BELEDİYELERİN MALİ YAPISI VE BÜTÇELEME SÜRECİ

Transkript

1 BELEDİYELERİN MALİ YAPISI VE BÜTÇELEME SÜRECİ Ahmet AKTAŞ Sayıştay Denetçisi 1. GİRİŞ Günümüzde Türkiye de kentlerde yaşayan nüfusun artması kentsel altyapı hizmetlerine olan talebin artmasına sebep olmuş ve sunulan hizmetlerin niteliklerinin yükselmesini zorunlu hale getirmiştir. Belediyelerin kentsel alt yapı hizmetlerini ve diğer görevlerini yerine getirebilmeleri ve kentleri daha yaşanır kılmaları için mali yapılarının sağlam olması ve merkezi idare ile belediyeler arasında dengeli bir görev dağılımının ve buna uygun bir gelir bölüşümünün sağlanması gerekmektedir. Mahalli ihtiyaçların gün geçtikçe öneminin artması dolayısıyla yerel yönetim sisteminin en önemli parçası olan belediyelerin mali yapısı, beldeye sunulan hizmetlerin kalitesini ve miktarını belirleyen en önemli unsur olmuştur. Bu sebepten ötürü Türkiye de son yıllarda Kamu Yönetimindeki yeniden yapılandırma çerçevesinde belediyelerin mali yapılarının sağlamlaştırılması ve bütçe sisteminin sağlıklı olarak işletilmesine ilişkin çalışmalar yapılarak birçok düzenleme gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda; Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, Belediye Kanunu, Büyükşehir Belediyesi Kanunu, İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği olmak üzere belediyelere ilişkin temel düzenlemeler yürürlüğe konulmuştur. Bu çalışmanın ilk bölümünde yukarıda belirtilen mevzuat çerçevesinde Belediyelerin mali yapısı; gelirleri, giderleri, borçlanma usulleri ve bütçeleme teknikleri olmak üzere dört başlıkta incelenecektir. Sonraki bölümde ise özellikle son yasal düzenlemeler ışığında belediyelerde bütçeleme süreci incelenecektir. 2. BELEDİYELERİN MALİ YAPISI Belediyelerin mali yapısının ortaya konması; gelir kaynaklarının, harcamalarının, borçlanma usullerinin, bütçeleme tekniklerinin ve bu hususların birlikte değerlendirilmesini gerektirmektedir. 92 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

2 Ahmet AKTAŞ 1.1 BELEDİYELERİN GELİRLERİ Belediyelerin gelirleri 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nda düzenlenmiş ve 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 59 uncu maddesinde sayılmıştır. Bu maddeye göre belediye gelirleri, türlerine göre bir tasnife tabi tutulmayarak ana başlıklar halinde belirtilmiştir. Buna göre belediyelerin gelirleri şunlardır: a) Kanunlarla gösterilen belediye vergi, resim, harç ve katılma payları. b) Genel bütçe vergi gelirlerinden ayrılan pay. c) Genel ve özel bütçeli idarelerden yapılacak ödemeler. d) Taşınır ve taşınmaz malların kira, satış ve başka suretle değerlendirilmesinden elde edilecek gelirler. e) Belediye Meclisi tarafından belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretler. f) Faiz ve ceza gelirleri. g) Bağışlar. h) Her türlü girişim, iştirak ve faaliyetler karşılığı sağlanacak gelirler. i) Diğer gelirler. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nde belirtildiği üzere belediye gelir bütçesi sadece ekonomik yönden sınıflandırmaya ve kodlamaya tabi tutulmuştur. Buna göre belediye gelirleri; 01 Vergi Gelirleri 02 Vergi Dışı Gelirler 03 Sermaye Gelirleri 04 Alınan Bağışlar ve Yardımlar 05 Alacaklardan Tahsilatlar 06 Ret ve İadeler (-) şeklinde birinci düzey itibariyle ekonomik sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Yukarıdaki tasnif çerçevesinde, belediyelerin gelirlerini finansman kaynaklarına göre Vergi Gelirleri ve Vergi Dışı Gelirler olmak üzere iki kategoride incelemek mümkündür VERGİ GELİRLERİ Belediyelerin en önemli gelir kaynağı vergilerdir. Belediyeler bazen vergileri doğrudan toplarken bazen de belirli vergi gelirlerinden pay alırlar. Bu açıklamalar ışığında vergi gelirlerini Belediyelerce Toplanan Vergi Gelirleri ve Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Ayrılan Paylar olarak ikiye ayırabiliriz Belediyelerce Toplanan Vergi Gelirleri Öz gelirler olarak da nitelendirebileceğimiz bu gelirler, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu na ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu na dayanmaktadır sayılı Belediye Gelirleri Kanunu na göre toplanan vergi gelirleri şunlardır. a. İlan ve Reklam Vergisi b. Eğlence Vergisi c. Haberleşme Vergisi d. Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi e. Yangın Sigorta Vergisi f. Çevre Temizlik Vergisi 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu na göre toplanan vergi gelirleri; Türkiye sınırlan içinde bulunan binalar ile arazi ve arsalar üzerinden alınan bu vergi, 1985 yılına kadar merkezi yönetim vergisi iken 3239 sayılı kanunla genel bütçe gelirleri kapsamından çıkarılarak, yerel yönetim gelirlerine dahil edilmiştir. Belediye Kanunu nda belirtildiği üzere Büyükşehir belediyelerinde büyükşehir sınırları ve mücavir alanları içinde belediyelerince tahsil edilen emlak vergisi tutarının tamamı ilgili ilçe ve ilk kademe belediyeleri tarafından alınır. Bunlardan büyükşehir belediyesine veya özel idareye ayrıca pay kesilmez Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Ayrılan Paylar 5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun da belirtildiği üzere Genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının; yüzde 2,85 i büyükşehir dışındaki belediyelere, yüzde 2,50 si büyükşehir ilçe belediyelerine verilmektedir. Ayrılan belediye payının; yüzde 80 lik kısmı belediyelerin nüfusuna ve yüzde 20 lik kısmı gelişmişlik endeksine göre İller Bankası tarafından belediyelere dağıtılır. Ayrılan büyükşehir ilçe belediyeleri payı, nüfus esasına göre dağıtılır. Hesaplanan tutardan yüzde 30 luk büyükşehir belediyesi payı ayrıldıktan sonra ka- 93 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

