m a l i Ç Ö Z Ü M 139 S M M M O Yay n Organ

Transkript

1 m a l i Ç Ö Z Ü M 139! 1. GENEL B LG Dursun Ali TURANLI * nflaat ifllerinin tan mlanmas hem muhasebe hem de vergi aç s ndan önem tafl maktad r. nflaat n türüne göre farkl muhasebelefltirme ve vergilendirme esaslar geçerli olmaktad r. nflaat iflleri muhasebe ve vergilendirme aç s ndan iki ana grupta toplanabilir. Bunlardan bir tanesi; nflaat Taahhüt iflleri, genelde resmi dairelerce ihale usülüne göre verilen ve yapt r lan ifller olarak düflünülmektedir. Bu ifller baflkas nam ve hesab na yap lan inflaat iflleridir. nflaat iflleri baflkas n n nam ve hesab na üstlenilebilir müteahhit flirket karfl tarafa varl n inflas n taahhüt eder. fiirket varl n infla edilmesi ile ilgili hizmette bulunur. nfla edilen varl k ifl sahibine aittir.fiirketin katland giderler iflletmenin hizmet üretimi ile ilgili maliyetidir. Elde etti i gelirler ise hakedifl tutarlar n oluflturur. Taahhüt ifllerini y l içinde bafllay p bitenler ve y llara sari olmak üzere bölümlenmesi mümkündür. Bir di er inflaat türü Özel inflaat iflleridir. Bunlar kendi nam ve hesab na yap - lan inflaat iflleridir. fiirketlerin kendi kullan m için yada satmak amac yla infla ettikleri inflaat türleridir. Bu inflaat türünü de ikiye ay rabiliriz, bunlardan bir tanesi müteahhit flirket taraf ndan arsa sat n al narak üzerinde bina yap l p daha sonra ba ms z bölümler halinde sat lmas yöntemidir. * Yeminli Mal Müflavir Ha k e m s i z Y a z l a r

2 140 m a l i Ç Ö Z Ü M nflaat ifllerinde bir di er yöntem "kat karfl l olarak" arsan n müteahhit taraf ndan al narak, ba ms z bölümler halinde infla edilerek sat lmas d r. Piyasada yayg n olarak görülen bir inflaat türüdür. Müteahhit kat karfl l olarak alm fl bulundu u arsay, inflaat mukavelesi gere i bir k sm n arsaya karfl l k, arsa sahibine ba ms z bölümler infla edip vermeyi vaat ederek yap lan inflaatlard r. Katma De er Vergisi ve di er ilgili mevzuat do rultusunda Müteahhitlerin arsa karfl l nda arsa sahibine inflaat mukaveleleri gere i infla edip verdi i bu ba ms z bölümlerin katma de er vergisinin konusuna girip girmeyece i konusunun incelenmesidir. 2. MÜTEAHH D N KAT KARfiILI I SATIfi VAAD SÖZLEfiMES GERE ARSA SAH B NE VERD BA IMSIZ BÖLÜMLERLER N KDV NE TABI OLUP OLMADI I LE LG L GEL R DARES N N GÖRÜfiÜ Maliye Bakanl arsa pay karfl l nda arsas n n üzerinde yap lacak binada baz bölümlerin arsa sahibine verilmesi fleklindeki kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca verilen ba- ms z bölümlerin tarih ve say l resmi gazetede yay nlanan 30 seri no.lu KDV genel tebli inde kat karfl l inflaat ifllerinin KDV karfl s ndaki durumuna iliflkin görüflünü belirtmifltir. Maliye Bakanl n n 30 seri no.lu KDV genel tebli inde kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin KDV karfl s ndaki durumuna iliflkin görüflü afla daki gibidir. arsa karfl l inflaat iflleri trampa olarak de erlendirilmekte, arsa karfl l inflaat ifllerinde arsa sahibinin müteahhide arsa, müteahhidin ise arsaya karfl l k olmak üzere arsa sahibine konut veya iflyeri teslimi olmak üzere iki ayr teslimin bulundu u belirtilmektedir. Tebli de yap lan aç klamalara göre, arsan n bir iktisadi iflletmenin aktifine kay tl olmas ya da arsa sahibinin arsa al m-sat m n mutad ve sürekli bir faaliyet olarak sürdürmesi halinde, konut veya iflyeri karfl l müteahhide yap lan arsa teslimi KDV ye tabi olacakt r. Vergiyi do uran olay ise; arsan n bafllang çta müteahhide devri di- er bir ifade ile teslimin tapu siciline tescille birlikte yap lmas halinde tescil an nda, teslimin tapu siciline tescilden önce ya da sonra olmas veya arsan n arsa sahibinin uhdesinde kalmas ve yap lan sözleflmeyle birlikte müteahhide teslimi halinde, teslim an nda meydana gelmektedir Arsa sahibinin gerçek usulde vergi mükellefiyetini gerektirmeyecek fle- H a ke m s i z Y a z l a r

