OKUL ÖNCESİ FEN EĞİTİMİ 2019

Transkript

1 OKUL ÖNCESİ FEN EĞİTİMİ 2019 OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜNDE SORUMLU OLUNAN BU DERSİMİZ İÇİN ÖABT SINAVI VE DERSLER İÇİN BELİRLENMİŞ YÖK MÜFREDATI AŞAĞIDAKİ GİBİDİR Öğrenme kuramları Jean pıaget in öğrenme kuramı 1-duyusal motor dönem 2-işlem öncesi dönem Algı temelli düşünme Tek boyutlu düşünce Özelden özele akıl yürütme Benmerkezcilik/sembolik düşünce Okul öncesi yılarda işlem öncesi dönemin özellikleri Algı-temellidüşünce Tek boyutlu düşünce Tersine çevrilmezlik Özelden özele akıl yürütme Benmerkezcilik Piaget ve bilişsel ödevler Korunum Sayıların Sürekli niceliklerin korunumu Sınıflandırma 3.somut işlemler dönemi Bu dönemdeki korunumlar bacanlı (2002) tarafından şu şekilde ifade edilmektedir: Bu dönemdeki çocukların taşıdığı bazı özellikler şöyle sıralanabilir: Bu dönemdeki bir çocuk aşağıdaki davranışları ise gösteremez: 721

2 4. Soyut işlemler dönemi Bu dönemdeki çocukların taşıdıkları bazı özellikler şöyle sıralanabilir: Vygotsky Kendine dönük konuşma Dikkat Zihin kuramı Okul öncesi dönemde ortaya çıkan zihin kuramları İçsel.Duygusal durumlar Güdüler ve kasıtlar Bilme ve anımsama Yapılandırmacı (constructivîst) öğrenme kuramı Yapılandırmam öğrenme kuramına göre öğrenme özetle aşağıdaki şekilde gerçekleşir: Özümleme Yerleştirme: Zihinde yapılanma (zihinsel denge Sürekli özümleme Oluşturmacılık (kendi kendine sorular üretme Yapılandırmam öğrenme kuramının sınıfta uygulanma modelleri Birinci aşama:. İkinci aşama (odaklama aşaması): üçüncü aşama (mücadele aşaması):. Dördüncü aşama (uygulama aşaması Çoklu zekâ kuramı Bilimin tanımı Einstein: Russell Bilimin nitelikleri Bilimin (fennin) doğası ve temel ilkeleri Bilimsel bilgi türleri Fen nedir Bilim nedir? Bilim ne değildir? Çocuklar için bilimin anlamı ne olmalıdır? Okul öncesi dönemde fen eğitiminin amaçları; Çocuklara fen nasıl öğretilir Farkındalık Araştırma Keşif Kullanım Kavram kazananında etkili olan üç deneyim türü Kavram yanılgıları nedir? Bilimsel süreç becerileri Temel süreç becerileri Gözlem Karşılaştırma Sınıflandırma 722

3 Ölçme ve kaydetme Grafikler birinci aşama olan ikinci aşama olan İletişim becerileri Sonuç çıkarma Tahmin etme Bilimsel süreç becerileri kazandırmada öğretmenin rolü 1-araştırmalar için bir odak noktası seçilmelidir 2-çocukların araştırmalarını destekleyecek eğitim ortamları hazırlanmalıdır 3-çocukların bilimsel süreç becerilerini geliştirmelerine imkan tanıyan yeterli zaman ayırmalıdır. 