3 Belediyelerin Mali Yapısı ve Bütçeleme Süreci lan miktar büyükşehir ilçe belediyelerinin hesabına İller Bankası tarafından aktarılır. Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 5 i ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan payların yüzde 30 u büyükşehir belediye payı olarak ayrılır. Ayrılan büyükşehir belediye payının; yüzde 70 i doğrudan ilgili büyükşehir belediyesi hesabına aktarılır. Kalan yüzde 30 luk kısmı ise büyükşehir belediyeleri arasında nüfus esasına göre dağıtılır. Paylar, Maliye Bakanlığı tarafından aylık olarak hesaplanır. Maliye Bakanlığı büyükşehir belediye paylarını paylaştırarak belediyelere doğrudan aktarır. Bakanlar Kurulu, bu maddede belirtilen oranları iki katına kadar artırmaya veya kanuni haddine kadar indirmeye yetkilidir VERGİ DIŞI GELİRLER 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nda öngörülen belediye gelirlerini vergiler dışında şunlardır Harçlar Belediye Gelirleri Kanunu kapsamında belediyelerin tahsile yetkili olduğu harçlar Belediye Gelirleri Kanununun ikinci kısmında düzenlenmiştir. Bu harçlar şunlardır: a. İşgal harcı b. Tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı c. Kaynak suları harcı d. Tellallık harcı e. Hayvan kesimi, muayene ve denetleme harcı f. Ölçü ve tartı aletleri muayene harcı g. Bina inşaat harcı h. Çeşitli harçlar (Kayıt ve suret harcı, İmar ile ilgili harçlar, İşyeri açma izni harcı, Muayene, ruhsat ve rapor harcı ile Sağlık belgesi harcı) Harcamalara Katılma Payı Belediye Gelirleri Kanunu kapsamında belediyelerin tahsile yetkili olduğu harcamalara katılma payları Belediye Gelirleri Kanununun üçüncü kısmında düzenlenmiştir. Bu katılma payları şunlardan oluşmaktadır. a. Yol harcamalarına katılma payı b. Kanalizasyon harcamalarına katılma payı c. Su tesisleri harcamalarına katılma payı Ücrete Tabi İşler Belediyeler Belediye Gelirleri Kanunu nda sayılan harç ve katılım payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için ücret alabilirler. Belediye tarafından yapılacak bir hizmetin ücret konusu yapılabilmesi için öncelikle o hizmet için bir harç veya katılım payı belirlenmemiş olması ve hizmetten yararlanacak kişi veya kişilerin bizzat belediyeden hizmetin yapılmasını talep etmiş olmaları gerekmektedir. Hangi hizmet için ne kadar ücret alınacağı belediye meclislerince belirlenir. Müze giriş ücretleri örnek gösterilebilir Devlet Yardımları ve Fonlar Devlet yardımları genel bütçeye konulan ödeneklerden veya kanunla kurulmuş fonlardan ödenen paralardır. a. Genel amaçlı yardımlar b. Özel amaçlı yardımlar c. Çeşitli bakanlık bütçelerine konulan ödeneklerden yapılan yardımlar Borçlanma, Cezalar ve Diğer Gelirler Belediyelerin borçlanmasına ilişkin hükümler 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borçlanma Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 68 inci maddesinde yer almaktadır. Belediye Kanununa göre Belediye, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla borçlanma yapabilir ve tahvil ihraç edebilir. Belediye teşebbüs ve işletme gelirleri, belediyeye ait taşınır ve taşınmaz gelirleri, belediyelerin her türlü sözleşme taahhütler dolayısıyla elde ettikleri gelirler, kullanma ve sanayi suyu ücretleri, belediye mezarlık gelirleri ile kira ve bağışlar belediyenin diğer gelirlerini oluşturmaktadır. Ayrıca 1608 sayılı Belediye Cezaları Hakkındaki Kanun a ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu na göre verilen cezalar da belediyenin vergi dışı gelirleri arasında yer almaktadır sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 23 üncü maddesinde sayılan Büyükşehir belediyelerinin gelirleri ise şunlardır. a) 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nda yer alan oran ve esaslara göre büyükşehir belediyesince tahsil 94 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

