İLERLEYEN YAŞLARA SAĞLIK HİZMETİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İLERLEYEN YAŞLARA SAĞLIK HİZMETİ"

Duygu Yıldırım
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İLERLEYEN YAŞLARA SAĞLIK HİZMETİ Prof. Dr. Mehmet Akif KARAN İÜ, İstanbul Tıp Fakültesi, Geriatri BD Türkiye Halk Sağlığı ve Kronik Hastalıklar Enstitüsü Sağlık ve Sigorta Yöneticileri Derneği 5. Ulusal Kongresi Antalya, 12 Mayıs 2017

2 Benzeri görülmemiş Etkisi fazla Toplumun yaşlanması Yaygın Sürekli

3 Tüm nüfusun artışı Mortalite azalması 65+ yaşındakilerin sayı ve oranı artıyor Doğum oranının azalması Tıbbi bakım ihtiyacı artışı

4 Survival curves for US population National Vital Statistics Reports, Vol. 62, No. 7. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics; Table 20. (Hazzard, 2017)

5 Yaşlanma hızı: 65 yaşın üzerindeki nüfus oranının %7 den %14 e çıktığı yıllar ve zaman aralığı (Kinsella K, Velkoff VA. An Aging World: 2001)

6 Yaşam beklentisi: 60, 65 ve 80 yaşında, WHO: Ageing. World Population Ageing (

7 Türkiye Nüfus İstatistikleri (2016, ADNKS) Erkek Kadın Toplam Toplam (%50,17) (%49, (%100) >65 yaş (%7,3) (%9,4) (%8,3) (Erişim: )

8 Türkiye Nüfus İstatistikleri (2013, Nüfus projeksiyonları) yaş yaş 85+ yaş Erkek Kadın Toplam (%45.7) (%41.9) (%31.2) (%54,3) (%58.1) (68.8) (%100) (%100) (%100) >100 yaş (Erişim: )

9 Yaşam beklentisi (ABD, 2009; yıl) ERKEK KADIN Tümü Beyaz Siyah Tümü Beyaz Siyah YAŞ Doğumda yaş yaş yaş Arias, E. United States Life Tables, National Vital Statistics Reports, National Center for Health Statistics; 2014.

10 Yaşa ve cinsiyete göre beklenen yaşam süresi (Türkiye, 2015)

Dünyada 60 yaş ve üzerin nüfusun gelişmişlik düzeyine göre dağılımı: 1950-2050 WHO: Ageing.

11 Dünyada 60 yaş ve üzerin nüfusun gelişmişlik düzeyine göre dağılımı: WHO: Ageing. World Population Ageing (

12 Küresel Gelişmiş ülkeler Yaşlanma sorunu Gelişmekte olan ülkeler Halk sağlığı

13 Yaşlılık hangi yaşta başlar? >60 >65 Ömrün son 2 dekadı Yaş nedir? Kronolojik yaş Biyolojik yaş Fonksiyonel yaş Sosyal yaş Dinsel yaş Etik yaş Kanuni yaş

14 Tanımlar Geriatrik hasta -akut ve/veya kronik hastalıklar (multipl patoloji) ve fiziksel, psikolojik, mental ve /veya sosyal fonksiyonlarda bunlarla ilişkili kısıtlılıklardan dolayı akut olarak bağımsızlığını kaybetme riski altında olan biyolojik olarak yaşlı bir hasta. Bağımsız olarak günlük yaşamını sürdürebilmek için temel aktiviteleri yapabilme becerisi risk altındadır, azalmıştır veya kaybetmiştir. Bağımsızlığını kısmen vetya tamamen kaybetmekten kaçınmak için rehabilitasyon, fiziksel, psikolojik ve/veya sosyal bakıma ihtiyacı artmıştır. Kırılgan yaşlı - fiziksel, mental, psikolojik ve/veya sosyal bozukluklar ve tekrarlayan hastalıklar nedeniyle günlük yaşam aktiviteleri kısıtlanmış yaşılardır. Bağımsızlıklarını ciddi düzeyde kısıtlayan çoklu patolojilerden muzdariptirler. Bu nedenle ciddi yardım ve/veya bakıma ihtiyaçları vardır ve komplikasyonlara duyarlıdırlar. Fonksiyonel durum - günlük yaşam aktivitelerini yerine getirebilme becerisi gibi global fonksiyonel düzeyi veya kas gücü veya immün fonksiyonlar gibi spesifik fonksiyonları tanımlayan genel bir anlamı ifade eder. (ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Geriatrics. Clinical Nutrition 2006;25: )