4-çocukları soru sormaya teşvik etmelidirler. Çocukların soru sorması için yapılması gerekenler 1-çocukları dinlemeliyiz: 2- çocukları bilim araçlarını kullanmaları için cesaretlendirmeliyiz: 3-çocukları cevap vermeleri için zaman vermeliyiz: Sorular listesi Soru sorma stratejisi Düşük düzey Yüksek düzey sorular Okul öncesi çocukları için bilimsel kavram ve konular Nesnelerin ve materyallerin fiziksel özellikleri Nesnelerin ve materyallerin sınıflandırılması Nesnelerin hareketi Ses Işık Fiziksel değişimler Dünya ve uzay bilimleri Hava Hava durumu Gündüz ve gece Su Taşlar ve kayalar Bitkiler Bitkilerin ve hayvanların yaşam döngüsü Bitkilerin ve hayvanların doğal yaşam alanları Bitkilerin ve hayvanların sınıflandırılması Bitkilerin ve hayvanların ortak ihtiyaçları Kalıtım Vücudumuz Çevre Fen etkinlikleri için uygun eğitim ortamının hazırlanmas Fen materyallerinin seçiminde dikkat edilmesi gerekenler Fen materyalleri. Fen eğitiminde öğretmenin rolü 723

4 Öğretmenin etkili fen eğitimi gerçekleştirebilmesi için Sahip olması gereken roller Kolaylaştıran Katalizör rol Danışman rol Örnek (model) rol Bir öğretmenin çocuklarla fen etkinlikleri yapabilmesi için; Fen etkinlikleri kapsamında ele alınabilecek kazanım ve göstergeler Bilişsel gelişime yönelik kazanım ve göstergeler Kazanım 1.:nesne/durum/olaya dikkatini verir. Kazanım 2:.nesne/durum/olayla ilgili tahminde bulunur. Kazanım 3. Algıladıklarını hatırlar. Kazanım 4.nesneleri sayar Kazanım 5. Nesne veya varlıkları gözlemler. Kazanım 6. Nesne veya varlıkları özelliklerine göre eşleştirir Kazanım 7. Nesne veya varlıkları özelliklerine göre gruplar Kazanım 8. Nesne veya varlıklann özelliklerini karşılaştırır. Kazanım 9. Nesne veya varlıkları özelliklerine göre sıralar Kazanım 10. Mekânda konumla ilgili yönergeleri uygular Kazanım 11. Nesneleri ölçer Kazanım 13. Günlük yaşamda kullanılan sembolleri tanır Kazanım 15. Parça-bütım ilişkisini kavrar Kazanım 17. Neden-sonııç ilişkisi kurar Kazanım 18. Zamanla ilgili kavramları açıklar Kazanım 19. Problem durumlarına çözüm üretir Kazanım 20. Nesne/sembollerle grafik hazırlar Dil gelişimine yönelik kazanım ve göstergeler Kazanım 1. Sesleri ayırt eder Kazanım 10. Görsel mateıyalleri okur Şimdi Başlayalım ; 724

5 ÖĞRENME KURAMLARI JEAN PIAGET İN ÖĞRENME KURAMI Piaget'in fen bilimlerine en büyük katkısı, öğrenme ortamında somut (concrete) materyalleri kullanma ve araştırmaya dayalı öğrenmeyi teşvik etmesidir. Piaget sınıfta yapılan aktivitelerin öğrenme açısından Önemini vurgulayan ilk araştırmacıdır. Olgunlaşma: Bireyler arasında olgunlaşmada farklılıklar meydana gelebilir. Bazı bireyler diğerlerine göre daha hızlı olgunlaşırlar, Deneyim (yaşantı): Bireylerin bazı kavramlarla ilgili geçirecekleri aktif yaşantılar onların dünyayı anlamaları için gerekli bilgileri geliştirmelerini sağlar. Kültürel aktarım (sosyal etkileşim): Bireylerin çevrelerindeki insanlarla bir takım yaşantılar geçirmeleri ve onlarla etkileşim içerisinde bulunmaları sırasında pek çok kavram, ilke öğrenilir. Dengelenme: Kişinin zihnindeki bilgiler veya şemalar dengelenme eğilimindedir. Zihnin dengelenme eğilimi zihnin gelişimini etkiler. Piaget zihinsel gelişmeyi yaşa bağlı bir süreç olarak görür ve doğuştan yetişkinliğe doğru bir gelişim gösterdiğini savunur. Bu süreçleri içerisinde döıi: guruba ayırır: Duyusal Motor Dönem (sensorymotor): 0-2 yaş arası İşlem Öncesi Dönem (pre-operationai): 2-6 yaş arası Somut.