4 Ahmet AKTAŞ olunacak at yarışları dahil müşterek bahislerden elde edilen Eğlence Vergisinin % 20 si müşterek bahislere konu olan yarışların yapıldığı yerin belediyesine, % 30 u nüfuslarına göre dağıtılmak üzere diğer ilçe ve ilk kademe belediyelerine ayrıldıktan sonra kalan % 50 si. b) Büyükşehir belediyesine bırakılan sosyal ve kültürel tesisler, spor, eğlence ve dinlenme yerleri ile yeşil sahalar içinde tahsil edilecek her türlü belediye vergi, resim ve harçları. c) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde belirtilen alanlar ile bu alanlara cephesi bulunan binalar üzerindeki her türlü ilân ve reklamların vergileri ile asma, tahsis ve bakım ücretleri. d) 7 nci maddenin (f) bendine göre tespit edilen park yerlerinin işletilmesinden elde edilen gelirin ilçe ve ilk kademe belediyelerine, nüfuslarına göre dağıtılacak %50 sinden sonra kalacak %50 si. e) Hizmetlerin büyükşehir belediyesi tarafından yapılması şartıyla 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda belirtilen oran ve esaslara göre alınacak yol, su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payları. f) Kira, faiz ve ceza gelirleri. g) Kamu idare ve müesseselerinin yardımları. h) Bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirler. ı) Büyükşehir belediyesi iktisadî teşebbüslerinin safi hasılatından büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenecek oranda alınan hisseler. i) Büyükşehir belediyesinin taşınır ve taşınmaz mal gelirleri. j) Yapılacak hizmetler karşılığı alınacak ücretler. k) Şartlı ve şartsız bağışlar. l) Diğer gelirler. Büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşları ile ilçe ve ilk kademe belediyeleri; tahsil ettikleri vergiler ve benzeri malî yükümlülüklerden birbirlerine ödemeleri gereken paylar ile su, atık su ve doğalgaz bedellerini zamanında yatırmadıkları takdirde, ilgili belediye veya bağlı kuruluşun talebi üzerine söz konusu tutar, İller Bankası tarafından, yükümlü belediyenin genel bütçe vergi gelirleri payından kesilerek alacaklı belediyenin hesabına aktarılır. Gecikmeden kaynaklanacak faiz ve benzeri her türlü zararın tazmininden, ilgili ilçe 95 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

5 Belediyelerin Mali Yapısı ve Bütçeleme Süreci veya ilk kademe belediye başkanı ve sayman şahsen sorumludur. Bu fıkra hükmü, ilçe ve ilk kademe belediyeleri hesabına yapılacak her türlü aktarmaları zamanında yapmayan büyükşehir belediye başkanı, bağlı kuruluş genel müdürleri ve saymanları hakkında da uygulanır. 1.2 BELEDİYELERİN GİDERLERİ Belediyelerin giderlerini Cari Harcamalar, Yatırım Harcamaları ve Transfer Harcamaları olmak üzere üç ana başlık altında toplamak mümkündür. Belediye giderlerinin yaklaşık olarak %44 sini cari harcamalar, %21 sini yatırım harcamaları, %35 ini ise transfer harcamaları oluşturmaktadır. Cari harcamaların %57 sini personel harcamaları, transfer harcamalarının %70 ini borç geri ödemeleri oluşturmaktadır. Belediye giderleri 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 60 ıncı maddesinde sayılmıştır. Bu giderler şunlardır: a) Belediye binaları, tesisleri ile araç ve malzemelerinin temini, yapımı, bakımı ve onarımı için yapılan giderler. b) Belediyenin personeline ve seçilmiş organlarının üyelerine ödenen maaş, ücret, ödenek, huzur hakkı, yolluklar, hizmete ilişkin eğitim harcamaları ile diğer giderler. c) Her türlü alt yapı, yapım, onarım ve bakım giderleri. d) Vergi, resim, harç, katılma payı, hizmet karşılığı alınacak ücretler ve diğer gelirlerin takip ve tahsili için yapılacak giderler. e) Belediye zabıta ve itfaiye hizmetleri ile diğer görev ve hizmetlerin yürütülmesi için yapılacak giderler. f) Belediyenin kuruluşuna katıldığı şirket, kuruluş ve katıldığı birliklerle ilgili ortaklık payı ve üyelik aidatı giderleri. g) Mezarlıkların tesisi, korunması ve bakımına ilişkin giderler. h) Faiz, borçlanmaya ilişkin diğer ödemeler ile sigorta giderleri. i) Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal hizmet ve yardımlar. j) Dava takip ve icra giderleri. k) Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri. l) Avukatlık, danışmanlık ve denetim hizmetleri karşılığı yapılacak ödemeler. m) Yurt içi ve yurt dışı kamu ve özel kesim ile sivil toplum örgütleriyle birlikte yapılan ortak hizmetler ve proje giderleri. n) Sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderler. o) Belediye hizmetleriyle ilgili olarak yapılan kamuoyu yoklaması ve araştırması giderleri. p) Kanunla verilen görevler ve hizmetlerin yürütülmesi için yapılan diğer giderler. r) Şartlı bağışlarla ilgili yapılacak harcamalar. s) İmar düzenleme giderleri. t) Her türlü proje giderleri. Büyükşehir belediyesinin giderleri ise 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 24 üncü maddesinde sayılmıştır. Bu giderler şunlardır: a) Belediye hizmet binaları ve tesislerin temini, bakım ve onarımı için yapılan giderler. b) Belediye personeline ve belediyenin seçilmiş organlarının üyelerine ödenen maaş, ücret, ödenek, huzur hakkı, yolluklar, hizmete ilişkin eğitim ile diğer giderler. c) İlçe, ilk kademe belediyeleri ile bağlı kuruluşlara yapacakları yardımlar ve ortak proje giderleri. d) Her türlü alt yapı, yapım, onarım ve bakım giderleri. e) Belediye zabıta ve itfaiye hizmetleri ile diğer görev ve hizmetlerin yürütülmesi için yapılacak giderler. f) Vergi, resim, harç, katılma payı, hizmet karşılığı alınacak ücretler ve diğer gelirlerin takip ve tahsili için yapılacak giderler. g) Belediyenin kuruluşuna katıldığı şirket, kuruluş ve birliklerle ilgili ortaklık payı ile üyelik aidatı giderleri. h) Mezarlıkların tesisi, korunması ve bakımına ilişkin giderler. i) Faiz, borçlanmaya ilişkin diğer ödemeler ve sigorta giderleri. j) Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal hizmet ve yardımlar. k) Dava takip ve icra giderleri. 96 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

