YEŞİL ÇAYIN (Camellia sinensis (L.) Kuntze) FİTOTERAPİDEKİ YERİ VE ÖNEMİ. Kübra GÜZELDİR YÜKSEK LİSANS TEZİ FİTOTERAPİ PROGRAMI GAZİ ÜNİVERSİTESİ

Transkript

1

2 YEŞİL ÇAYIN (Camellia sinensis (L.) Kuntze) FİTOTERAPİDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Kübra GÜZELDİR YÜKSEK LİSANS TEZİ FİTOTERAPİ PROGRAMI GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MAYIS 2015

3

4 ETİK BEYAN Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Tez Yazım Kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında; Tez içinde sunduğum verileri, bilgileri ve dokümanları akademik ve etik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, Tüm bilgi, belge, değerlendirme ve sonuçları bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, Tez çalışmasında yararlandığım eserlerin tümüne uygun atıfta bulunarak kaynak gösterdiğimi, Kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, Bu tezde sunduğum çalışmanın özgün olduğunu bildirir, aksi bir durumda aleyhime doğabilecek tüm hak kayıplarını kabullendiğimi beyan ederim. Kübra GÜZELDİR 13/05/2015

5

6 YEŞİL ÇAYIN (Camellia sinensis (L.) Kuntze) FİTOTERAPİDEKİ YERİ VE ÖNEMİ (Yüksek Lisans Tezi) iv Kübra GÜZELDİR GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Mayıs 2015 ÖZET Yeşil çay (Camellia sinensis (L.) Kuntze),Dünyadaki en eski ve sudan sonra en çok tüketilen içeceklerden biridir. Halk arasında 'çay' olarak bilinen C. sinensis, Theaceae familyası bitkisidir. İlk olarak Çin' de rastlanan bu bitki, Geleneksel Çin Tıbbı' nda ve Ayurvedik tedavide yaygın olarak kullanılır. Bu çalışmada, Türkiye de C. sinensis içeren farmasötik preparatlar, taze toplanmış çay yaprakları ve aktardan kuru toz halde alınan çay numunelerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu nedenle; makroskobik ve mikroskobik incelemeler, yabancı madde miktar tayini, total kül miktar tayini, asitte çözünmeyen kül miktar tayini, kurutmada kayıp deneyleri ile kateşinlerin tespiti için İnce Tabaka Kromatografisi (İTK) analizleri yapılmıştır. Ana bileşenlerin; -epigallokateşin-3-gallat, (-)-epigallokateşin ve epikateşin-3-0-gallat olduğu belirlenmiştir. Yapılan analizler sonucunda, aktardan alınan toz drog örneklerinin istenen spesifikasyonları karşılamadığı saptanmıştır. Anahtar Kelimeler : Yeşil çay, (-)-epigallokateşin-3-0-gallat, (-)-epigallokateşin, epikateşin-3-0-gallat Sayfa Adedi : 91 Danışman : Prof. Dr. Turhan BAYKAL

7 v THE IMPORTANCE AND THE PLACE OF GREEN TEA (Camellia sinensis (L.) Kuntze) IN PHYTOTHERAPY (M. Sc. Thesis) Kübra GÜZELDİR GAZİ UNIVERSITY INSTITUTE OF HEALTH SCIENCES May 2015 ABSTRACT Green tea (Camellia sinensis (L.) Kuntze) is one of the oldest and the most widely consumed beverage after water in the world. C. sinensis is known among the people as tea and is a member of the family Theaceae. China is the origin of C. sinensis, thus it is used in traditional Chinese medicine as well as Ayurvedic treatment. The aim of the present research is to compare microscopic, macroscopic and physicochemical features of the preparations of C. sinensis, purchased from local markets and freshly collected tea leaves. Thin Layer Chromatography (TLC) for the determination of catechins revealed that epigallocatechin-3-0-gallate, (-)-epigallocatechin and (-)-epicatechin-3-o-gallate are the major constituents of green tea. The results of the analyses showed that powdered samples of C. sinensis which were purchased from local markets do not meet the required specifications. Key Words : Green tea, (-)-epigallocatechin-3-o-gallate, (-)-epigallocatechin, (-)-epicatechin-3-o-gallate Page Number : 91 Supervisor : Prof. Dr. Turhan BAYKAL

8 vi TEŞEKKÜR Tez konumun belirlenmesi ve tez çalışmalarının her aşamasında değerli yardımını, desteğini, emeğini, ilgisini esirgemeyen; bilgi ve deneyimlerini benimle paylaşarak bana destek olan ve katkılarıyla çalışmalarımı yönlendiren kıymetli danışman hocam Farmakognozi Anabilim Dalı üyesi Prof. Dr. Sayın Turhan BAYKAL a ve Doç. Dr. İpek PEŞİN SÜNTAR a Deneylerim boyunca verdikleri destek için Atatürk Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Sayın Zuhal GÜVENALP e ve Yar. Doç. Dr. Sayın Hilal ÖZBEK e, Araştırma Görevlisi Ecz. Hafize YUCA ya, Ecz. Zuhal BAYRAKÇEKEN e, Ecz. Benan DURSUNOĞLU na ve katkısı olan tüm Farmakognozi Anabilim Dalı Öğretim Üyelerine, Her zaman yanımda olan, desteğini esirgemeyen sevgili eşim O. Tuğrul GÜZELDİR e ve zamanından çaldığım biricik oğlum Y. Eymen GÜZELDİR e, Hayatımın her döneminde yanımda olan ve tez çalışmam boyunca beni destekleyen, cesaretlendiren babam Recep KIR a, annem Fatma KIR a ve ağabeyim Mete KIR a, Deneylerim boyunca ve yazım aşamasında verdikleri destek için kayınpederim Muharrem GÜZELDİR e, kayınvalidem Dürdane GÜZELDİR e, ablam Betül GÜZELDİR e, ağabeyim Mete Kır ve yengem Nazan Kır'a, Çalışmalarımda herzaman yanımda olup manevi desteğini esirgemeyen dostum Esma SAYIN a en içten duygularımla teşekkür ederim. Kübra GÜZELDİR

9 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... iv ABSTRACT... v TEŞEKKÜR... vi İÇİNDEKİLER... vii ÇİZELGELERİN LİSTESİ... ix RESİMLERİN LİSTESİ... x ŞEKİLLERİN LİSTESİ... xii SİMGELER VE KISALTMALAR... xiii 1. GİRİŞ GENEL BİLGİLER Botanik Bilgiler C. sinensis in sistematikteki yeri Theaceae familyasının genel özellikleri Camellia L. cinsinin genel özellikleri Camellia sinensis (L.) Kuntze bitkisinin genel özellikleri C. sinensis in yayılışı C. sinensis in üretimi Kimyasal Kısım C. sinensis üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalar Biyolojik Aktivite Bölümü C. sinensis in etkileri ve kullanımı Camellia sinensis (L.) Kuntze nin yan etkileri Camellia sinensis L. Kuntze nin kullanılmaması gereken durumlar İlaç etkileşimleri Toksisite Farmakolojik özellikler Biyolojik aktivite çalışmaları Yeşil çay içeren preparatlar GEREÇ VE YÖNTEM Gereçler... 47

10 viii Sayfa Kullanılan Camellia sinensis (L.) Kuntze preparatlarının içerikleri Yöntem Analizler İTK analizleri BULGULAR Analizler Mikroskobik analiz Makroskobik analiz Yabancı madde miktar tayini Total kül miktar tayini Hidroklorik asitte çözünmeyen kül tayini İTK Analizleri SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 91

11 ix ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 3.1. Çalışma materyalleri hakkında ayrıntılı bilgiler Çizelge 4.2. C. sinensis teki yabancı madde miktarları (g) ve yüzdesi Çizelge 4.3. Total kül miktar tayininde numunedeki kül miktarının yüzdeleri Çizelge 4.4. Hidroklorik asitte çözünmeyen küllerin yüzdesinin hesaplanması Çizelge 4.5. Numunelerin kurutmada kayıp deneyinden alınan sonuçlar... 70

12 x RESİMLERİN LİSTESİ Resim Sayfa Resim 2.1. C. sinensis inmorfolojisi... 6 Resim 2.2. Üretim zamanında C. sinensis yaprakları... 7 Resim 2.3. Kıvırma İşlemi Yapılan Cihaz... 9 Resim 2.4. Kurutma İşlemi... 9 Resim 2.5. Açık Kurutma İşlemi Resim 2.6. Şoklama İşlemi Resim 3.1. Numune 1 (CS-1) Resim 3.2. Numune 2 (CS-2) Resim 3.3. Numune 3 (CS-3) Resim 3.4. Numune 4 (CS-4) Resim 3.5. Numune 5 (CS-5) Resim 3.6. Numune 6 (CS-6) Resim 4.1. Ortası hafif morumsu stoma hücresi (Sartur R; 10x40) Resim4.2. Morumsu ve az yeşil renkli stoma hücresi (Sartur R; 10x40) Resim4.3. Sarı renkli dokular arasında bir stoma hücresi (Sartur R; 10x40) Resim 4.4. Ortası morumsu stoma hücresi ve sarı sklerenkima lifi (Sartur R; 10x40) Resim 4.5. Sarı ve renksiz parenkima hücreleri (Sartur R; 10x40) Resim 4.6. Sarı ve parlak renkli idioblast (taş hücresi) (Sartur R; 10x40) Resim 4.7. Sarı ve parlak renkli idioblast hücresinin bir bölümü (Sartur R; 10x40) Resim 4.8. Sarı ve parlak renkli idioblast (taş hücresi) Resim 4.9. Sarı ve parlak renkli örtü tüyü (Sartur R; 10x40) Resim Dokudan kopmuş sarımsı örtü tüyü (Sartur R; 10x40) Resim Dokular arasında koyu gri renkli druz (Sartur R; 10x40) Resim Yer yer mor ve hafif sarı druz (Sartur R; 10x40) Resim Enine kesi alınan yaprakta üst epiderma, palizat parenkiması, sünger parenkiması (Sartur R; 10x40) Resim Enine kesi alınan yaprakta üst epiderma, palizat ve sünger parenkiması(sartur R; 10x40)... 64

13 xi Resim Sayfa Resim C. sinensis genç yaprakları Resim C. sinensis yaprakları Resim C. sinensis yaprak örneği Resim CA-1 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-1 örneğindeayrılan yabancı maddeler Resim CS-3 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-4 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-5 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim 4.23 Bek alevinde ve kül fırınında yakıldıktan sonra kroze içinde numuneler Resim Bek alevinde kroze içinde numune yanarken Resim Kül Fırınında 800 C ye konulmuş kroze içinde numuneler Resim Süzme işlemi yapılırken Resim Porselen kapsüle konmuş toz numuneler Resim Numunelerin metanol ekstrelerinin İTK analizi yapılırken Resim mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [120] Resim mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu Resim mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu Resim mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu Resim mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu Resim mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemisonucu... 76

14 xii ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 2.1. Kafeinin yapısı Şekil 2.2. Teobrominin yapısı Şekil 2.3. Teofilinin yapısı Şekil 2.4. C. sinensis in bileşimindeki kateşinlerin yapısı Şekil 2.5. Delfinidinin yapısı Şekil 2.6. Kemferolun yapısı Şekil 2.7. Kersetinin yapısı Şekil 2.8. Mirisetolun yapısı Şekil 2.9. Gallik asitin yapısı Şekil Klorojenik asitin yapısı Şekil p-kumarik asitin yapısı Şekil Teogallinin yapısı Şekil Linalolün yapısı Şekil Teaninin yapısı... 18

15 xiii SİMGELER VE KISALTMALAR Bu çalışmada kullanılmış bazı simgeler ve kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. Kısaltmalar AD AOA AOM BTP CG CPD DEAE DMBA DPPH EGCG ECG EGC EC FIC FF FRAP GSH GST GTAE GTP GTC-H GTE herg HDL LDL İTK MAPKs MMC Açıklama : Alzheimer Hastalığı : Antioksidan aktiviteleri : Azoksimetan : Siyah çay ekstraktları : Kateşin gallat : Siklobutan pirimidin dimersi : DiEtilAminoEtanol : 12-dimetilbenz(a)antrasen : 1-Difenil-2-pikrilhidrazil : Epigallokateşin gallat : Epikateşin gallat : Epigallokateşin : Epikateşin : Demir iyon şelasyon : Fenofibrat : Demir indirgenme antioksidan güç : İntraselüler artmış glutatyon : Glutatyon-S-transferaz : Yeşil çayın sulu ekstresi : Yeşil çay polifenolleri : Yeşil çay kateşinleri : Yeşil çay ekstreleri : Kardiyak Potasyum Kanalları : Yüksek-dansiteli lipoprotein kolesterol : Düşük-dansiteli lipoprotein kolesterol : İnce Tabaka Kromatografisi : Yeşil çay mitojenle aktive edilmiş protein kinazlar : Mitomisin C

16 xiv Kısaltmalar MMP NOAEL PAHs Pca Açıklama : Matriks MetalloProteinaz : Araştırılmamış yan etki sınırı : Polisiklik aromatik hidrokarbonlar : Prostat kanseri PGI2 : Prostasiklin I2 PP : Peroksizom proliferatör PT : İyi toz edilmiş yeşil çay ROS : Reaktif Oksijen Türleri QT : Ventrikül depolarizasyon ve repolarizasyon süresi SD : Sprague-Dawley SPME : Katı faz mikroekstraksiyon STZ : Streptozosin TXA2 : Tromboksan TPC : Total fenol içerik YBSK : Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi

17 1 Camellia sinensis (L.) Kuntze [1] Camellia sinensis (L.) Kuntze [2]

18 2

19 3 1.GİRİŞ Camellia sinensis (L.) Kuntze, doğal yetişen bir bitki değildir. Çin de kültürü yapılmaktadır ve günümüzde Hindistan, Çin, Sri Lanka, Japonya, Endonezya, Pakistan, Türkiye, Kenya, Malawi ve Arjantin de yetiştirilmektedir [3]. Camellia sinensis, yaprağını dökmeyen her zaman yeşil olan bir bitkidir. Sürgün döneminde sürgünlerin yeşil çayda sürekli oluşabilmesi için yağmurun bol ve sıcaklığın yeterli olması gerekir. Genel olarak çay üretimi için sürgün ucundan koparılmış iki yaprak ve bir tomurcuğun kullanılması önerilir ve istenir. Bunun nedeni bitkide genç yapraktan yaşlıya doğru gidildikçe polifenol miktarının azalması, yani yapraktaki kaliteyi etkileyen karekteristik maddelerin genç yaprak ve tomurcukta toplanmış olmasındandır [4]. Çin de kullanımı 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. Geleneksel Çin Tıbbı nda ve Ayurvedik tedavide, stimulan, astrenjan ve diüretik olarak, kalp sağlığında, baş ve vücut ağrıları, sindirim problemleri ve depresyonda, detoksifikasyon amacıyla, enerji üretici ve ömrü uzatıcı özellikleri nedeniyle kullanılmaktadır. Ayrıca vücut sıcaklığının ve kan şekerinin ayarlanmasında ve mental fonksiyonların düzenlenmesinde kullanıldığı kayıtlıdır [3,5-7]. C. sinensis, Theaceae familyasının üyesidir. Thea cinsinden sinensis türünde genellikle çalı formunda olan bir bitkidir yılında Linnaeus tarafından Thea sinensis olarak adlandırılmıştır yılında ise O. Kuntze tarafından Camellia sinensis (L.) Kuntze olarak adlandırılmıştır den bu yana C. sinensis üç çeşit olarak sınıflandırılmaktadır. Bunlar; soğuğa dayanıklı olan, Çin, Japonya, İran ve kuzey bölgeleri, Hindistan ın yüksek bölgelerinde yetişen C. sinensis var. sinensis, tropik bölgelerde yetişen C. sinensis var. assamica ve Çin in güneybatı bölgesinde yetişen C. sinensis var. irrawadiensis dir [8]. Dünya da dört çeşit çay üretimi mevcuttur. Bunlar; fermente edilmiş çay yani siyah çay, fermente edilmemiş çay yani yeşil çay, yarı fermente edilmiş çay yani oolong çay ve hafif fermente edilmiş çay yani beyaz çaydır. Yeşil çay, C. sinensis in tepe tomurcuğu ve yapraklarının işlenmesi sonucu elde edilir. Dünya da yeşil çay

20 4 üretiminde başlıca iki yöntem uygulanmaktadır. Bunlardan biri Japon usulü yeşil çay üretimi, diğeri ise Çin usulü yeşil çay üretimidir. Japon usulü yeşil çay üretiminde buhar verme işlemi (steaming); Çin usulü yeşil çay üretiminde ise kuru sıcak hava ile şoklama işlemi (Pan-Firing) uygulanır. Pan-Fired çayların aroması, steamed çaylardan daha yoğun ve kavrulmuş bir aromadır [8-10]. Çay yapraklarının bileşimi sıcaklığa, üretimine ve genetik faktörlere bağlı olarak değişmektedir [11]. Çayın ülkemizde halk arasındaki kullanımına baktığımızda; midevi, kuvvet verici, idrar arttırıcı etkilerine bağlı kullanımının yanı sıra, alkaloit zehirlenmelerinde panzehir olarak da kullanıldığı bildirilmiştir [12]. Çalışmamızda öncelikle C. sinensis in botanik özellikleri, kimyasal yapısı, biyolojik çalışmaları ve kullanılışı ile ilgili literatürler ve bilimsel çalışmalar derlenmiştir. Sonraki bölümde de Trabzon un Of ilçesinden toplanan C. sinensis (iki buçuk yaprak) ile marketlerden ve aktarlardan yeşil çay adı altında alınan poşet çaylar ve kurutulmuş bitki örnekleri üzerinde çalışmalar ve karşılaştırmalar yapılmıştır.

