AKILLI TAHTA KULLANIMI KONUSUNDA ÖĞRETMENLERİN DÜŞÜNCE VE İHTİYAÇLARI

Transkript

1 AKILLI TAHTA KULLANIMI KONUSUNDA ÖĞRETMENLERİN DÜŞÜNCE VE İHTİYAÇLARI Yasemin DEVECİOĞLU, Recayi KAYMAKCI Anahtar kelimeler Akıllı tahta Öğretmen Öğretim Öğrenme Özet Akıllı tahtaların öğretiminde kullanımı ile ilgili yapılan araştırmalar akıllı tahtaların öğrencilerin hızlı, pratik ve kalıcı öğrenmesinde etkili olduğunu göstermektedir. Diğer yandan akıllı tahtaların kullanımı ile ilgili uygulamalarda karşılaşılan bazı sorunlar vardır. Bu çalışma, öğretmenlerin akıllı tahta kullanımı ile ilgili düşüncelerini ve karşılaştıkları sorunları belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Özel durum çalışmasına göre yürütülen çalışmanın verileri Bayburt ilinde altı farklı lisede farklı branşlarda görev yapan 110 öğretmene uygulanan anketlerle elde edilmiştir. Çalışmanın sonunda öğretmenlerin çoğunlukla teknik ve pedagojik bilgi eksikliğinden kaynaklanan problemlerinin olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, akıllı tahtanın özellikleri etkin bir şekilde kullanıldığında, kavramsal öğrenmeyi ve öğrenme-öğretme etkinliklerine karşı olumlu tutum geliştireceği söylenebilir. Keywords Smart board Teacher Teaching Learning Abstract There are many studies that showed the effectiveness of smart boards in learning of students practically and permanently. On the other side, there are some problems about the usage of smart boards that determined by many researches. The purpose of the study is to determine teachers opinions about the usage of smart boards in classrooms. Data gained by the questionnaires employed 110 teachers from different branches in various high schools in Bayburt. The results of the study showed that teachers main problems emerge from their lack of knowledge. Consequently, it can be said that if smart board is used in all the features in a conscious way, it affects both conceptual understanding and attitude towards success in teaching-learning activities positively. 1

2 1. GİRİŞ Son yıllarda teknolojinin eğitimde kullanılması yönünde yapılan en çarpıcı gelişmelerden birisi olan akıllı tahtalar lise ve dengi okullarda yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Görüntüsü klasik tahtayı andıran akıllı tahtalar dokunmatik ekran ve projeksiyon aleti yardımıyla bilgisayara bağlanarak kullanımı özellikleri yönünden kullanıcı ile etkileşimi artırdığı için klasik tahtaya oranla çok daha etkili bir araçtır (Türel ve Demirli, 2010; Adıgüzel, Gürbulak & Sarıçayır, 2011). Bilgisayar ve projeksiyon tabanlı bir teknoloji aracı olan akıllı tahtaların bazı modelleri, bilgisayar veya projeksiyon cihazına ihtiyaç duymaksızın kullanılabilen, dâhili hafızası vb. gibi donanımları bünyesinde barındıran elektronik bir ekran şeklindedir (Türel, 2011). Kara tahtada yapılabilecek her türlü işlemin yanı sıra bilgisayar üzerinde fare ile gerçekleştirilen işlemler de dokunmatik ekran üzerinden gerçekleştirilebilmektedir (Ashfield & Wood, 2008). Bunun yanında, profesyonel çizimlerin yapılması, yapılan her işlemin sayısal ortamda kayıt altına alınması, sürükle-bırak aktiviteleri gibi birçok ek avantaj sunması gibi özellikleri bu teknolojiyi cazip kılmaktadır (Türel, 2010, 2011). Akıllı tahta teknolojisi hızla gelişirken, sınıf içi kullanımı için pratik ve dayanıklı modeller üretilirken, uyumlu yazılımların ve bunların desteklediği özelliklerin sayısı da artmaktadır. Akıllı tahtaların kullanımı ile ilgili yurtiçi ve yurtdışında yapılan araştırmalar, amacına uygun kullanıldığında akıllı tahtaların öğrencilerin öğrenmelerini ve motivasyonlarını artırdığını, öğretmenlerin derslerini daha etkili işlemelerine ve sınıfta işbirliği içinde aktif bir öğrenme ortamının oluşmasına katkı sağladığını göstermektedir (Becta, 2003; Bell, 2002; Brown, 2003; Wall, Higgins & Smith, 2005; Smith, Higgins, Wall & Miller, 2005; Geer & Barnes, 2007; Glover, Miller, Averis & Door, 2007; Beauchamp & Kennewell, 2008; Türel, 2010, 2011). Öğretime sağladığı katkılar nedeniyle başta İngiltere olmak üzere, Avustralya, İtalya, Meksika gibi birçok ülkenin tüm sınıflarda bu teknolojinin kullanımına yönelik çeşitli projeler geliştirdiği ve önemli yatırımlar yaptığı görülmektedir (Smith vd., 2005; Türel, 2011). Diğer yandan, çoğunlukla ithal olan bu cihazların kurulumunun yanı sıra teknik destek ve hizmet içi eğitim konusundaki ihtiyaçlar için olan maliyetler dikkate alındığında, bu alandaki yatırımların ve projelerin başarıya ulaşması, özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için kritik öneme taşımaktadır (Kayaduman, Sırakaya & Seferoğlu, 2011). Akıllı tahtaların kullanımı ile ilgili bazı stratejilerle öğretime olan katkıları aşağıdaki maddelerle verilmiştir: ü Akıllı tahtada ders içeriği üzerinde önemli noktalar işaretlenebilir, öğrenci ve öğretmenler tarafından not ve yorumlar eklenebilir. Bu çeşit uygulamalar sosyal etkileşimi artırarak öğrenmeye katkı sağlayabilir (Türel & Demirli, 2010). 2

