Prof.Dr. Erdem YEŞİLADA. Yeditepe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi

Transkript

1 Prof.Dr. Erdem YEŞİLADA Yeditepe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi

2 HER BİTKİDE YÜZLERCE BİLEŞEN BULUNMAKTADIR Her bileşenin fizyolojik etkileri vardır; Sağlığı koruyucu Tedavi edici Zararlı 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

3 VİTAMİNLER MİNERALLER BESİN SABİT YAĞLAR TEMEL AMİNO ASİTLER &PROTEINS KABUL EDİLEBİLİR LEZZET 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

4 İŞLEVSEL BESİNLER Sağlığa yararlı ve tedavi edici özellikte besinler 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

5 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

6 BESLENMEYİ DESTEKLEMEK ÜZERE BESİN ÖĞELERİ BAKIMINDAN ZENGİN AĞIZ YOLUYLA ALINAN ÜRÜNLER Besin öğeleri ; vitaminler, mineraller, bitki özütleri, amino asitler, enzimler vd. Uygulama şekli: tablet, kapsül, yumuşak jel, şurup, toz. TAKVİYE EDİCİ GIDALAR? BESİN DESTEKLERİ 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

7 NUTRASÖTİKLER Sağlığı korumak ya da tedavi amacıyla bir BESİNDE bulunan etkili bileşeni, besindeki miktarından ÇOK DAHA YÜKSEK MİKTARLARDA taşıyan tablet, kapsül, sıvı şekillerde ürünler 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

8 Bitki organları (yaprak, kabuk, vd.) Bitki özütleri Vitaminler Mineralller Probiyotikler: Lactobacillus,Bifidobacteria (yoğurt) Prebiyotikler Likopen: Domates Resveratrol: Üzüm çekirdeği özütü EGCG: Yeşil çay (Epigallokateşingallat) Protein/aminosit özütleri 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

9 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

10 BESİN İŞLEVSEL BESİN BESİN DESTEĞİ NUTRASÖTİK FİZYOLOJİK ETKİ (+) +++ PROFİLAKTİK (+) +++ TERAPÖTİK (+) + ++ DOZ/MİKTAR + + +(+) Gıda Mühendisliği Kongresi 10

11 Lezzeti ve/veya içerikleri besin olarak kullanılmaya uygun olmayan, Sağlığa yararlı olabilecek özellikte bitkiler ise; FİTOTERAPİ «Bitkilerle tedavi» 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

12 yüksek bitki türü. ~ tür; BESİN. ~ tür; HALK İLACI. Geri kalanı keşfedilmeyi bekliyor! 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

13 BİTKİ MATERYALİ DOĞRUDAN ÖZÜT TAZE KURUTULMUŞ EtOH Tentür/ ekstrefluid BESİN KABA PARÇALANMIŞ YAĞ Oleat LAPA ÇAY USARE İNCE ÖĞÜTÜLMÜŞ H 2 O Aseton Standard kuru özüt STANDART TOZ Ampul Merhem Kapsül/tbl Çözünen çay 13

14 TIBBİ ÇAY FİTOTERAPÖTİK FİTOFARMASÖTİK 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

15 2010: Tüketici Sağlık Ürünleri Talepleri: Stress: 32% Uyku sorunları: 30% Soğuk algınlığı/grip: 28% Yorgunluk/Enerji desteği: 29% Sindirim sorunları: 24% Obezite: 24% Kaynak: Health Focus International. Not: 32 ülkede tüketicilerin ortalamasıdır. 15 E. Yeşilada

16 BESİN DESTEKLERİ GEREKLİ Mİ? Tükettiğiniz ürünlerin içerisindeki temel besleyici öğeler günlük ihtiyaçlarınızı karşılayabilecek seviyede mi? E. Yeşilada 16

17 Likopen domateste kuvvetli antioksidan bileşen İçerisinde likopen ne kadar var? E. Yeşilada 17

18 Ketçap ile tedavi! E. Yeşilada 18

19 İçerisinde C vitamini miktarı ne kadar? E. Yeşilada 19

20 Resveratrol Resveratrol kuvvetli antioksidan etkili bir fitoaleksin İnsan ömrünü uzatıcı, Kalp-damar engellenmesi ve tedavisinde Arterioskleroz Yüksek tansiyon Kanserin önlenmesi 20

