DAVRANIŞÇI KURAM ve BİLİŞSEL GELİŞİM

Transkript

1 DAVRANIŞÇI KURAM ve BİLİŞSEL GELİŞİM Davranışçı yaklaşımda öğrenme, öğrenenin davranışında istendik yönde değişiklik olarak tanımlanır. Zihinsel süreçler, davranışlar gibi gözlenemediğinden hiçbir zaman tam olarak anlaşılamazlar (nesnelcilik). Amaç önceden belirlenen hedefler çerçevesinde öğretimi yönetmektir ve anlık girişimler kontrol altında tutulmaya çalışılır.

2 Bilişsel kuramlara göre davranışçıların, davranışta değişme olarak tanımladıkları olay, gerçekte kişinin zihninde meydana gelen öğrenmenin dışa yansımasıdır. Bilişsel kuramcılar, daha çok anlama, algılama, düşünme, duyuş ve yaratma gibi kavramlar üzerinde dururlar. Bilişsel öğrenme kuramcıları öğrenmeyi dünyayı anlama ve algılama girişimi olarak algılamaktadırlar.

3 PIAGET Bilişsel gelişim kuramı

4 Bilişsel Gelişim Öğrenme; Düşünme ve kavrama sisteminde ortaya çıkan değişme ve gelişmelerdir. Bilişsel şemalar (yapılar), yeni bilgilerin özümsenmesinde ve uyumsanmasında önemli rol oynar, birey yeni bilgiyi mevcut bilişsel yapısına göre göre oluşturur. *Bilişsel gelişim öğrenmeyi: ÖZÜMSEME(Assimilation) DÜZENLEME-UYUM (Accommodation) DENGELEME-EŞİTLEME (Equilibration: )

5 ÖZÜMSEME(Assimilation) Bireyin yeni bilgi ya da olguyu mevcut şemalarla uyum gösterecek şekle dönüştürmesidir.

6 DÜZENLEME-UYUM (Accommodation) Bireyin yeni bilgi ve deneyimlerin sonucunda önceki şemalarını yeniden yapılandırmasıdır.

7 DENGELEME-EŞİTLEME (Equilibration: ) Birey mevcut şemalarını yeni bilgiyle uyumlu hale getirmeye çalışır. Bilişsel denge yeniden kurulur.

8 PİAGET-Bilişsel Gelişim Dönemleri DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ: (7-11 yaş) SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ: ( yaş)

9 DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) Gerçek anlamda akıl yürütme ve mantıksal işlemler** henüz yoktur. Bilgi Fiziksel yaşantılar yoluyla kazanılır. Şema oluşturmada refleksler kullanılır. (**Piaget; işlem terimini mantıksal düşünme anlamında kullanır.)

10 DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) NESNE DEVAMLILIĞI: Gözden uzaklaştığında (artık hafızada temsil edilmediğinden) nesne yok olur. TAKLİT: Çocuk refleksiv davranışlarda bulunurken aynı davranışı geliştirerek kavratabiliriz.

11 Nesne performansı

12 A-değil-B Görevi Çocuk 10. aya kadar kaybolan oyuncağını hep aynı yerde arar. 18. ayda farklı yerlerde aramaya başlar ve nesne devamlılığı kazanır

13 DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) Bu dönemde; Motor ve duyusal etkinliklerle bilgi edinilir. Konuşma ve sembolik düşünme gelişir. Karmaşık olmayan zihinsel işlemler başlar. Nesne devamlılığı kazanılır. Taklit yeteneği gelişir.

14 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) Nesnelerle ilgili semboller geliştirir. (Daldan at yapması) Nesneler zihinde canlandırıldığından zaman ve mekandan bağımsız düşünür. Sembolik oyunlar görülür.

15 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) Bir diyalog: Anne: Yavrum elmanı iki parçaya mı böleyim, yoksa dört parçaya mı, nasıl yemek istersin? Çocuk:Anne iki parçaya böl, dört parça bana çok geliyor, yiyemiyorum.

16 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) KORUNUM: Çocukların nesnelerin görüntüsünün etkisinde kalmalarıdır. Uzunluk(bardak)- Sayı (para)- Kütle (balçık) Alan (inek) BEN MERKEZLİLİK: Açıklamaları olgusaldır. Uyumsama yoluyla yavaş yavaş başkalarını dikkate alırlar.

17 BEN MERKEZLİLİĞE BİR ÖRNEK: Dört yaşındaki bir çocuk anneannesi ile telefonda konuşurken, yeni ayakkabılarını göstererek Anneanne bak ayakkabılarıma, ne güzel der.