3 ü Çizim araçları kullanılarak tahtaya daha düzgün, anlaşılır, renkli çizimler çok kısa sürede yapılabilir. ü Tahtadaki her çalışma yaprağı ayrı ayrı kaydedilebilir ve gerektiğinde bu çalışma yaprakları arasında hareket edilerek öğrencilerin konuyu hatırlamaları ve pekiştirmeleri sağlanabilir. Ayrıca kara tahtadaki gibi yeniden çizmek yerine önceki haftalarda tartışılan bir görüntü birkaç saniyede ekrana geri çağrılabilir (Smith vd., 2005). ü Özellikle dokunarak öğrenme güdüsü ağır basan öğrenciler için tahtadaki materyale dokunarak taşıma, silme, not ekleme, şekil değiştirme gibi işlemler yapma imkânı sağlar (Bell, 2002). ü Büyüteç özelliğini kullanarak öğretmen belli noktaların (özellikle görme güçlüğü çeken öğrenciler için) daha net görülmesini, anlaşılmasını ve ekran perdesi veya spot ışığı ile öğrencilerin dikkatinin belli bir alanda toplanmasını sağlayabilir (Smith, 2008). Bu gibi olumlu özelliklerinin yanında akıllı tahtaların kullanımı konusunda çeşitli sorunların olduğu da bilinmektedir: F Kullanım öncesinde veya sırasında karşılaşılan teknik aksaklıklar (Türel, 2011) F Akıllı tahtada kullanıma uygun yeterli ve uygun materyalin bulunmaması (Somyürek vd., 2009; Türel & Demirli, 2010) F Sınıf ortamı ile ilgili ekranı net görememe, tahtanın konumu, aydınlatma, gürültü gibi fiziksel sorunlar (Hall & Higgins, 2005) F Öğrencilerin bir süre sonra ilk heyecanını kaybetmesi (Becta, 2003; Türel, 2011) F Akıllı tahta kullanımı konusunda öğretmenlere yeterli teknik desteğin ve eğitimin veril(e)memesi (Somyürek vd., 2009) Akıllı tahtaların kullanımı ile ilgili yapılan araştırmalardan bazıları şöyle özetlenebilir: Erduran ve Tataroğlu (2009), fen ve matematik öğretiminde akıllı tahta kullanan öğretmenlerin görüş ve önerilerini belirlemek amacıyla bir özel durum çalışması yürütmüşlerdir. Bu amaçla İzmir ilinde devlet ve özel okullarda görev yapan 35 öğretmenle sekiz sorudan oluşan yarı yapılandırılmış mülakatlar yürütmüşlerdir. Çalışmanın sonunda öğretmenlerin akıllı tahta kullanımının öğrenme ortamı üzerinde olumlu etkisi olduğu ve öğrenci ilgisini artırdığı görüşünde olduklarını belirlemişlerdir. Ateş (2010) öğretmenlerle yaptığı çalışmada öğretmenlerin etkileşimli tahtaların zaman kazandığı, materyal çeşitliliği sağladığı, konu tekrarı yapmayı kolaylaştırdığı, sınıf kontrolünü kolaylaştırdığı, öğrencilerin derse ilgisin artırdığı ve derslerin zevkli geçmesini sağladığı konusunda olumlu düşüncede olduklarını belirlemiştir. Baydaş, Esgice, Kalafat ve Göktaş (2011), etkileşimli tahtaların öğretim süreçlerine katkısını belirlemek amacıyla bir çalışma yürütmüşlerdir. Bu amaçla yedi öğretmenle yarı yapılandırılmış mülakatlar yapmışlardır. Araştırmanın verilerine göre öğretmenlerin etkileşimli tahtaları: dersin kaydedilebilmesi, görsel öğelerin, yazılı metin ve animasyonların etkin 3

4 kullanılmasını sağlaması, öğrencilerin dikkatini çekmesi, aktif katılımlarını sağlaması, zamandan tasarruf sağlaması ve öğretmenin iş yükünü azaltması gibi özellikleri yönünden etkili bulduklarını belirlemişlerdir. Kırbağ Zengin, Kırılmazkaya ve Keçeci (2011), ilköğretim öğrencilerine ısının yayılması konusunun öğretiminde akıllı tahta kullanımının etkisini ve öğrencilerin akıllı tahta kullanımına yönelik görüşlerini belirlemek amacıyla bir çalışma yürütmüşlerdir. Öğrencilere uygulanan başarı testleri ve tutum ölçeği yanında, öğrencilerle yürütülen mülakatlarla da öğrencilerin akıllı tahta kullanımı hakkındaki görüşlerini belirlemeye çalışmışlardır. Çalışmanın verilerine göre öğrencilerin akıllı tahta ile derslerin çok zevkli geçtiğini, derse katılımı artırdığını ve akıllı tahtaya yazmanın tebeşire oranla daha eğlenceli olduğunu düşündüklerini belirlemişlerdir. Araştırmacılar, akıllı tahta bilinçli bir şekilde kullanıldığında fen derslerinde tutum ve başarıyı olumlu yönde etkileyeceğini belirtmişlerdir. Bulut ve Koçoğlu (2012) da çalışmalarında sosyal bilgiler öğretmenlerinin akıllı tahta kullanımı hakkındaki düşüncelerini, 30 öğretmenle yaptıkları yarı yapılandırılmış mülakatlarla belirlemişlerdir. Çalışmanın verileri, öğretmenlerin akıllı tahtaların öğrenme sürecinde soyut kavramları ve konuları somutlaştırdığı, anlamlı öğrenmeyi sağladığı ve öğrencilerin aktif öğrenmesini desteklediği düşüncesinde olduklarını belirlemişlerdir. Diğer yandan, öğretmenlerin akıllı tahta kullanımı ile ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıkları da bu çalışmanın önemli bulgularındadır. Bu çalışma, öğretmenlerin akıllı tahta kullanımı ile ilgili düşüncelerini ve akıllı tahta kullanımı sırasında karşılaştıkları problemlerle bu problemlere yönelik çözüm önerileri ve öğretmenlerin ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yürütülmüştür. 2. YÖNTEM Araştırmada nitel araştırma desenlerinden Survey (Alan Taraması) modeli kullanılmıştır. Mevcut bir durumu olduğu şekliyle betimlemeyi amaçladığı (Aladağ ve Doğu, 2009; Çepni, 2010) için bu çalışmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Yönteme uygun olarak çalışmanın amaçları doğrultusunda bir anket kullanılmıştır. Anket, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik dört soru ile birlikte çalışmanın amaçları doğrultusunda hazırlanmış 30 maddeden oluşmaktadır. Demografik özellikleri belirlemek amacıyla öğretmenlerin cinsiyet, yaş, branş ve hizmet yılına ait sorular sorulmuştur. Anketin 30 maddelik kısmı ise likert tipi derecelendirme ölçeği şeklinde olup tamamen katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum şeklinde 5 seçenek içermektedir. Anket maddeleri, literatür incelemelerine dayanarak hazırlanmış ve 4