İşlemler Dönemi (concreteoperational): 6-11 yaş arası Soyut İşlemler Dönemi (formaloperational): 11 ve üzeri 1-DUYUSAL MOTOR DÖNEM Bu dönem doğumdan itibaren başlayarak iki yaşma kadar devam eder.bu dönemde birey sözel olmayan davranışlar gösterir ve duyulan ve motor faaliyetleri yoluyla dış dünya ile ilişki kurar. Dönem içinde ilerledikçe çevresinde olanları ve kendisinin çevresinden farklı olduğunu keşfetmeye başlar. Taklit yapar, döngüsel tepkiler ortaya koyar. Nesne sürekliliği kazanılır. 2-İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM Çocukların akıl yürütmeleri birçok zihinsel sınırlılık tarafından engellenmiş durumdadır. Düşüncelerini halen oldukça yoğun şekilde algılarına dayandırmakta ve nesnelerin ve olayların görünüşleri tarafından kolaylıkla kafaları karışmaktadır. Algı Temelli Düşünme Çocukların nesnelerin nasıl göründükleri veya nasıl ses çıkarttıklarına aldandıkları ve hatalı algılamaların üstünden gelmek için mantıklarım kullanamadıkları okul öncesi dönemdeki bir işlem öncesi düşünce karakteristiğidir. Tek Boyutlu Düşünce Çocukların bir seferde nesnenin niteliklerinden yalnızca birine veya problemin bir özelliğine odaklandıkları birden çok fikir veya etkinliği koordine etmede güçlük çektikleri işlem öncesi düşünce Özelliği,Sîzce... Dört yaşındaki çocukların olduğu bir sınıfta anaokulu öğretmeni «Hikâyemizi bitirir bitirmez, resimlerinizi dolaplarınıza 725

6 koymanızı, ellerinizi yıkamanızı ve öğle yemeği için hazırlanmasını istiyorum» derse ne olurdu? Tersine Çevrilemezlik Çocukların düşünce veya eylemlerin gidiş yönünün tersine çevirebilme yeteneğine sahip olmadıkları bir işlem öncesi düşünce özelliği. Özelden Özele Akıl Yürütme Çocukların anlık bir olayı diğer bir anlık olayla ilişkilendirip -bazen hatalı olarakbirinin diğerine sebep olduğunu farz ettikleri okul öncesi dönemdeki işlem öncesi düşünme özelliği. Benmerkezcilik/Sembolik Düşünce Bebeklik ve erken çocukluk döneminde yaygın olan, çocuğun kendisinin dışındaki farklı bakış açılarının olduğunu anlayamadığı düşünce şekli. OKUL ÖNCESİ YILARDA İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİN ÖZELLİKLERİ Algı-TemelliDüşünce:Bir çocuk her bîrinde 10 mango: çekirdeği bulunan iki. kâseyi görür. Kâselerin birinde çekirdekler arasındaki mesafe daha geniştir. Çocuk bu kâsede daha çok çekirdek olduğunu söyler Tek Boyutlu Düşünce: Bir duvar inşa eden baba kızına büyük kare bir taş bulmasını söyler. Çocuk gider küçük bir tane ile döner. «Çok küçük» der babası. «Büyük bir kareye İhtiyacım var» Çocuk gider ve bu kez kocaman yuvarlak bir taşla döner Tersine Çevrilmezlik :Küçük bir okul öncesi dönem çocuğu ağabeyinin okul için hazırladığı bilim projesini karıştırır ye tamamen parçalarına ayırır. Babası küçük kızınm.bunu yaptığını keşfeder ve kızından tüm parçaları olduğu gibi gerî koymasını ister. Bununla birlikte, küçük kızın