim eder markas n al r. Bu akülerin her gün bak m ve yeniden flarj edilmesi gerekir. Bizim de bafl m zdaki lambalar n aküsü neredeyse bitmek üzereydi yeni flarjl lambalar baretlerimize tak p derhal oca a geri döndük. Kömür üretilen ayaklar, aralar nda kot fark bulunan iki galeriyi ba lar. Üretim, üst galeriden alt galeriye do ru üretilen kömürün kendi mecras yla alt galeriye akabilmesi için derece e imle üst galeriden bafllar. Biz de üst galeriden aya a girdik. çerisi toz duman, göçük galerinin ortalar nda bir yerde, bir süre sonra göçü ün oldu u yere yaklaflt k. Ayak giderek darald, Metin mühendis gibi biz de s rt üstü uzan p bafl m z yukar da korunmak amac yla bareti yüzümüze örterek göçü ün oldu u yere geldik; bizden önce gelen iflçiler elleriyle kazma kürek göçü ü kömürü al nm fl domuz dam tahkimatl alana boflalt p bütün güçleriyle altta kalan iki iflçiye ulaflmaya çal fl - Yazar m z tan yal m: 1945 do umlu Kaya Karan, ilk ö retimini subay babas n n görev yerleri Ankara, Kars, Ankara ve Mersin'de yapt. TÜ, Petrol ve Do al Gaz Mühendisli i Bölümü'nden mezun oldu. TK Zonguldak Amenajman Müdürlü ü, MTA, sveç'te Atlas Copco fiirketi, Batman' da TPAO'da Kömür ve Petrol Sondajlar, Üretim Mühendisi olarak görev yapt. Çal flmalar na Ankara OST M'deki kendi flirketinde, sanayide afl nma ve ilgili çevre kirlili ini ve üretim kay plar n azalt c araflt rma, üretim, mühendislik ve imalat alanlar nda sürdürmektedir. Evli, iki çocuk, iki torun sahibidir. 24

27 yorlard. Biz de onlara yard mc 2-3 saat çal flt k. Metin Mühendis Çocuklar size bu kadar yeter gözlerinizle gördünüz, ö rendiniz bundan daha iyi staj olmaz. deyip bizim ç kmam z istedi. Kalmak için ne kadar srar ettiysek de bizi ayak tan ç kartt. Ertesi gün göçük alt nda kalan 2 iflçinin cesetleri ç kar ld. O y l staj m z baflar yla ama unutulmaz bir ac ve hüzünle tamamlad k. Kârl l k kapitalizmin esas motorudur. Kâr biricik hedef olunca, bunu art rmak için masraflar düflürmek gerekir. Masraflar düflürmek için ise, iflçileri daha kötü flartlarda, daha ucuza çal flt rmak, üretim masraflar n iyice k smak kaç n lmazd r. Bütün bunlar karfl s nda iflçilerin direnmekten baflka çaresi yoktur. Ama direnmek birleflmek ile olur. Birleflmek ise ancak demokratik bir ortamda mümkündür. Bu nedenle iflçiler dünyan n her yerinde ve her zaman demokrasinin en büyük savunucular olmufllard r. Kendilerini savunmak için demokrasiye ihtiyaçlar vard r. Bugün Avrupa Demokrasisi diye tan mlanan rejimlerin ve ülkelerin hepsi asl nda iflçilerin mücadeleleriyle ortaya ç km fllard r. flçilerin örgütlenmesi ve demokrasi birbiriyle ba l d r. flçiler ne kadar BD HAZ RAN 2014 örgütlü ise o ülke o kadar demokratiktir. Ülke ne kadar demokratikse, iflçiler de o kadar kolay örgütlenebilirler. İflçilerin örgütlerini sadece sendikalar olarak alg lamak yanl flt r. flçilerin esas etkili örgütleri kendi siyasal s n f partileridir. Asl nda demokrat Avrupa n n öyküsü, iktidara gelmifl iflçilerin kapitalizmi korumalar n n ama ayn zamanda kendi haklar - n gelifltirmelerinin öyküsüdür. flçiler gerek ekonomik, gerek sosyal, gerek politik olarak ne kadar flçiler dünyan n her yerinde ve her zaman demokrasinin en büyük savunucular olmufllard r. elveriflli konumdalarsa, o ülke o kadar zengindir ve gelirler aras ndaki eflitsizlik o kadar azd r. Çünkü iflçilerin haklar ve demokrasi aras ndaki iliflkinin benzeri de demokrasi ile zenginlik ve sosyal adalet aras nda vard r. Neden böyledir? Çünkü demokrasi ve yüksek bir örgütlülük düzeyi, ifl gücünün fiyat n n yüksekli i demektir ayn zamanda. fl 25