21 5 2. GENEL BİLGİLER Bu bölüm; botanik bilgiler, fitokimyasal bölüm ve biyolojik aktivite bölümü olmak üzere üç ana kısımdan oluşmaktadır. Botanik bilgiler kısmında; C. sinensis in ait olduğu familya ve cinsine ait bilgiler, bitkinin morfolojik özellikleri, yayılışı ve üretimi açıklanmıştır. Fitokimyasal bölümde; C. sinensis üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalar ve bitkinin kimyasal içeriği açıklanmıştır. Biyolojik aktivite bölümünde; C. sinensis in etkileri, bitki üzerinde yapılan biyolojik aktivite çalışmaları, Dünya daki ve halk arasındaki kullanılış amaçları, preparatları, farmakolojik özellikleri, ilaç etkileşimleri, toksisitesi, yan etkileri, gebelik ve laktasyonda kullanımı ile kullanım süresi açıklanmıştır Botanik Bilgiler C. sinensis in sistematikteki yeri [9] Alem : Plantae Alt alem : Tracheobionta Üst bölüm : Spermatophyta Bölüm : Magnoliophyta Sınıf : Magnoliopsida Alt sınıf : Dilleniidae Takım : Theales Familya : Theaceae Cins :Camellia L. Tür :Camellia sinensis (L.) Kuntze

22 6 Resim 2.1. C. sinensis in morfolojisi [13] Theaceae familyasının genel özellikleri Yaz, kış her dem yeşil ağaç ya da çalı toplulukları. Yapraklar basit, stipulasız ve sarmal dizilişli. Çiçekler çoğunlukla tek başına, hermafrodit, aktinomorf, büyük. Sepaller imbrikat, petaller 5 veya daha fazla, serbest veya tabanda birleşik. Stamenler çok fazla, genellikle korollanın tabanında birleşmiş. Ovaryum üst durumlu, 3-5 loküllü. Meyveler, lokulüsit kapsül veya septisit kapsül [14] Camellia L. cinsinin genel özellikleri Çiçekler, kısa saplı ve yaprak aksillerinde tek ya da kümelenmiş halde, beyaz ya da soluk pembe renkli 3 ila 5 cm, 5 ila 7 arasında sepal ve petal içerir. Petaller

23 7 tabanda çok sayıda stamenle birlikte. Ovaryum, 3 bölmeli. Meyve yeşilimsikahverengi, 1 ila 1,5 cm odunsu kapsül 1 ila 3 arası pürüzsüz kahverengi tohumlara sahip [3] Camellia sinensis (L.) Kuntze bitkisinin genel özellikleri Yaprakları her dem yeşil, ağırlıklı olarak dallanmış çalılar. Yapraklar parlak koyu renkli, alternat, kısa-petiolat, lanseolat ya da elongat-ovat ve serrattır. Genç yapraklar, yüzeydeki tüyler nedeniyle gümüş renkli. Lamina, koyu yeşil renkli ve eliptik. Çiçekleri gösterişli, tek tek ya da 2-3 tanesi birarada. Sepal 5-7, petal 7-8. Kaliks, 5-7 sepalden oluşur. Korolla, 7-8 petalden oluşur. Stamenler alt kısımda birleşik. Meyve, 3 gözlü, her birinde 1-2 adet tohum taşır [3, 12]. Resim 2.2. Üretim zamanında C. sinensis yaprakları [1] C. sinensis in yayılışı C. sinensis, doğal yetişen bir bitki değildir. Çin de kültürü yapılmaktadır ve günümüzde Hindistan, Çin, Sri Lanka, Japonya, Endonezya, Pakistan, Türkiye, Kenya, Malawi ve Arjantin de yetiştirilmektedir. Genellikle soğuğa dayanıklı yüksek yerlerde ve tropik iklimlerde yetişmektedir [3,8].

24 C. sinensis in üretimi Yeşil çay, Camellia sinensis in taze sürgünlerinden üretilir. Yeşil çay üretimi, bitkinin tepe tomurcuğu ile taze çay yapraklarının buhar veya kuru sıcak hava verilerek şoklanmasıyla oksidasyon enzimlerinin inaktive edilmesi esasına dayanır. Polifenol oksidaz yeşil çay üretiminde en önemli enzimdir. Polifenol oksidazın inaktive edilmesi ile oksidasyonun engellenmesinden dolayı polifenoller oksitlenmez ve yapraklar yeşil kalır [15]. Dünyada genel olarak iki çeşit yeşil çay üretim yöntemi vardır. Bunlardan birincisi Japon Usulü Yeşil Çay Üretim Yöntemi, ikincisi ise Çin Usulü Yeşil Çay Üretim Yöntemi dir. Enzim inaktivasyonu, Japon usulünde Steaming Yöntemi (Buhar Verme) ile yapılırken, Çin usulünde Pan-Firing Yöntemi (Kuru Sıcak Hava Verme) ile yapılmaktadır [9,10]. Çayın birkaç yüz çeşidi vardır. Dört çeşit, ana çeşit olarak kabul edilmekte: Beyaz çay, yeşil çay, oolong çayı, siyah çay. Çeşitler genellikle, toplanan yaprak ve daha sonra yapılan işlemlere (buhara tutulma, kıvırma, kurutma) bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Beyaz çayda çok tüylü olan yaprak tomurcukları veya ilk yapraklar toplanır, buhara tutulup (böylece enzimlerin yapısı bozulur) ardından hızla kurutulur. Yeşil çayda üst 2,5-3 yaprak toplanır, biraz soldurulur (taşıdığı suyun bir kısmını kaybedip, kıvrılabilir hale gelmesi için), buhara tutulur veya tava üzerinde ısıtılır, kıvrılır, hemen kurutulur. Oolong çayda üst 2,5-3 yaprak toplanır, yapraklar soldurulur, ovuşturma vb işlemlerle biraz berelenmesi sağlanır, kısa bir süre için oksidasyona bırakılır, tavada kurutulur veya sıcak hava ile kurutulur. Siyah çayda üst 2,5-3 yaprak toplanır, soldurulur, kıvrılır, tamamen oksidasyon sağlanır, yüksek ısıda kurutulur [16]. Yeşil çay, C. sinensis yapraklarının dehidratasyonundan elde edilmektedir.yeşil çay oksidasyona uğramazken siyah çay uğramaktadır ve siyah çayda yeşil çaydan farklı olarak multimerik polifenoller oluşmaktadır. Yeşil çaya herhangi bir fermentasyon işlemi uygulanmadığı için, siyah çayın içerdiği uçucu yağ bileşenleri yeşil çayda oluşmaz. Siyah çay aromasının kurutma işlemi sırasında oluştuğu gözlemlenmiştir [17].

25 9 Resim 2.3.Kıvırma İşlemi Yapılan Cihaz [18] Resim 2.4. Kurutma İşlemi [18]

26 10 Resim 2.5. Açık Kurutma İşlemi [18] Resim 2.6. Şoklama İşlemi [18]

27 Kimyasal Kısım C. sinensis üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalar C. sinensis üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalar, genellikle bitkinin tomurcukları ve yaprakları üzerinedir. Üst iki buçuk yaprak denilen kısım, bitkinin en değerli kısmıdır ve kaliteli çay üretiminde de bu yapraklar tercih edilir. C. sinensis üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalar sonucu elde edilen bileşikler şunlardır; [3] Pürin Alkaloidleri (metilksantinler): kafein (% 2,9-4,2), teobromin (0,15-0,2), teofilin (0,02-0,04) Triterpen saponinler Kateşinler Flavonoitler: Kersetin, kemferol, mirsetin Kafeik asit türevleri: Klorojenik asit, teogallin Anorganik iyonlar: Florid, potasyum, alüminyum iyonları Uçucu yağ bileşikleri: Linalol C. sinensis ten elde edilen kallus ve kök süspansiyonlarından ele edilen kafein ve teobromin gibi sekonder metabolitler İTK ve Gaz Kromatografisi teknikleriyle tespit edilmiştir [19] (Şekil 2.1, Şekil 2.2). Carvalho ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çaydan hazırlanan metanollü ekstrede bulunan sekonder metabolitler yüksek basınçlı sıvı kromatografisi (YBSK) tekniği ile araştırılmış, ekstrede teofilin ve kafeinin bulunduğu tespit edilmiştir [20].

28 12 Fujimori ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çayın petallerinde ve stamenlerinde kafein, stamenlerinde aynı zamanda fazla miktarda teobromin tespit edilmiştir [21]. YBSK tekniği kullanılarak yapılan başka bir fitokimyasal çalışmada, yeşil çay örneklerinden hazırlanan ekstrelerin ana alkaloit olarak kafein içerdiği, düşük oranda teobromin taşıdığı ancak ekstrelerde teofilinin bulunmadığı saptanmıştır [22]. Basit ve hızlı bir analiz yöntemi olan YBSK ile çeşitli Camellia türlerinde fenolik bileşikler, pürin alkaloitleri ve tanenlere bakılmıştır. Amid-C16 kolon kullanarak gradient elüsyon sistemi ile kateşinler, gallik asit, kafein, teobromin, teakrin, teofilin ve tanin hızlı bir şekilde 45 dakika içinde ayrılmıştır. C. sinensis ve C. assamica analizlerinde en önemli alkaloitin kafein ve en önemli fenolik bileşiğin ise EGCG olduğu saptanmıştır [23]. Şekil 2.1. Kafeinin yapısı [1] Şekil 2.2. Teobrominin yapısı [1]

29 13 Şekil 2.3. Teofilinin yapısı [1] Ferrara ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çay, oolong çayı ve beyaz çayın içerdiği flavonoitler ile mineraller sırasıyla YBSK ve atomik absorbsiyon spektroskopisi yöntemleri kullanılarak araştırılmıştır [24]. Yapılan bir başka çalışmada, yeşil çayın siyah çaydan daha yüksek antioksidan etkiye sahip olduğu; spektrofotometrik analizlerle total kateşin miktarının yeşil çayda siyah çaya nazaran çok fazla olduğu görülmüştür [25]. Carvalho ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çaydan hazırlanan metanollü ekstrede bulunan sekonder metabolitler YBSK tekniği ile araştırılmış ve total fenolik bileşik miktarının yüksek olduğu; ana bileşiklerin flavan-3-ol türevi bileşikler ile EGCG olduğu belirlenmiştir [20]. Yao ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, taze yeşil çay yaprakları için en iyi çözücünün metanol olduğu saptanmıştır. YBSK tekniği kullanılarak yeşil çayın metanollü ekstresi kullanılarak epigallokateşin gallat, epigallokateşin, epikateşin ve epikateşin gallat tespit edilmiştir [26]. Yeşil çaydan elde edilen kateşin ekstrelerinin etkilerine çeşitli deneysel çalışmalarla sulu tampon kullanılarak bakılmıştır. Bazı kateşinlerin, filtrasyon memranlarının bazı tiplerinden emilimi, analizde hatalara neden olmuştur. Yüksek ph durumlarında, çaydan ekstre edilen ana kateşinlerin (EC, EGC, ECG ve EGCG) miktarı azalmış ve minör kateşinlerin miktarı artmıştır. Bu araştırma safhalarında majör ve minör kateşinlerin ekstrelerinin epimerizasyonu karşılaştırılmıştır. Genel olarak, düşük çay konsantrasyonundaki majör kateşinlerin farklı ph lardaki ekstraksiyonlarındaki etkide majör farklılıklara rastlanmıştır.

30 14 Ayrıca, aynı ph değerinde, kateşinlerin ve çay-su oranına bağlı olarak çeşitli ekstraksiyon etkileri görülmüştür [27] (Şekil 2.4). Yeşil çayın biyoaktif bileşenlerinden hazırlanmış infüzyonlarının, antioksidan kapasitesi araştırılmıştır. Yeşil çaydaki total fenoller, total flavonoitler ve total nonflavonoitler spektrofotometrik olarak araştırılmış ve YBSK kullanılarak 7 flavon-3- ol, 6 fenolik asit ve 3 metilksantin türevi bileşik tespit edilmiştir. Araştırılan tüm yeşil çay ekstreleri içeriğindeki fenolik bileşenlerden dolayı in vitro antioksidan etki göstermiştir [28]. Sekiz yeşil çay ve üç siyah çay örneği üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalarda, EGCG ve kateşinlerde orto-hidrokinon ve gallolil grupları, gallik asit, teofilinler ve diğer katekol-tip fenolikler bulunmuştur [29]. Farklı yeşil çay örneklerinden hazırlanan ekstrelerin bileşimi, EGC ve EGCG bileşiklerinin yüksek oranda bulunduğu bildirilmiştir [22]. YBSK tekniği ile çeşitli Camellia türlerindeki fenolik bileşikler ve pürin alkaloitleri incelendiğinde, kateşinler, gallik asit, kafein, teobromin, teakrin, teofilin ve tanin tespit edilmiştir. C. sinensisve C. assamica üzerinde yapılan analizlerde en önemli alkaloitin kafein, en önemli fenolik bileşiğin ise EGCG olduğu saptanmıştır [23]. R1 R2 Galloil yapısı Epikateşin (EC) H H Epikateşin gallat (ECG) galloil H Epigallokateşin (EGC) H OH Epigallokateşin gallat (EGCG) galloil OH Şekil 2.4. C. sinensis in bileşimindeki kateşinlerin yapısı

31 15 C. sinensis ten üç antosiyanin izole edilmiştir. Bunların yapıları, kimyasal ve spektroskopik analizlerle açıklanmıştır. İki tanesinin yapısının delfinidin ve siyanidin 3-0-β-D-(G-(E)-p-kumaril)galaktopiranoz, üçüncüsünün yapısının delphinidin 3-O-β-D-(6-(E)-p-kumaril) galaktopiranozid olduğu belirlenmiştir [30,31] (şekil2.5). Şekil 2.5.Delfinidinin yapısı Çin kökenli yeşil çay yapraklarından hazırlanan etanollü ekstreye HCl eklenmesiyle flavonol glikozitlerinin hidrolizi sağlanmıştır. Daha sonra yapılan YBSK tekniği ile numunenin 2,6 g/kg kemferol, 1,8 g/kg kesretin ve 0,8 g/kg mirisetol içerdiği saptanmıştır [32] (Şekil 2.6., Şekil 2.7., Şekil 2.8.). Şekil 2.6. Kemferolun yapısı Şekil 2.7. Kersetinin yapısı

32 16 Şekil 2.8. Mirisetolun yapısı Chen ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çayda viteksin, izoviteksin, apigenin, saponarin, teiferin A ve teiferin B flavonları saptanmıştır [33]. Yao ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada YBSK tekniği ile yeşil çaydan gallik asit (Şekil 2.9), izoklorojenik asit, p-kumaril kinik asit, klorojenik asit (Şekil 2.10), p- kumarik asit (Şekil 2.11) fenolik bileşikleri saptanmıştır [34]. Şekil 2.9. Gallik asitin yapısı Şekil Klorojenik asitin yapısı

33 17 Şekil p-kumarik asitin yapısı Harbowy ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çayın yapraklarında fenolik asitler tespit edilmiştir. Bunlardan gallik asit ve onun kinik asit esterleri olan teogallin (Şekil 2.12) saptanmıştır [35]. Şekil Teogallinin yapısı Toz edilmiş yeşil çayda uçucu yağ bileşenleri araştırılmıştır. Farklı yetişmiş iki çeşit yeşil çay üzerinde hidrodistilasyon yapılarak ve katı faz mikroekstraksiyon (SPME) metodu kullanılarak maksimum uçucu yağ miktarı araştırılmıştır. Sonuç olarak tespit edilen bileşikler; linalol (Şekil 2.13), α-terpineol, 3-metilbutanal, 2- metilbutanal ve p-kresol, 2,6-di-tert-bütil, heptanal, nonanal, hekzanal, 1-pentanol, pentanal, dimetilsülfit, 2,2,4-trimetilhekzan, limonen ve 1-hekzanol dür [36].

34 18 Şekil Linalolün yapısı YBSK tekniği kullanılarak yeşil çayda 19 aminoasitin varlığı tespit edilmiştir. Yeşil çaydaki en önemli aminoasitin % 50 oranında bulunan teanin (Şekil 2.14) olduğu saptanmıştır [37]. Şekil Teaninin yapısı İşlenmemiş yeşil çaydan DEAE (dietilaminoetanol)-sepharoz Kolon Kromatografisi kullanılarak β-(1 4) galaktopiranozil ünitelerinden oluşmuş bir galaktan bileşiği olan NTPS-1 kodlu nötral bir polisakkarit elde edilmiştir [38]. C. sinensis köklerinin olean-12-en tipte triterpen saponinler içerdiği saptanmıştır. Bunların yapıları; 3-O-α-L-arabinopiranozil (1-->3)-β-D-glukuronopiranozil-21, 22- di-o-angeloil-r1-barrijenol-23-oik asid, 3-O-alfa-L-arabinopiranozil (1-->3)-beta-Dglukuronopiranozil-21-O-angeloil-22-O-2-me tilbutanoil-r1- barrijenol-23-oik asit ve 3-O-α-L-arabinopiranozil (1-->3)-β-D-glukuronopiranozil-16 alfa-o-asetil-21-oangeloil-22-o-2-metilbutanoil-r1-bar rigenol-23-oik asit in metil esterleridir [39]. Chen ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayda C vitamini içeriğinin oldukça fazla olduğu tespit edilmiştir [40].

35 19 Yamamato ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın B ve K vitaminleri içerdiği saptanmıştır. Çay yapraklarının lipid fraksiyonundae vitamini tespit edilmiştir [31] Biyolojik Aktivite Bölümü C. sinensis in etkileri ve kullanımı Çin de kullanımı 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. Geleneksel Çin Tıbbı nda ve Ayurvedik tedavide, stimulan, astrenjan ve diüretik olarak, kalp sağlığında, baş ve vücut ağrıları, sindirim problemleri ve depresyonda, detoksifikasyon amacıyla, enerji üretici ve ömrü uzatıcı özellikleri nedeniyle kullanılmaktadır. Ayrıca vücut sıcaklığının ve kan şekerinin ayarlanmasında ve mental fonksiyonların düzenlenmesinde kullanıldığı kayıtlıdır [3,5,6,12]. Hindistan Tıbbında, çay preparatları, diyarede, iştah kapatıcı olarak, ağız kuruluğunda, migrende, kardiyak ağrılarda, ateş ve yorgunlukta kullanılmaktadır [3]. Çin Tıbbında, yeşil çay migren tedavisinde, mide bulantısı, geçici ishalle sonuçlanan sıtmada ve sindirim problemlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca kanserden koruyucu olarak kullanılmaktadır [3]. Çayın ülkemizde halk arasındaki kullanımına baktığımızda; midevi, kuvvet verici, idrar arttırıcı etkilerine bağlı kullanımının yanı sıra, alkaloit zehirlenmelerinde panzehir olarak da kullanıldığı bildirilmiştir [12]. Yeşil çayın, diş sağlığının korunmasında, kolesterolün düşürülmesinde ve gastrointestinal sistem hastalıklarında tedavi edici etkisinden dolayı halk arasında kullanımı bildirilmiştir [41]. Allopatik tedavide kullanılan yeşil çay, içerdiği sinekateşin ve Polifenon E (Veregen) nedeniyle FDA dan ilk onay alan bitkisel drogtur. Polyfenon E nin antiviral, immünostimülan ve antioksidan özelliklerinden dolayı anogenital siğillerin tedavisinde etkinliği saptanmıştır [42].