5 geliştirilmiştir. Anketin sonuna ayrıca öğretmenlere eklemek istediğiniz önerileriniz veya farklı düşünceleriniz varsa yazınız ifadesi de eklenmiştir. Anketin güvenirliği için iki alan uzmanının görüşleri alınmıştır. Aynı zamanda anketin pilot uygulaması üç bilişim teknolojileri öğretmeni ile yapılmıştır. Anket verilerin maddelerin her birine verilen cevapların frekans ve yüzdeliklerinin hesaplanmasıyla elde edilmiştir. Anketin yanında ayrıca öğretmenlerle ayaküstü görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde öğretmenlerin maddelere verdikleri cevaplarla ilgili düşüncelerini kısaca belirlemek amaçlanmıştır. Anket Bayburt il merkezinde bulunan iki Anadolu Lisesi, bir Genel Lise, bir Öğretmen Lisesi, bir İmam Hatip Lisesi ve bir tane de Fen Lisesi olmak üzere altı farklı liseden toplam 115 öğretmene uygulanmıştır. Anketlerden beşi tanesi yanlış ve eksik doldurmalar nedeniyle değerlendirmeye alınmamıştır. Çalışmada toplam 110 anket formu değerlendirilmiştir. Katılımcıların anket sorularına samimi ve içtenlikle cevapladıkları kabul edilmiştir. Tablo 1. Katılımcıların demografik özellikleri Frekans (f) Yüzde (%) Cinsiyet Erkek Kadın Hizmet Yılı 5 yıldan az arasında arasında yıldan fazla Branş 1. Matematik Türk Dili ve Edebiyatı Fizik Kimya Biyoloji Coğrafya Bilişim Teknolojileri Meslek dersi İngilizce/Fransızca/Almanca Felsefe Tarih 6 6 Toplam

6 3. BULGULAR VE YORUMLAR Öğretmenlere uygulanan anketlerden elde edilen veriler Tablo 2 de frekans ve yüzdelikleriyle gösterilmiştir. Gerekli açıklamalar tablonun altında yapılmıştır. Tablo 2. Anket maddeleri ile öğretmenlerin cevap frekansları ve yüzdeleri Tamamen Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Tamamen Katılmıyorum Maddeler f % f % f % f % f % 1. Sınıfımda akıllı tahta olmasa da dersimi aynı şekilde işlerim Benim için sınıfta bilgi iletişim teknolojilerini kullanmak endişe vericidir Akıllı tahtaları kullanmak zaman alıcıdır Akıllı tahtayı ders esnasında kendi öğrencilerime de kullandırıyorum Bence her derste akıllı tahta kullanılması uygun olmaz Akıllı tahtayı ilk kullandığım zamanki heyecanım artık kalmadı Akıllı tahtaya yönelik öğrenci ilgisinin zamanla azaldığını düşünüyorum Öğrenci akıllı tahtayı çok kullanırsa bozabilir Akıllı tahtaları kullanırken bozulmasından çekiniyorum Akıllı tahtalar hakkında öğretmenlere yeteri eğitim verilmedi Akıllı tahtanın kendi yazılımı dışında farklı yazılımlara ihtiyaç duyuyorum Akıllı tahta kullanırken teknik aksaklıklar yaşıyorum Akıllı tahtayı ders etkinliklerine nasıl entegre edeceğimi bilemiyorum Akıllı tahtada kullanabileceğim materyal bulmakta zorlanıyorum Akıllı tahta kullanırken kalibrasyon ayarını yapmakta zorlanıyorum Akıllı tahta kullanırken sınıfta gürültü oluyor Akıllı tahta kullanırken göz ile ilgili sağlık problemi olan öğrenciler sıkıntı yaşıyor 18.Akılı tahta kullandığımda ders konularını yetiştiremiyorum Akıllı tahta öğrenciler ile sıcak temasımı etkiliyor