28 BD HAZ RAN 2014 gücünün fiyat yüksekse, kapitalist di er kapitalistlerle rekabet edebilmek için emek üretkenli ini art rmak; yani daha modern teknikle, daha çok makine kullanarak üretim yapmak zorundad r. Bu da modern tekni in ve araçlar n kullan lmas n ; bu yönde araflt rma ve gelifltirmeler yap lmas n ; bu modern tekni i ve araçlar kullanabilecek ve üretebilecek kaliteli, yayg n ve yüksek bir e itimi zorunlu k lar. Özetle, san lan n aksine bat ülkeleri zengin olduklar için demokratik de il; demokratik olduklar için zengindirler. flçiler örgütlenip, haklar n iyi savunabildikleri için o ülkelerde demokrasi geliflebilmifl, bu da iflçilerin örgütlülü ünü ve haklar n art rm fl; bu da kapitalistleri daha modern makineler kullanmaya zorlam fl; bu da o ülkelerin zengin ve ileri olmalar n n yolunu açm flt r. Demokrasi için mücadele etti inizde asl nda, ayn zamanda o ülkenin zenginli i, refah ve sosyal adaleti için mücadele etmifl olursunuz. Bir ülkede iflçiler örgütlenememifllerse ve direnemiyorlarsa, kapital sahibini hiçbir güç daha modern teknik kullanmaya, sa l k ve ifl güvenli i için para harcamaya zorlayamaz. Orada üretim, bo az toklu una çal flan iflçi ile ve eski makine ve teknikle devam eder. fl kazalar n n da ard arkas kesilmez. Türkiye nin bütün di er güney Avrupa ülkelerinden fark, Avrupa'da oldu u gibi güçlü iflçi sendika ve güçlü iflçi s n f partilerinin bulunmamas d r. Türkiye nin yar m yüzy l aflk n bir zaman dilimi gerisinde kalmas n n nedeni bu ekonomik ve toplumsal yap d r y l nda yap lan ihale ile SOMA madenlerinin iflletilmesini alan ZORLU HOLD NG, 2009 y l nda madenlerinin iflletmesini SO- MA HOLD NG Afi ye devretti. TK, Soma da kömürü kendisi ç kar rken tonunu dolara mâl ediyordu. SOMA HOLD NG ise TK ye verdi i yüzde 15 lik rödovans pay dahil kömürün tonunun maliyetini 23,80 dolara Bir ülkede iflçiler örgütlenememifllerse ve direnemiyorlarsa, kapital sahibini hiçbir güç daha modern teknik kullanmaya, sa l k ve ifl güvenli i için para harcamaya zorlayamaz.