15 Geriatrik Sendromlar Her türlü hastalığın olumsuz sonucu için risk KIRILGANLIK (FRAIL Kriterleri) artışı Yorgunluk: 1 Dayanıklılık: 1 Ambulasyon: 1 Hastalıklar: 1 Kilo kaybı: 1 >3 puan KIRILGAN

16 Fiziksel sağlık Mental sağlık Fonksiyonel durum Sosyal ve ekonomik durum Çevresel özellikler

17 Günlük Yaşamda Fonksiyonellik (bağımlılık vs bağımsızlık) Temel Günlük Yaşam Aktiviteleri (ADL) Yemek yeme Giyinme Özbakım Banyo yapma Yürüme ve transfer Aletli Günlük Yaşam Aktiviteleri (IADL) İlaçlarını alma Parasal işlerin idamesi Toplu taşıma kullanma Yemek hazırlama Ev işleri Telefonla görüşme Alışveriş yapma İleri Günlük Yaşam Aktiviteleri (AADL) Mesleki işler Seyahat Gönüllü aktiviteler Yaratıcı aktiviteler Toplumsal aktiviteler Organizasyon aktiviteleri

18 Yaşlının özellikleri Mortalite artışı Kronik hastalıklar Multimorbidite/komorbidite Sağlık bakım ihtiyacının artışı Bağımlılık Ekonomik güçlükler Yalnızlık Kadın oranının fazlalığı

19 ÖLÜM SEBEBİ ÖLÜM SAYISI ÖLÜM ORANI (100,000 KİŞİDE) >65 YAŞINDAKİ ÖLÜMLERDE ORANI Kalp hastalıkları Malign neoplazmlar Kronik alt solunum hastalıkları Serebrovasküler hastalıklar Alzheimer hastalığı Diabetes mellitus İnfluenza ve pnömoni Nefrit, nefrotik sendrom ve böbrek hastalıkları İstemsiz kazalar Septisemi Diğer nedenler Toplam Hazzard s Geriatric Medicine and Gerontology, Seventh Edition, 2017

20 Yaşlılarda ölüm nedenleri (TUİK ölüm nedeni istatistikleri, 2015) Ölüm nedeni Oranı (%) Dolaşım sistemi hastalıkları 46.3 Tümöral hastalıklar 16.5 Solunum sistemi hastalıkları 13 Alzheimer hastalığı 4.3 Diğer 19,9

21 Age-specific death rates for leading cause of death in the older population, United States, 2010 (National Center for Health Statistics, 2014)

22 Yaşlılarda 4 yıllık mortaliteyi gösteren prognostik indeks Risk puanları toplamı 4-yıllık mortalite oranı 1-2 2% 3-6 7% % >10 53% Lee SJ, et al. JAMA. 2006;295(7):

23 Toplumda yaşayan yaşlılarda mortalite: Fonksiyonel değerlendirmenin önemi 608 yaşlı (60+ yaşında) toplumda yaşayan, ayaktan izlenen hastalar Ortalama yaş: 73.8±6.9 yıl %66.6% kadın Ortalama takip süresi: 40.4±25.3 ay Mortalite ile ilişkili faktörler (mortalite %17.8) İleri yaş (HR 1.10, 95% CI ; P < 0.001) Erkek cinsiyet (HR 1.68, 95% CI ; P = 0.01) Düşük GYA skoru (HR 1.22, 95% CI ; P < 0.001) Diyabet ve demans varlığı DM: HR 2.64, 95% CI , P < Demans: HR 1.51, 95% CI ; P < 0.05 Tufan A, et al: Geriatr Gerontology Int 2015;15(11):