36 20 Homeopatik olarak; kardiyak ve dolaşım sistemlerinde, baş ağrıları, ajitasyon ile depresyonda ve karın ağrısında kullanılır [3]. C. sinensis; dahilen infüzyon şeklinde ya da kapsül formlarında kullanılır. Kurutulmuş yeşil çay yapraklarındaki total polifenoller %8 ile %12 arasındadır. Bir bardak yeşil çay mg polifenol içermektedir [3,43,44]. Yeşil çay hazırlanırken, kaynar suya yeşil çay yaprakları ya da çay poşeti atılır ve 3-10 dakika arasında bekletilir. İçeriğindeki kafein ilk 3 dakikadan sonra açığa çıkar. Tanen içeriği kaynar suda fazla bekleyince ortaya çıkar ve bununla birlikte antidiyareik etki de görülür [3]. Saklama Koşulları Sıkıca kapatılmış kaplarda ve kurutulmuş şekilde, diğer kimyasallar ve aromatik bileşiklerden ayrı yerlerde saklanmalıdır [3] Camellia sinensis (L.) Kuntze nin yan etkileri Hsu ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çayın yüksek dozlardaki potansiyel toksisitesi incelenmiş; 28 gün boyunca ağızdan farelere 0, 625, 1250 ve 2500 mg/ kg vücut ağırlığı/ gün yeşil çay ekstresi uygulandığında sonuçlar vücut ağırlığında, organ ağırlığında, hematolojide, serum biyokimyasında, üre analizinde ya da histopatolojide hiçbir yan etkiye neden olmadığı tespit edilmiştir [45] Camellia sinensis (L.) Kuntze nin kullanılmaması gereken durumlar Yeşil çayın, terapötik dozlarda kullanımında sağlık açısından hiçbir risk yoktur. Ama karın ağrısı şikayeti olanlar, klorojenik asit ve tanene hassasiyeti olanlarda değişik etkiler görülebilir. Hiperasidite, gastrik irritasyon, iştahta azalma, inatçı kabızlık ya da diyareye neden olabilir. Ancak bu etkiler süt tüketiminde artış varsa meydana gelebilir [3].

37 21 Uyarılar ve Önlemler Bazı kronik rahatsızlıkları olanlar; zayıf kardiyovasküler sistemi olanlar, böbrek rahatsızlığı olanlar, tiroid hiperfonksiyonu olanlar, açıklanamayan ağrıları ya da diyaresi olanlar, anksiyetenin panik bozukluk konumunda olanlar yeşil çayı çok dikkatli tüketmelidirler. Yüksek dozda kullanımında yaklaşık 1,5 g kafein alacak şekildeki tüketimlerde, yorgunluk, huzursuzluk, uykusuzluk, palpitasyon, baş dönmesi, kusma, diyare, iştah azalması ve baş ağrısı gibi beklenmeyen etkiler ortaya çıkar [3]. Kullanım süresi Polifenoller için günlük alınması gereken günlük doz miktarı; mg dır. 3 fincan yeşil çay miktarı ortalama 240 ile 320 mg arasındadır [3]. Gebelik ve emzirme Gebelikte günlük kullanım dozu 300 mg ı geçmemelidir ki bu da yaklaşık 3 fincana denk gelmektedir. Emziren anne tüketiminde bebeklerde kafein içeriğinden dolayı uyku bozuklukları meydana gelebilir [3]. Morita ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, sıcakla sterilize edilmiş standardize yeşil çay kateşinlerinin (GTC-H), potansiyel, maternal ve fetal etkileri araştırılmıştır. GTC-H nin gebelik dönemindeki dişi farelerde, hamileliğin 6 ıncı ve 17 inci günleri arasındaki 0, 200, 600 ve 2000 mg/ kg/ gün dozlardaki uygulanması sonucuna bakılmıştır. Sonuç olarak; fetal malformasyonlara ve gelişimsel bozukluklara rastlanmamıştır. Bu çalışmada GTC-H için araştırılmamış yan etki sınırı (NOAEL) 200 mg/ kg/ gün) ve emriyo/ fetal gelişim için 2000 mg/ kg/ gün olarak tespit edilmiştir [46]. Çocuklarda kullanımı Çocuklarda yeşil çay alımı günlük 250 ml nin üstünde olduğunda mikrositik anemiye neden olduğu saptanmıştır. Bu etki nedeniyle demir metabolizmasında hasar meydana gelebilmektedir [3].

38 İlaç etkileşimleri Yeşil çayın bileşenleri birçok ilaçla aynı yolaklardan absorbe olduğu, metabolize edildiği veya eliminasyona uğradığı için ilaç etkileşimi meydana gelmesi muhtemeldir. Yeşil çayın selektif olmayan monoamin oksidaz inhibitörleri, katekol- O-metiltransferaz inhibitörleri, santral sinir sistemi (SSS) stimülanı ilaçlar, selektif beta-2-adrenerjik reseptör agonistleri, sempatomimetik ilaçlar, demir preparatları ve CYP1A2 inhibitörü ilaçlar ile birlikte kullanılması önerilmemektedir. Ayrıca, yeşil çay kateşinleri in vitro serum glukoz konsantrasyonunu düşürdüğü için, antidiyabetik ilaç kullanan diyabetik hastalar olası hipoglisemi riski nedeniyle yakından izlenmelidir [47]. Yeşil çayın antikoagülanlarla kullanımına dikkat edilmelidir. Varfarin, antikoagülan etki ile antagonistik mekanizmaya sahiptir. Varfarin, K vitamininin üretimini inhibe eder. Yeşil çay da K vitamini içerdiğinden dolayı ilaçla birlikte advers etki gösterebilir [48]. Alkali ilaçların geri emilimi, C. sinensis in içerdiği tanenlerle kimyasal etkileşme gösterebilir [3]. Doz aşımı Yeşil çayın günde 300 mg dan yani 5 fincandan fazla tüketilmesi yorgunluk, titreme ve reklekslerde bozukluklara neden olabilir. Toksisitenin ilk belirtisi; kusma ve abdominal spazmdır. Fetal toksisiteler çay tüketiminde mümkün değildir [3] Toksisite Saleh ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, EGCG nin çok yüksek dozlarında farelerin karaciğeri incelenmiş ve karaciğerde hafif hasara rastlanmıştır. Ayrıca yüksek ateş durumlarında da bu hasarın arttığı tespit edilmiştir [49]. Murakami tarafından yapılan bir çalışmada, yüksek dozda yeşil çay tüketimi sonucu yeşil çay polifenollerinin (%1) böbreklerde ve karaciğerde oksidatif hasara neden olarak bağışıklık sistemini olumsuz etkilediği saptanmıştır [50].

39 Farmakolojik özellikler Çay polifenollerinin farmakolojik özelliklerinin incelenmesi amacıyla insanlar üzerinde yapılan bir çalışmada; EGCG, EGC ve EC nin sindirimden yaklaşık olarak 1,4-2,4 saat sonra plazmadaki en yüksek düzeylere ulaşıldığı saptanmıştır. EGCG nin ( saat) yarısının vücuttan uzaklaştırılması, EGC ve EC ninkinden (2.5 ve 3.4 saat) daha uzun sürede olmuştur. Toplam idrar EGC ve EC sinin %90 lık kısmı 8 saat içinde dışarı atılmıştır. Yeşil çayın içilmesinden sonra tükrükteki EGC, EGCG ve EC seviyelerinin aynı sürede plazmadakinin 2 katına çıktığı bildirilmektedir. Tükrükteki kateşinlerin yarılanma ömrü dk olup, plazmadakinden daha kısa sürede olmaktadır. Kateşinlerin (EGCG ve EGC nin) oral mukozayla absorbe edildiğini gösteren ifadelerde bulunmaktadır. Sıçanlar üzerinde yapılan daha detaylı farmakolojik çalışmalar, yeşil çayın damar içerisine enjeksiyonundan sonra yarılanma ömrü EGCG, EGC ve EC için sırasıyla 212, 45 ve 41 dk olarak bulunmuştur. EGCG nin en yüksek düzeyine bağırsaklarda, EGC ve EC nin en yüksek düzeyine ise böbreklerde rastlanmıştır. Yeşil çay solüsyonlarının sıçanlara içme suyu şeklinde verildiği zaman, EGC ve EC nin kandaki seviyeleri EGCG ninkinden yüksek bulunmuş, fakat EGC ve EC nin seviyesi uzun süreli yemlemeden sonra azalmıştır [51]. Yeşil çay kateşinleri, hayvanlarda (sıçan, fare ve tavşan) yağ metabolizmasını farklı yollardan etkilemekte ve arterlerde plakların oluşmasını engellemektedir. Yeşil çay kateşinin tüketimi, dışkıdaki yağın atılımını artırmak suretiyle trigliseritlerin ve kolesterolün emilimini azaltmaktadır. Çay kateşinleri sistemik etkileri ile direkt kolesterol sentezini doğrudan inhibe etmektedir. Yeşil çay kateşini tüketimi, özellikle insanda plazma LDL kolesterolünü azaltmak ve plazma HDL kolestrolünü ise artırmak suretiyle damar sertliğini önlemektedir. Yapılan çalışmaların sonuçları, uzun süreli çay kateşini tüketiminin yağ metabolizmasını düzenlemek suretiyle yüksek yağlı gıda tüketiminden kaynaklanan obeziteyi önlediğini göstermiştir. Bu mekanizma vasıtasıyla, şeker hastalığının ve koroner kalp hastalığı riskinin yeşil çay tüketimiyle azaldığı saptanmıştır [51]. Çay kateşinleri hipoglisemik ajan olarak pankreasın β hücrelerini zarardan koruyarak, insulin salınımını ve biyolojik aktivitesini artırmaktadır. Normal kan

40 24 glukoz düzeyine sahip sıçanlara oral yoldan uygulanan glukoz tolerans testinde, yeşil çay kateşini tüketiminin plazma insülin ve trigliserit seviyesini azalttığı fakat plazma glukoz seviyesini etkilemediği bildirilmiştir. Yapılan çalışmaların sonuçları; yeşil çay kateşinlerinin tip 2 diyabet hastalarını da kapsayan lipid ve glukoz metabolizma hastalıklarına karşı yararlı bir etkiye sahip olduğunu ve önleyici rol oynadığını göstermiştir. Şeker hastalığı mikrovasküler bozukluktan dolayı böbrek patolojisine yol açmaktadır. Normal böbrek dokusunda TXA2 ve PGI2 arasında denge bulunmaktadır. PGI2: TXA2 oranının değişmesi renal tübülüslerde trombogenesisi hızlandırmaktadır ki bu durum fonksiyon bozukluğuna ve kalpdamar hastalıklarına neden olmaktadır. STZ; TXA2 nin sentezini artırmakta ve PGI2 i azaltmaktadır. STZ ile ön muameleye tabii tutulmuş sıçanlarda çay kateşinlerinin uygulanmasının, TXA2 nin sentezini azaltıp, PGI2 i ise artırarak bu ikisi arasındaki oranı düzenleyerek böbrek fonksiyonlarının normale dönmesini sağladığı bildirilmektedir. Yeşil çay uygulaması; idrarda protein ve glukozun atılımını etkilememiş ancak kan nitrojen seviyesini önemli derecede azaltmıştır. Bununla beraber böbrekte süperoksit dismutaz enziminin aktivitesini azaltmakta, katalaz aktivitesini de artırmaktadır. Bu sebeple yeşil çay kateşinlerinin böbrekte oksidatif stresin azaltılmasında etkili olduğu bildirilmiştir [51]. Çay kateşinleri Fe eksikliği durumunda demirin emilimini etkilemekte ve anemiye yol açmaktadır. Yeşil çayın uzun süre tüketilmesi Cu ın emilimini etkilememekte ancak Zn emilimini azaltmakta ve Mn emilimini artırmaktadır. Yeşil çay kateşinlerinin iyon metabolizmasını ve tüketimini etkileyecek potansiyeli bulunmaktadır çünkü flavonoitler metal iyonlarıyla etkileşime girmektedir. 13 hafta süreyle %5 gibi yüksek düzeyde yeşil çay ekstresi içeren yemle beslenen sıçanlarda plazmadaki tiroid hormonlarının seviyesinin değiştiği ve tiroid bezinin büyüdüğü saptanmıştır. Yeşil çayın uzun süre çok yüksek miktarlarda tüketilmesinin, tiroid bezinin fonksiyonunu olumsuz etkilediğini tespit edilmiştir [51].

41 Biyolojik aktivite çalışmaları Antioksidan Etki Malezya daki alçak arazilerden elde edilen taze çay yapraklarının metanollü ekstrelerinin TPC ve AOA parametreleri değerlendirilmiştir. AOA değerlendirilmesinde, 1,1-difenil-2-pikrilhidrazil (DPPH) serbest radikal-temizleme aktivitesi, demir indirgenme antioksidan güç (FRAP) ve demir iyon şelasyon (FIC) aktivitesi yöntemleri kullanılmıştır. TPC ve AOA değerlendirildiğinde, sürgünler > genç yapraklar > olgun yapraklar şeklinde olduğu tespit edilmiştir. Alçak arazi yapraklarının TPC ve AOA sı yüksek arazi bitkileriyle kıyaslanabilir durumdadır. Ev yapımı mikrodalga fırında 4 dakika kurutulan genç yapraklara sahip yeşil çayın, 4 ticari yeşil ve siyah çay markalarına göre kesinlikle daha yüksek TPC ve AOA ya sahip olduğu tespit edilmiştir [52]. Yapılan çalışmalar yeşil çay kateşinlerinin gastrointestinal sistemde intraselüler antioksidanları artırdığı görülmüştür. Yeşil çay, gastrointestinal sistemde iyi absorbe edilmesinin yanında buradaki hastalık modifiye edici reaksiyonlarda sinerjik bir şekilde etkileşim gösterir. Dolayısıyla, fraksiyonlanmamış yeşil çayı içmek, gastrointestinal bozukluklardan korunmak için çok daha basit ve faydalı bir yoldur [41]. İnsan cildi üzerinde yapılan bir çalışmada, GTP nin, UVB ışınlarından cildi koruduğu tespit edilmiştir. In vivo çalışmalar, yeşil çay polifenollerinin fotoprotektif olduğunu ve immün sistem baskılanması ve DNA hasarı nedenli cilt bozukluklarında, UVB güneş ışınlarından korunmada antioksidan etkisinden dolayı farmakolojik madde olarak kullanılabileceğini göstermiştir [53]. Yeşil çayın biyoaktif bileşiklerinden hazırlanan infüzyonların antioksidan kapasiteleri araştırılmıştır. Yeşil çaydaki total fenol içerikleri, total flavonoitler ve total non-flavonoitler spektrofotometrik olarak incelenmiştir. Aynı zamanda YBSK kullanılarak 7-flavan-3-ol, fenolik asitler ve metilksantinler tayin edilmiştir. Yapılan yeşil çay testleri arasında Twinings of London, fenolik bileşikler açısından en zengin kaynak olarak belirlenmiştir. Yeşil çaydaki en bol fenolik içerikler flavan-3-

42 26 ollerdir ve EGCG ismiyle (94,54-357,07 mg /L) tüm çaylarda yoğun olarak bulunur. Deneyde kullanılan bütün yeşil çay ekstreleri, in vitro olarak anlamlı bir şekilde antioksidan aktivite göstermektedir. Fenolik içerikleri ile bağlantılı olarak yeşil çayın antioksidanlar arasında en iyi diyet kaynağı olduğu tespit edilmiştir [54]. Meltzer ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay kateşinlerinin antioksidan özellikleri değerlendirilmiştir. Yeşil çay kateşinlerinin dış genital yaralardaki tedavi edici etkisi değerlendirilmiş ve sonuç olarak topikal bir tedavi sağladığı görülmüştür. Son olarak ta anogenital siğili olan iki hastada podofilox (genital siğillerde kullanılan ilaç) ve imiquimod (dermatolojik antibiyotik) ile yeşil çay kateşinlerinin etki mekanizması ve toksisite profili karşılaştırılmıştır. Yeşil çay kateşinlerinin tedavideki ilk aşamada yeni bir topikal madde olarak hastalara faydalı olduğu ve cerrahi tedavi öncesi, genital siğilin tekrar nüksetmemesi için diğer topikal tedavilerle birlikte antioksidan olarak kullanılabileceği rapor edilmiştir [42]. Bancirova tarafından yapılan bir çalışmada, siyah çay ve yeşil çayın antioksidan etkileri kemilüminesans yöntemi ile araştırılmıştır. Yeşil çayın daha yüksek antioksidan etki gösterdiği tespit edilmiştir [55]. Genitoüriner sistem enfeksiyonları hayatın kalitesini etkilemektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar yeşilçayın ve polifenollerinin enflamasyon üzerine güçlü antioksidan etkileri olduğunu göstermiştir. Bu in vitro çalışmada, yeşil çay ekstresi (GTE), polifenon-60, ECG ve EGCG ın ve bunu takip eden kateşin uygulaması ile 1 MmH2O2 normal/malignan insan mesane hücrelerindeki antioksidan aktivitesine bakılmıştır. Sonuç olarak H2O2 mekanizmaları ile yeşil çay polifenollerinin oksidatif stres/hasar ve mesane hücre ölümüne karşı koruyucu olduğu tespit edilmiştir [56]. Juskiewicz ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada önemli miktarda diyabete neden olan STZ yüklemesi yapılmış farelerde, 2 doz şeklinde verilmiş yeşil çay ekstresinin antioksidan, gastrointestinal ve renal parametrelerinin deney hayvanlarındaki etkileri değerlendirilmiştir. Bu iki doz, % 0,01 ve % 0,2; GTL ve GTH gruplarıdır. Yetişkin fareye günlük üç fincan yeşil çay verilmiştir. Yeşil çay ekstraktlarının diyabetik farelere uygulanması, yiyecek tüketiminde hiçbir artışa

43 27 neden olmamış, vücut ağırlığında azalma meydana gelmiş, glukoz konsantrasyonu artmış ve plazmada içindeki suda çözünür maddelerin antioksidan kapasitelerinde azalma meydana gelmiştir. İntestinal maltoz aktivitesi, karaciğer ve böbrek hipertrofisi, triaçilgliserol konsantrasyonu, serumdaki aspartat aminotransferaz aktivitesinde, STZ enjeksiyonunun uygulanmasının yol açtığı metabolik bozukluklar, yeşil çay uygulaması ile normale dönmüştür [57]. C. sinensis in yaprakları, önemli bir antioksidan kaynaktır. Özellikle flavonoitler bu etkiye sahiptir. Coimbraa ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın antioksidan aktivitesi, oksidatif stres üzerine çalışılmıştır. Elde edilen veriler şunu göstermiştir ki; günlük tüketilen yeşil çay içerdiği zengin epigallokateşin gallat sayesinde güçlü bir antioksidandır ve böylece oksidatif stresin artmasını önler [58]. Yeşil çayın antioksidan savunmayı artırdığı ve fare bağırsakları, karaciğeri ve böbreklerindeki metabolik fonksiyonlarda düzelme meydana geldiği hipotezi ortaya atılmıştır. Khan ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, serum glukoz, fosfat, kolesterol ve vücut ağırlığında azalma; laktat ve malat dehidrojenaz ve glukoz-6- ve fruktoz 1,6-bi-fosfat bağırsak ve böbrekte artmış ancak karaciğerde belli belirsiz değişmiştir. Glukoz-6-fosfat dehidrojenazın aktivitesi renal kortekste artmış fakat diğer organlarda azalmıştır. Lipid peroksidasyonu, bağırsak ve renal medullada artmış ve renal korteks ile karaciğerde azalmıştır; katalaz medullanın tüm dokularında artmıştır. Süperoksit dismutaz aktivitesi bağırsaklarda azalmış fakat böbrek dokularında artmıştır. Sonuç olarak yeşil çay tüketimi; karbonhidrat metabolizmasındaki enzim aktivitesinde ve antioksidan korumada artış sağlar ve dolayısıyla sağlığı koruyucu etkisi vardır [59]. Yeşil çayın koruyucu etkisi, güçlü ve antioksidan bir etkiye sahip olması, yüksek konsantrasyonlardaki polimerize olmamış kateşinler ve onun gallatları sayesindedir. Yeşil çay polifenolleri askorbik asite göre daha iyi antioksidan aktivite ve antimutajenik aktivite göstermiştir. Bütün bileşiklerin içinde en etkili madde epikateşindir [60]. Tüm dünyadaki çeşitli çaylarda, PAHs tespit edilmiştir ve bunların çay kullanıcılarında tedavi edici etkileri olduğu görülmüştür. Yeşil çay polifenollerinin