yaptıklarını nasıl geri düzelteceğini ve parçaları nasıl eski yerlerine geri koyacağına ilişkin bir fikri yoktur. Özelden özele akıl yürütme: Bir çocuk kardeşini iterek elindeki oyuncak bebeği alır.bebekle oynarken burnunu çekmeye başlar. Birden kızgın şekilde annesi gelir. Bebeği elinden alır ve kardeşine verir. Çocuk burnunu çektiği için cezalandırıldığına inanır. Benmerkezcilik:Yeni bir çift ayakkabı' giyen bir çocuk aynı çift ayakkabılardan giyen' bir başka çocuk görür. Bunun üzerine çok sinirleniri Ayaklarındaki ayakkabıları görüyor, olmasına rağmen diğer çocuğun ayakkabılarını göstererek «O ayakkabılar benim» diye ağlar. PİAGET VE BİLİŞSEL ÖDEVLER Korunum: Okul öncesi dönem çocuklannın fiziksel görünümleri değişse de nesnelerin özellikleri ve miktarlarının aynı kalacağı anlayışı. Örneğin, yetişkinler küçük bir kaptaki portakal suyu büyük bir kaba boşaltılırsa miktarının aynı kalacağını bilir. Peki küçük çocuklar? DENEY : Deneyin tanımı ve işlem öncesi dönem çocuğunun performansı 726

7 Sayıların Korunumu :Bir çocuğa, eşit sayıda -nesne, içeren fakat farklı şekilde düzenlenmiş iki grup gösterilir.çocuk bir grubun diğerinden daha fazla, sayı da. nesneye saiıip olduğunu söyler. Sürekli Niceliklerin Korunumu:Bir çocuğa eşit miktarda sıvı barındıran farklı şekillerdeki iki kap gösterilir. Çocuk bir kabın içinde diğerinden daha fazla miktarda sıvı olduğunu söyler. Sınıflandırma:Bir çocuğa çeşitli özelliklere sahip nesneler gösterilir: Nesneler boyutlarına, renklerine ve şekillerine göre değişiklik göstermektedir. Çocuktan benzer şeyleri bir araya koyması istenir. Çocuk sadece bir. özelliğe -örneğin, renk- kul [anarak sınıflandırma yapar. Örneğin, tüm sarı, yeşil veya mavi nesneler şekillerine ve ' boyutlarına dikkat edilmeksizin bir araya toplanır. 3.SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ Bu dönem 6-11 yaş arasını kapsar ve ilköğretimin ilk beş yılma karşılık gelen dönemdir. Okul döneminin başlangıcı olması nedeniyle önemlidir. Bu dönemde çocuğun bilişsel gelişimi temel değişiklikler gösterir ve olayları diğer insanların gözünden görmeye başlar. Bu dönemdeki korunumlar Bacanlı (2002) tarafından şu şekilde ifade edilmektedir: -Madde korunumu (bir bütün parçalara ayrılsa bile miktarı değişmez) 6-7 yaş. -Uzunluk korunumu (uzun bir tel par çalansa veya kıvrılsa uzunluğu değişmez) 6-7 yaş. -Nicelik değişmezliği (bir kaptan diğerine boşaltılan sıvının miktarı değişmez) 6-7 yaş. -Sayıların korunumu (nesnelerin yakınlaştırılması veya uzaklaştırılması île miktarda değişme meydan gelmez) 7 yaş. -Alan korunumu (bir kağıt parçasının kapladığı alan, kağıt kesilip başka şekiller oluşturulsa bile, değişmez) 7 yaş. -Ağırlık korunumu (şekli değişen bir çamurun ağırlığı da değişmez) 9-12 yaş. -Hacim korunumu(çeşitli şekillere sokulan oyun hamurunun- içerisine atılan bir kaptan.taşırdığı su miktarı aynı kalır) yaş. Bu dönemdeki çocukların taşıdığı bazı özellikler şöyle