7 20.Derse başlarken kurulumda çok zaman kaybediyorum Akıllı tahtalar ekonomik açıdan da uygundur Akıllı tahta öğretmenlere büyük kolaylık sağladı Akıllı tahta öğrencilere de kolaylık sağladı Akıllı tahta sayesinde bilgiye erişim daha kolay hale gelmiştir Akıllı tahtalar kara tahtalara kıyasen daha sağlıklıdır Akıllı tahta kullanımı çok pratiktir Akıllı tahta sayesinde öğrenciler birçok geometrik şekli rahatlıkla çizebiliyor Akıllı tahtanın sahip olduğu fonksiyonlar yeterlidir Akıllı tahtaların eğitime büyük yarar sağlayacağını düşünüyorum Akıllı tahtalar kullanılmaya başladığından beri dersler daha zevkli hale geldi Tablo 2 ye göre; Öğretmenlerin, anketin Sınıfımda Akıllı Tahta olmasa da dersimi aynı şekilde işlerim, Benim için sınıfta bilgi iletişim teknolojilerini kullanmak endişe vericidir, Akıllı Tahtaları kullanmak zaman alıcıdır ifadelerine öğretmenlerin hemen hemen yarısının katılmıyorum şeklinde cevap vermeleri aslında öğretmenlerin teknoloji kullanımına sıcak baktıklarını düşündürmektedir. Öğretmenlerin büyük bölümünün akıllı tahta kullanımının kolaylık sağladığı yönündeki görüşleri de bu düşünceyi destekler niteliktedir. Öğretmenlerin büyük bir bölümü (%46) Akıllı Tahta kullanımı hakkında öğretmenlere yeterli eğitim verilmediği görüşünde birleşmişlerdir. Öğretmenlerin bu ifadeleri doğrultusunda kendileriyle yapılan ayaküstü görüşmelerde öğretmenler, akıllı tahta kullanımı konusunda yapılan eğitimin kendilerine ayrı bir iş yükü getirdiğini de ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin büyük bir bölümü (%50) Akıllı Tahtanın kendi yazılımı dışında farklı yazılımlara ihtiyaç duyduğunu belirtmiştir. Bu konuda öğretmenler akıllı tahtada Microsoft Ofis programlarının bulunmamasını ve kendi bilgisayarlarında kullandıkları programlarla akıllı tahtada ki programların uyuşmamasını önemli bir sorun olarak ifade etmişlerdir. Aynı zamanda öğretmenlerin büyük bir bölümü (%58) akıllı tahta kullanırken teknik aksaklıklar yaşadıklarını da ifade etmişlerdir. Benzer şekilde öğretmenler (%53) akıllı tahtada kullanılabilecek materyal bulmada zorlandıklarını ifade etmişlerdir. Anketteki ifadelerinden öğretmenlerin akıllı tahta kullanımına yönelik ilk başlardaki heyecanlarının yine devam ettiği ve akıllı tahta kullanımı 7

8 konusunda öğrencilerin ilgisinin de devam ettiği görüşünde oldukları belirlenmiştir. Öğretmenlerin yarıya yakını akıllı tahtanın öğrencilere kolaylık sağladığı (%47), bilgiye erişimin kolay olduğu (%50), kullanımının pratik olduğu (%47), şekil çizmeyi kolaylaştırdığı (%46) yönündeki olumlu ifadeleri, öğretmenlerin bu teknolojiyi desteklediklerini düşündürmektedir. Benzer şekilde, öğretmenlerin hemen hemen yarısı (%56 %51) akıllı tahtaların eğitime büyük yarar sağladığı ve akıllı tahtalar kullanılmaya başladığından beri derslerin daha zevkli hale geldiği konusunda görüş belirtmişlerdir. Anketin son kısmında yer alan Eklemek istediğiniz önerileriniz veya farklı düşünceleriniz varsa yazınız. açık uçlu sorusuna öğretmenlerin verdikleri ifadelerden bazıları aşağıdaki gibi özetlenmiştir. Öğretmenlerin ifadelerinden akıllı tahta kullanımı ile ilgili olumsuz ifadeler belirlenmiştir: Akıllı tahta bizi pasif hale getiriyor, araştırma hususunda biraz daha tembelliğe itiyor Derse başlarken kurulumda çok zaman kaybediyorum sonra önemli konuları hızla geçmek ya da daha sonra konuların telafisini yapmak zorunda kalıyorum Akıllı tahtaların en büyük sorunu ani elektrik kesintileri ve güncel yazılımın vaktinde sisteme dâhil edilmemesi Felsefe grubu dersiyle ilgili materyal bulamıyorum, materyal çok az ve konuda soyut olduğundan akıllı tahtayı her dersimde kullanamıyorum. Kullanım konusunda yeterli alt yapıya sahip değiliz. Tam eğitim verilmeden bu tahtalarla karşı karşıya kaldık. Akıllı tahtaların eğitimi kolaylaştırdığını düşünmüyorum ama bu konuda yeterli bilgi verilmeli. Akıllı tahtanın kullanılabilirliği ve fonksiyonları daha da geliştirilebilir. Dersim için akıllı tahtanın hiçbir faydasını görmedim, görmüyorum. Zaten kullanmayı da bilmiyorum. Ne zaman açacak olsam öğrencilerin karşısında zor duruma düşüyorum. Akıllı tahtanın yapacağına projeksiyon aleti ile de yapabilirim. EBA.gov.tr gibi bakanlık sitelerinin yaygınlaştırılması bu projenin amacına ulaşması için gereklidir. Çocukluğumuzdan beri hizmet aldığımız kara tahta vefa adına akıllı tahta tabiri vefasızlık gibi Zira önceki bildiğimiz kara tahta akılsız mıydı ya da deli tahta mıydı? Akıllı tahtaların bazı fonksiyonları rahat kullanıma uygun değil. Özellikle Touch pad in kendini kitleme si ve kalibrasyon ayarının çok hassas olması. 8