24 >65 yaşında kronik hastalık sıklığı (2012, %, ABD) Hastalık Erkek Kadın Hipertansiyon Hiperlipidemi İskemik Kalp hastalığı Artrit Diabetes mellitus Kalp yetersizliği Kronik böbrek yetersizliği Depresyon KOAH Alzheimer hastalığı 9 13 Atrial fibrilasyon 9 7 Kanser 9 7 Osteoporoz 0 11 Astma 3 6 İnme 4 4 (Hazzzard, 2017; data from Medicare, 2012)

25 Türkiye de bilinen ve yeni tanı hipertansiyon sıklığı Known HT New HT Age I Satman, and TURDEP Study Group: TURDEP II, 2011

26 Satman I, et al and TURDEPII Study Group, Eur J Epidemiol. 2013; 28(2):

27 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

28 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

29 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

30 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

31 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

32 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

33 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

34 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

35 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

36 Türkiye Kronik Hastalıklar ve Risk Faktörlerinin Sıklığı Çalışması 2013 (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu)

37 Yaşlılarda sık rastlan sorunlar Polifarmasi Multimorbidite-komorbidite Kognitive bozukluklar ve depresyon Uriner ve fekal inkontinans Malnütrisyon Kronik ağrı Sarkopeni ve düşmeler Bası yaraları İhmal-İstismar Koruyucu hekimlik Terminal dönem sorunları Yaşlı sürücüler Kısa- ve uzun- dönem bakım, hospisler ve palyatif bakım Etik ve yasal konular

46 Disabilite: Sağlık Durumu ve Prognozun Göstergesi Cumulative probability of admission to a skilled-nursing facility and death for three basic activities of daily living groups. (Gill TM, Robison JT, et al. Ann Intern Med. 1998;128:96.)

47 Fonksiyonel durumda bozulma için risk faktörleri Kişisel risk faktörleri ve özellikler Fiziksel inaktivite Sigara içme Düşük veya yüksek VKİ, kilo kaybı Alkolizm İleri yaş Düşük sosyoekonomik düzey Polifarmasi Kendişni kötü hissetme Sosyal ilişkilerin azlığı Komorbidite Kronik hastalıklar Kardiyovasküler hastalıklar (HT, SVO, MI, AF, KKY, PDH) Osteoartrit Kalça kırığı DM KOAH Kanser Görme zorunu Depresyon Kognitif bozukluk Swenor B, Guralnik JM, Ferrucci L: Demography and Epidemiology. In Hazzard s Geriatric Medicine and Gerontology, 2017.

48 Reported chronic conditions responsible for self-reported activity limitation by age group. (National Center for Health cdc.gov/nchs/agingact.htm. )

49 Total life expectancy, active and disabled life expectancy at age 65 yrs. Lower education defined as less than 12 yrs of school. (Guralnik JM, et al. N Engl J Med. 1993;329:110)

50 Fiziksel direnç Periartiküler değişiklikler Eklem kıkırdak değişikliklerie Kas uzunluğu Yorgunluk İnaktivite Hareket kısıtlılığı Kontraktürler Motivasyon kaybı

51 Sarkopeni Kas kütlesi Kas gücü Endurans Mobilite Bağımlılık

52 İlerleyen yaşlara sağlık hizmeti Kim? Hekim İnterdisipliner ekip çalışması Nasıl? Eğitim Finans Nerede? Birinci-ikinci-üçüncü basamak Huzurevi-bakımevi; Evde bakım Geriatri Hastanesi; Hospis

53 Mimar Sinan ( ) Edirne Selimiye Camii (1575)

Benzer belgeler

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM

GERİATRİK HASTAYA YAKLAŞIM Demografik anlamda yaşlılığın sınırı 65 yaş olarak benimsenmektedir. 65-74 arası erken yaşlılık, 75-84 yaş arası yaşlılık, 85 yaş ve üzerindekiler ileri yaşlılık dönemidir. Yaşlanma