6 Ahmet AKTAŞ l) Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri. m) Avukatlık, danışmanlık ve denetim ödemeleri. n) Spor, sosyal, kültürel ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderler. o) Büyükşehir belediye hizmetleriyle ilgili olarak yapılan kamuoyu yoklaması ve araştırması giderleri. p) Kanunla verilen görevler ve hizmetlerin yürütülmesi için yapılan diğer giderler. 1.3 BELEDİYELERDE BORÇLANMA Ülkemizde belediyelerin mali yapılarının temel özelliği gelirlerinin giderlerini karşılayamamasıdır. Merkezi idarelerin gelirleri giderlerini karşılayamadığı durumlarda vergi koyarlar, para basarlar ya da borçlanırlar. Belediyelerin ise para basma veya vergi koyma yetkisi olmaması sebebiyle finansman açıklarını sadece borçlanma yoluyla kapatabilirler. Bu kapsamda geçmişte olağanüstü bir gelir türü olan borçlanma belediyeler için artık normal bir gelir türü haline gelmiştir. Borçlanmaya ilişkin hükümler 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 68 inci maddesinde yer almaktadır. Söz konusu maddede belirtildiği üzere Belediyeler, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği giderleri karşılamak amacıyla borçlanma yapabilmekte ve tahvil ihraç edebilmektedir. Belediyeler tarafından yapılan borçlanmalar Kamu kurum ve kuruluşlarına karşı yükümlülüklerin yerine getirilmemesi şeklinde yapılan iç borçlanma ve büyük bölümü Hazine garantisi ile gerçekleştirilen dış borçlanma olmak üzere iki türlüdür. Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının onayı ile yapabilmektedir. Dış borçlanma, sadece belediyenin yatırım programında yer alan projelerinin finansmanı amacıyla yapılabilmektedir. Dış kaynak gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığının görüşü alınmaktadır sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun da yer alan hükümler incelendiğinde ise, belediyeler dış finansman sağlama konusunda Hazine geri ödeme garantili dış kredi temini yöntemi, Hazine Müsteşarlığı nın doğrudan borçlanarak ikrazen dış kredi kullandırması suretiyle kredi temini yöntemi veya Hazine garantisi olmaksızın dış kredi temini yöntemi olmak üzere bu üç yöntemi kullanmaktadır. Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır. Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında yukarıda ifade edilen limit dikkate alınmadan Bakanlar Kurulu kararı ile iç ve dış borç kullanılabilir. 1.4 BELEDİYELERDE BÜTÇELEME TEKNİKLERİ Analitik Bütçe Uygulaması: Belediyelerin bütçesi, mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin veren bir meclis kararıdır. Belediyeler 1990 yılına kadar klasik bütçe sistemi uygulamalarına rağmen 1990 yılından sonra ise program bütçe uygulamaya başlanmıştır. Program bütçe kodlamasında, sınıflandırma sistematiğinin kaybedilmesi ve fonksiyonel ve kurumsal sınıflandırma yapılamaması, uluslararası karşılaştırmaların yapılamaması ve mali saydamlık ve şeffaf bir yapının oluşturulmaması gibi nedenlerle yeni bir bütçe kodlamasına ihtiyaç duyulmuştur. Nitekim 5108 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 12 inci maddesine göre; genel bütçeye dahil idareler özel bütçeli idareler düzenleyici ve denetleyici kurumlarda, sosyal güvenlik kurumlarında ve mahalli idarelerin tümünde analitik bütçe sistemi ve buna bağlı alanlarda tahakkuk esaslı muhasebe planının uygulanmasına geçilmesi benimsenmiştir. Analitik Bütçe; bir bütçe kodlaması olarak adlandırılan analitik bütçe sınıflandırması, devletin yüklendiği görevleri yerine getirirken, sağlıklı veri ve güvenilir istatistiki bilgi ortaya koymak amacıyla geliştirilmiş bir kodlama sistematiğidir. Bir başka deyişle, devletin mali istatistiklerinin daha düzenli ve güvenilir ve analizinin 97 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

7 Belediyelerin Mali Yapısı ve Bütçeleme Süreci etkin yapılabilirliğinin sağlanması amacıyla ortaya konmuş bir bütçe kodlamasıdır. Analitik bütçe sınıflandırması, Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nde belirtildiği üzere kurumsal, fonksiyonel, finansman tipi ve ekonomik sınıflandırma olmak üzere dört tip sınıflandırma şeklinde geliştirilmiştir. Kurumsal sınıflandırma bütçe sistemi içinde idari yapı esas alınarak yapılan bir sınıflandırma olup, sorumluluğun belirlenmesine ve program sorumlularının tespitine imkan vermektedir. Dört düzeyden oluşmakta olup her düzeyi iki haneli rakamla kodlanır. Buna göre Birinci düzey; kurumun il özel idaresi, belediye, bağlı idare veya birlik olduğunu, İkinci düzey; il özel idaresi, belediye, bağlı idare ve birliklerin bulunduğu ilin plaka numarasını, Üçüncü düzey; il özel idaresinin genel sekreterlik ve ana hizmet birimlerini, büyükşehir belediyesini, il belediyesini, bağlı idareyi, ilçe belediyesini, ilk kademe belediyesini ve kasaba belediyelerinin ortak kodu ile birliklerin ortak kodunu, Dördüncü düzey ise il özel idaresindeki yardımcı hizmet birimleri ile ilçe teşkilatını, üçüncü düzeyde kod verilen belediye ve bağlı idarelerin birimleri