9 Öğretmenlerin olumsuz ifadelerinin tersine bir öğretmenin ifadesi ileri dönük uygulamalar için dikkat çekicidir: Uygulama aşamasında ilkler her zaman sıkıntı çıkarır zamanla oturacaktır. 4. SONUÇLAR ve ÖNERİLER Bu araştırmada, liselerde görev yapan öğretmenlerin akıllı tahtaların kullanımı hakkındaki düşünceleri ve karşılaştıkları problemleri belirlemek amaçlanmıştır. Anket verilerinden, öğretmenlerin büyük bir kısmının akıllı tahta kullanımı konusunda kendilerini yeterli görmedikleri ve derslerinde pek kullanamadıkları belirlenmiştir. Aslında bu durumun, öğretmenlerin de belirttiği gibi, bu konuda yeterince eğitim alamamış olmalarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ülkemizde öğretmenlerin bu konudaki sorunlarını belirleyen benzer çalışmalar mevcuttur (Erduran & Tataroğlu, 2009; Bulut & Koçoğlu, 2012). Çünkü öğretmenlerin bu konudaki bilgi eksiklikleri onların tahta kullanımını çok olumsuz yönde etkilediği bilinen bir gerçektir (Shenton & Pagett, 2007). Bununla birlikte, öğretmenlerin bu konudaki bilgi eksiklikleri yanında derslerde kullanıma yönelik yeterli materyalin bulunmayışı öğretmenlerin bu teknolojiyi yeterince özümseyememelerine ve derslerinde de kullanamamalarına neden olmuş olabilir. Çünkü öğretmenlerin büyük çoğunluğu her ne kadar akıllı tahtanın kendi yazılımı dışında farklı yazılımlara ihtiyaç duymadıklarını belirtmiş olsalar da akıllı tahta yazılımı ile ilgili birçok eksikliği ve sorunu gündeme getirmişlerdir. Bu konuda Erduran ve Tataroğlu (2009) öğretmenlerin kaynak ve materyal bulmada zorlandıkları gibi, kendilerinin oluşturmasını da zaman alıcı gördüklerini ifade etmişlerdir. Tablo 2 incelendiğinde öğretmenlerin büyük çoğunluğunun akıllı tahtanın derslerde kullanımı konusunda olumlu görüş belirttikleri belirlenmiştir. Öğretmenlerin bir bölümü Sınıfta akıllı tahta olmasa da dersimi aynı şekilde işlerim görüşüne katılmamışlardır. Bu durum, akıllı tahtaların gerekli olduğunu ve ders işlemede gerçekten önemli yararlar sağladığı görüşünde olduklarını düşündürmektedir. Öğretmenlerin ifadelerinden bu teknolojinin kullanımını onayladıkları anlaşılmaktadır. Öğretmenlerin akıllı tahtalara karşı olumlu tutum geliştirdiklerini Elaziz (2008) ile Bulut ve Koçoğlu (2012) da çalışmalarında belirlemişlerdir. Diğer yandan, akıllı tahta hakkında öğretmenlerin belirttikleri problemlerin çoğunun öğretmenlerin bu konuda yeterince bilgilendirilmemelerinden ve ellerinde kullanıma uygun yazılım, program vb. olmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ayrıca, akıllı tahta kullanımı sırasında karşılaşılabilecek teknik aksaklıklar ve bunların çözümü konusunda yeterli bilgiye sahip olamamaları gibi durumlar, öğretmenlerin bu konudaki 9

10 olumsuz ifadelerinin bir nedeni olabilir. Bu konuda bir öğretmenin söylediği Dersim için akıllı tahtanın hiçbir faydasını görmedim, görmüyorum. Zaten kullanmayı da bilmiyorum. Ne zaman açacak olsam öğrencilerin karşısında zor duruma düşüyorum. Akıllı tahtanın yapacağına projeksiyon aleti ile de yapabilirim. ifade öğretmenlerin öğrenciler karşısında zor duruma düşmemek için de akıllı tahtayı kullanmamalarına neden olabilir. Bir başka açıdan bakıldığında akıllı tahtanın kalibrasyon ayarında yaşanan sıkıntılar, tahtanın açılıp kapanmasında karşılaşılan sorunlar vb. de tahta kullanımını sırasında karşılaşılabilen diğer problemler olarak belirlenmiştir. Benzer sorunları Erduran ve Tataroğlu (2009) da çalışmalarında belirlemişlerdir. İçeriğinin kolay ve hızlı güncellenebilir olması özelliğiyle akıllı tahtaların normal kitapların yerini alarak geleceğin sınıf teknolojisi olma yönünde ilerlediği söylenebilir (Minor, Bracken, Geisel & Unger, 2006; Kırbağ Zengin vd., 2011). Akıllı tahtaların doğru öğretim yöntem ve teknikleriyle uygun içerikle birlikte kullanıldığında tutum ve başarıya olumlu katkılarının olması kaçınılmazdır (Türel, 2010; Adıgüzel, Gürbulak & Sarıçayır, 2011; Baydaş vd., 2011; Kırbağ Zengin vd., 2011). Benzer şekilde, öğretmenlerin geliştirecekleri farklı yöntemlerle ölçme değerlendirme aşamasında da etkili olarak kullanılabilir (Adıgüzel vd., 2011). Bu alanda yurtiçi ve yurtdışındaki çalışmalar akıllı tahta teknolojisinin öğretmeöğrenme üzerinde ve öğrencilerin ilgi, motivasyon ve katılımına olumlu yönde katkıları olduğunu göstermektedirler (Smith vd., 2005; Wall vd., 2005; Geer & Barnes, 2007; Kennewell & Beauchamp, 2007; Shenton & Pagett, 2007; Lewin, Somekh & Steadman, 2008; Wood & Ashfield, 2008; Erduran ve Tataroğlu, 2009; Bulut & Koçoğlu, 2012). Okullardaki akıllı tahta sayısını artırmak, akıllı tahta kullanımının yaygınlaşması için doğru bir adım gibi görünebilir. Ancak en önemlisi akıllı tahtanın derslerde etkin kullanımına yönelik ciddi planlamaların ve ihtiyaç analizlerinin yapılması, eğitim ortamında kullanımda meydana çıkabilecek sorunlarla adaptasyon sürecinin bilinmesi problemlerin giderilmesine yönelik önemli bir ihtiyaçtır. Bu nedenle, bu konuda bundan sonra araştırma yapacak olan araştırmacıların bu problemlerin belirlenmesi ve çözümü yönünde yapıcı araştırmalar yürütmeleri gerekmektedir. Ülkemizde hemen hemen tüm eğitim kurumlarında yaygınlaşması ve kullanılmaya başlanması yönüyle bu teknolojinin belirtilen bu özelliklerinin tüm potansiyeli ile etkili bir şekilde kullanımı sağlanmalı ve en önemlisi de öğretmenlere bu teknolojinin nasıl, ne şekilde kullanılacağı bilgisi etkin ve yeterli şekilde öğretilmesi gerekmektedir. Bu araştırmada sadece ülkemizin belirli bir bölgesinde liselerde görev yapan belli sayıda öğretmenin görüşleri belirlenmiştir. Bu konudaki çalışmaların farklı öğretim düzeylerinde ve farklı alanlarda daha geniş örneklemler üzerinde yapılması, konu ile ilgili uygulamalar ve sorunlar hakkında daha geniş verilerin elde edilmesine ve daha yapıcı çözümlerin önerilmesine katkı sağlayacaktır. Akıllı tahtalar çok yeni bir teknoloji olduğu için bununla ilgili çalışmaların da ilerleyen zamanlarda daha da artarak yaygınlaşacağı düşünülmektedir. 10