3 m a l i Ç Ö Z Ü M 141 kilde ar zi bir faaliyet olarak arsan n konut ve/veya iflyeri karfl l nda müteahhide teslimi ise KDV nin konusuna girmemektedir. Ancak, müteahhitler taraf ndan arsa sahibine arsan n karfl l olarak yap lan konut ve iflyeri teslimleri ise KDV ye tabi bulunmakta, net alan 150 m2 nin alt ndaki konut teslimlerinde % 1, 150 m2 nin üzerindeki konutlar ile iflyeri teslimlerinde ise % 18 oran nda KDV hesaplanmas gerekmektedir. (TOLU, (2007), 203) 3. MÜTEAHH D N KAT KARfiILI I SATIfi VAAD SÖZLEfiMES GERE ARSA SAH B NE VERD BA IMSIZ BÖLÜMLERLER N KDV NE TABI OLUP OLMADI I LE LG L DANIfiTAY IN GÖRÜfiÜ Müteahhidin "kat karfl l sat fl vaadi sözleflmesi" gere i arsaya karfl l k arsa sahibine verdi i ba ms z bölümlerin trampa niteli inde olup olmad konusunda Dan fltay' n 1975 tarihinde verdi i bir karar afla daki gibidir. Dan fltay karar n n verildi i dönemde KDV yürürlükte bulunmamakta idi "Vergi alaca n do uran, devir, temlik ve trampa ifllerinin tamamlanmas, tapuya tescil ile gerçekleflir. Arsa sahibi ile müteahhit aras nda her hangi bir devir ifllemi söz konusu olmaks z n, bir kaç daire ve dükkana isabet eden arsa pay n n arsa sahibi üzerinde b rak larak, geri kalan k sm n müteahhit ad na üçüncü kiflilere sat lmas nda trampan n varl kabul edilemez." (Dan fltay 9. Daire E.1974 / 2494 K /1349) Dan fltay' n 1990 tarihinde konuyla ilgili verdi i bir baflka karar flöyledir: "3065 say l katma de er vergisi kanununun 'Verginin konusunu teflkil eden ifllemler' bafll alt nda düzenlenen 1 / 1'inci maddesinde ticari, s nai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yap lan teslim ve hizmetler Katma De er Vergisi kapsam nda say lm flt r. Arsa teslimi karfl l nda daire al nmas ise, birbirinden ayr lmas mümkün olmayan çok ifllem niteli inde olup, bu ifllemin arsas n kat karfl l - nda müteahhide teslim eden arsa sahibi yönünde ticari bir muamele olmay p arsan n de erlendirilmesi amac na yönelik bulundu unun kabulü gerekir. Bu muamelenin trampa niteli inde bulunmad Dan fltay' n süregelen içtihatlar ndand r. Bu itibarla müteahhidin arsa karfl - l infla etti i ba ms z bölümlerden bir k sm n n arsa sahiplerine tesliminin Katma De er Vergisi'ne tabi tutulmas olana yoktur. (Dan fltay 7. Daire Tarih ve E /1359 K.1990 / 1518) Dan fltay' n 1990 tarihinde konuyla ilgili verdi i di er bir karari flöyledir H a ke m siz Y a z l a r