ile il dahilindeki her bir kasaba belediyesi ve birliği göstermektedir. Kamu harcamalarındaki fonksiyonel ayrım esas alınarak, devlet faaliyetlerini belirlemek amacıyla ortaya konulmuş olan fonksiyonel sınıflandırma dört düzeyden oluşmaktadır. Birinci düzey, iki haneli olup, on gruba ayrılmış olan Devlet faaliyetlerinden (Devlet faaliyetleri; 01 Genel kamu hizmetleri, 02 Savunma hizmetleri, 03 Kamu düzeni ve güvenlik hizmetleri, 04 Ekonomik işler ve hizmetler, 05 Çevre koruma hizmetleri, 06 İskan ve toplum refahı hizmetleri, 07 Sağlık hizmetleri, 08 Dinlenme, kültür ve din hizmetleri,09 Eğitim hizmetleri ve 10 Sosyal güvenlik ve sosyal yardım hizmetleri olarak belirtilmiştir.) belediyelerin gördükleri hizmetleri; İkinci düzey tek haneli olup bu hizmetlerin bölündüğü programları; üçüncü düzey tek haneli olup nihai hizmetleri ihtiva etmektedir. Dördüncü düzey ise iki hanelidir ve muhtemel ihtiyaçlar için boş bırakılmış olup, projeler dördüncü düzeyde takip edilebilir. Finansman tipi sınıflandırma, tek düzeyden oluşmakta olup tek haneli rakamla kodlanılmaktadır. Kamu 98 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

8 Ahmet AKTAŞ harcamalarının hangi kaynaklarla finanse edildiği göstermektedir. Finansman tipi kodlar; 1 genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, 2 özel bütçeli idareler,3 düzenleyici ve denetleyici kurumlar, 4 sosyal güvenlik kurumları, 5 mahalli idareler, 6 özel ödenekler, 7 dış proje kredileri, 8 bağış ve yardımlar dan oluşmaktadır. Ekonomik sınıflandırma, Devlet faaliyetlerinin ekonomik ve mali anlamda çeşitlerini gösteren bir sınıflandırmadır ve Devlet faaliyetlerinin ekonomi üzerinde yaratacağı etkilerin ölçülmesi amacıyla oluşturulmuştur. Ekonomik sınıflandırma, dört düzeyden oluşmakta olup, birinci düzeyi iki haneli, iki ve üçüncü düzeyi tek haneli, dördüncü düzeyi ise iki haneli rakamla kodlanır. Birinci düzey ekonomik kodlar; 01 personel giderleri, 02 sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, 03 mal ve hizmet alım giderleri, 04 faiz giderleri, 05 cari transferler, 06 sermaye giderleri, 07 sermaye transferleri, 08 borç verme ve 09 yedek ödenekler den oluşmaktadır Çok Yıllı Bütçeleme: Belediyelerde 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu gereğince çok yıllı bütçeleme sistemi uygulanmaktadır. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nin Bütçe başlıklı 5 inci maddesinde, Mali yıl bütçesi, stratejik plan ve performans programları dikkate alınarak izleyen iki yılın gelir ve gider tahminleri ile birlikte görüşülür ve değerlendirilir hükmü yer almaktadır. Orta vadeli harcama sistemi olarak da adlandırılabilecek çok yıllı bütçeleme sistemi, yüzeysel bir tanımlamayla, daha önce yıllık olarak tahmin edilen gelirlerin ve yıllık olarak gösterilen gider rakamlarının birden fazla yıllar itibariyle ortaya konulmasını ifade eden bir bütçe sistemidir. Daha geniş bir tanımlamayla, çok yıllı bütçeleme sistemi, bütçenin orta vadeli bir plan gibi değerlendirildiği, plan-bütçe bağlantısının gerçekleştirildiği bir bütçe yaklaşımı olarak belirtilmektedir. Çok yıllı bütçeleme sistemi, orta vadeli harcama sistemini gerekli kılmakla birlikte, orta vadeli harcama sisteminin uygulamada makro mali disiplinin sağlanmasına katkıda bulunacağı düşüncesinden hareketle, çok yıllı bütçeleme sürecinin de orta vadede kaynakların etkin ve verimli kullanılarak, kamu harcama politikasının geliştirilmesine ve etkinleştirilmesine yönelik bir süreç olduğu ifade edilmektedir. 3. BELEDİYELERDE BÜTÇELEME SÜRECİ Belediyelerde bütçeleme süreci ilgili kuruluş kanunlarında ve bu kanunlara istinaden çıkarılan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği nde düzenlenmiştir. Bu Yönetmeliğin çıkarılma amaçlarından biri; il özel idaresi, belediye, bağlı idare ve birliklerin; gelir ve gider bütçelerinin hazırlanması ve kesin hesabın çıkarılmasına ilişkin esas, usul, ilke ve standartların belirlenmesidir. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinde belirtildiği üzere mali yıl bütçesi, kurumların plan ve programlarının gerekleri ile fayda ve maliyet unsurları göz önünde tutularak verimlilik, tutumluluk ilkeleri ile uluslararası standartlara uygun olarak hazırlanmakta ve uygulanmaktadır. Belediyelerde bütçeleme süreci şu aşamaları içerir. Belediyelerde bütçeleme süreci üst yönetici yani Belediye Başkanının, her yıl Haziran ayının sonuna kadar stratejik plân ve performans programına uygun olarak gider bütçelerini hazırlamak üzere birimlere çağrı yapmasıyla başlar. Bütçe çağrısında bütçenin hazırlanmasında uyulacak ilke ve hedeflere gösterilir. Birimler bütçe fişini, gerekçeli bütçe yılı gider teklifleri ve izleyen iki yılın gider tahminleri ile ödenek cetveli ve ayrıntılı harcama programını mali hizmetler biriminin koordinasyonunda hazırlayarak hizmet gerekçesi ile birlikte Temmuz ayının sonuna kadar mali hizmetler birimine verirler. Gider tahminlerinde, stratejik plan, performans programı ve yatırım programlarındaki hedef ve ilkeler göz önünde bulundurulmakta olup, merkezi idarenin ekonomik verileri ve gelecek yıllara ilişkin öngörülerinden faydalanırlar. Gelir bütçesinin hazırlanmasında; bütçe yılı ve izleyen iki yılın gelir tahmininde; kesin Sonucu alınmış son üç yılın gelir artış oranları esas alınır. Bir mali yıl içinde tahakkuk eden gelirler ve tahsilât o yıl bütçesinin gelirlerini oluşturur. Ancak tahakkuk ettiği halde yıl içinde tahsil olunmayan miktarlar tahsil edildiği yıl bütçesine gelir yazılır. Yapılan her türlü bağış ve yardımlar bütçeye gelir kaydedilir. Mali hizmetler birimi, diğer birimlerden gelen gider tekliflerini birleştirip, gelir bütçesini 99 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