44 28 GTP nin, belirgin antioksidan ve antikanser etkileri görülmüştür. Mei ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, insan embriyo akciğer fibroblast hücre dizisinde HFL-L, GTP nin PAH penantren modelindeki toksisiteyi bloke etmesi sonucu antioksidan etkisinin ortaya çıktığı görülmüştür [61]. Organizmada, ROS üretimindeki artış, kritik hücre bileşenlerindeki oksidatif stresi önler. Beyinde bu dönüşüm, oksidatif zararın önlenmesi için çok çeşitlidir. Lia ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, 14 yaşındaki dişi C57BL/ 6J farelere oral olarak % 0,05 yeşil çay kateşinleri ile (GTC, a/h) hazırlanmış su 6 ay boyunca verilmiştir. Düzenli bir şekilde % 0,05 yeşil çay uygulamasının, oksidatif stresten koruyabilir olduğu ve bunun beyin yaşlanmasıyla alakalı olduğu tespit edilmiştir [62]. Granato ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil, sarı ve kırmızı çay karışımlarının (Camellia sinensis var. sinensis) simpleks-sentroid modeli kullanılarak metal şelat aktivitesi, fenolik kompozisyonu, antioksidan aktivitesine ve deneysel test profiline bakılmıştır. Sonuç olarak, flavan-3-ollerin varlığı TPC lerin yeşil çayda yüksek olduğu ve aynı zamanda DPPH radikal süpürücü etki, sülfirik iyon artırıcı antioksidan aktivite ile ferrik artırıcı antioksidan aktivite saptanmıştır [63]. C. sinensis in sulu, metanollü ve asetonlu ekstreleri hazırlanarak DNA hasarından koruyucu etkilerine bakılmıştır. puc18 plasmid kullanarak özellikle FeSO4 ve EDTA solvan konsantrasyonu ve inkübasyon zamanı ayarlanarak çeşitli parametrelere bakılmıştır. Sonuç olarak, C. sinensis in sulu, metanollü ve asetonlu eksrelerinde yapılan çalışmalar bu bitkinin DNA hasarını önleyici etkileri olduğunu göstermiştir [64]. Kusmita ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay pigmentlerinin İTK ve YBSK analizleri ile antioksidan özellikleri araştırılmıştır. Kuru ekstredeki antioksidan aktivitelere bakıldığında, yeşil çaydaki antioksidan etkinin β-karotene göre daha fazla olduğu tespit edilmiştir [65].

45 29 Antikarsinojenik ve Antitümöral Etki Doğu Asya da yeşil çay çok popülerdir ve Batı dünyasında da ilgi artmaktadır. Değişik epidemiyolojik çalışmalar yeşil çayın kanserde yararlı etkilerini göstermiştir. Sağlık alanında hayvan deneyleriyle onaylanan çalışmalar göstermektedir ki çay kullanımı kanserden kimyasal korunmada çok faydalıdır. Yeşil çayın kanserden korunmada ya da diğer sağlığa yararlı durumlarda kullanımının; aktif polifenolik kateşinler, özellikle EGCG, en aktif kateşinin düşük oral biyoyararlanımı ile bozulmaktadır. Nurulain ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, EGCG nin çeşitli hayvan modellerinde insan hastalıklarının üzerindeki yararlı etkilerini araştırılmıştır ve EGCG nin kansere karşı nörodejeneratif olarak etkili olduğu tespit edilmiştir [66]. Koo ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay kateşinlerinin gastrointestinal sistemde intraselüler antioksidanları artırdığı, prokarsinojen oluşumu inhibe ettiği, anjiyogenezi önlediği ve kanser hücrelerinin artmasını önlediği görülmüştür. Yeşil çayın koruyucu etkileri üzerine yapılan çalışmada, yeşil çayın özofajiyal kanserde sabit kalmayan sonuçlar oluşturduğu tespit edilmiştir. Ancak, karın ve kolon kanserlerinde çay tüketiminin advers etkileri fazlasıyla tespit edilmiştir [41]. Katiyar ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay polifenollerinin (GTP), UVB ışınlarından cildi koruduğunu, bunun da UVB mediyatörleri olarak bilinen siklobutan pirimidin dimersi (CPD) indüklenmesi, immün sistem baskılanmasının indüklenmesi ve sonuç olarak cilt kanserinin indüklenmesi sonucu olduğu tespit edilmiştir. In vivo çalışmalar, yeşil çayı polifenollerinin fotoprotektif olduğunu ve immün sistem baskılanması ve DNA hasarı nedenli cilt bozukluklarında, UVB güneş ışınlarından korunmada kullanılabileceğini göstermiştir [53]. Dünya popülasyonundan çeşitli insanlar üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalarda yeşil çayın çeşitli kanserlerde özellikle prostat kanserindeki (Pca) koruyucu etkisi araştırılmıştır. Yeşil çaydaki bir etken madde olan EGCG, hücre kültür modellerinde, hücre canlılığını azalttığı ve özellikle Pca daki çoklu kanser hücre dizisindeki apoptozisi indüklediği gösterilmiştir. Sonuç olarak; dinlenmiş

46 30 içme suyu ile hazırlanmış ve standardize edilmiş yeşil çay polifenollerinin hayvan modellerindeki prostat kanserindeki gelişimi ve ilerlemesi gösterilmiştir. Hastalardaki üç klinik deneme göstermiştir ki, yeşil çay, kimyasal koruyucu ajan olarak belirgin rol oynar. Toplanan bilgiler sonucu, yeşil çayın PCa dan korunmada umut verici ajan olduğunu ve yapılan klinik denemeler de PCa riskinden erken evrede korunmada etkili olduğunu göstermiştir [67]. Carvalho ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çaydan hazırlanan metanollü ekstrenin insan renal kanser hücre dizileri üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir [20]. Kennedy ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay ekstrelerinin (GTE) Ehrlich ascites tümör hücrelerindeki etkisi, mitojenle aktive edilmiş protein kinazlar (MAPKs) ve hücresel tiyol içeren intraselüler kinaz sistemine dayalı olarak çalışılmıştır. Yapılan in vivo ve in vitro çalışmalar, yeşil çay ve polifenollerinin kansere karşı aktif kimyasal koruyucu ajanlar olduğunu göstermiştir. Yeşil çay ve onun polifenollerinin, Ehrlich ascites tümör hücrelerindeki inhibe edici etkisi tespit edilmiştir [68]. Khatiwada ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın fitik asidin ve inositolün 2 g/ 100 ml deki yalnız AOM le kombinasyonunun Fisher 344 erkek farelerdeki kalan tümörlerindeki indükleyici etkisi araştırılmıştır. Deneysel çalışmalarda yeşil çay, fitik asit ve inositolün kombinasyonlarının oral alımları farelerdeki tümör oranında belirgin bir azalma göstermiştir, bu da tümör model çalışmalarının noktalanmasında kullanışlı bir indikatör olarak kullanılabilir. Ayrıca GST aktivitesinde belirgin bir artış görülmüştür. Bu da yeşil çayın karsinogenezdeki başlatma evresindeki antitümörojenik etkisine ve fitik asitin destekleyici evredeki antikarsinojenik etkisine bağlı olarak gerçekleşmiştir [69]. Yeşil çayın dört büyük polifenolik bileşenleri olan EGCG, EGC ve EC nin tümör baskılanmasında etkili oldukları bilinmektedir ancak membran özelliklerini düzeltmedeki rolü hakkında çok az şey bilinmektedir. Yapılan bir çalışmada; EGC ve EGCG nin iyonik akımlarda ve sekresyondaki etkileri araştırılmıştır. Membran kapasitesindeki değişim, durgun (bovine) kromaffin hücrelerindeki monitör

47 31 emiliminde kullanılmıştır. Sonuçlar yeşil çay polifenol bileşiklerinin, bovine (durgun) kromaffin hücrelerindeki uyarıcı-sekresyon birlikteliğini modüle ettiğini göstermiştir [70]. Meme kanserinin erken evre ya da ileri evresinde, dişi Sprague-Dawley (SD) farelerinin DMBA uygulanmasından önce GTCs lerinin etkileri araştırılmıştır. 7 haftalık 84 fare üzerinde 13 haftalık bir deney yapılmıştır. Sonuç olarak; GTCs nin meme kanserinin ileri evresinde inhibe edici etkisinin olmadığını fakat Polifenol E maddesinin, erken evre meme kanserinde düşük bir inhibe edici etki gösterdiği tespit edilmiştir [71]. Inoue ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada; düzenli yeşil çay kullanımının meme kanserinden korunmadaki ve oluşabilecek risk faktörlerini önlemedeki etkileri araştırılmıştır. Çalışma, Japonya daki epidemiyolojik araştırma ünitesine sahip bir hastane olan Aichi Cancer Center dan elde edilen hasta bilgileri sonucu yapılmıştır. Sonuçlar bize düzenli yeşil çay tüketiminin, erken evre meme kanserinde koruyucu ve metastazı inhibe edici etkisi olduğunu göstermiştir [72]. PT nin hazırlanma metodları, toz karakterleri ve toz edilmiş yeşil çaydan elde edilen bileşenler araştırılmıştır. MMC içeren PT tabletlerinin formülasyonu incelenerek MMC ve yeşil çay bileşenlerinin antitümör etkilerine bakılmıştır. Sonuç olarak, suda çözünmüş yeşil çayda eser miktarda flavonoitlere ve saponinlere rastlanmıştır. Özellikle suda çözünebilen flavonoitlerden apigenin, kemferol ve kesretinin in vitro ve in vivo olarak kanser hücre dizilerinde çeşitli etkilerine rastlanmıştır. Bundan da şu çıkarılabilir toz edilmiş yeşil çay, antitümör ilaçlarla birlikte kombine olarak kullanılabilir. Ayrıca EGCG ya da diğer kateşinlerin MMC nin antitümör etkisini artırıcı etkisi olduğu tespit edilmiştir [73]. Deneysel çalışmalarla yeşil çayın akciğer kanseri riskini azaltıcı etkisi olduğunu çeşitli hipotez mekanizmaları ortaya atılmıştır. Bu mekanizma; tümör gelişiminin ve detoksifikasyon enzimlerinin modülasyonunun inhibisyonu ile gerçekleşmektedir. Yeşil çayın kimyasal koruyucu etkileri sayesinde populasyonda oksidatif stres ve oksidatif DNA hasarını önlemiş olduğu ve günlük yeşil çay tüketiminin, akciğer kanseri riskini azaltmış olduğu tespit edilmiştir [74].

48 32 Mei ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, insan embriyo akciğer fibroblast hücre dizisinde HFL-L, GTP nin PAH modelindeki toksisiteyi bloke etmesi sonucu, yeşil çayın belirgin antioksidan ve antikanser etkileri tespit edilmiştir [75]. Kanser hücreleri üzerinde yeşil çay polifenollerinin etkileri incelenmiştir. Özellikle EGCG nin kanserojenik sinyal gösteren yanyolları baskıladığı ve hücre döngüsünün ölümünün indüklenmesini ya da hücre döngüsü proteinleri tarafından programlı hücre ölümünü sağladığı saptanmıştır [76]. Erişkinlerde ve çocuklarda en sık görülen primer malign kemik tümörü olan osteosarkomda apoptozisin engellenmesi ve kemoterapi rezistansı gelişmesi nükleer faktör B aktivasyonu ile ilişkilidir. Hafeez ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın polifenolik maddelerinin malign hücrelerindeki antitümör etkileri ve insan osteosarkom (SAUS-2 hücreleri) hücrelerindeki apoptozisi indüklediği gösterilmiştir. SAUS-2 hücrelerinin yeşil çay ile (20-6 pg/ml) tedavisi sonucu hücre proliferasyonunun azaldığı ve apoptozisi indüklediği gösterilmiştir. Bu etkinin nükleer DNA-NF p65 ve NF p65 p50 seviyelerini azaltarak oluştuğu tespit edilmiştir [77]. Akciğer kanseri, gelişmiş ülkelerdeki ölüm nedenlerinin başında gelir. Sigara içmek başlıca sebeplerindendir. Yeşil çay içeriğindeki teofilinlerin en az diğer kemopreventif ajanlar kadar histopatolojisi ve hücre dağılımı farklı olan kanserlerde karşıt etkilere sahip olduğu rapor edilmiştir [78]. Gamberucci ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın içeriğindeki kateşinden dolayı antioksidan, antiproliferatif, antianjiojenik ve proapopitotik etkileri nedeniyle antikanser bileşenlerin oluşmasına neden olduğu araştırılmıştır. Polihidroksi moleküllerin basit antitümör özelliklerini glukozidaz 2 yi inhibe ederek sağlamamış olduğu ve dolayısıyla glikoprotein olgunlaşması ve kalite kontrolde etkili olduğu saptanmıştır. Çay kateşinlerinin, endoplazmik retikulümdeki glikoprotein oluşması ile farmakolojik olarak potansiyel bir mekanizmaya neden olduğu tespit edilmiştir [79].

49 33 C. sinensis in fenolik içeriklerinin yanında kafeinin de kanserden korunmada potansiyel bileşikler olduğu belirlenmiştir. Yeşil çayın ve yeşil çay kateşinlerinin, birçok organdaki tümör oluşumunu önleyici etkileri tespit edilmiş olup karsinojenezi önlediği saptanmıştır [80]. Record ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil ve siyah çay kullanımının, herhangi bir kimyasal tümör yapıcı yokluğunda, tüysüz faredeki UVB ve UVA+B deri hasarının erken dönemindeki etkileri araştırılmıştır. Yeşil ya da siyah çay tüketiminin UV ışınlarına maruz kalmanın erken evresinde bazı erken belirtileri azaltıcı etkileri olduğu ve cilt kanserinde etkili olduğu karşı koruyucu etkileri olduğu tespit edilmiştir [81]. Forester ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay tüketiminin çeşitli kanser tiplerinden korunmada etkileri araştırılmıştır. Yeşil çayın redoks aktivitesi ve protein bağlama gibi çeşitli mekanizmalarla kanser tedavisi ile birlikte sinerjistik etki oluşturduğu tespit edilmiştir. Yeşil çayın özellikle göğüs, akciğer, kolon ve prostat kanserlerinde etkili olduğu saptanmıştır [82]. Kim ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın baş ve boyun kanserlerinin başlangıç, ilerleme ve metastaz aşamalarında etkili olduğu rapor edilmiştir [83]. Antimutajenik ve Antiklastojenik Etki Gupta ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil ve siyah çayın ve bunların mutasyona uğramış polifenollerinin antimutajenik ve antiklastojenik etkileri araştırılmıştır. Günümüz literatürüne bağlı olarak, yeşil çay, siyah çay ve Oolong çayın ve bunların polifenollerinin değişik test sistemlerinden geçirilerek kıyaslanabilir antimutajenik ve antiklastojenik etkileri değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmada; siyah çayın koruyucu etkileri yeşil çay kadar iyi olduğu rapor edilmiştir [84].

50 34 Yeşil çay polifenollerinın askorbik asite göre daha iyi antioksidan aktivite ve antimutajenik aktivite gösterdiği ve epikateşinin, bütün bileşiklerin içinde en etkili ajan olduğu tespit edilmiştir [60]. In vitro ve in vivo deneyler yapılarak yeşil çay ekstrelerinin ve çaydan elde edilmiş polifenollerinin antigenotoksik ve antimutajenik etkileri açıklanmıştır. Ancak yeşil çayın non-polifenolik parçalarındaki antigenotoksik maddeler tam olarak açığa çıkartılamamıştır. Salmonella typhimurium daki C geni üzerinde (TA 1535 / psk 1002), yeşil çayın non-polifenolik parçaları güçlü supresif aktiviteler göstermiştir [85]. Antimikrobiyal Etki Yeşil çay yapraklarının polifenolleri ayrılmıştır ve biyolojik, antimikrobiyal aktivitelerindeki değişiklikler araştırılmıştır. Majör antioksidatif aktivitelere ve Staphylococcus aureus ve Streptococcus mutans a karşı olan antimikrobiyal aktivitelere bakılmıştır. Yeşil çayın ana biyoaktif bileşikleri olan polifenollerin ışınlanmasının antimikrobiyal aktiviteyi artırdığı saptanmıştır [86]. Amarowicz ve ark. tarafından yaılan bir çalışmada, yeşil çay polifenollerinin Escherichia coli K12 suşuna karşı antibakteriyel etkisinin olduğu rapor edilmiştir [87]. Koo ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, kateşinlerin antienflamatuvar ve antibakteriyel etkileri olduğu tespit edilmiştir [41]. Katiyar ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çay polifenollerinin antienflamatuvar etkileri olduğu tespit edilmiştir [53]. Geetha ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, çay ekstrelerinin antibakteriyel etkileri olduğu rapor edilmiştir [60].