21 Her şarap resveratrol içermez Resveratrol taşıyor mu? Yeterli miktar resveratrol alabilmek için ne kadar şarap içmeliyim? Günlük 1000 mg resveratrol için 667 şişe şarap içmek gerekir. İçerisindeki alkolün olumsuz etkileri! ÜZÜM ÇEKİRDEĞİ RESVERATROL İÇERMEZ E. Yeşilada 21

22 Omega-3 uzun ve sağlıklı yaşamın kaynağı mı? C 20 /5 (=) eikozapentaenoik asit (EPA) C 22 /6 (=) dokozahekzaenoik asit (DHA) Kalp-damar işlevleri Hipertrigliseridemi Hipertansiyon Romatoit artrit Ülseratif kolit Kanserler (kolon, prostat) Göz sağlığı Beyin işlevleri E. Yeşilada 22

23 Balıklar OMEGA-3 kaynağı mı? Soğuk deniz balıklarının yedikleri mikroskobik planktonlar Omega- 3 kaynağıdır E. Yeşilada 23

24 Balıkta Omega-3 oranı değişken Cinsi, Yaşadığı ortam, Denizin ısısı, Derinlik vb. koşullara göre farklılık gösteriyor. Derin ve soğuk denizlerde yaşayan balıklarda (somon, uskumru, tuna) yüksek oranda; Atlantik Okyanusu balıkları >Büyük Okyanusa göre daha yüksek E. Yeşilada 24

25 EPA/DHA oranı önemli (g/100 g balık eti) (Yunanistan) Sardalya (1,18/2,76) Küpes (0.37/1,99) Uskumru (1,1/1,52) Levrek (1,23/1,46) Alabalık (1,0/1,24) Berlam (0,26/0,45) Okyanus balıkları Morina (14,56/33,01) Somon (6,64/10,01) E. Yeşilada (kültür) 25

26 Omega-3/omega-6 oranı Kültür balıklarında: 1,01/3,67 Doğal deniz balıkları: 6,80/19,0 E. Yeşilada 26

27 Hazırlama veya Pişirme şekline göre değişen bileşim E. Yeşilada 27

28 Yağsız balık eti (morina) Yağlı balık eti (somon) Sızma zeytin yağı veya ayçiçek yağı içerisinde kızartıldığında yağsız etin omega-6/omega-3 oranı büyük oranda değişir. E. Yeşilada 28

29 Pişirme şekli etkinliğini değiştirebilir Sarımsak; allisin E. Yeşilada 29

30 ÇAĞDAŞ İLAÇ 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

31 İlaç nedir? Hastalıkların tedavisi, hafifletilmesi, teşhisi veya önlenmesi amacıyla kullanılan madde veya maddeler karışımı Food and Drug Administration (FDA) ve European Medicines 8.Gıda Mühendisliği Kongresi Evaluation Agency (EMEA) [2001/83/EC] tanımı:

32 ÇAĞDAŞ İLAÇ Etki şekli bilinmeli: Kabul edilebilir güvenilirlik: Minimum yan/advers etki, kontrendikasyon, Standardizasyon; Tekrarlanabilir fizyolojik cevap için koşuldur Analitik, farmako-toksikolojik Biyoyararlanım/Farmakokinetik/Farmakodinamik; Stabilite: Belirtilen raf ömrü boyunca dayanıklı Farmasötik şekilde; Kolay ve etkin kullanım

33 Ham/işlenmiş; Bitkisel İlaç WHO Tanımı: Bitki organları, Bitkisel ekstreler, Bitkisel eksudalar (lateks, uçucu yağ, sabit yağ, reçine, zamk,vb.)