11 5. KAYNAKÇA Adıgüzel, T., Gürbulak, N., Sarıçayır, H. (2011). Akıllı Tahtalar ve Öğretim Uygulamaları, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, Ateş, M. (2010). The using of active board at secondary school geography lessons, Marmara Geographical Review, 22, Baydaş, Ö., Esgice, M., Kalafat, Ö.& Göktaş, Y. (2011). Etkileşimli Tahtaların Öğretim Süreçlerine Katkıları, 5 th International Computer & Instructional Technologies Symposium, September 2011, Fırat University, Elazığ. Bell, M. A. (2002). Teacher feature: Why use an interactive whiteboard? A baker s dozen reasons!teachers.net Gazette, 3(1), tarihinde adresinden alınmıştır. Bulut, İ. & Koçoğlu, E. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Akıllı Tahta Kullanımına İlişkin Görüşleri (Diyarbakır İli Örneği), Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, Elaziz, M.F. (2008). Attitudes of Students and Teachers Towards The Use of Interactive Whiteboards in Efl Classrooms. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Erduran, A. & Tataroğlu, B. (2009). Eğitimde Akıllı Tahta Kullanımına İlişkin Fen ve Matematik Öğretmen Görüşlerinin Karşılaştırılması, 9 th International Educational Technology Conference (IETC2009), Ankara. Geer, R. & Barnes, A. (2007). Cognitive concomitantnts of interactive board use and their relevance to developing effective research methodologies. International Education Journal, 8(2), Glover, D., Miller, D., Averis, D. & Door, V. (2007). The evolution of an effective pedagogy for teachers using the interactive whiteboard in mathematics and modern languages: an emprical analysis from the secondary sector, Learning, Media and Technology, 32(1), Kennewell, S. & Beauchamp, G. (2007). The features of interactive whiteboards and their influence on learning. Learning, Media and Technology, 32(3), Kırbağ Zengin, F., Kırılmazkaya, G. & Keçeci, G. (2011). Akıllı Tahta Kullanımının İlköğretim Öğrencilerinin Fen ve Teknoloji Dersindeki Başarı ve Tutumuna Etkisi, 5 th International Computer & Instructional Technologies Symposium, September 2011, Fırat University, Elazığ. Lewin, C., Somekh, B. & Steadman, S. (2008). Embedding interactive whiteboards in teaching and learning: The process of change in pedagogic practice, Education and Information Technologies, 13, Minor, B., Bracken, M., Geisel, P. & Unger, S. (2006). SMART boards in the classroom: The influence of interactive boards in education tarihinde adresinden alınmıştır. Shenton, A. & Pagett, L. (2007). From bored to screen: the use of the interactive whiteboard for literacy in six primary classroom in England, Literacy, 41(3), cited in Erduran, A. & Tataroğlu, B. (2009). Eğitimde Akıllı Tahta Kullanımına İlişkin Fen ve Matematik Öğretmen Görüşlerinin Karşılaştırılması, 9 th International Educational Technology Conference (IETC2009), Ankara. 11