51 35 Antiviral Etki Baruch ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada yeşil çay polifenollerinin, antiviral özelliklere sahip olduğu ve influenza virüsüne karşı koruma sağladığı tespit edilmiştir [88]. Meltzer ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay kateşinlerinin antiviral, antioksidan ve immünostimülan özellikleri rapor edilmiştir [42]. Çay ekstrelerinin; antibakteriyel, antiviral, antioksidan, antitümör ve antimutajenik etkileri olduğu tespit edilmiştir [60]. Weber ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay kateşinlerinden epigallokateşin gallatın son zamanlarda gelişen ülkelerde yayılan böcekler aracılığıyla yayılan bir alfavirüs olan ve chikungunya ateşine neden olan Chikungunya virüsüne (CHIKV) karşı antiviral ilaçlarla birlikte çok etkili olduğu tespit edilmiştir [89]. Yeşil çayda bulunan kateşinlerin, HIV virüsünün revers transkriptaz enzimi ile hücresel DNA ve RNA polimerazları inhibe ettiği rapor edilmiştir [90]. Kardiyovasküler Sistem Üzerine Etki Yeşil çayın, vücut yağının azaltılmasında ve hipokolesterolemik aktivitelerde sağlığa yararlı etkilerinin yanında etkili dozlarında protein biyoyararlanımı dışındaki bilinen etkisi yoktur. Diğer bir objektif çalışma da GTAE nin kardiyovasküler risk faktörlerini ortadan kaldırdığı üzerine yapılmıştır. Sonuç olarak fareler üzerinde GTAE nin yüksek dozlarda iç organlardaki yağların birikmesinde koruyucu etkileri görülmüştür. Aynı zamanda aynı dozlarda kardiyovasküler risk faktörlerinde belirgin düzelmeler meydana gelmiş ve sonuç olarak protein sindirimini inhibe ettiği görülmüştür [91]. Yeşil çayın ateroskleroz, koroner kalp hastalığı, hipertansiyon, diyabet, metabolik sendrom ve obezite üzerine etkileri incelenmiş ve siyah çay ile kıyaslanmıştır. Kıyaslama sonucu, çaylar arasında en yüksek antioksidan etkinin yeşil çayda, en

52 36 düşüğünün de siyah çayda olduğu görülmüştür. Bundan dolayı da yeşil çayın, güçlü kardiyoprotektif etkilere sahip olduğu tespit edilmiştir [25]. Bonner ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay tüketiminin, kan lipid değerlerini koruyarak kardiyovasküler hastalık riskinden korunmada etkili olduğu saptanmıştır [92]. Kelemen ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, ilk aşamada EGCG nin uzun QT sendromuna neden olan en önemli farmakolojik ilaçlardan, herg kanallarına etkili olanlar üzerindeki etkileri araştırılmıştır. EGCG nin in vivo olarak kardiyak repolarizasyonda etkisi olduğu tespit edilmiştir [93]. Pang ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, değişik miktarlardaki yeşil çay tüketiminin kardiyovasküler sistem üzerindeki etkileri karşılaştırılmıştır. Günde bir bardak yeşil çay tüketenlerin günde iki bardak tüketenlere göre daha düşük kardiyovasküler riske, intraserebral hemoraji riskine ve serebral enfarktüs riskine sahip olduğu saptanmıştır. Günde iki ya da üç bardak yeşil çay tüketenlerin bir bardak tüketenlere göre daha düşük miyokard enfarktüs riskine, hiperlipidemi ve çarpıntı riskine sahip olduğu tespit edilmiştir. Günde dört bardaktan fazla yeşil çay tüketenlerin bir bardak tüketenlere nazaran daha az miyokard enfarktüs ve hiperlipidemi riskine sahip olduğu, ayrıca günde on bardaktan fazla yeşil çay tüketenlerin, günde üç bardak tüketenlere göre düşük LDL değerlerine sahip olduğu rapor edilmiştir [94]. Kardiyovasküler hastalıklar, hastalarda morbidite ve mortaliteye neden olan kronik böbrek yetmezliğine neden olmaktadır. Yapılan bir çalışmada, yeşil çay kapsülü kullanımında oksidatif stres ve enflamasyonda azalma meydana gelmektedir. Dolayısıyla diyaliz altındaki kronik böbrek yetmezliği hastalarında aterosklerotik süreçte yeşil çay uygulamasının pozitif etkileri tespit edilmiştir [95]. Antiiskemik Etki Jin Tae ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, Moğol gerbillerde iskemi ve daha sonra da reperfüzyon kaynaklı beyin hasarını yeşil çayın azalttığı saptanmıştır.

53 37 Yeşil çayın iskemi /reperfüzyon, hidrojen peroksit, lipid peroksidasyon ve oksidatif DNA hasarının (8-hidroksideoksiguanozin formasyonu) üretiminde indükleme ve lokomotor aktivitedeki hücre ölümü araştırılmıştır. Yeşil çayın serebral iskemik hasarın önlenmesinde kullanışlı bir ajan olduğu rapor edilmiştir [96]. Beta-amiloid peptid (Abeta), Alzheimer hastalığının (AD) patogenezinde sorumludur. Abeta-indirgenmiş sitotoksisitesinde ROS seviyesini temizleyen ajanlar, AD nin gelişmesine veya oluşmasına engel olabilmektedir. Yeşil çay ekstresinin antioksidan özellikleri bilinmektedir. Önceki çalışmalar, yeşil çayın iskemi /reperfüzyon-indirgenmiş beyin hücre ölümünden koruduğu ve bunu da makromoleküllerin oksidatif etkileri ile yaptığını bize göstermiştir. Lee ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, farelerdeki feorakromasitoma hücrelerinin (PC12) kültürlerindeki indirgenmiş Abeta oksidatif ölü hücreler üzerinde yeşil çay ekstrelerinin etkileri araştırılmıştır. Yeşil çay ekstrelerinin AD nin oluşumunda ve gelişiminde koruyucu etkisi olduğu tespit edilmiştir [97]. Yeşil çay polifenollerinden EGCG ın serebral iskemiden sonra nörolojik zararı azalttığı gösterilmiştir. EGCG in MMP aktivitesini azalttığı bilinmektedir. MMP aktivitesinde ve nöral damar hasarını takiben serebral iskemide EGCG nin inhibe edici etkisi araştırılmıştır. Yeşil çayın antioksidan etkisi nedeniyle, MMP-9 inhibisyonunun geçerli bir mekanizma olduğu, EGCG nin nöroprotektif etkisinden dolayı olduğu saptanmıştır [98]. Schimidt ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, sekiz haftalık bir egzersiz ile birlikte yeşil çay tüketiminin iskemik reperfüzyonda kognitif etkileri artırarak, antioksidan enzimlerle, glutatyona etki ederek nörorotektif etkisinin olduğu tespit edilmiştir [99]. Antihiperlipidemik ve Antiarteriyosklerotik Etki Sağlık alanında hayvan deneyleriyle onaylanan çalışmalar, yeşil çayın kanserden kimyasal koruma, hiperkolesterolemi, arteriosklerozis, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı ve diğer yaşlılıkla ilgili bozukluklarda çok faydalı olduğu gösterilmiştir [66].

54 38 Yeşil çayın, vücut yağını azaltmasında ve hipokolesterolemik aktivitelerde sağlığa yararlı etkilerinin yanında etkili dozlarında protein biyoyararlanımı dışındaki bilinen etkisi yoktur. Diğer bir objektif çalışma da yeşil çayın sulu ekstresinin (GTAE) kardiyovasküler risk faktörlerini ortadan kaldırdığı üzerine yapılmıştır. Sonuç olarak fareler üzerinde GTAE nin yüksek dozlarda iç organlardaki yağların birikmesinde koruyucu etkileri görülmüştür. Sonuç olarak protein sindirimini inhibe ettiği tespit edilmiştir [91]. Bonner ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay tüketiminde kolesterol, düşük-yoğunluk lipoprotein kolesterol, apolipoprotein B ve kolesterol/ HDL oranında azalma fakat HDL de ve apolipoprotein A-I de bir artış gözlemlenmiştir. Yeşil çay tüketiminin kan lipid değerlerini koruduğu saptanmıştır [92]. Wanga ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın intestinal lipid emiliminin inhibisyonunda etkili olup olmadığı ve yeşil çay kateşinlerinin pankreatik fosfolipaz A2 enzimleri üzerindeki inhibe edici etkisi araştırılmıştır. EGCG nin intestinal sistemde yağların emilimini inhibe ettiğini ve bunu fosfatidilkolin hidrolizinin inhibisyonu ile gerçekleştirdiği saptanmıştır [100]. Koo ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay antiarteriyosklerotik etkilerinin olduğu tespit edilmiştir [41]. kateşinlerinin Obeziteye Karşı Etkisi Yeşil çayın vücut yağını azaltması üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Fareler üzerinde GTAE nin yüksek dozlarda iç organlardaki yağların birikmesinde koruyucu etkileri tespit edilmiştir [91]. Kafeini alınmış yeşil çayın; obezite modellerinde kilo kontrolü araştırılmıştır. Leptini eksik olan erkek farelerde ve 4 haftalık yavruları üzerinde 6 haftalık bir çalışma yapılmıştır. Vücut ağırlıkları haftalık olarak ve sıvı girişi herbirinde ölçülmüştür. Kalpten çıkan kan, antikoagülan Li+ heparin kullanılarak toplanmıştır. Kafeini alınmış yeşil çay verilen farelerde ve diğer normal olarak beslenen hayvanlarla karşılaştırılmıştır ve kilo artışında yavaşlama görülmüştür. Bu etki 1 hafta sonra

55 39 görülmeye başlamıştır. Ayrıca kafeini alınmış yeşil çay tüketiminde kolesterol, trigliserit ve adinopektin konsantrasyonunda azalma görülmüştür. Kafeini alınmış yeşil çayın düzenli tüketiminde kilo kontrolü sağladığı ve aynı zamanda kafeinin uyarıcı etkilerinden de uzak kalınmış olduğu saptanmıştır [101]. Sae-tan ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın çeşitli hastalıklardaki koruyucu etkileri araştırılmıştır. Yeşil çayın en etkili bileşiği olan EGCG ın in vitro hayvan deneyleri sonucu; obezitenin hem genetik hem diyet kaynaklı durumlarında, insülin direnci, hipertansiyon ve hiperkolesterolemide koruyucu etkileri olduğu tespit edilmiştir [102]. Auvichayapat ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın Tayland lı obez insanlar üzerinde kilo konrolündeki etkileri araştırılmıştır. Yapılan diyet %65 karbonhidrat, %15 protein ve %20 yağ içeren bir diettir. İki grup karşılaştırılmıştır. Dördüncü, sekizinci ve onikinci haftalardaki ölçümlerle çalışma yapılmıştır. Karşılaştırmalar sonucu yeşil çayın obez Taylandlılar üzerinde enerji harcamasını ve yağ oksidasyonunu artırarak kilo kontrolünü sağlamış olduğu rapor edilmiştir [103]. Okuda ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın obeziteye karşı hipotalamusta olan etki mekanizması araştırılmıştır. Yeşil çay ekstrelerinin, yüksek kalorili diyetlerdeki toksik etkileri azaltıcı etkisinin hipotalamik enflamasyonu azaltmasına bağlı olduğu tespit edilmiştir [104]. Antidiyabetik Etki Thielecke ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay kateşinlerinin metabolik sendrom üzerindeki potansiyel yararları araştırılmıştır. EGCG bakımından zengin yeşil çay ya da yeşil çay ekstrelerinin kilo kontrolünde ve kardiyovasküler risk faktörlerinden korunmada etkileri tespit edilmiştir [105]. Chena ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay (GT), siyah çay (BT) ya da izole EGCG (1 mg/kg/gün) in vücutta uzun süre bulunmasının, glukoz toleransı, enerji metabolizması ve lipid homeostazıyla alakalı genetik yapı

56 40 üzerindeki tedavi edici etkilerinin metabolik sendromun indikatörlerini artırır hipotezi araştırılmıştır. 4 haftalık fareler, % 15 lik yağlı dietle 6 ay beslenmiş olup GT, BT, EGCG ya da su verilmiştir. Sonuç olarak EGCG glukoz toleransını arttırmıştır ve bu bileşiklerin obeziteden korunmada etkili olduğu saptanmıştır [106]. Tang ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, tip 2 diyabetli fare modellerinde çeşitli mekanizmalar deneyerek düşük STZ ile kombine olarak ve yüksek kalorili diyetle beraber kullanılan yeşil çay ve siyah çayın ekstrelerinin etkileri araştırılmıştır. Yeşil çay ekstreleri ve siyah çay ekstrelerinin her ikisinin de suyla beraber tüketiminde kandaki glukoz seviyesinde azalmaya ve glukoz intoleransında düzelmeye neden olduğu saptanmıştır. Ancak yeşil çayın antihiperglisemik aktivitesinin çok daha etkili fazla olduğu ve beden kütle indeksinde azalmaya daha fazla neden olduğu tespit edilmiştir [107]. Gastrointestinal Sistem Üzerine Etki Juskiewicz ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, diyabete neden olan STZ yüklemesi yapılmış farelerde ortaya çıkan gastrointestinal sistem üzerindeki hasarlar yeşil çay tüketimi ile azaltıldığı saptanmıştır [57]. GTP ve BTP nin kobaltkloridin (CoCl2) sitotoksisitesi üzerine etkileri, çoğaltılmış insan dişeti epiteli üzerinde araştırılmıştır. GTP ve BTP ekstrelerinin CoCl2 eşliğinde sitotoksitelerinde azalma meydana gelmiştir. Co 2+ ile hızlı bir katalitik ayrışma ile çay polifenollerinde meydana gelen H2O2 (hidrojen peroksit), hücre kültür ortamında değişime neden olduğu tespit edilmiştir [108]. Record ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil ve siyah çay numunelerindeki dört büyük kateşinin antioksidan aktiviteleri karşılaştırılmış ve toplam polifenol konsantrasyonu hesaplanmıştır. Mide ph ı gibi asit ph da iki çayın kateşin konsantrasyonlarının çok az bir etkisi olduğu gösterilmiştir. Yeşil çayın alkali ph daki inkübasyonu ince bağırsağa göre daha azdır ve her iki çay kateşin konsantrasyonlarında hızlı bir artışla sonuçlandığı tespit edilmiştir [109].

57 41 Osteoporoza Karşı Etki Epidemiyolojik çalışmalar bize çay tüketimi ile popülasyonda insanların kemiklerindeki kaybın önlenmesi arasında bağlantı olduğunu göstermiştir. Yapılan bir çalışmada yeşil çay ve yeşil çayın biyoaktif bileşenlerinin kemik sağlığı üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Yapılan fare çalışmaları ve insan çalışmaları, yeşil çayın ve biyoaktif bileşenlerinin yüksek kemik kitlesi, kemik hacmi, sayı ve kalınlığında, kemik formasyonunda düşük ayrılma ve kemik erimesini önlemesi ile birlikte sonuç olarak kemik uzunluğunda fark edilir büyüme göstermiştir [110]. Shen ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın etkili dozlarda içeriğindeki polifenollerin kemik kütlesinde, mikro yapısında ve uzunluğunda iyileştirici etkisi saptanmış olup hayvanlarda klinikte osteoporoza karşı koruyucu olduğu rapor edilmiştir [111]. Parkinson ve Alzheimer Hastalığına Karşı Etki Nurulain ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay polifenollerinin Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı ve diğer yaşlılıkla ilgili bozukluklarda etkili olduğu rapor edilmiştir [66]. Esposito ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çayın yaşlanmayı geciktirici etkisinin içeriğindeki flavonoitlerin nöroprotektif özelliğinden dolayı olduğu, yeşil çayın çoklu antioksidan içeriğinden dolayı Alzheimer, Parkinson ve Amyotroik Lateral Skleroz hastalıklarının tedavisinde etkili olduğu rapor edilmiştir [112]. Oral Kaviteye Etki Baruch Narotzki ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay polifenollerinin ağız sağlığındaki etkileri araştırılmıştır. Yeşil çay polifenolleri, dental korumayla indüklenen bakterilerine karşı koruma sağladığı ve içerdiği sülfür bileşenlerinin modifikasyonuyla oluşan ağız kokusunu ortadan kaldırdığı saptanmıştır. Ağız kavitesinde sigaraya, özellikle içerdiği nikotin ve akrolein maddelerine bağlı olarak oluşan oksidatif stres ve inflamasyon, yeşil çay polifenollerinin varlığı ile azaltıldığı

58 42 tespit edilmiştir. Ağız kanser hücrelerindeki apopitozisi indükleme özelliği saptanmıştır [88]. Karaciğer Üzerine Etki Bu-Abbas ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, farelere yeşil, siyah ya da kafeinsiz siyah çay (%2.5, a/h) içirilerek hepatik CN- hassar palmitol CoA oksidaz aktivite araştırılmıştır. Morfolojik araştırmalar sonucu karaciğer elektron mikroskobuyla incelenmiştir ve çay içirilen hayvanlarda peroksizom sayısında artış olduğu tespit edilmiştir. YBSK tekniği ile sulu çay ekstreleri yeşil çaydaki total flavonol içeriğinin siyah çaya ve kafeinsiz çaya göre daha fazla olduğu saptanmıştır. Kafein ve flavanoidin, çay uygulanan farelerde peroksizomların yenilenmesinden sorumlu olmadığı rapor edilmiştir [113]. Jiao ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çay polifenollerinin, insan HepG2 hücrelerindeki bir PP olan hipolipidemik ajan FF üzerindeki sitotoksik koruyucu etkileri araştırılmıştır. Yüksek fenofibrat konsantrasyonunda, insan HepG2 hücre ölümünün indüklenmesi durumu ortaya çıktığı saptanmıştır. ROS ve GSH tüketiminde artış mekanizması şeklinde gerçekleştiği tespit edilmiştir [114]. Avrupa Birliği ülkelerinde marketlerde satılan, yeşil çay yapraklarından elde edilen hidro-alkolik ekstrelerin, karaciğer bozukluklarının (akut hepatit, sarılık, hepatoselüler nekroz) bazı sebeplerinde etkili olduğu saptanmıştır. Yeşil çay ekstrelerinin hepatotoksisitedeki etki mekanizmaları araştırılmıştır. Yeşil çayın yüksek konsantrasyonlarda, fare karaciğer hücrelerindeki akut toksisiteyi önlediği tespit edilmiştir. EGCG nin bu etkiden sorumlu anahtar bileşen olduğu saptanmıştır [115]. Antiproliferatif Etki İnsan oral kavitesindeki dokulardan elde edilen hücrelerde, yeşil çayın minör polifenolik içeriği olan CG ın sitotoksisitesi çalışılmıştır. CG nin toplam sitotoksisitesi, epimeri olan ECG a göre daha basittir. Her ikisinin antiproliferatif

59 etkileri eşittir ve yeşil çayda en çok bulunan bileşen olan EGCG a göre daha güçlü olduğu tespit edilmiştir [116]. 43 Carvalho ve ark. tarafından yapılan bir çalışmada, yeşil çaydan hazırlanan metanollü ekstrenin insan renal kanser hücre dizileri üzerindeki antiproliferatif etkisinin bulunduğu tespit edilmiştir [20]. Antimalaryal Etki Yeşil çayın iki önemli bileşeni olan EGCG ve ECG nin in vitro ortamda Plasmodium falciparum gelişimini güçlü bir şekilde inhibe ettiği gösterilmiştir. Bu iki kateşin artemisinin antimalaryal etkisini, folat yolunu takip etmeden gösterdiği tespit edilmiştir [117]. Antihipertansif ve Fibrinolitik Etkileri Yeşil çay ekstresinin in vitro sıçan SD aortasında endotelyuma bağımlı gevşeme oluşturmuş (%91) ve düz kasın nitrik oksitle gevşemesi için gerekli olan doku siklik guanozin monofosfat düzeylerini artırmıştır. Hamsterlarda günde yaklaşık 285 ml dozda verilen yeşil çayın fibrinojen konsantrasyonlarını %21-56 oranında azalttığı saptanmıştır [118] Yeşil çay içeren preparatlar [118] Türkiye de bulunan yeşil çay içeren preparatlar Solüsyon 500 ml şişe (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Acl 60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Activin T Cut 30 şase/poşet (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Activin T Hot 30 şase/poşet (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Activin T Shot 30x15 ml flakon (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Activin T 60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Avicenna Green Tea 60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı)