18 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) TERSİNE DÖNEBİLİRLİK: Buz- Su / Uzun bardak-kısa Bardak /2 kere 8=16 peki 8 kere 2 kaç eder? ODAKLAŞMA: Dikkati bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak yalnızca bir yönüne yoğunlaştırılmasıdır.

19 Odaklaşmaya ve ben merkezliliğe birer örnek

20 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) ÖZELDEN ÖZELE AKIL YÜRÜTME: İki özel durum arasında bağ kurarlar. (Omlet yemedim öyleyse açım)

21 Piaget s Three-Mountain Task

22

23 SOMUT İŞLEMLER ( 7 11) Odaklaşma, Tesine Dönebilirlik, Korunum problemleri giderilir. Sıralama ve sınıflama yeteneği gelişir. Ben merkezliliğin yerini sosyal davranış alır. Betimlemeli düşünme başlar, Yönergesi verilen bir işlem dizisini, her basamağı açık şekilde anlatılmak şartıyla yapabilir, Birebir eşleme yapabilir,

24 SOMUT İŞLEMLER ( 7 11) Bu dönemde çocuk somut olmayan nesne ve durumlar üzerinde akıl yürütemez. (Parmak sayma) A>B, B>C ise A>C (Mantıksal düşünme başlar.) KORUNUM KAVRAMI GELİŞİR

25 Madde korunumu (~Nesne sürekliliği) Uzunluk korunumu Nicelik değişmezliği Sayı korunumu Alan korunumu Ağırlık korunumu Hacim korunumu

26

27 SOYUT İŞLEMLER ( 11...)YAŞ Görünen gerçeğin, gerçeğin ta kendisi konusunda şüphecidir. Göreli düşünür. Zihinden birleştirme çoğalır. Kombinasyonları çoğaltır. İdeal düşünce ve değerler geliştirmeye başlar.

28 1.Hipotetik düşünme: Günlük hayatta veya eğitim öğretimde karşılaşılan bir sorunu çözmek için olası çözüm yolları geliştirip bunları belli bir düzene göre yapmayı sağlayan düşünme sürecidir. Eğer..ve..olursa olur gibi genel bir cümle yapısıyla ifade edilir

29 2.Oranlı Düşünme Değişkenler arasındaki oranları karşılaştırmada kullanılan zihinsel süreç becerisidir Örnek soru: 1. Sabit basınç altında kapalı bir kaptaki gazın hacmi 9lt iken sıcaklık 27 C dir. Aynı gazın 127 C deki sıcaklıkta hacmi ne olur?

30 3. Değişkenleri Belirleme ve Tanımlama: Hipotez olay veya kavramın test edilmesinde durumun sürekliliğini etkileyen bağımlı ve bağımsız etkenlerin belirlenerek tanımlanma ve kontrol altına alınmasını içeren süreçtir. Örnek; Şekildeki manometrenin açık kolunda, sabit sıcaklıkta, civanın sürekli yükseldiği gözleniyorsa, bu durum nasıl açıklana bilir?

31 4.Olasılıklı Düşünme Bir olayın veya hipotezin başlangıcından sonuç evresine kadar olan bütün aşamalarda mümkün olan her türlü olasılıkları düşünebilme yeteneğidir

32 5. Kombinezonlu düşünme Tanımlanmamış olsa bile olası bütün teorik veya deneysel ilişkileri sistematik bir şekilde göz önüne alan zihinsel beceridir

33 6.Korelasyonel Düşünme: Değişken bir nesnenin başka bir değişken nesne ile ilişkilendirilmesidir. Korelasyonun olması için iki değişkene ihtiyaç vardır. Bunlar arasında herhangi bir ilişki yoksa korelasyon sıfırdır. İki değişkenin pozitif veya negatif korelasyonu neden- sonuç arasındaki durumu gösterir

34 Piaget in Teorisinin Eğitime Uygulanması Piaget çocukların gelişim dönemleri ve ihtiyaçlarının göz önüne alınarak öğretim sürecinin planlanması gerektiğini savunur. Çocuklar çevresiyle ve fiziksel etkinliklerle etkileşimde bulunduklarında zihinsel olarak gelişim gösterirler

35 Öğrenme Halkası Yaklaşımı Öğrenme halkası; keşif veya inceleme, terim tanıtımı ve kavram uygulama aşamalarından oluşur. Bu aşamalar Piaget in bilişsel gelişim modelinin temelini oluşturan özümleme, yerleştirme ve örgütleme kavramları ile paralellik gösterir. PİAGET İN BİLİŞSEL GELİŞİM MODELİNİN ÖĞRENME HALKASI İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ ÖZÜMSEME KEŞİF VEYA İNCELEME YERLEŞTİRME TERİM TANITIMI ÖRGÜTLEME KAVRAM UYGULAMA