4 142 m a l i Ç Ö Z Ü M Arsa karfl l infla edilen dairelerin bir k sm n n müteahhit taraf ndan arsa sahiplerine verilmesinin, trampa muamelesi olmad ; arsan n sahiplerince de erlendirilmesi oldu- u; bu yüzden, KDV ne tabi bulunmad. (Dan fltay 7. E /6350 K.1991 / 2477 ) Dan fltay' n 1992 tarihinde konuyla ilgili verdi i bir baflka karar, Arsa karfl - l daire al nmas iflleminin arsa sahibi yönünden ticari muamele de il,arsan n de erlendirilmesi amac na yönelik trampa niteli i sebebiyle KDV ne tabii olamayaca. (Dan fltay 7. Daire E /754 K.1994 / 1069) Dan fltay, bugüne kadar verdi i kararlarda konuyu Gelir daresi uygulamas - n n tam aksi yönünde de erlendirmifl, arsa karfl l inflaat ifllerinin arsa sahibinin gerçek kifli olmas halinde, olay n arsan n de erlendirilmesine yönelik bir ifl oldu u, trampa olarak de erlendirilemeyece i ve KDV ye tabi tutulamayaca d o r u l t u s u n d a kararlar vermifltir. Son kararlar da bu do rultuda olup, bu konudaki Kararlar istikrar kazanmaya bafllam flt r. Dan fltay n konuya iliflkin olarak verdi i son kararlar n n özetleri afla daki gibidir. nflaat yap lmas kofluluyla müteahhide b rak lan arsan n her türlü tasarruf hakk ve mülkiyeti devredilmeyip, inflaat yap lmak üzere müteahhide terk edildi inden, ba ms z bölümler karfl l inflaat yap lmak üzere müteahhide b rak lan arsan n trampa niteli inde bir ticari faaliyet olarak kabul edilmesi mümkün de ildir. Dolay s yla, arsan n müteahhidin kullan m na terk edilmesi iflleminin arsan n de erlendirilmesine yönelik bir tasarruf oldu unun kabulü gerekece inden, bu ifllemin trampa niteli- inde bir ifllem gibi de erlendirilerek KDV ye tabi tutulmas mümkün bul u n m a m a k t a d r. (Dan fltay 9. Daire Tarih ve E / 2439 K.2007 /468 ) Arsa karfl l bina inflaatlar nda arsa sahiplerine yap lan ifl yeri teslimleri KDV ye tabi de ildir. (Dan fltay 7. Daire Tarih ve E / 1251 K.2004 / 1251 ) Dan fltay n konu ile ilgili verdi i di- er kararlar ndan baz lar n n özetleri afla daki gibidir. Borçlar Kanunu nun 182. maddesinde, sat m bir akittir ki onunla sat c, sat lan mal al c n n iltizam etti i semeni mukabilinde al c ya teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder. hükmü yer alm flt r. Tafl n r ve tafl nmaz mallar n sat fl nda, sat c mal n al c ya bir (Semen) karfl l - nda teslim eder. Semen veya bedel dedi imiz fley, sat m akdinde parad r. Arsa karfl l nda kat al m nd a 142 H a ke m s i z Y a z l a r

5 m a l i Ç Ö Z Ü M 143 ise, tafl nmaz n (arsa veya kat) para karfl l nda sat fl söz konusu de ildir. Öte yandan, ayn Kanunun 232. maddesinde, sat m hükümlerinin, trampada da tatbik olunaca, flöyle ki, trampa edenlerden herbirinin ifas n taahhüt etti i fleye göre al c hükmünde tutulaca hükme ba lanm flt r. Trampada, bir mal, baflka bir mal ile de ifltirilmektedir. Sat m akdine iliflkin hükümler k - yas yoluyla trampada da uygulanmakta olup; trampada, taraflar aras nda mallar n mübadelesi gerekli ve yeterlidir. Bu mübadele s - ras nda mübadeleye konu mallar n niteliklerinde bir de ifliklik olmamaktad r. Oysa, bir kiflinin arsas karfl l nda kat sahibi olmas nda durum tamamen baflkad r. Üzerine inflaat (bina) yap lan arsan n mülkiyeti, bafllang çta tamamen arsa sahibine ait olsa dahi, müteahhitle yap lan sözleflme uyar nca ve Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerine göre inflaata bafllan rken arsa paylara bölünmekte, müflterek mülkiyete esas bu paylara, inflaat yapma ve kat mülkiyeti tesis etme borcu (kat irtifak ) ba lanmaktad r. nflaat tamamland ktan sonra da, o ba ms z bölümlere ait arsa paylar, ba ms z bölümlere ba l olarak devam etmekte, ana gayrimenkulün ortak say - lan yerlerinde, kat malikleri müfltereken tasarrufta bulunabilmektedir. O halde, arsa sahibinin arsas üzerindeki mülkiyeti kiflisel olmaktan ç kmakta, kendisine intikal eden katlara ba l olarak, müflterek mülkiyet hükümlerine göre, arsa pay oran nda, di er kat malikleri ile paydafl durumuna girmektedir. Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerinin uygulanmas n gerektiren ve hukuki statüsü tamamen de iflik olan bu durumun trampa hükümleri ile ilgilendirilmesi düflünülemez. Bütün bu aç klamalardan anlafl lmaktad r ki, bir kiflinin kat edinme karfl l nda arsas n müteahhide vermesi ve infla edilen binadan kat sahibi olmas olay, hukuki aç dan bir çok ifllemi içeren ve arsan n de- erlendirilmesi amac na yönelik, Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerinin uygulanmas n da gerektiren, tamamen kendine özgü (sui generis) bir hukuki muamele olarak nitelendirilebilir. Varsay ma ve benzetmeye dayan larak yap lan bir vergilendirme ise, verginin kanunilik ilkesi ile ba daflmaz. Bu durumda yükümlü adi ortakl k taraf ndan arsa karfl l infla edilen binadan arsa sahibine yap lan ba- ms z bölümlerin teslimlerini katma de er vergisine tabi tutma olana bulunmam a k t a d r. (Dan fltay 11. Daire Tarih ve E / 3352 K.1998 / 768 ) H a ke m siz Y a z l a r