9 Belediyelerin Mali Yapısı ve Bütçeleme Süreci ve izleyen iki yılın gelir tahminlerini hazırlayarak, bütçe ilke ve hedefleri doğrultusunda kurumun bütçe tasarısını oluşturur. Birimlerden gelen ayrıntılı harcama programları da dikkate alınmak suretiyle kurumun ayrıntılı harcama programı ve finansman programı hazırlanarak bütçe tasarısına eklenir. Üst yönetici tarafından gerekli inceleme ve düzeltme yapıldıktan sonra bütçe tasarısı Ağustos ayının sonuna kadar, encümene havale edilir. Encümene sunulan bütçe tasarısı ve izleyen iki yıla ait gelir ve gider tahminleri ile bir önceki yıla ve içinde bulunulan yıla ait bütçe gerçekleşmeleri, Bakanlıkça belirlenecek şekil ve içerikte Eylül ayının ilk haftası içinde, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu uyarınca merkezi yönetim bütçe tasarısına eklenmek üzere İçişleri Bakanlığına gönderilir. Encümene havale edilen bütçe tasarısı incelenip encümen görüşü ile birlikte en geç Eylül ayının son haftası içinde üst yöneticiye verilir. Encümen tarafından görüşülerek üst yöneticiye sunulan bütçe tasarısı, büyükşehir ilçe ve İlk kademe belediyelerinde Ekim ayı toplantısında görüşülmek üzere Ekim ayının birinci gününden önce meclise sunulur. Bağlı idare bütçeleri de Büyükşehir belediyesinin Kasım ayı toplantısında görüşülür. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediye meclisleri Ekim ayı toplantısının ilk oturumunda, il genel meclisleri, büyükşehir ve diğer belediye meclisleri ise Kasım ayı toplantısının ilk oturumunda bütçe tasarısını, incelenmek üzere plan ve bütçe komisyonuna havale ederler. Meclis, üyeleri arasından; Büyükşehir belediyelerinde en az beş, en fazla dokuz; Diğer belediyelerde ve birliklerde en az üç, en fazla beş kişiden, oluşmak üzere her siyasî parti grubunun ve bağımsız üyelerin meclisteki üye sayısının meclis üye tam sayısına oranlanması suretiyle plan ve bütçe komisyonu oluşturulur. Plan ve bütçe komisyonu üye sayısını meclis tespit eder. Plan ve bütçe komisyonu ilk toplantısında üyeleri 100 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

10 Ahmet AKTAŞ arasından bir başkan ve bir başkan vekili seçer. Başkan bulunmadığı zamanlarda komisyona başkan vekili başkanlık eder. Komisyon üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararları mevcudun çoğunluğu ile alır. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu taraf tercih edilir. Komisyon çalışmalarına izinsiz ve mazeretsiz olarak üç birleşime katılmayan üyenin durumu bir tutanakla meclis başkanlığına bildirilir. Bu üye hakkında meclisçe komisyon üyeliğinden düşürülme kararı verilebilir. Bu şekilde düşürülen üye sayısı toplantı yeter sayısını sağlayamayacak sayıya ulaşınca, meclisçe komisyonun boş üyeleri için yeniden seçim yapılır. Komisyon kendisine havale edilen bütçe tasarısını beş iş gününden fazla olmamak üzere meclisin belirleyeceği süre içinde inceleyerek görüşünü içeren bir rapor düzenler ve meclise sunar. Bu sürenin sonunda hazırlanacak rapor meclise sunulmadığı taktirde, konu meclis başkanı tarafından doğrudan gündeme alınır. Komisyon, bütçe çalışmalarında birim yetkililerinin görüşüne başvurabilir. Komisyon üyeleri yatırımlarla ilgili meclisçe daha önce kabul edilen program dışında bütçeye yatırım ödeneği konulmasını ve programlı işlere ait ödeneğin başka işlere aktarılmasını, projelerin gerçekleşmesini engelleyecek ödenek indirimlerini, ödeneği temin edilmemiş projelerin bütçeye dahil edilmesini teklif edemezler. Komisyon çalışmalarına meclisin diğer üyeleri de katılabilir, söz alıp konuşabilir ancak oylamaya katılamazlar. Nüfusu in altındaki belediyelerde plân ve bütçe komisyonunun oluşturulması zorunlu değildir. Bağlı idarelerde, büyükşehir belediye meclisi genel kurul sıfatı ile toplantı yaptığından, büyükşehir plan bütçe komisyonu aynı zamanda bağlı idare plan ve bütçe komisyonu olarak görev yapar. Plan ve bütçe komisyonu aynı zamanda kesin hesap komisyonu olarak da görev yapar. Meclisin bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi plan ve bütçe komisyonu toplantı süresi de dahil olmak üzere en çok yirmi gündür. Meclis bu süre içinde bütçeyi görüşüp karara bağlar. Meclis; a)bütçe kararnamesini madde madde, b)yılı gider bütçesini, kurumsal kodlaması yapılan her birimin fonksiyonel sınıflandırmalarının birinci düzeyi, birim bazında kurumsal kodlama yapılmayan kurumlarda ise fonksiyonel sınıflandırmaların birinci düzeyi, c)yılı gelir bütçesini, ekonomik sınıflandırmanın birinci