29 düflürdü. Bunun ad üretim zorlamas d r. Bu zorlaman n nedeni olarak patronun kâr h rs ve siyasetçilerin vicdans zl gösteriliyor. Bunlar do ru de ildir. flçi ölümlerinin ard ndaki nedenin "patronlar n kâr h rs oldu unu ileri sürmek, konunun ancak, h rsl olmayan patronlarla çözümlenece ini iflaret eder. Böylesi ciddi bir sorun, patronun kâr h rs ve vicdanl olup olmamas basit nedeniyle aç klanamaz. Böylesi ciddi bir sorun, patronun kâr h rs ve vicdanl olup olmamas basit nedeniyle aç klanamaz. Firmalar n, yeterli güvenlik önlemleri olmayan ve sonu ölümle bitecek kazalar n yaflanmas n n gözle görülür derecede aç k oldu u bir ifl ortam n görmezden gelmelerinin üç temel nedeni vard r. Bunlardan ilki ve galiba en önemlisi, çal flmak zorunda olan iflçilerin d flar da bu ifl için s rada bekler haz r durumda olmalar d r. Bu durum firman n elini güçlendirmektedir.yani iflsizlik oran yüksek oldu u sürece, firmalar gereken güvenlik yat r mlar n yapmadan da faaliyet gösterebilirler, çünkü bu koflullarda çal flmay kabul edecek iflçilerin her zaman s rada haz r durumda beklediklerini bilirler. kincisi devletin yapt piyasa dostu deregülasyonlard r. Bu kurals zlafl rma uygulamalar sonucunda firmalar n üzerindeki denetim azalmaktad r ve güvenlik yat r m n n yap lmamas durumunda firman n karfl laflabilece i maliyet azalmaktad r. Sonuncusu ve o da çok önemli olan bir neden de, iflçilerin örgütsüz olmalar ya da örgütlü eme in göstermelik, güçsüz olmas d r. flçiler bu durumda da çok zor çal flma koflullar nda çal flmak zorunda kalmaktad rlar. Bugün Türkiye deki tablo bu durumdad r. Şimdi s ra, sorulmas gereken sorumuzu sormaya geldi: Peki bu durum, Böyle geldi i gibi, böyle mi gidecek? Elbette hay r. Ça d fl tablo nun tüm ac mazl yla gözler önünde olmas gibi, çözüm tablosu da tüm ça dafl yap s yla gözler önündedir. Görmemekte israr eden siyasetçilere, patronlara ve hatta sendika sorumlular na, bu tabloyu, kimbilir kaç nc kez olmak üzere, bir kez daha gösterelim: Demokrasinin eksiksiz uyguland ülkelerdeki gibi iflçi sa l, ifl güvenli i ile ilgili LO yasalar n n daha fazla zaman geçirilmeden imzalanmas, yürürlü e geçirilmesi, daha önemlisi, uygulamaya konulmas ve denetimlerin ba ms z kurulufllarca yap lmas sa lanmal d r. Bir kolay çözüm de fludur: Düflüncenin egemen oldu u ça - m zda insan n, insan onuruna yarafl r bir çal flma düzeni içinde çal flabilmesi ve yaflayabilmesi için demokrasinin eksiksiz uygulanmas yeterlidir. 27

30 Ergenekon süreci, darbecilerden hesap soruldu u, sivilleflildi i, demokratikleflildi i yalanı üzerine kuruluydu. AKP ve Gülen Cemaati ortaklı ıyla yürütülen bu davalarla düflman belirlenen herkes aynı hukuksuzlu un esiri haline getirildi. Ama sesi bo ulanlar yılmadan konufltu. Haksızlı ı, hukuksuzlu u, adaletsizli i anlattılar; en çok da iç sesleriyle. Suzan da kendi iç sesiyle "dıflarıdaki" birinin "içerisini" anlatıyor... Ahmet fiık BÜTÜN K TAPÇILARDA

31 BD HAZ RAN 2014 ÖMÜR KÖMÜR SAVAfiI Mete Akyol'un 40 y l önce yazd bu yaz ve çekti i fotograflar, yazar n y llar aras nda Hürriyet gazetesinde yay mlanan "Diz Dize, Göz Göze" bölümünden ve Düzenzedeler kitab ndan al nm flt r. Yazan: METE AKYOL 301 iflçinin canlar n yitirdikleri Soma daki felaketin üzerinden henüz bir hafta geçmeden, Zonguldak'ta 115 iflçinin al naca duyurusu yapan bir kömür madeni iflyerine 4000 kifli baflvurmufltur. - Haberlerden Zonguldak ta do a, bir yandan ülkeye verdi inin sevab içindedir, bir yandan da, iflçiye etti inin günah alt ndad r. Ülkeye kömür verir, karfl l nda iflçiden ömür al r Zonguldak ta, do a