60 44 Betasec-Lamberts 60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Cla-Fito 90 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Denoxinal 30 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Estro Complex 30 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Form 60 kapsül; 120 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Green Tea Leaf Extract 60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Imedeen P.R. 120 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Keten Tohumu & Yeşil Çay 90 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Life Time Q-Antioxidant 60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Maryns Drenacel Ampul 20x10 ampul/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Natrol Green Tea Kapsül 500 mg/60 kapsül (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Natrol Phase2 Tablet 60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) New Life-Anox tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) New Life-Ginvit Film 30 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Nirexx Oral Süspansiyon 200 ml/şişe (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Ocuvis 120 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) One-A-Day Weight Smart 60 film kaplı tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Palmaxi 500 mg/60 tablet (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Pasanix 500 mg/60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Pomgt 30,60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Revigen 60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı)

61 45 Selorix 60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Silhouette Plus Eurotabs 60 tablet/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Summer 7 Keto 60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı) Thermogenic Complex with Svetol 60 kapsül/kutu (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Onaylı)

62 46

63 47 3. GEREÇ VE YÖNTEM 3.1. Gereçler Türkiye de bulunan C. sinensis preparatları ve taze toplanmış C. sinensis örneği; 1. Poşet Yeşil Çay 2. Poşet Yeşil Çay 3. Aktar Yeşil Çay 4. Aktar Yeşil Çay 5. Aktar Yeşil Çay 6. Taze 1. Sürgün Yeşil Çay Deneysel çalışmamızda materyal olarak; yukarıda gösterilmiş Türkiye de bulunan iki ticari poşet yeşil çay preparatları, aktardan alınan yeşil çay yapraklarının toz edilmiş drogları ve Trabzon un Of ilçesindeki bir bahçeden toplanan yeşil çay örneklerinin oksijenle çok fazla temas edilmemiş hali ile karanlıkta bekletilerek kurutulmuş hali kullanılmıştır. Materyallerin ticari olan ikisinin sunum şekilleri, numaraları ve kullanılan seri numaraları, ayrıca aktardan açık olarak alınan yeşil çay preparatlarının formları hangi şehirden ve hangi aktardan alındıkları, son olarak ta taze bahçeden toplanan yeşil çayın sunum şekli ve nereden toplandığı Çizelge 3.1 de, görünüşleri ise Resim da verilmiştir. Çizelge 3.1. Çalışma materyalleri hakkında ayrıntılı bilgiler Preparat adı Firma 1 yeşil çay Firma 2 yeşil çay Yeşil çay yaprakları Yeşil çay yaprakları Üretici/ithalatçı firma Materyal no Seri no Sunum Şekli Market 1 (CS-1) Kuru Toz Market 2 (CS-2) Kuru Toz Aktar 3 (CS-3) Aktar Kuru Toz Aktar 4 (CS-4) Aktar Kuru Toz

64 48 Çizelge 3.1 (Devam). Çalışma materyalleri hakkında ayrıntılı bilgiler Preparat adı Yeşil çay yaprakları Taze yeşil çay yaprakları Üretici/ithalatçı firma Materyal no Seri no Farmasötik form Aktar 5 (CS-5) Aktar Kuru Toz Bahçe 6 (CS-6) Bahçe Taze Yapraklar Kullanılan Camellia sinensis (L.) Kuntze preparatlarının içerikleri Resim 3.1. Numune 1 (CS-1) Resim 3.2. Numune 2 (CS-2)

65 49 Resim 3.3. Numune 3 (CS-3) Resim 3.4. Numune 4 (CS-4)

66 50 Resim 3.5. Numune 5 (CS-5) Resim 3.6. Numune 6 (CS-6)

67 Yöntem Türkiye de bulunan C. sinensis preparatlarının, aktar numunelerinin ve taze yeşil çay örneğimizin makroskobik ve mikroskobik analizleri yapılmıştır. Numunelerimizin metanolle ekstreleri hazırlanmış; İnce Tabaka Kromatografisi (İTK) ile analizleri yapılmıştır. Avrupa Farmakopesi nde C. sinensis in olmaması nedeniyle referans olarak birkaç makaleden yararlanılmıştır. Böylelikle taze çay içeriği ile diğerlerinin karşılaştırılması yapılmıştır. ayrıca yabancı madde miktar tayini, kurutmada kayıp, total kül miktar tayinleri ve hidroklorik asitte çözünmeyen kül tayinleri yapılmıştır Analizler C. sinensis, Avrupa Farmakopesi 7.0 ve Avrupa Farmakopesi 7.7 de bulunmadığından referans olarak yararlanılamamıştır ve yapılması uygun görülen deneyler yapılmıştır. Mikroskobik Analiz C. sinensis örneklerinin karakteristik elemanlarının belirlenmesi için mikroskobik incelemeler yapılmıştır. Bunun için kuru olan C. sinensis numuneleri toz haline getirilmiştir ve taze yapraktan da enine kesit alınmıştır. Toplu iğne ucu ile alınan numune, reaktif damlatılan lam üzerine yayıldıktan sonra, üzerine hava kabarcığı kalmayacak şekilde lamel kapatılmıştır. Reaktif olarak Sartur reaktifi kullanılmış, 10x10 ve 10x40 büyütülerek inceleme yapılmıştır. Numunelerin mikroskobik incelemeleri için Leica CME marka elektrik mikroskobu kullanılmış ve karakteristik elementlerin fotoğrafları Iphone 4 ile çekilmiştir. Makroskobik Analiz Yaprakları, her zaman yeşil, ağırlıklı olarak dallanmış çalılardır. Yaprakları parlak koyu renkli, alternat, kısa-petiolat, lanseolat ya da elongat-ovat ve tahmini serrattır. Genç yapraklar, gümüş rengi gibi görünürler. Bu da yüzeyindeki tüylerden kaynaklanmaktadır. Lamina, koyu yeşil renkli ve eliptiktir. Çiçekleri gösterişlidir, tek tek ya da 2-3 tanesi birarada bulunurlar. Kaliks, 5-7 sepalden oluşur. Korolla, 7-8

68 52 petalden oluşur. Stamenler alt kısımda birleşmişlerdir. Meyva, 3 gözlüdür, her bir gözünde 1-2 adet tohum bulunur [3,12]. Yabancı Madde Miktar Tayini Numuneler 10 g tartıldıktan sonra beyaz bir zemin üzerinde ince bir tabaka halinde yayıldı. Elle ve pens yardımıyla yabancı maddeler ayrıldı. Yabancı maddeler tartılarak yüzdesi hesaplandı [31]. Total kül miktar tayini Kül, bir drog yakılıp organik maddeleri uzaklaştırıldığında anorganik maddelerin oluşturduğu kalıntıdır. Drogların iyi temizlenip temizlenmedikleri veya tağşiş edilip edilmediğinin anlaşılması açısından kül miktarı önemlidir. Total külde, fizyolojik kül ve bitki yüzeyine yapışmış toprak, kum gibi fizyolojik olmayan külün tamamı tayin edilir. Öncelikle boş krozeler 30 dakika kor haline gelinceye kadar kızdrılmış, desikatörde soğutuldu ve darası alındı. Numunelerden 1 er gram, sabit ağırlığa getirilmiş kroze içerisine tartıldı. Öncelikle bek alevinde krozeler yavaş yavaş yakıldı. Kömürleşme tamamlandıktan ve hafif bir beyazlaşma olduktan sonra krozeler 1 saat önceden 600 C de ısıtılmış kül fırınına konuldu. 30 dakika bekledikten sonra krozeler kül fırınından alınıp desikatöre konuldu. Desikatörde soğuması beklendi. Tartım yapıldı. Sabit tartım elde edilinceye kadar bu işlem tekrarlandı. Son olarak krozeler tartıldı. Numunedeki % kül miktarı hesaplandı. Bu sonuçlar bize numunelerdeki anorganik maddelerin miktarını tayin etmemizi sağladı [48]. Hidroklorik Asitte Çözünmeyen Kül Miktar Tayini Toplam kül miktar tayininde elde edilen kül üzerine 15 ml su, 10 ml hidroklorik asit ilave edildi. Beş numuneden elde edilen küle de aynı işlem tekrarlandı. Üzeri saat camıyla kapatılmış bir beher içindeki karışım, bek alevinde 10 dakika kaynatıldı. Kül bırakmayan süzgeç kağıdından süzüldü. Süzüntü atıldı. Sıcak su ile nötr bir süzüntü elde edilinceye kadar yıkandı. Öncelikle bek alevinde yakılmıştır sonra da 1 saat önceden yakılmış 800 C lik kül fırınında yakıldı. Desikatöre alınıp soğuması

69 beklendi. Soğuduktan sonra tartıldı. İki tartım arasındaki fark 1 mg dan fazla olmayıncaya kadar tartma işlemi tekrarlandı [119]. 53 Kurutmada Kayıp Tayini Porselen kapsüllerin darası alındı. 50 mm çapında ve 30 mm yüksekliğinde porselen kapsüllere incelenecek drogun ince toz edilmiş 0,50 gramı tartıldı. Porselen kapsüllere konulan toz drog etüvde 105 C de 2 saat kurutuldu. İşlem bitince desikatöre alındı. Oda sıcaklığına gelince kurutma ile oluşan fark tartılarak hesaplandı [29] İTK analizleri İki çeşit İTK analizi yapıldı. İlki standart maddeler kullanılmadan örnek tezlerdeki Rf değerlerinden yararlanılarak yapıldı. İkincisi standart maddeler kullanılarak yapıldı. Her ikisinde de üç hareketli faz sistemi kullanıldı. İTK Analizi 1 Test çözeltisi: 1 g toz edilmiş numuneye 10 ml metanol R (%96) ilave edildi, 80 C sıcaklığında su banyosuna konuldu ve ara sıra çalkalayarak 10 dakika beklendi. Süzgeç kağıdı yardımıyla ekstre süzüldü ve elde edilen filtrat test çözeltisi olarak kullanıldı. Referans çözelti: Referans çözelti yoktur. Plak: Silica gel 60 (Merck) Kullanılan hareketli faz sistemleri: a) Toluen R: Aseton R: Formik asit R (30:30:10, v/v/v) (3 ml:3ml:1 ml) [120] b) Kloroform R: Metanol R: Su R (65:35:10, v/v/v) (6,5 ml:3,5ml:1ml) [120] c) Toluen R: Aseton R: Formik asit R (9:9:2, v/v/v) (9 ml:9 ml:2ml) [121] Kurutma: C

70 54 Tatbik: 10 µl bantlar halinde Tespit: Plak havada kuruduktan sonra, 365 nm ultraviyole (UV) ışıkta incelendi. Vanilin sülfirik asit R solüsyonu plağa püskürtülmüş, 1 dakika etüvde C de ısıtıldı. İTK Analizi 2 Test çözeltisi: 1 g toz edilmiş numuneye 10 ml metanol R (%96) ilave edildi, 80 C sıcaklığında su banyosuna konuldu ve ara sıra çalkalayarak 10 dakika beklendi. Süzgeç kağıdı yardımıyla ekstre süzüldü ve elde edilen filtrat test çözeltisi olarak kullanıldı. Referans çözelti: a) 10 mg epigallokateşin (St1) 1, 1 ml metanolde çözüldü. b) 10 mg epigallokateşingallat (St2) 2, 1 ml metanolde çözüldü. Plak: Silica gel 60 (Merck) Kullanılan hareketli faz sistemleri: a) Toluen R: Aseton R: Formik asit R (30:30:10, v/v/v) (3 ml:3ml:1 ml) [120] b) Kloroform R: Metanol R: Su R (65:35:10, v/v/v) (6,5 ml:3,5ml:1ml) [120] c) Toluen R: Aseton R: Formik asit R (9:9:2, v/v/v) (9 ml:9 ml:2ml) [121] Kurutma: C Tatbik: 10 µl bantlar halinde 1 Standart olarak kullanılan epigallokateşin (St1) Sigma-Aldrich (USA) tarafından temin edilmiştir. 2 Standart olarak kullanılan epigallokateşingallat (St2) Sigma-Aldrich (USA) tarafından temin edeilmiştir.

71 55 Tespit: Plak havada kuruduktan sonra, 365 nm ultraviyole (UV) ışıkta incelendi. Vanilin sülfirik asit R solüsyonu plağa püskürtüldü ve plak 1 dakika etüvde C de ısıtıldı.

72 56

73 57 4. BULGULAR 4.1. Analizler Mikroskobik analiz Mikroskobik analizde, Sartur R ile incelenen numunelerde; sarı idioblastlar, üst epiderma,palizat parenkiması, sünger doku ve dokuların arasında veya doku dışında renksiz druzlar, çok sayıda sarı örtü tüyleri ve stomalar görüldü. Yapraktan enine kesi alındığında yine aynı yapılar görüldü. Resim4.1. Ortası hafif morumsu stoma hücresi (Sartur R; 10x40)

74 58 Resim4.2. Morumsu ve az yeşil renkli stoma hücresi (Sartur R; 10x40) Resim4.3. Sarı renkli dokular arasında bir stoma hücresi (Sartur R; 10x40)

75 59 Resim 4.4. Ortası morumsu stoma hücresi ve sarı sklerenkima lifi(sartur R; 10x40) Resim 4.5. Sarı ve renksiz parenkima hücreleri (Sartur R; 10x40)

76 60 Resim 4.6. Sarı ve parlak renkli idioblast (taş hücresi) (Sartur R; 10x40) Resim 4.7. Sarı ve parlak renkli idioblast hücresinin bir bölümü (Sartur R; 10x40)

77 61 Resim 4.8. Sarı ve parlak renkli idioblast (taş hücresi) Resim 4.9. Sarı ve parlak renkli örtü tüyü (Sartur R; 10x40)

78 62 Resim Dokudan kopmuş sarımsı örtü tüyü (Sartur R; 10x40) Resim Dokular arasında koyu gri renkli druz (Sartur R; 10x40)

79 63 Resim Yer yer mor ve hafif sarı druz (Sartur R; 10x40) Resim Enine kesi alınan yaprakta üst epiderma, palizat parenkiması, süngerparenkiması (Sartur R; 10x40)

80 64 Resim Enine kesi alınan yaprakta üst epiderma, palizat ve sünger parenkiması(sartur R; 10x40) Makroskobik analiz Yaprakları parlak koyu renkli, alternan, kısa-petiolat, lanseolat ya da elongatovattır. Lamina, koyu yeşil renkli ve eliptiktir. Resim C. sinensis genç yaprakları

81 65 Resim C. sinensis yaprakları Resim C. sinensis yaprak örneği

82 Yabancı madde miktar tayini Numuneler 10 g tartıldıktan sonra beyaz bir zemin üzerinde ince bir tabaka halinde yayıldı. Binoküler lupla yabancı maddeler ayrıldı. Yabancı maddeler tartılarak yüzdesi hesaplandı. Resim CA-1 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-1 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-3 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-4 örneğinde ayrılan yabancı maddeler Resim CS-5 örneğinde ayrılan yabancı maddeler

83 67 Son olarakda yabancı maddeler tartıldı (Çizelge 4.2.). Çizelge 4.2. C. sinensis teki yabancı madde miktarları (g) ve yüzdesi Yabancı madde miktarı (g) Yabancı madde yüzdesi (%) CS-1 0,030 g % 0,3 CS-2 0,046 g % 0,46 CS g % 2,26 CS-4 1,142 g % 11,4 CS-5 1,245 g % 12,45 Değerlendirme yaparsak; yeşil çay Avrupa Farmakopesi nde yer almamaktadır. Ancak Avrupa Farmakopesi Adaptasyonu nda genel olarak yabancı madde miktar tayininin % 2 yi aşmaması gerektiğini söylemektedir. Sonuç olarak; sadece CS-1 ve CS-2 numuneleri bu % ye uymaktadır. Aktar numuneleri uymamaktadır Total kül miktar tayini Tüm numuneler üzerinde çalışıldı. Elde ettiğimiz sonuçlar tablo şeklinde sunuldu (Çizelge 4.3.). Resim 4.23.Bek alevinde ve kül fırınında yakıldıktan sonra kroze içinde numuneler

84 68 Resim Bek alevinde kroze içinde numune yanarken Resim Kül fırınında 600 C ye konulmuş kroze içinde numuneler

85 69 Çizelge 4.3. Total kül miktar tayininde numunedeki kül miktarının yüzdeleri Krozenin Numune Kroze + kül Numunedeki Numune darası (g) miktarı (g) miktarı (g) kül miktarı (%) CS-1 18,905 g 1,030 g 18,963 g %5,63 CS-2 32,811 g 1,052 g 32,874 g % 5,98 CS-3 33,049 g 1,011 g 33,100 g % 5,04 CS-4 33,049 g 1,004 g 33,100 g % 5,08 CS-5 34,219 g 1,039 g 34,283 g %6,15 CS-6 33, 529 g 1,001 g 33,547 g % 1, Hidroklorik asitte çözünmeyen kül tayini Çizelge 4.4. Hidroklorik asitte çözünmeyen kül miktarları Numune Kül miktarı+kroze Hidroklorik asitte Hidroklorik ağırlığı (g) çözünmeyen kül asitte miktarı+kroze çözünmeyen ağırlığı (g) kül yüzdesi CS-1 18,963 g 18,918 g %1,26 CS-2 32,998 g 32,835 g %2,40 CS-3 32,100 g 33,082 g %3,26 CS-4 33,097 g 33,076 g %3,08 CS-5 34,283 g 34,255 g %3,46 CS-6 33,620 g 33,540 g %1,09

86 70 Resim Süzme işlemi yapılırken Kurutmada kayıp Resim Porselen kapsüle konmuş toz numuneler Çizelge 4.5. Numunelerin kurutmada kayıp deneyinden alınan sonuçlar Numunenin Porselen Numunenin Etüve Kurutmada adı kapsülün ağırlığı (g) konduktan kayıp miktarı darası (g) sonraki (%) ağırlık (g) CS-1 88,741 0,500 89,238 0,99 CS-2 79, ,210 0,99 CS-3 71,036 0,501 71, CS-4 79,930 0,502 80, CS-5 79,926 0,501 80, CS-6 79,154 0,500 79,956 1,60

87 İTK Analizleri C. sinensis Avrupa Farmakopesi nde yer almadığı için daha önceden yapılan çalışmalardan yararlanılarak, bu çalışmalardaki kullanılan referans değerleri baz alındı. Öncelikle deneme yapmak açısından, CS-1 numunesi toz edildi. Metanollü ekstresi hazırlandı (1 g numune/ 10 ml metanol). Bir gece bekletildi. Kullanılan standart çözücü oranları ve referans değerlerinden yararlanılarak EGCG, EGC, ECG ve EC tespiti için İTK analizleri yapıldı. Öncelikle hangi mobil faz sisteminin kullanılacağına karar vermek için çeşitli sistemler denendi. Ayrıca makalelerde önerilen birinci mobil faz sisteminden yola çıkarak, çözücü sistemi ile drogun metanollü ve sulu ekstresi hazırlanarak her iki ekstrenin İTK analizi yapıldı. Böylelikle bir karşılaştırma yapma imkanı bulundu. Sonuç olarak metanollü ekstrenin daha düzgün profil verdiği görüldü. İTK Analizi 1 de ilk iki mobil faz sistemi sadece EGCG tespiti için kullanıldı. Son solvan sisteminde ise C. sinensis te bulunan dört ana kateşin olan EGCG, EGC, ECG ve EC tespiti için İTK analizleri yapıldı. İTK analizi sonucu referans değerleri hesaplandı ve makalelerde verilen referans değerleriyle karşılaştırıldı. EGCG tüm sistemlerde tespit edildi. Son sistemde ise EGCG, EGC ve EC tespit edildi. Kateşinlerin en güzel ortaya çıktığı solvan sistemi üçüncü solvan sistemi olduğu tespit edildi. İTK Analizi 2 de yeşil çayın ana bileşenlerinden epigallokateşingallat ve epigallokateşin standart maddelerinden metanolde çözülerek referans çözeltiler oluşturuldu ve aynı hareketli fazlar kullanılarak İTK analizleri yapıldı. Üç hareketli fazda da epigallokateşingallat ve epigallokateşin tespit edildi [120,121].