34 Bitkiden elde edilen etken maddeler BİTKİSEL İLAÇ DEĞİL Efedrin, atropin, rezerpin, pilokarpin, morfin, kodein, kafein, papaverin, kinin, kinidin, vd. İLAÇ OLARAK DEĞERLENDİRİLİR [European Council Directive 65/65 EEC 4 No.8 a) ii ( )] 8.Gıda Mühendisliği Kongresi 34

35 Çağdaş Bitkisel ilaç nasıl olmalı? 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

36 Çağdaş Bitkisel İlaç (EMA) BİTKİSEL ya da SENTETİK AYIRIMI OLMADAN Standardize dozaj formları Toksiko-farmakolojik standardizasyon Analitik Standardizasyon İçerik analizi/validasyonu Deneysel Raf ömrü analizi 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

37 DOĞAL ÜRÜNLERDE «ÇAĞDAŞ İLAÇ KALİTESİ» SAĞLANABİLİR Mİ? 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

38 Sağlıklı ve güvenilir bitkisel ürün bulabiliyor muyuz? E. Yeşilada 38

39

40 Temiz, güvenilir, taze mi? 40 E. Yeşilada Kaç kişi elledi? Açıkta mı kurutuldu? Böcekkemirgen atıkları var mı?

41 Hangi koşullarda Ne kadar güvenli? hazırlandı? Nasıl saklanıyor? Depoda hangi koşullarda saklanıyor? Hangi yılın ürünü? Taze mi? Kaç yıllık?

42 Doğru bitki materyali mi? Papatya çiçekleri: Güvenilir spazm giderici, yatıştırıcı, iltihap giderici, vd. Matricaria, Bellis, Anthemis, Chaemamelum, Tanacetum, Crysanthemum, Tripleuspermum, Senecio,

43 Tanacetum parthenium: Gümüşdüğme Chrysanthemum sp: Krizantem Senecio sp.: Kanarya otu Hangisi gerçek papatya? Bellis perennis: Koyungözü Matricaria recutita: Mayıs papatyası

44 Etkili bileşenleri yeterli miktarda taşıyor mu? Bitkilerin kimyasal bileşiminde farklılıklar görülebilir; Genetik Faktörler Coğrafik Faktörler Çevresel Faktörler Tarımsal Faktörler Üretim Teknolojisi Faktörleri

45 Coğrafik faktörler; İklim, Nem, Yağış miktarı Güneşli süreç

46 Tarımsal faktörler: Toprak koşulları Toplama zamanı/günün saati Bitkinin gelişim süreci

47 Üretim teknolojisi işlenme şekli saklama koşulları

48 Mikrobiyolojik bulaşma Materyaller mikrobiyolojik olarak güvenli mi? Sınır değeri (EU): aerobik bakteri. PATOJENİK m/o BULUNMAMALI; Enterobacter, Enterococcus, Clostridium, Pseudomonas, Shigella, Streptococcus,vd. Endotoksin ve mikotoksinler (Aflatoksinler): TAŞIMAMALI 48

49 Çevresel bulaşıcı lar bakımından güvenli mi? Tarım ilacı kalıntısı: Pestisit Fumigant Sınır değerler arasında olup olmadığı kontrol edilmeli Yasaklanan pestisitlerin bulunup bulunmadığı kontrol edilmeli

50 Çevresel kontaminant lar bakımından güvenli mi? Ağır metal kirliliği Vücutta birikerek organ hasarına yol açar; Kadmiyum; Civa; Kirlilik kaynakları: Egzos gazları, Kurşun; Bakır; Yetiştiği çevredeki sanayi atıkları, İşlemede kullanılan kaplar (bakır kaplar, vd.) RADYASYON 50

51 İlaç şekline dönüştürülmüş ürünler

52 Farmasötik formülasyon İlaç şekillerinde sunulması güvenilir ve etkin olduğu anlamına gelir mi? 8.Gıda Mühendisliği Kongresi

53 Güvenilirlik kanıtı nedir? Güzel ambalaj? Firma güvenilirliği? Sunulan belgeler? Satın alınan yer?

54 Nasıl üretilmiş?

55 Beyanlar doğru mu? Kim/hangikurum tarafından kontrol ediliyor?

56 Satın alınan yer?

57 E. Yeşilada 57

58 Etken madde(ler) derişimi yeterli mi? Tasarlanan formülasyonda etkili madde(ler)nin etkinliğini koruyor mu? Bitmiş ürün analizi Raf ömrü (Stabilite testi)

59 ETKİN Standardizasyon vb. KURUMSAL DENETİM SAĞLANMALI Her birim miktarı (1 tablet, 1 kaşık şurup, vd.) ile aynı fizyolojik cevap alınabilmeli.

60 Hipokrat (MÖ ) Besinler ilacınız; ilacınız besininiz olsun 60