12 Smith, H. J., Higgins, S., Wall, K., & Miller, J. (2005). Interactive whiteboards: boon or bandwagon? A critical review of the literatüre, Journal of Computer Assisted Learning, 21(2), Smith, L. (2008). An investigation into the effect of a NATE/Becta training programme on the use of interactive whiteboards in teaching and learning in Secondary English, English in Education. 42(3), Somyürek, S., Atasoy, B., & Özdemir, S. (2009). Board s IQ: What makes a board smart? Computers & Education, 53(2), Türel, Y. K., & Demirli, C. (2010) Instructional Interactive Whiteboard Materials: Designers' Perspectives, Procedia-Social and Behavioral Sciences (Elsevier), Vol: 9, Türel, Y.K. (2010). Developing Teachers Utilization of Interactive Whiteboards. In D. Gibson & B.Dodge (Eds.), Proceedings of Society for Information Technology & Teacher Education International Conference 2010, Chesapeake, VA: AACE. (pp ). Türel, Y.K. (2011) An interactive whiteboard evaluation survey for university students: Validity and reliability analyses, e-journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(2), Wall, K., Higgins, S. & Smith, H. (2005). The visual helps me understand the complicated things : pupil views of teaching and learning with interactive whiteboards, British Journal of Educational Technology, 36(5), Wood, R. & Ashfield, J. (2008). The use of the interactive whiteboard for creative teaching and learning in literacy and mathematics: A case study, British Journal of Educational Technology, 39(1), YAZARLAR HAKKINDA BİLGİ Yasemin DEVECİOĞLU, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Fizik Öğretmenliği programından 1999 yılında mezun oldu. KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü OFMA Fizik Eğitimi programında 2004 yılında yüksek lisans eğitimini ve 2010 yılında doktora eğitimini tamamladı yılından itibaren Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümünde öğretim üyesi olarak görevine devam etmektedir. Araştırmacı fizik/fen eğitimi, öğretmen yetiştirme alanlarında çalışmaktadır. Tel: (0458) yasemindeveci19@gmail.com Recayi KAYMAKCI, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Fizik Öğretmenliği Lisansla Birleştirilmiş Yüksek Lisans programından 2010 yılında mezun oldu yılında Atatürk Üniversitesi OFMA Fizik Eğitimi programında doktora öğrenimine başladı yılından itibaren KTÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü OFMA Fizik Eğitimi programında doktora öğrenimine devam etmektedir. Tel: (0530) rkaynakci@hotmail.com 12

13 GENİŞLETİLMİŞ ÖZET Görüntüsü klasik tahtayı andıran akıllı tahtalar dokunmatik ekran ve projeksiyon aleti yardımıyla bilgisayara bağlanarak kullanımı özellikleri yönünden kullanıcı ile etkileşimi artırdığı için klasik tahtaya oranla çok daha etkili bir araçtır (Türel ve Demirli, 2010; Adıgüzel, Gürbulak & Sarıçayır, 2011). Kara tahtada yapılabilecek her türlü işlemin yanı sıra bilgisayar üzerinde fare ile gerçekleştirilen işlemler de dokunmatik ekran üzerinden gerçekleştirilebilmektedir (Ashfield & Wood, 2008). Akıllı tahtaların kullanımı ile ilgili yurtiçi ve yurtdışında yapılan araştırmalar, amacına uygun kullanıldığında akıllı tahtaların öğrencilerin öğrenmelerini ve motivasyonlarını artırdığını, öğretmenlerin derslerini daha etkili işlemelerine ve sınıfta işbirliği içinde aktif bir öğrenme ortamının oluşmasına katkı sağladığını göstermektedir (Becta, 2003; Bell, 2002; Brown, 2003; Wall, Higgins & Smith, 2005; Smith, Higgins, Wall & Miller, 2005; Geer & Barnes, 2007; Glover, Miller, Averis & Door, 2007; Beauchamp & Kennewell, 2008; Türel, 2010, 2011). Bu alanda yurt içinde yapılan araştırmalar akıllı tahtaların fen, matematik ve sosyal alanlar öğretimindeki yeri ile ilgili durumlar yanında akıllı tahta kullanımı konusunda öğretmenlerin görüş ve önerilerine yönelik araştırmalar da yapmışlardır (Erduran & Tataroğlu, 2009; Ateş, 2010; Baydaş, Esgice, Kalafat ve Göktaş, 2011; Kırbağ Zengin, Kırılmazkaya ve Keçeci, 2011; Bulut ve Koçoğlu, 2012). Bu araştırmaların sonuçlarına bakıldığında bu çalışmaların çoğunlukla öğretmenlerin akıllı tahta kullanımının öğrenme ortamı üzerinde olumlu etkisi olduğu, öğrenci ilgisini artırdığı, zaman kazandığı, materyal çeşitliliğini sağladığı, konu tekrarı yapmayı ve sınıf kontrolünü kolaylaştırdığı, derslerin zevkli geçmesini sağladığı, öğretmenin iş yükünü azalttığı görüşünde olduklarını belirlemişlerdir. Bu alandaki araştırmalar, akıllı tahtaların bilinçli bir şekilde kullanılması durumunda derslerde tutum ve başarıyı olumlu yönde etkileyeceğini vurgulamaktadırlar. Bu çalışma, öğretmenlerin akıllı tahta kullanımı ile ilgili düşüncelerini ve akıllı tahta kullanımı sırasında karşılaştıkları problemlerle bu problemlere yönelik çözüm önerileri ve öğretmenlerin ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden Survey (Alan Taraması) modeli kullanılmıştır. Yönteme uygun olarak çalışmanın amaçları doğrultusunda bir anket kullanılmıştır. Anket, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik dört soru ile birlikte çalışmanın amaçları doğrultusunda hazırlanmış 30 maddeden oluşmaktadır. Anketin 30 maddelik kısmı ise likert tipi derecelendirme ölçeği şeklinde olup tamamen katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum, tamamen katılmıyorum şeklinde 5 seçenek içermektedir. Anket maddeleri, literatür incelemelerine dayanarak hazırlanmış ve 13