36 1. KEŞİF VE İNCELEME (veri toplama) Öğrenme halkasının ilk basamağı olan keşif veya inceleme aşamasında öğrenciler laboratuar aktiviteleri ile karşı karşıya bırakılır. Bu aşama, Piaget in tanımladığı özümleme ve dengesizliğin kışkırtıldığı aşamadır. Williams (1998) a göre bu aşamada öğrenci, özümleyeceği kavramla ilgili veri toplama aktiviteleri sayesinde, yaşantı ve sosyal iletişim becerisi kazanır.

37 2. TERİM TANITIMI Terim tanıtımı aşamasında öğrenci, topladığı bilgileri ve verileri tartışarak organize eder. Bu aşamada bilgiler, bilimsel terimlerle ifade edilir. Terim tanıtımı aşaması, Piaget in yeni kavramı yerleştirme prensibine benzer.

38 Neden kavram tanıtımı değil, neden terim tanıtımı? Öğrenme halkasının ikinci aşamasına kavram tanıtımı değil de terim tanıtımı denmesi gerektiğini Lawson (1995) şöyle açıklar: Bu aşamada öğretmenler terimleri tanıtabilirler fakat kavramları tanıtamazlar. Kavramlar öğrenciler tarafından keşfedilir veya yapılandırılır.

39 3. KAVRAM UYGULAMA Öğrenme halkasının son aşaması olan kavram uygulamada, öğrenci yeni öğrendiği kavram veya bilgiyi farklı durumlara uygular. Böylece Piaget in örgütleme adını verdiği zihinsel işlev gerçekleşmiş olur. Bununla birlikte öğrenme halkası, öğrencilerde, Piaget in zihinsel gelişim için öngördüğü yaşantı, sosyal etkileşim ve dengesizliği sağlar. Örnek Uygulama

40 Öğrenme Ortamı Tasarlayalım Sınıf Kazanım Açıklama 9. Sınıf biyoloji Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar 9. Sınıf fizik Enerjinin; çekim potansiyel enerjisi, elektriksel, ses, elektromanyetik radyasyon, nükleer ve kütle gibi değişik biçimlerde bulunabileceğini belirtir 9. Sınıf kimya Heterojen ve homojen karışımları ayırt eder Güncel çevre sorunları hava, su, toprak, ses ve besin kirliliği, radyoaktif kirlilik, erozyon, asit yağmurları, küresel ısınma, yaban hayatının tahribi, doğal yaşam alanları üzerindeki tehditler, orman yangınları vb. olarak verilir Enerjinin bir biçimden diğer biçimlere değişebildiğine günlük yaşamdan örnekler verilir. Homojen karışımlar için; tuzlu su, şekerli su, alkolsu uygun alaşımlar; heterojen karışımlar için; sis, duman, köpük, vb. karışımların niteliği tartışılır. Çıplak gözle karışımların gerçek niteliğinin anlaşılamayabileceği belirtilir

41 Öğrenme Ortamı Tasarlayalım Sınıf Kazanım Açıklama 6. sınıf Maddelerin elektrik enerjisini iletip iletmediklerini test etmek icin basit bir elektrik devresi tasarlar ve kurar (BSB-16). 1.2 Maddeleri, elektrik enerjisini iletme bakımından iletken ve yalıtkan maddeler olarak sınıflandırır Öğrenciler, tek ampulden oluşan basit bir elektrik devresi kurar. Devrede birbirine bağlı kablolardan herhangi ikisini birbirinden ayırır. Öğrenciler, ayrılan bu kablolar (test uçları) arasına tahta, plastik, demir, seramik, bakır vb. maddeleri dokundurduklarında veya sekerli su, tuzlu su vb. sıvı çözeltilere daldırdıklarında ampulün hangi durumlarda yanıp yanmayacağını tahmin eder ve yargılarını bir tabloya kaydeder. Tahminlerini test eden öğrenciler, maddeleri elektrik enerjisini iletip iletmeme durumuna göre sınıflandırır 7. sınıf Dünyadaki bir cevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur 8. sınıf Aynı maddenin kutlesi buyuk bir orneğini belirli bir sıcaklığa kadar ısıtmak icin, kutlesi daha kucuk olana gore, daha cok ısı gerektiğini kesfeder. Isı alan maddelerin molekullerinin hareket hızının arttığı vurgulanır, alınanverilen ısının madde miktarı (molekul sayısı) ile de ilgili olduğu ozellikle belirtilir.