düzeyi, ç)yılı finansmanın ekonomik sınıflandırmasının birinci düzeyi, itibariyle toplamları üzerinden oylar ve kabul eder. Ayrıntılı harcama programları ile finansman programları üç aylık dönemler itibariyle toplamları üzerinden birinci düzeyde meclisçe onaylanır. Bütçenin tümü üzerinde ayrıca oylama yapılmaz. Birim yetkilileri kendi bütçeleri görüşülürken, meclisin talep etmesi halinde toplantıda hazır bulunarak gerekli açıklamayı yaparlar. Meclis üyeleri, program dışı ödenek konulmasını ve programlı işlere ait ödeneğin başka işlere aktarılmasını, projelerin gerçekleşmesini engelleyecek ödenek indirimlerini, ödeneği temin edilmemiş projelerin bütçeye dahil edilmesini teklif edemezler. Bütçe görüşmelerinde ad okumak suretiyle oy kullanılır. Meclis, bütçeyi bütünüyle reddedemez, aynen veya değiştirerek kabul eder. Meclis bütçeyi bütünüyle reddeder ve yasal süresi içerisinde bütçe çıkarılamazsa, durum üst yönetici tarafından 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 30 uncu (Meclisin feshi) maddesine göre değerlendirmek üzere Bakanlığa bildirilir. Kabul edilen bütçe, mali yılbaşından itibaren yürürlüğe girer. Herhangi bir nedenle yılı bütçesi kesinleşmemiş ise, bütçe kesinleşinceye kadar geçen yıl bütçesinin uygulanmasına devam olunur. Bütçenin kabulüne kadar yapılan işlemler yeni yıl bütçesine göre yapılmış sayılır ve kullanılan ödenekler yılı bütçesi ödeneklerinden düşülür. Tahsil edilen gelirler de yeni yıl bütçesine mal edilir. Büyükşehir, büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediye bütçeleri; Büyükşehir belediye bütçe tasarısı ile ilçe ve ilk kademe belediyelerinden gelen bütçe tasarıları büyükşehir belediye meclisine sunulur; büyükşehir belediye meclisince yatırım ve hizmetler arasında bütünlük sağlayacak biçimde aynen veya değiştirilerek kabul edilir. Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediye bütçeleri, büyükşehir belediye meclisinde Kasım ayı toplantısında, birlikte görüşülerek karara bağlanır ve büyükşehir belediyesince tek bütçe ve gerekirse ciltler hâlinde bastırılır. İlçe ve ilk kademe belediyelerine onaylı birer örnekleri gönderilir. Büyükşehir belediye meclisi, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin bütçelerini kabul ederken; 101 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

11 Belediyelerin Mali Yapısı ve Bütçeleme Süreci a) Bütçe metnindeki kanun, tüzük ve yönetmeliklere aykırı madde ve ibareleri çıkarmaya veya değiştirmeye, b) Belediyenin tahsile yetkili olmadığı gelirleri çıkarmaya, kanunî sınırlar üzerinde veya altında belirlenmiş olan vergi ve harçların oran ve miktarlarını kanunda öngörülen sınırlarına çekmeye, c) Kesinleşmiş belediye borçları için bütçeye konulması gerekip de konulmamış ödeneği eklemeye, ç) Ortak yatırım programına alınan yatırımlar için gerekli ödeneği eklemeye, Yetkilidir. Büyükşehir belediye meclisi, ilçe ve ilk kademe belediyelerinin bütçelerini kabul ederken; Büyükşehir belediye meclisince ilçe ve ilk kademe belediye bütçelerinde yapılan değişikliklere karşı on gün içinde Danıştay a itiraz edilebilir. Bütçenin herhangi bir tertibinde bulunan ve o hesap döneminde kullanılmayacağı anlaşılan ödeneklerden alınarak, ödenek ihtiyacı olan diğer gider tertiplerine veya yeni tertip açılarak yapılan eklemeye aktarma denilmektedir. Bütçede fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyleri arasındaki aktarmalar meclis kararı, fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyleri arasındaki aktarmalar encümen kararıyla, bunların dışında kalan ve ekonomik sınıflandırmanın ikinci düzeyine kadar aktarmalar ise üst yöneticinin onayı ile yapılır. Ekonomik sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyleri bütçeleşme düzeyi olmadığından, bunlar arasında aktarma onayına gerek yoktur. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyelerinde; aktarmalarla ilgili meclis kararları bütçe ile ilgili meclis kararları gibi kesinleşir ve yürürlüğe girer. Ancak; a) Personel giderleri tertiplerinden, b) Aktarma yapılmış tertiplerden, c) Yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden, ç) Projeye bağlı yatırım tertiplerinden, d) İlgili mevzuatında aktarma yapılmaması öngörülen tertiplerden, aktarma yapılamaz. Ancak, projeye dayalı iş, fiziksel olarak yüzde yüz gerçekleşmişse, bu projeyle ilgili artan ödenek diğer tertiplere aktarılabilir. Personel ödeneklerine ilişkin tertipler arasında aktarma yapılabilir. Bütçede tertibi bulunduğu halde ihtiyaca yetmeyeceği anlaşılan veya bütçenin düzenlenmesi ve görüşülmesi sırasında düşünülmeyen ve bütçede tertibi açılmayan, ancak yapılmasında zorunluluk bulunan bir hizmet için tertip açılarak, bütçenin diğer tertiplerindeki ödeneklere dokunulmadan alınan ödeneğe ek ödenek denilir. Ek ödenek ancak bütçe yılı içerisinde verilebilir. Ek ödenek verilmesi meclis kararı ile yapılır. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyelerinde ise belediye meclislerince kabul edildikten sonra büyükşehir belediye meclisince karara bağlanır. Ek ödenek verilmesi için yeni bir gelir veya finansman kaynağının bulunması zorunludur. Bütçede öngörülen hizmet ve amaçları gerçekleştirmek, ödenek yetersizliğini gidermek veya bütçenin düzenlenmesi ve görüşülmesi sırasında düşünülmeyen veya öngörülmeyen ve bütçede tertibi bulunmayan ancak yerine getirilmesi zorunlu hizmetlere ilişkin giderleri karşılamak üzere, gerektiğinde diğer tertiplere aktarma yapmak amacıyla 09-Yedek Ödenek tertibine bütçe gelirleri toplamının %10 undan fazla olmamak kaydıyla ödenek konulur. 09-Yedek Ödenek tertibi altındaki yedek ödenek dışındaki diğer tertiplere konacak yedek ödenekler konulduğu amaç dışında kullanılamaz. Bu tertipten diğer tertiplere aktarma encümen kararıyla yapılır. Bu amaçla bütçede gerekli tertipler açmaya, bu tertiplere aktarma yapmaya ve tertiplerden yapılacak ödemelerin yer ve esaslarını tespite encümen yetkilidir. Yılsonunda kullanılmayan ödenekler bütün düzeyleri belirtilerek iptal edilir. Ancak, şartlı, tahsisi mahiyette ve mevzuatı gereği ertesi yıla devri gereken ödenekler devir gerekçesi belirtilerek devredilir. Devredilen ödenek yeni yıl bütçesinde açılacak tertiplere ödenek kaydedilir. Kesin hesap; mali hizmetler birimi tarafından mali yılın bitiminden itibaren hazırlanarak, üst yönetici tarafından Nisan ayı içinde encümene sunulur. Encümen kesin hesabı en geç Nisan ayının sonuna kadar inceleyip, görüşü ile birlikte meclisin Mayıs ayı toplantısında görüşülmek üzere üst yöneticiye sunar. Kesin hesabın görüşülmesi ve kesinleşmesinde, bütçeye ilişkin hükümler uygulanır. Kesin hesabın meclislerde görüşülmesine ilişkin toplantı süresi en çok beş gündür. Kesin hesap meclisçe görüşülerek kabul edilir. Ancak kabul edilmeyen hususlar gerekçeleri belirtilmek suretiyle karara bağlanır. Konusu suç teşkil 102 NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011

12 Ahmet AKTAŞ eden hususlar var ise meclis başkanlığınca yetkili mercilere iletilir. Belirtilen durumların dışında meclisçe kesin hesabın reddedilmesi halinde, durum üst yönetici tarafından 5393 sayılı Belediye Kanunu nun 30 uncu maddesine göre değerlendirmek üzere Bakanlığa bildirilir. Büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyelerinin kesin hesapları ayrıca Büyükşehir belediye meclisinde görüşülmez. Ancak Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 14 üncü maddesine göre büyükşehir belediye başkanına gönderilir. Kesin hesap Haziran ayının sonuna kadar Sayıştay Başkanlığına gönderilir. 4. SONUÇ Kentsel alt yapı sorunlarının çözümü belediyelerin temel görevidir. Belediyelerce kentlerde yaşayan nüfusun artan ve çeşitlenen hizmet taleplerini karşılanabilmesi için, belediyelerin mali yapılarının sağlamlaştırılması ve bütçe sisteminin sağlıklı olarak işletilmesi gerekmektedir. Ayrıca merkezi idare ile belediyeler arasında dengeli bir görev dağılımı ve buna uygun bir gelir bölüşümü olmalıdır. KAYNAKÇA Emlak Vergisi Kanunu, Kanun No: 1319, Kabul Tarihi: , tarih ve sayılı Resmi Gazete. Belediye Gelirleri Kanunu, Kanun No: 2464, Kabul Tarihi: , tarih ve sayılı Resmi Gazete. Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Kanun No: 5018, Kabul Tarihi: , tarih ve sayılı Resmi Gazete Büyükşehir Belediyesi Kanunu, Kanun No: 5216, Kabul Tarihi: , tarih ve sayılı Resmi Gazete. Belediye Kanunu, Kanun No: 5393, Kabul Tarihi: , tarih ve sayılı Resmi Gazete. İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun, Kanun No: 5779, Kabul Tarihi: , tarih ve sayılı Resmi Gazete. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği, İçişleri Bakanlığı, tarih ve sayılı Resmi Gazete. Bülbül, Duran, (2006), Yerel Yönetimlerde Mali Yapı, Erişim Tarihi: Kesik, Ahmet, (2005), Avrupa Birliği Sürecinde Türk Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Çok Yıllı Bütçelemenin Uygulanabilirliği, Sosyo Ekonomi Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1. Kasapoğluyıldız, Şule, Belediyelerin Finansal Sorunları ve Çözüm Önerileri, E-Yaklaşım Dergisi, Şubat 2006, Sayı: 31 Gül, Mustafa, (2009), Türkiye de Belediyelerin Dış Borçlanması, Sayıştay Dergisi, Sayı:74-75 Kızıltaş, Emine, (2003), Çok Yıllı Bütçeleme Sisteme, Bütçe Dünyası Dergisi, Sonbahar, Sayı: 16. Maliye Bakanlığı, (2004), Analitik Bütçe Sınıflandırması Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara. Şataf, Ceyda, (2005), Türkiye deki Belediyelerin Borçlanması Isparta Belediyesi Örneği Süleyman Demirel Üniversitesi, Maliye Bölümü, Yüksek Lisans Tezi Çiftçi, Hüseyin,(2006), Büyükşehir Belediyelerinin İdari ve Mali Yapıları Konya Büyükşehir Belediyesi Örneği, İstanbul Üniversitesi, İktisat Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi Ekinci, Abdullah, Belediyelerin Mali Yapısı ve Borç Durumu Üzerine, Erişim Tarihi: Türkoğlu, İrfan, (2009), Yerel Yönetimlerde Mali Reform Arayışları: Türkiye de Belediyelerde Mali Özerklik ve Belediye Başkanlarının Mali Özerklik Algılaması, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: Kurtuluş, Barış,(2006), Türkiye de Belediyelerin Mali Yapısı ve Harcamalarının Finansmanı, DPT, Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü Bütçe ve Mahalli İdareler Dairesi, Yayın No: DPT NİSAN - MAYIS - HAZİRAN 2011