sıralanabilir: -Çocuk kavramları somut yaşantılarla öğrenmeye başlar. -Çocuk betimlemeli düşünür, yani gördüğünü tasvir eder ve yaşantılardan genellemeler yapar. -Çocukta sınıflama becerisi gelişir, yani ortak özellikte olan şeyleri gruplandırabilir. Bir bütünü anlamlı parçalara ayırabilir, parçalardan da bütüne gidebilir. -Sıralama düşüncesi gelişmiştir. Çocuk gruplamaya dayalı olarak objeleri, nesneleri ve olguları sıraya koyabilir. - Korunum düşüncesi gelişmiştir. Çocuk madde miktarının, ağırlığın, hacmin değişmediğini anlar. -Yönergesi verilen bir işlem dizisini, her basamağı açık şekilde anlatılmak şartıyla, yapabilir. -Birebir eşleme yapabilir. Örneğin elindeki kalemleri arkadaşlarına birer tane düşecek şekilde dağıtabilir. 727

8 Bu dönemdeki bir çocuk aşağıdaki davranışları ise gösteremez: - Gözlenemeyen durumlarla ilgili düşünüp sonuç çıkaramaz. - Bir problemi çözmek için kendi başına doğru çözüm yolu seçemez. -Kendi düşüncesini eleştiremez. 4. SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ -En üst düzey bilişsel gelişim dönemi olan soyut işlemler dönemi 11 yaş ve sonrasını kapsamakta olup, bu dönemde bireyde ayırt etme, değişkenleri belirleme ve kontrol etme, hayal kurma, soyut kavramları algılayabılme gibi beceriler gelişir. -Genelleme, tümdengelim, tümevarım gibi zihinsel işlemler yapılabilir. Birey kendi düşünce süreçlerinin farkındadır, kendi düşüncelerini eleştirir, diğer bilinen gerçekleri ölçüt alarak kendi yargılarının doğruluğunu yoklayabilir. Bu dönemdeki çocukların taşıdıkları bazı Özellikler şöyle sıralanabilir: -Bu dönemde çocuk mantık kurallarına uygun çıkarsamalarda (tümdengelim) bulunur. -Çıkarsama, eğer... ise ve... iseolur şeklinde gerçekleşen bir düşünmezinciridir. -Örneğin çocuk bütün metaller elektriği iletir ve bakır bir metaldir önermelerine dayalı olarak o halde bakır elektriği iletir biçiminde bir çıkarsamada bulunur. -Bu basamakta çocuk kendi kurduğu hipotezlere ve sözel ifadelere dayalı olarak çıkarsama yapabilir. -Problem durumuyla ilgili değişkenleri belirleyip, değişkenler arasındaki ilişkileri açıklayabilir. -Belirlediği değişkenlerden yararlanarak ele aldığı problemin çözümüne yönelik hipotezler kurabilir VYGOTSKY Vygotsky (1978), çocukların düşüncelerinin diğer insanlarla yaptıkları etkileşim ve konuşmadan oldukça etkilendiğini öne sürmüştür.çocuklar kendisinden daha becerikli bir akran veya yetişkinden destek aldıklarında problem çözmede çok daha başarılı olduklarını öne sürmektedir. Piaget in kuramında bilişsel gelişim çevresel değişkenlerden pek etkilenmez, kendiliğinden belli bir düzen içinde oluşur. Piaget bireysel keşfin rolünü vurgulamıştır.vygotsky e göre çocuğun bilişsel gelişimi çocuğun içinde yaşadığı sosyal ve kültürel ortamdan etkilenir. Kendine Dönük Konuşma Okul öncesi dönem çocuklarının içe yönelik konuşması çocuklara dikkatlerini yönlendirmede ve fikirlerini içsel olarak organize etmede yardım eder. Örneğin, bir