14 geliştirilmiştir. Anket Bayburt il merkezinde bulunan altı farklı liseden toplam 110 öğretmene uygulanmıştır. Anket verilerine göre öğretmenlerin, anketin Sınıfımda akıllı tahta olmasa da dersimi aynı şekilde işlerim, Benim için sınıfta bilgi iletişim teknolojilerini kullanmak endişe vericidir, Akıllı tahtaları kullanmak zaman alıcıdır ifadelerine öğretmenlerin hemen hemen yarısının katılmıyorum şeklinde cevap vermeleri aslında öğretmenlerin teknoloji kullanımına sıcak baktıklarını düşündürmektedir. Öğretmenlerin büyük bir bölümü (%46) akıllı tahta kullanımı hakkında öğretmenlere yeterli eğitim verilmediği görüşünde birleşmişlerdir. Öğretmenlerin büyük bir bölümü (%50) akıllı tahtanın kendi yazılımı dışında farklı yazılımlara ihtiyaç duyduğunu belirtmiştir. Bu konuda öğretmenler akıllı tahtada Microsoft Ofis programlarının bulunmamasını ve kendi bilgisayarlarında kullandıkları programlarla akıllı tahtada ki programların uyuşmamasını önemli bir sorun olarak ifade etmişlerdir. Aynı zamanda öğretmenlerin büyük bir bölümü (%58) akıllı tahta kullanırken teknik aksaklıklar yaşadıklarını da ifade etmişlerdir. Benzer şekilde öğretmenler (%53) akıllı tahtada kullanılabilecek materyal bulmada zorlandıklarını ifade etmişlerdir. Anket verilerinden, öğretmenlerin büyük bir kısmının akıllı tahta kullanımı konusunda kendilerini yeterli görmedikleri ve derslerinde pek kullanamadıkları belirlenmiştir. Aslında bu durumun, öğretmenlerin de belirttiği gibi, bu konuda yeterince eğitim alamamış olmalarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ülkemizde öğretmenlerin bu konudaki sorunlarını belirleyen benzer çalışmalar mevcuttur (Erduran & Tataroğlu, 2009; Bulut & Koçoğlu, 2012). Çünkü öğretmenlerin bu konudaki bilgi eksiklikleri onların tahta kullanımını çok olumsuz yönde etkilediği bilinen bir gerçektir (Shenton & Pagett, 2007). Bununla birlikte, öğretmenlerin bu konudaki bilgi eksiklikleri yanında derslerde kullanıma yönelik yeterli materyalin bulunmayışı öğretmenlerin bu teknolojiyi yeterince özümseyememelerine ve derslerinde de kullanamamalarına neden olmuş olabilir. Çünkü öğretmenlerin büyük çoğunluğu her ne kadar akıllı tahtanın kendi yazılımı dışında farklı yazılımlara ihtiyaç duymadıklarını belirtmiş olsalar da akıllı tahta yazılımı ile ilgili birçok eksikliği ve sorunu gündeme getirmişlerdir. Bu konuda Erduran ve Tataroğlu (2009) öğretmenlerin kaynak ve materyal bulmada zorlandıkları gibi, kendilerinin oluşturmasını da zaman alıcı gördüklerini ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin büyük çoğunluğunun akıllı tahtanın derslerde kullanımı konusunda olumlu görüş belirttikleri belirlenmiştir. Öğretmenlerin akıllı tahtalara karşı olumlu tutum geliştirdiklerini Elaziz (2008) ile Bulut ve Koçoğlu (2012) da çalışmalarında belirlemişlerdir. Diğer yandan, akıllı tahta hakkında öğretmenlerin belirttikleri problemlerin çoğunun öğretmenlerin bu konuda yeterince bilgilendirilmemelerinden ve ellerinde kullanıma uygun yazılım, program vb. olmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ayrıca, akıllı tahta kullanımı sırasında karşılaşılabilecek teknik aksaklıklar ve bunların çözümü konusunda yeterli bilgiye sahip olamamaları gibi durumlar, öğretmenlerin bu konudaki olumsuz ifadelerinin bir nedeni olabilir. 14

15 Okullardaki akıllı tahta sayısını artırmak, akıllı tahta kullanımının yaygınlaşması için doğru bir adım gibi görünebilir. Ancak en önemlisi akıllı tahtanın derslerde etkin kullanımına yönelik ciddi planlamaların ve ihtiyaç analizlerinin yapılması, eğitim ortamında kullanımda meydana çıkabilecek sorunlarla adaptasyon sürecinin bilinmesi problemlerin giderilmesine yönelik önemli bir ihtiyaçtır. Bu nedenle, bu konuda bundan sonra araştırma yapacak olan araştırmacıların bu problemlerin belirlenmesi ve çözümü yönünde yapıcı araştırmalar yürütmeleri gerekmektedir. Ülkemizde hemen hemen tüm eğitim kurumlarında yaygınlaşması ve kullanılmaya başlanması yönüyle bu teknolojinin belirtilen bu özelliklerinin tüm potansiyeli ile etkili bir şekilde kullanımı sağlanmalı ve en önemlisi de öğretmenlere bu teknolojinin nasıl, ne şekilde kullanılacağı bilgisi etkin ve yeterli şekilde öğretilmesi gerekmektedir. Bu araştırmada sadece ülkemizin belirli bir bölgesinde liselerde görev yapan belli sayıda öğretmenin görüşleri belirlenmiştir. Bu konudaki çalışmaların farklı öğretim düzeylerinde ve farklı alanlarda daha geniş örneklemler üzerinde yapılması, konu ile ilgili uygulamalar ve sorunlar hakkında daha geniş verilerin elde edilmesine ve daha yapıcı çözümlerin önerilmesine katkı sağlayacaktır. Akıllı tahtalar çok yeni bir teknoloji olduğu için bununla ilgili çalışmaların da ilerleyen zamanlarda daha da artarak yaygınlaşacağı düşünülmektedir. 15