88 72 İTK Analizi 1 Resim Numunelerin metanol ekstrelerinin İTK analizi yapılırken [121] Resim Mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [120] Resim 4.29 da görüldüğü gibi 3 renk leke açığa çıktı. Alttaki leke kırmızıya dönük turuncu, bir üstteki kahverengive en üstteki turuncu renkli olduğu görüldü. Hesaplanan Rf değerleri aşağıdan yukarıya; 0,53; 0,62; 0,72 dir. Rf değerlerine ve literatür bilgilerine göre en alttaki leke EGCG ait olduğu tespit edildi [120].

89 73 Resim Mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [120] Resim 4.30 da görüldüğü gibi 3 renk leke açığa çıktı. Alttaki leke kırmızıya turuncu, bir üstteki açık kahverengiye dönük turuncu ve en üstteki açık turuncu renkli olduğu görüldü. Hesaplanan Rf değerleri aşağıdan yukarıya; 0,61; 0,68; 0,74 dir. Rf değerlerine göre en alttaki leke EGCG a ait olduğu tespit edildi. Referans alınan makalede de bulunan değer 0,61 dir [120]. Resim Mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [121] Resim 4.31 de görüldüğü gibi 3 renk leke açığa çıktı. En alttaki renk kırmızıya dönük turuncu,bir üstteki renk kahverengiye dönük bir turuncu olduğu görüldü.

90 74 Hesaplanan Rf değeri alttan yukarı; 0,36; 0,46 ve 0,58 dir. Bu değerlerden yola çıkılarak aşağıdan yukarı tespit edilen maddeler; EGCG, EGC ve ECG dir [121,122]. İTK Analizi 2 Resim Mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [120] Resim 4.32 de görüldüğü gibi en alttaki kırmızı leke epigallokateşin gallat (S2), bir üstteki turuncu leke epigallokateşin (S1) dir.

91 75 Resim Mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [120] Resim 4.33 de görüldüğü gibi en alttaki kırmızı leke epigallokateşin gallat (S2), bir üstteki turuncu leke epigallokateşin (S1) dir.

92 76 Resim Mobil faz sisteminde İTK analizi ve püskürtme işlemi sonucu [121] Resim 4.34 de görüldüğü gibi en alttaki kırmızı leke epigallokateşin gallat (S2), bir üstteki turuncu leke epigallokateşin (S1) dir.

93 77 5. SONUÇ VE ÖNERİLER C. sinensis, günümüzde Hindistan, Çin, Sri Lanka, Japonya, Endonezya, Pakistan, Türkiye, Kenya, Malawi ve Arjantin de yetiştirilmektedir. Çin de kullanımı 5000 yıl öncesine dayanmaktadır. C. sinensis, Theaceae familyasının üyesidir. Geleneksel Çin Tıbbı nda ve Ayurvedik tedavide, stimulan, astrenjan ve diüretik olarak, kalp sağlığında, baş ve vücut ağrıları, sindirim problemleri ve depresyonda, detoksifikasyon amacıyla, enerji üretici ve ömrü uzatıcı özellikleri nedeniyle kullanılmaktadır. Ayrıca vücut sıcaklığının ve kan şekerinin ayarlanmasında, mental fonksiyonların düzenlenmesinde kullanılmıştır. C. sinensis in ülkemizdeki preparatlarından ikisi, aktardan alınan 3 drog örneği ve taze toplanmış 1. Sürgün çay yaprakları üzerinde deneysel çalışmalar yapılmıştır. Avrupa Farmakopesi nde C. sinensis yer almadığı için, daha önceden yapılmış çalışmalar temel alınarak, bu çalışmalarda elde edilmiş olan referans değerler sayesinde ve Sigma-Aldrich (USA) tarafından temin edilmiş standart maddeler kullanılarak dışarıda satılan yeşil çay preparatları, aktarda satılanlar ve bahçeden taze toplanmış olan yapraklar arasında karşılaştırmalar yapılmıştır. Bunun için birden fazla İTK analizleri yapılmıştır. Bilindiği üzere bir ürünün standardizasyonu çok önemlidir. Bir ürünün kalitesi standartla anlaşılmaktadır. Bu da bu ürünün hep aynı kalitede olmasına bağlıdır. Marketlerden aldığımız poşet yeşil çaylar ve aktarlarda satılan yeşil çayın kurutulmuş yapraklarının hangi işlemlerden geçerek elimize ulaştığını, nasıl kurutulduğunu, saklama şartlarını, yabancı maddelerin karışıp karışmadığını tespit etmek için bu çalışmamızda çeşitli deneyler yapılmıştır. Makroskobik ve mikroskobik analiz, yabancı madde miktar tayini, kurutmada kayıp, total kül miktar tayini ve asitte çözünmeyen kül tayini yapılmıştır. Aktardan ve marketten alınan numuneler makroskobik olarak incelendiğinde her numunenin kurutulmuş drog olduğu anlaşılmıştır. Marketten alınan CS-1 ve CS-2 toz haldedir. Taze çay yapraklarının parlak koyu renkli, alternan, kısa-petiolat, elongat-ovat, laminanın ise, koyu yeşil renkli ve eliptik olduğu saptanmıştır. Altı numunemiz mikroskobik olarak incelendiğinde; renksiz palizat ve sünger parenkima hücreleri, hafif sarı, ortaları morumsu veya renksiz stomalar, bolca

94 78 parlak sarı renkli idioblastlar (taş hücreleri), serbest veya doku içerisinde renksiz veya koyu gri renkli druzlar ve bolca sarı örtü tüyleri saptanmıştır. Tüm numunelerde bu yapılar mevcuttur. Ancak aktardan alınan numunelerde markettekilere ve taze yaprağa göre az belirgindir. Avrupa Farmakopesi Adaptasyonu nda yabancı madde yüzdesinin %2 yi geçmemesi gerektiği belirtilmektedir. 6 numunemizden CS-1 ve CS-2 de %2 nin altında olduğunu diğer geri kalan üçünde ise %2 den fazla olduğu saptanmıştır. Bu bize aktardan alınan yeşil çaylarda yabancı madde miktarının fazla olduğunu göstermektedir. Bu da kalite standartları için olumsuz olan bir durumdur. İnorganik maddelerin tayini için yapılan total kül ve asitte çözünmeyen kül tayinlerinde karşılaştırma yapacağımız hiçbir standart olmadığı için kendi aralarında karşılaştırma yapılmıştır. Bu da şunu göstermektedir ki, inorganik madde miktarı en az olan numune CS-6 yani bahçeden toplanmış yeşil çay, en fazla içeren ise CS-5 yani aktardan alınan yeşil çay numunesidir. Bu da numunenin kalitesinin daha düşük olduğunu göstermektedir. CS-1 ve CS-2 numuneleri yani marketten alınan yeşil çaylar, diğer aktar numunelerine (CS-3 ve CS-4) ve bahçeden toplanmış yeşil çay numunesine (CS-6) göre inorganik madde fazla içermektedir. Yapılan kurutmada kayıp deneyi ile numunelerdeki nem miktarına bakılmıştır. CA- 6 numunesinin yani taze toplanmış çayın nem miktarının diğer tüm numunelere göre daha fazla olduğu tespit edilmiştir. C. sinensis Avrupa Farmakopesi nde yer almadığı için daha önce yapılan çalışmalarda kullanılan referans değerleri temel alınarak İTK analizleri yapılmıştır. Yaptığımız İTK analizlerinde taze yeşil çay numunemiz ile diğerlerini etken madde içeriği açısından karşılaştırma imkanı olmuştur. Bu deneyimiz sonucunda; tüm numunelerimizde aynı renk lekelere aynı Rf değerlerinde rastlanmıştır. Sonuç olarak; tüm numunelerimizin Rf değerleri her bir madde için aynı olduğunu göstermiştir. EGCG, EGC ve EC tespit edilmiştir. Ayrıca Sigma-Aldrich (USA) tarafından temin edilmiş olan standart S1 (epigallokateşin) ve standart S2 (epigallokateşin gallat) kullanılarak hazırlanan referans çözeltiler ile aynı

95 79 preparatlar üzerinde aynı hareketli fazlar kullanılarak İTK analizleri yapılmıştır. Bu analizlerde de iki ana bileşen olan epigallokateşin gallat ve epigallokateşin tüm çay numunelerinde tespit edilmiştir. İki İTK analizini de kıyaslama imkanımız olmuştur. İki analizde de epigallokateşin gallat ve epigallokateşinin kesin olarak tespitini sağlamıştır. Rf değerleri temel alınarak yapılan İTK analizleri ile standart maddeler kullanılarak yapılan İTK analizleri aynı sonuçları vermiştir. Piyasada satılan yeşil çayların genel olarak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın kontrolü altında denetlemesi yapılmaktadır. Genel olarak bakıldığında; malzemenin cinsi açısından kayıp olmamasına rağmen, yeşil çayın özellikle kurutulma safhalarının, saklama koşullarının ve saklama süresinin çok iyi denetlenmesi gerekmektedir. Özellikle yeşil çay toplanır toplanmaz soğuk kompres uygulanması gerekmektedir. Aksi takdirde içeriğinde kayıplar meydana gelmektedir. Ayrıca kurutma işleminde de hiç ışık almayan karanlık odalarda bu işlem gerçekleştirilmelidir. Aktarlarda satılan yeşil çay örneklerinin yabancı madde içeriği açısından ve inorganik madde içeriği açısından taze yeşil çaya göre uygun olmadığı görülmektedir. Sonuç olarak piyasada satılan özellikle açık yeşil çayların tam kontrolü yapılmadan satıldığı ve karanlık odada özenle kurutulmuş taze çayın diğerlerine göre daha doğal olduğu tespit edilmiştir.

96 80

97 81 KAYNAKLAR 1. İnternet: Tea Flower. URL: 800px-Tea_flower.JPG. Son erişim tarihi: İnternet: URL: Son erişim tarihi: Thomson Medical Economics Company. (2000). PDR for Herbal Medicines (2nd ed.). Montvale. 4. Kaçar, B. (1997). Çayın biyokimyası ve işleme teknolojisi. No: 6. Ankara, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Çay-Kur Meltzer, S. M., Monk, B. J. and Tewari, K. S. (2009). Green tea catechins for treatment of external genital warts. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 200 (3), 233 e Chopade, V., Phatak A., Upaganlawer A. (2008). Green tea (Camellia sinensis): Chemistry, traditional, medicinal uses and its pharmacological activities. Pharmacognosy Reviews, 2 (3), İnternet: Green tea. URL: umm.edu/health/medical/altmed/herb/green-tea. Son Erişim Tarihi: Spille, G. A.., (1997). Caffeine, Chapter 3. Tea: The Plant and Its Manufacture; Chemistry and Consumption of the Beverage, CRC Press, Yang, C. S. and Landau, J. M. (2000). Effects of Tea Consumption on Nutrition and Health. American Society for Nutritional Science, 130, Gökalp, H. Y., Çeper, Ş. (1990). Yeşil Çay Üretim Teknolojisi ve Ülkemizde Yeşil Çay Üretimi,.15 (6) Yen, G. C., Chen, H. Y. and Peng, H. H. (1997). Antioxidant and Prooxidant Effects of Various Tea Extracts. Journal Agricultural Food Chemistry. 46, Baytop T.(1999).Türkiye de Bitkilerle Tedavi-Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp Kitabevleri. İstanbul, İnternet: Plants Profile for Camellia sinensis. URL: Son Erişim Tarihi: Davis, P.H. (1967). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh, Edinburgh University Press, Volume II.

98 Ilgaz, Ş. A., Sarımehmet, M. and Kalcıoğlu Z. (2005) yılı 1. Sürgün Dönemine Ait Çaykur Yeşil Çay Nevilerinin Kalite Parametrelerinin Belirlenmesi ve Yabancı Ülkelerde Üretilen Yeşil Çaylarla Mukayesesi. Rize, İnternet: Yeşil Çay. URL: Son Erişim Tarihi: Halsam, E. (2003). Thoughts on thearubigins. Phytochemistry. 64, Çaykur Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Atatürk Çay Araştırma Enstitüsü. Rize, Shervington, A., Shervington, L. A., Afifi F. and El-Omari, M. A. (1997). Caffeine and Theobromine Formation by Tissue Cultures of Camellia sinensis. The Jordanian Pharmaceutical Manufacturing Company, 9422 (97), X. 20. Carvalho, M., Jeronimo, C., Valentao, P., Andrade, P. B. and Silva, B. M. (2010). Green Tea: A Promising Anticancer Agent for Renal Cell Carcinoma. Food Chemistry, 122, Fujimori, N. And Ashihara, H. (1990). Adenine Metabolism and the Synthesis of Purine Alkaloids in Flowers of Camellia. Phytochemistry, Fernandez, P.L., Lopez, A., Pablos, F., Gonzales, A.G. and Martin, M.J. (2003). The Use of Catechins and Purine alkaloids as Descriptors for the Differentiation of Tea beverages. Microchimica Acta, 142, Peng, L., Song, X., Shi, X., Li, J. ve Ye, C. (2008). An Improved HPLC Method for Simultaneous Determination of Phenolic Compounds, Purine Alkaloids and Theanine in Camellia species. Journal of Food Composition and Analysis, 21 (7), Ferrara, L., Montesano, D. and Senatore, A. (2001). The Distribution of Minerals and Flavonoids in the Tea Plant (Camellia sinensis). Il Farmaco, 56, Cheng, T. O. (2006). All Tea are not Created Equal the Chinese Green Tea and Cardiovascular Health. International Journal of Cardiology, 108, Yao, L., Jıang, Y., Datta, N., Singanusong, R., Liu, X., Duan, J., Raymont, K., Lisle, A. and Xu, Y. (2004). HPLC Analyses of Flavanols and Phenolic Acids in the Fresh Young Shoots of Tea (Camellia sinensis) grown in Australia. Food Chemistry, 84, Yoshida, Y., Kiso, M. and Goto, T. (1999). Efficiency of the Extraction of Catechins from Green Tea. Food Chemistry, 67,

99 28. Komes, D., Horzic, D., Belscak, A., Ganic, K. K. and Vulic, I. (2010). Green Tea Preparation and its Influence on the Content of Bioactive Compounds. Food Research International, 43, Türk Farmakopesi (Avrupa Farmakopesi Adaptasyonu). (2004), Cilt 1, İstanbul. 30. Terahara, N., Takeda, Y., Nesumi, A. and Honda, T. (2000). Anthocyanins from Red Fower Tea (Benibana-cha), Camellia sinensis. Phytochemistry, 56, Yamamato, T., Junejal, R, Chu, D. and Kim, M. (1997). Chemistry and Applications of Green tea. CRC Press, New York, Perva Uzunalic, A., Skerget, M., Knez, Z., Weinreich, B., Otto, F. and Gruner, S.(2006).Extraction of Active Ingredients from Green Tea (Camellia sinensis): Extraction Efficiency of Major Catechins and Caffeine. Food Chemistry, 96, Chen, Z., Wang, H., You, X. and Xu, N. (2002). The Chemistry of Tea Nonvolatiles. Tea Bioactivity and Therapeutic Potential. Taylor&Fancis. London. Edited by Young-su Zhen Yao, L., Jıang, Y., Datta, N., Singanusong, R., Liu, X., Duan, J., Raymont, K., Lisle, A. and Xu, Y. (2004). HPLC Analyses of Flavanols and Phenolic Acids in the Fresh Young Shoots of Tea (Camellia sinensis) grown in Australia. Food Chemistry, 84, Harbowy, M. E. and Balentina, D.A. (1997). Tea Chemistry. Critical Reviews in Plant Sciences, 16, Tontul, İ., Torun, M., Dincer, C., Sahin Nadeem, H., Topuz, A.,Turna, T. and Özdemir, F. (2013). Comparative Study on Volatile Compounds in Turkish Green Tea Powder: Impact of Tea Clone, Shading Level and Shooting Period. Food Research International, 53 (2), Horanni, R. and Engelhardt, U. H. (2013). Determination of Aminoacids in White, Green, Black, Oolong, Pu-erh teas and Tea Products. Journal of Food Composition and Analysis, 31 (1), Wang, Y., Wei, X. and Jin, Z. (2009). Structure Analysis of A Neutral Polysaccharide Isolated from Green Tea. Food Research International, 42 (5, 6), Lu, Y., Umeda, T., Yagi, A., Sakata, K., Chaudhuri, T., Ganguly, D. K. and Sarma, S. (2000). Triterpenoid Saponins from the Roots of Tea Plant (Camellia sinensis var. assamica). Phytochemistry, 53 (8), Chen, M. (2002). Tea and Health An Overview. Tea-Bioactivity and Therapeutic Potential. Taylor&Fancis. London. Edited by Young-su Zhen,

100 Koo, M. V. L. and Cho, C. H. (2004). Pharmacological Effects of Green Tea on the Gastrointestinal System. European Journal of Pharmacology, 500, Meltzer, S. M.,Monk, B. J. and Tewari, K. S. (2009). Green Tea Catechins for Treatment of External Genital Worts. General Gynocology, 233 (7), Murray, M. T. and Pizzorno. (1998). Camellia sinensis (green tea), in A Textbook of Natural Medicine. Churchill Livingstone, Yamamoto, T., Juneja, L. R and Chu, D. C. (1997). Chemistry and Applications of green tea. CRC Press, Boca Raton, FL, USA. 45. Hsu, Y. W., Tsai, C. F., Chen, W. K., Huang, C. F. and Yen, C. C. (2011). A subacute toxicity evaluation of green tea (Camellia sinensis) extract in mice. Food and Chemical Toxicology,49, Morita, O., Knapp, J. F., Tamaki, Y., Stump, D. G., Moore, J. S. and Nemec, M. D. (2009). Effects of green tea catechin on embryo/ fetal development in rats.food and Chemical Toxicology, 47, Kelleci, F., Sipahi, H., Charehsaz, M. and Aydın, A. (2013). Review Green Tea and Drug İnteractions. J Pharm Sci. 2 (2); Izzo, A. A., Di Carlo, G., Borrelli, F., & Ernst, E. (2005). Cardiovascular pharmacotherapy and herbal medicines: the risk of drug interaction. International Journal Cardiology, 98(1), Saleh, İ. G., Ali, Z., Abe, N., Wilaom, F. D., Hamada, F. M., Abd-llah, M. F., Walker, L. A., Khan, I. A. and Ashfaq, M. K. (2013). Effect of green tea and its polyhenols on mouse liver. Integrative Medicine Research. Fitoterapia. 90, Murakami, A. (2014). Dose-dependent functionality and toxicity of green tea polyphenols in exerimental rodents. Archives of Biochemistry and Biohysics. 557, Sarıca, Ş., Karataş, Ü. and Diktaş, M. Çay (Camellia sinensis); İçeriği, Metabolizma ve Sağlık Üzerine Etkileri. (2008). Antioksidan Aktivitesi ve Etlik Piliç Karma Yemlerinde Kullanımı. Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(2), Chan, E. W. C., Lim, Y. Y. and Chew, Y. L. (2006). Antioxidant Activity of Camelliasinensis Leaves and Tea from A Lowland Plantation in Malaysia. Food Chemistry, 102, Katiyar,S. K., Bergamo, B. M., Vyalil, P. K. and Elmets, C. A. (2001). Green Tea Polyphenols: DNA Photodamage and Photoimmunology. Journal of Photochemistry and Photobiology Biology, 65,