6 144 m a l i Ç Ö Z Ü M Arsa karfl l olarak infla edilen ve arsa sahiplerine verilen net alan 150 m2 nin üzerindeki konutlar, KDV nin konusuna girmedi inden, KDV ye tabi olmayacakt r. (Dan fltay 11. Daire Tarih ve E / 2144 K.1999 / 617 ) Arsa karfl l nda daire ve iflyeri al nmas ifllemi arsa sahibi yönünden ticari muamele de il, arsan n de erlendirilmesi amac na yönelik oldu undan ve trampa niteli i tafl mad ndan, KDV ye tabi tutulamayacakt r. ( D a- n fltay 9. Daire Tarih ve E / 358 K.1994 / 1064 ) Arsa pay karfl l nda arsas n n üzerinde yap lacak binada baz bölümlerin arsa sahibine verilmesi fleklindeki kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin Dan fltay in yukar daki görülen kararlar n da KDV ne tab olamayaca yönündedir. Ancak Dan fltay n yukar daki kararlar n n aks yönde yan arsa pay karfl l nda arsas n n üzerinde yap lacak binada baz bölümlerin arsa sahibine verilmesi fleklindeki kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin KDV ne tab olaca yönünde geçmifl y llarda kararlar n n bulundu u bilinmektedir. 4. SONUÇ VE ÖNER LER Konu ile ilgili Maliye Bakanl ve Dan fltay in görüflleri tamamen birbirinden farkl d r. Maliye Bakanl arsa pay karfl l nda arsas n n üzerinde yap lacak binada baz bölümlerin arsa sahibine verilmesi fleklindeki kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin 30 seri no.lu KDV genel tebli ine göre KDV sine tabi oldu u yönünde görüflünü sürdürmektedir. Dan fltay ise konu ile ilgili olarak "Vergi alaca n do uran, devir, temlik ve trampa ifllerinin tamamlanmas, tapuya tescil ile gerçekleflir. Trampa tapu da iki ayr kifli ad na tescilli bulunan gayri menkullerin yine tapu da sahiplerinin karfl l kl olarak de iflmesidir. Arsa sahibi ile müteahhit aras nda her hangi bir devir ifllemi söz konusu olmaks z n, bir kaç daire ve dükkana isabet eden arsa pay n n arsa sahibi üzerinde b rak larak, geri kalan k sm n müteahhit ad na üçüncü kiflilere sat lmas nda trampan n varl kabul edilemez. denilerek, kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin KDV sine tabi olmad yönünde kararlar vermektedir. Dan fltay n kat karfl l sat fl vaadi H a ke m s i z Y a z l a r

7 m a l i Ç Ö Z Ü M 145 sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin KDV sine tabi olmad yönünde kararlar istikrar kazanmaya bafllam flt r. Ancak Dan fltay n aks yönde kararlar - n n oldu u da bilinmektedir. Kat karfl l sat fl vaadi sözleflmeleri uyar nca arsa sahibine verilen ba ms z bölümlerin KDV sine tabi olup olmad konusunda Maliye Bakanl - ve Dan fltay in görüflleri tamamen farkl d r. Bu görüfl ayr l bu flekilde devam edece e benzemektedir. Mükellef ile gelir idaresinin karfl karfl ya gelmemesi ve yarg n n yükünün azalt lmas na katk da bulunulmas bak - m ndan, Konu ile ilgili yasal bir düzenleme yap larak, uygulamada ortaya ç kan bu sorunlar n giderilmesinde yarar vard r. KAYNAKÇA Dan fltay 9. Daire Tarih ve E / 358 K.1994 / 1064 say l karar Dan fltay 11. Daire Tarih ve E / 2144 K.1999 / 617 say l karar Dan fltay 11. Daire Tarih ve E / 3352 K.1998 / 768 say l karar Dan fltay 7. Daire Tarih ve E / 1251 K.2004 / 1251 say l karar Dan fltay 9. Daire Tarih ve E / 2439 K.2007 /468 say l karar Dan fltay 7. Daire Tarih ve E /1359 K.1990 / 1518 say l karar Dan fltay 7. Daire E /754 K.1994 / 1069 say l bir di er karar Dan fltay 7. E /6350 K.1991 / 2477 say l bir baflka karar Dan fltay 9. Daire E.1974 / 2494 K /1349 say l karar TOLU, Abdullah (2007) Arsa Karfl l nflaat fllerinde Arsa Sahibine Yap lan Konut Ve flyeri Teslimlerinde KDV Yaklafl m.172 (2007) : 203 H a ke m siz Y a z l a r

8 146