öğretmen «Kızgın olduğunuzda konuşun, birbirinize vurmayın» dediğinde çocukların bu sözleri sosyal alandaki problemlere çözüm arayışlarını yönetmede kullandıkları görülebilir. DİKKAT Bir problemin ya da durumun önemli özellikleri üzerinde uzun bir zaman için odaklanabilirle becerisi. Küçük çocuklara önemli olan şeylere dikkatini vermede yetişkinler sıklıkla rehberlik etmektedir. Dikkatini vermeni istiyorum ve buna dikkatlice bak gibi sözler.. 728

9 ZiHiN KURAMI Zihnin ne olduğu, çocukların daha yüksek seviyede düşünme ve öğrenmesine yardımcı olmak için nasıl kontrol edilebileceği hakkmdaki inançtır.bu anlayış çocuklara daha üst düzeylerde Öğrenme ve düşünmede yardım eder. DERSTE TARTIŞTIĞIMIZ KISA HİKAYEYİ HATIRLA! «Kardeşim meyveleri kasten dökmedi» cümlesi ile içsel güdüîenmeye ilişkin bir kavrayışı olduğunu göstermektedir. OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ORTAYA ÇIKAN ZİHİN KURAMLARI İçsel.duygusal durumlar: Okul öncesi dönem çocukları kendilerinin ve başkalarının duygularını doğrubîr şekilde yorumlayabilirler. ayrıca çocuklar duyguların içten geldiğini vebaşkalarından saklanabileceğini bilirler. Güdüler ve kasıtlar:okul öncesi dönem çocukları açık olduğu sürece başkalarının güdüleriniyorumlayabilirler. eylemlerin arkasındaki niyetleri'- doğru şekilde tanımlayabilirler. «kaba davranıyordu» ve «öyle yapmak istememişti, kazara oldu» gibî söylemler bu zihin kuramını göstermektedir Bilme ve Anımsama:Okul Öncesi döneni çocukları içsel düşünsel süreçlere ilişkiiı genel bîr anlayışasahiptir. «Bilme, hatırlama, tahmin etme, unutma ve dikkat etme» nin zihinde meydana gelen şeyler olduklarını bilmekle beraber bu kavramları birbirinden - ayırt etmede güçlük yaşarlar. YAPILANDIRMACI (CONSTRUCTİVÎST) ÖĞRENME KURAMI Bu yaklaşım Wittrock tarafından geliştirilmiş olup, Ausubel in öğrenmeyi etkileyen en önemli etken öğrencinin mevcut bilgi birikimidir, yeni öğrenilen bilgiler bunlar üzerine inşa edilir şeklinde ifade edilen düşüncesi üzerine odaklanmıştır. Bu düşünceye göre öğrenci yeni kazandığı bilgileri daha önceden sahip olduğu bilgilerle karşılaştırarak yorumlar ve anlamlı hale getirerek zihnine yerleştirir. Bu nedenle öğrenci kendisine verilen bilgileri aynen almak yerine, kendi zihin yapısına uygun olarak anlamlandırır. Yapılandırmam öğrenme kuramına göre Öğrenme özetle aşağıdaki şekilde gerçekleşir: Özümleme:Birey, yeni kazandığı bilgiler önceden sahip oldukları ile çelişmiyorsa, bu yeni bilgileri kolayca kabullenebilir. Yerleştirme:Zihin normal haliyle dengededir. Yeni kazanılan bilgiler önceki bilgilerle çelişiyorsa Öğrencinin kafası karışır ve zihnin dengesi bozulur. Buna zihin dengesizliğidmir. Bu yapılanma üç şekilde gerçekleşebilir: -Birey yeni kazandığı deneyimi göz ardı eder, -Birey yeni kazandığı deneyimi zihninde kendine uygun şekilde değiştirerek kabullenir, -Birey düşünme tarzını yeni kazandığı deneyimi kabullenecek şekilde değiştirir. 729