101 54. Komes, D., Horzic, D., Belscak, A., Ganic, K. K. and Vulic, I. (2010). Green tea preparation and its influence on the content of bioactive compounds. Food Research International, 43, Bancirova, M. (2011). Black and green tea- Luminol false- negative bloodstains detection. Science and Justice, Coyle,C. H.,Philips, B. J., Morrisroe, S. N., Chancellor, M. B. and Yoshimura N. (2008). Antioksidant Effects of Green Tea and Its Polyphenols on Bladder Cells. Life Sciences, 83, Juskiewicz, J., Zdunczyk, Z., Jurgonski, A., Brzuzan, L., Godycka-Klos, I. and Zary-Sikorska, E. (2008). Extract of Green Tea Leaves Partially Attenuates Streptozotocin-Induced Changes in Antioxidant Status and Gastrointestinal Functioning in Rats. Nutrition Research, 28, Coimbraa, S., Castroa, E., Rocha-Pereirab, P., Rebeloa I., Rochaa, S. andsantos-silvaa, A. (2006). The Effect of Green Tea in Oxidative Stress. Clinical Nutrition, 25, Khan, S. A., Priyamvada, S., Arivarasu, N. A., Khan, S. and Yusufi, A. N. K. (2007). Influence of Green Tea on Enyzmez of Carbonhydrate Metabolism, Antioxidant Defense, and Plasma Membrane in Rat Tissues. Nutrition, 23, Geetha, T., Garg, A., Chopra, K. and Kaur, I. P. (2004). Delineation of Antimutagenic Activity of Catechin, Epicatechin and Green Tea Extract. Mutation Research, 556, Mei, X.,Wu Y. Y., Mao, X. and Y. Y. (2011). Antagonism of phenanthrene cytotoxicity for human embryo lung fibroblast cell line HFL-I by green tea polyphenols. Environmental Pollution, 159, Lia,Q.,Zhaob, H., Zhaoa, M., Zhanga, Z. and Lia, Y. (2010). Chronic green tea catechins administration prevents oxidative stress-related brain aging in C57BL/ 6J mice. Brain Research, 1353, Granato, D., Grevink, R., Zielinski, A. A., Nunes, D.S and Van, Ruth, S. M. (2014). Analytical Strategy Coupled with Response Surface Methodology To Maximize the Extraction of Antioxidants from Ternary Mixtures of Green, Yellow, and Red Teas (Camellia sinensis var. sinensis). Journal Agricultural Food Chemistry, Leba, L. J.,Brunschwig, C., Saout, M., Martial, K., Vulcain, E., Bereau, D. and Robinson, J. C.(2014). Optimization of a DNA nicking assay to evaluate Oenocarpus bataua and Camellia sinensis antioxidant capacity. International Journal of Molecular Sciences, 15(10), Kusmita, L., Puspitaningrum, I, and Limantara, L. (2015). Identification, Isolation and Antioxidant Activity of Pheohytin from Green Tea (Camellia sinensis (L.) Kuntze). Procedia Chemistry. 14,

102 Nurulain T. Z. (2006). Green tea and its polyphenolic catechins: Medicinal uses in cancer and noncancer applications. Life Sciences, 78, Johnson, J.J., Bailey, H.H. and Mukhtar H. (2010). Green tea polyphenols for prostate cancer chemoprevention: A translational perspective. Phytomedicine, 17, Kennedy, D. O.,Kojima, A., Hasuma, T., Yano, Y., Otani, S. and Matsui- Yuasa I. (2001). Growth inhibitory effect of green tea extract and (-)- epigallocatechin in Ehrlich ascites tumor cells involves a cellular thioldependent activation of mitogeniz-activated protein kinases. Chemico- Biological Interactions, 134, Khatiwada, J.,Verghese, M., Walker, L. T., Shackelford, L., Chawan, C. B. and Sunkara, R. (2006). Combination of green tea, phytic acid and inositol reduced the incidence of azoxymethane-induced colon tumors in Fisher 344 male rats. Food Science and Technology, 39, Pan, C. Y.,Kao, Y. H. andfox, A. P. (2002). Enchancement of inward Ca2+ currents in bovine chromaffin cells by green tea polyphenol extracts. Neurochemistry International, 40, Hirose, M., Mizoguchi, Y., Yaono, M., Tanaka, H., Yamaguchi, T. and Shirai, T. (1997). Effects of green tea catechins on the progression or late promotion stage of mammary gland carcinogenesis in female Sprague- Dawley rats pretreated with 7,12-dimethylbenz(a)anthracene. Cancer Letters, 112, Inoue, M.,Tajima, K., Mizutani, M., Iwata, H., Iwase, T., Miura, S., Hirose, K., Hamajima, N. and Tominaga, S. (2001). Regular consumption of green tea and risk of breast cancer recurrence: follow-up study from the Hospitalbased Epidemiologic Research Program at Aichi Cancer Center (HERPACC), Japan. Cancer Letters, 167, Kurita, T.,Miyagishima, A., Nozawa, Y., Sadzuka, Y. and Sonobe, T. (2004).A dosage design of mitomycin C tablets containing finely powdered green tea. International Journal of Pharmaceutics, 275, Bonner, M. R.,Rothman, N., Mumford, J. L., He, X., Shen, M., Welch, R., Yeager, M., Chanock, Caporaso, S. N. and Lan, Q. (2005). Green tea consumption, genetic susceptibility, PAH-rich smoky coal, and the risk of lung cancer. Mutation Research, 582, Mei, X., Wu, Y. Y., Mao, X. and Tu, J. J. (2011). Antagonism of phenanthrene cytotoxicity for human embryo lung fibroblast cell line HFL-I by green tea polyphenols. Environmental Pollution, 159, Yamauchi, R., Sasaki, K. and Yoshida, K.(2009). Identification of epigallocatechin-3-gallate in green tea polyphenols as a potent inducer of p53-dependent apoptosis in the human lung cancer cell line A549. Toxicology in Vitro, 23,

103 77. Hafeez, B. B.,Ahmed, S., Wang, N., Gupta, S., Zhang, A. and Haqqi, T. M. (2006). Green tea polyphenols-induced apoptosis in human osteosarcoma SAOS-2 cells involves a caspase-dependent mechanism with downregulation of nuclearfactor-kb. Toxicology and Applied Pharmacology, 216, Schuller, H. M.,Porter, B.,Riechert, A., Walker,K. andschmoyer, R. (2004). Neuroendocrine lung carcinogenesis in hamsters is inhibited by green tea or theophylline while the development of adenocarcinomas is promoted: implications for chemoprevention in smokers. Lung Cancer, 45, Gamberucci, A., Konta, L., Colucci, A., Giunti, R., Magyar, J. E., Mandl, J., Banhegyi, G., Benedetti, A. and Csala, M. (2006). Green tea flavonols inhibit glucosidase II. Biochemical pharmacology, 72, Lambert, J. D. (2013). Does tea prevent cancer? Evidence from laboratory and human intervention studies. The American Journal of Clinical Nutrition, 98 (6), Record, I. R. and Dreosti, I. E. (1998). Protection by black tea and green tea againist UVB and UVA+B induced skin cancer in hairless mice. Mutation Research, 422, Forester, S. C. and Lambert, J. D. (2014). Polyphenols in Human Health and Disease. Polyphenols in Prevention and Treatment of Vascular and Cardiac Disease, and Cancer. Polyphenols in Human Health and Disease. 2, Kim, Y. S. and Kim, C. H. (2014). Chemopreventive role of green tea in head and neck cancers. Integrative Medicine Research. 3(1), Gupta, S. B. and Saha, B.,Giri, A. K. (2002). Comparative antimutagenic and anticlastogenic effects of green tea and black tea: a review. Mutation Research, 512, Okai, Y. and K. Higashi-Okai. (1997). Potent suppressing activity of the nonpolyphenolic fraction of green tea (Camellia sinensis) against in Salmonella typhimurium (TA 1535/ psk 1002) association with pheophytins a and b. Cancer Letters, 120, An, B. J.,Kwak, J. H., Son, J. H., Park, J. M., Lee, J. Y., Jo, C., Byun, M. W. (2004). Biological and anti-microbial activity of irradiated green tea polyphenols. Food Chemistry, 88, Amorowicz, R. and Shahidi, F. (1996). A rapid chromatographic method for seperation of individual catechins from green tea. Food Research International. 29, Narotzki, B., Reznick, A. Z., Aizenbud, D. and Levy, Y. (2011). Green tea; A promising natural product in oral health. Archives of Oral Biology, 7. 87

104 Weber, C., Sliva, K., Kümmerer, B. M. and Schnierle, B. S. (2015). The gren tea catechin, epigallocatechin gallate inhibits chikungunya virus infection. Antiviral Research. 113, Koo, M. and Cho, C. (2004). Pharmocological effects of green tea on the gastrointestinal system. European Journal of Pharmacology. 500, Bajerskaa, J.,Wozniewicza, M., Jeszkaa, J., Drzymala-Czyzb, S. and Walkowiak, J. (2011). Green tea aqueous extract reduces visceral fat and decreases protein availability in rats fed with a high-fat diet. Nutrition Research, 31, Bonner, M. R., Rothman, N., Mumford, J. L., He,X, Shen, M., Welch, R., Yeager, M., Chanock, S., Caporaso, N. and Lan, Q.(2006). Green tea consumption improves plasma lipid profiles in adullts. Mutation Research, 582, Kelemen, K.,Kiesecker, C.,Zitron, E., Bauer, A., Scholz, E., Bloehs, R., Thomas, D., Greten, J., Remppis,, A., Schoels, W., Katus, H. A., and Karle, C. A. (2007). Green tea flavonoid epigallocatechin-3-gallate (EGCG) inhibits cardiac herg potassium channels. Biochemical and Biophysical Research Communications, 364, Ang, J., Zhang, Z., Zheng, T. Z., Bassig, B. A., Ge, J., Yang, Y., Huang, D., Bai, M. and Peng, Y. (2015). Green tea consumption and the risk of the related factors of cardiovascular diseases and ischemic related diseases: A meta-analysis. International Journal of Cardiology. 4, Vertolli, U., Davis, P. A., Maso, L. D., Maiolino, G., Naso, A., Plebani, M. and Calo, A.A. (2013). Daily green tea extract sulementation reduces prothrombotic and inflammatory states in dialysis patients. Journal of Functional Foods. 5(3), Tae, H. J., Seung, R. R., Hye, J. K., Lee, J. K.., Lee, S. H. Yeo Pyo Y., Lee, B. M. and Kim, P. Y. (2001). Protective effect of green tea extract on ischemia /reperfusion induced brain injury in Mongolian gerbils. Brain Research, 888, Lee, S. Y., Lee, J. W., Lee, H., Yoo, H. S., Yuna, Y. P., Oha, K. W., Hab, T. Y. and Hong, J. T. (2005). Inhibitory effect of green tea extract on Betaamyloid-induced PCl2 cell death by inhibition of the activation of NF-KB ve ERK /p38 MAP kinase pathway through antioxidant mechanisms. Molecular Brain Research, 140, Parka, J. W.,Hong J. S., Leec, K. S., Kimd, H. Y., Leea, J. J. and Leea, S. R. (2010). Green tea polyphenol (-)-epigallocatechin gallate reduces matrix metalloproteinase-9 activity following transient focal cerebral ischemia. Journal of Nutritional Biochemistry, 21, Schimidit, H. L., Vieira, A., Altermann, C., Martins, A., Sosa, P., Santos, F. W., Mello-Carpes, Izquierdo, I. and Cares, F. P. (2014). Memory deficits and oxidative stress in cerebral ischemia-reperfusion: Neurorotective role of

105 physical exercise and gren tea supplementation. Neurobiology of Learning and Biology, 114, Wanga, S.,Nohb, S. K. and Koob, S. (2006). Green tea catechins inhibit pancreatic phospolipase A2 and intesitinal absorption of lipids in ovariectomized rats. Journal of Nutritional Biochemistry, 17, Richard, D.,Kefi, K., Barbe, U., Poli, A., Bausero, P. and Visioli, F. (2009). Weight and plasma lipid control by decaffeinated green tea. Pharmacological Research, 59, Sae-tan, S. S.,Grove, K. A. and Lambert, J. D. (2011). Weight control and prevention of metabolic syndrome by green tea. Pharmacological Research, 64, Auvichayapat, P., Prapochanung, M., Tunkamnerdthai, O., Sripanidkulchai, S. B., Auvichayapat, N., Thinkhamrop, B., Kunhasura, S., Wongpratoom, S., Sinawat, S. and Hongprapas, P. (2008). Effectiveness of green tea on weight reduction in obese Thais: A randomized, controlled trial. Physiology & Behavior, 93, Okuda, M. H., Zemdegs, J. C. S., Santana, A. A., Moreno, M. F., Hachul, A. C. L., Santos, B., Nascimento, C. M. O., Ribeiro, E. B. and Oyama, L. M. (2014). Green tea extract improves high fat diet-induced hypothalamic inflammation, without affecting the serotoninergic system. The Journal of Nutritional Biochemistry, 25(10), Thielecke, F. and Boschmann, M. (2009). The potential role of green tea catechins in the prevention of the metabolic Syndrome- A review. Phytochemistry, 70, Chena, N., Bezzinac, R., Hinchc, E., Lewandowskic, P. A., Cameron-Smithd, D., Mathaib, M. L., Joise, M., Sinclair, G. J., Beggc, D. P., Warkg, J. D., Weisinger, H. S. and Weisinger, R. S. (2009). Green tea, black tea, and epigallocatechin modify body composition, improve glucose tolerance, and differentially alter metabolic gene expression in rats fed a high-fat diet. Nutrition Research, 29, Tang, W., Li, S., Liu, Y., Huang, M. T. and Ho, C. T. (2013). Anti-diabetic activity of chemically profilled green tea and black tea extracts,n a tye 2 diabetes mice model via different mechanisms. Journal of Functional Foods. 5(4), Babich, H.,Gold, T. and Gold, R. (2005). Mediation of the in vitro cytotoxicity of green and black tea polyphenols by cobalt chloride. Toxicology Letters, 155, Record, I. R. and Lane, J. M. (2001). Simulated intestinal digestion of green and black teas. Food Chemistry, 73,

106 Shen, c-c. L., Yeh, J. K., Cao, J. J., Chyu, M. C. and Wang, J. S. (2011). Green tea and bone health: Evidence from laboratory studies. Pharmacological Research, 64, Shen, C. L., Mo, H., Smith, B. J., Chen, C. H., Chen, L., Chyu, M. C. and Kwun, I. S. (2014). Green Tea and other Fruit Polyphenols Attenuate Deterioration of Bone Microarchitecture. Polphenols in Human Health and Disease. 1, Esposito, E., Rotilio, D., Di Matteo, V., Di Guulio, C., Cacchio, M. and Algeri, S. (2002). A review of specific dietary antioxidants and the effects on biochemical mechanisms related to neurodegenerative processes. Neurobiology of Aging. 23(7), Bu-Abbas, A.,Dobrota, M., Copeland, E., Clifford, M. N., Walker, R. and Loannides, C. (1999). Proliferation of hepatic peroxisomes in rats following the intake of green tea or black tea. Toxicology Letters,109, Jiao, H. L.,YE, P. and Zhao, B. L. (2003). Protective effects of green tea polyphenols on human HepG2 cells againist oxidative damage of fenofibrate. Free Radical Biology & Medicine, 35 (9), Schmidt, M., Schmitz, H. J., Baumgart, A., Guedon, D., Netsch, M. I., Kreuter, M. H., Schmidlin, C. B. and Schrenk, D. (2005). Toxicity of green tea extracts and their constituents in rat hepatocytes in primary culture. Food and Chemical Toxicology, 43, Babich, H.,Zuckerbraun, H. L. and Weinerman, S. M. (2007). In vitro cytotoxicity of (-)-catechin gallate, a minor polyphenol in green tea.toxicology Letters, 171, Sannella, A. R., Messori, L., Casini, A., Vincieri, F. F., Bilia, A. R., Majori, G. and Severini, C. (2007). Antimalarial properties of green tea. Biochemical and Biophysical Research Communications, 353, RxMediaPharma 2014 Net, İnteraktif İlaç Bilgi Kaynağı, Prof. Dr. Levent ÜSTÜNEŞ, GEMAŞ Genel Mühendislik Mekanik Sanayi ve Ticaret A.Ş Şener, B. (1985). Drogların Morfolojik, Anatomik ve Kimyasal Analiz Örnekleri. Ankara Amarowicz, R., Maryniak, A. and Shahidi, F. (2005). TLC Separation of Methylated ( )-Epigallocatechin-3-Gallate. Food Science, 23 (1), Reich, E., Schibli, S., Widmer, V., Jorns, R., Wolfram, E., DeBatt, A. and Liq, J. (2006). HPTLC methods for the identification of green tea and green tea extract. Chromatography & Related Technology, 14, İnternet: Powdered Decaffeinated Green Tea Extract. URL: en%20tea%20extract.pdf. Son erişim tarihi:

107 91 ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler Soyadı, adı : GÜZELDİR, Kübra Uyruğu : T.C. Doğum tarihi ve yeri : 11/06/1985 Trabzon Medeni hali : Evli Telefon : 0 (533) e-posta : kubra_kir85@hotmail.com Eğitim Derecesi Okul/Program Mezuniyet yılı Yüksek lisans Gazi Üniversitesi/Fitoterapi Programı Devam Ediyor Lisans Atatürk Üniversitesi/Eczacılık Fakültesi 2007 Lise Trabzon Kanuni Anadolu Lisesi (İngilizce Bölümü) 2003 İş Deneyimi, Yıl Çalıştığı Yer Görev 2007, devam ediyor Kübra Eczanesi/ Trabzon Eczacı Yabancı dil İngilizce

108 GAZİ GELECEKTİR... 92