Perceived Social Support Levels of University Students and The Factors Affecting of Social Support

Transkript

1 17 Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Destek Düzeyleri ve Etkileyen Etmenler(*) Serap ÜNSAR** Seda KURT SADIRLI** Melike DEMĐR*** Refiye ZAFER**** Özgül EROL** Özet Giriş: Sosyal destek fiziksel ve psikolojik sağlığı olumlu yönde etkiler. Amaç: Bu çalışma, sağlık yüksekokulunda okuyan üniversite öğrencilerinin sosyal destek düzeylerini ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla planlanmıştır. Yöntem: Araştırma, Trakya Üniversitesi Sağlık Yüksekokulunda öğrenim görmekte olan öğrenciler üzerinde gerçekleştirilmiş ve örnekleme 285 öğrenci alınmıştır. Veriler Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) ile toplanmıştır. Bulgular: Öğrencilerin sosyal destek toplam puan ortalamaları 69.3 ± 12.1 olarak bulunmuştur. Sınıf ile toplam, aile ve özel insan alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Sosyal desteğin sınıf, arkadaşlarla ve aile ile olan ilişkiler, sağlık sorunları, ekonomik durum gibi değişkenlerden etkilendiği saptanmıştır (p <.05). Sonuç: Üniversite dördüncü sınıf öğrencilerinin genel olarak algılanan sosyal destek düzeyleri diğer sınıflara göre daha yüksek bulunmuştur. Bu çalışmanın sonucunda; üniversite öğrencilerine özellikle öğrenimlerinin ilk yıllarında sosyal destek düzeylerini geliştirmeye yönelik eğitim ve danışmanlık programları düzenlenmesi, ekonomik durumu kötü olan öğrencilere burs olanaklarının sağlanması önerilebilir. Anahtar Sözcükler: Üniversite öğrencisi, sosyal destek, sağlık yüksekokulu. Perceived Social Support Levels of University Students and The Factors Affecting of Social Support Abstract Background: Social support affects physical and psychologic health positively. Purpose: This study was planned to describe the social support levels and the affecting factors of the students in the Edirne School of Health. Method: The study was done with the students of Trakya University Edirne School of Health. The sample size is 285 students. Data was collected by the Multidimensional Scale of Perceived Social Support Scale (MSPSS). Findings: Total MSPSS score of the students was 69.3 ± A significant positive corelation was found between class, and the total scores. Same relations was found between the subgroups of family and significant other. It was found that social support was affected by the variables such as year in the university, relations with friends and the family, health problems and economic status (p <.05). Conclusion: Total MSPSS scores of the seniors was found to be higher than the other students. As a conclusion, in order to improve their social support an educational and consultancy programs especially for the freshmen (first year students) students and scholarship apportunities for the low income students is recommended. Key Words: University students, social support, school of health. (*) 6. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi (Uluslar arası Katılımlı) de poster bildirisi olarak sunulmuştur, (26-29 Haziran 2007). (**)Trakya Üniversitesi Edirne Sağlık Yüksek Okulu, (***),Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu, (****) Memorial Hastanesi. Đletişim: Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Devlet Hastanesi Yanı, Tekirdağ, Tel: dm_melek@mynet.com

2 18 GĐRĐŞ Çok boyutlu algılanan sosyal destek, kuramsal olarak üç farklı kaynaktan; arkadaşlar, aile ve birey için anlamlı diğer kişilerden (akraba, komşu v.b) elde edilmektedir (Çeçen, 2008). Kriz ve duygusal gerginlik durumlarında bireyler, doğal yardımcı olarak görülen aile üyeleri ve arkadaşlarına dayanma gereksinimi duyarlar. Bu formal olmayan yardımcıların oluşturduğu destek ağı bireyin uyum süreci ve sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir (Çakır ve Palabıyıkoğlu, 1997; Yılmaz, Yılmaz ve Karaca, 2008). Ailelerinden uzakta üniversite ortamına gelen gençlerde, bir grubun üyesi olma, bir meslek sahibi olma ve geleceğe yön verme idealleri ile yeni bir okula, yeni bir kente ve yabancı bir çevreye uyum sağlama çabaları pek çok öğrencide değişik sorunlar ortaya çıkarmakta, öğrenciler geleneksel düzene ve kendilerine yabancılaşabilmektedir (Yılmaz ve ark., 2008). Yapılan çok sayıda araştırma sosyal destek sisteminin bireyin sosyolojik ve psikolojik sorunlarının çözümü, önlenmesi ve tedavisinde, zorlanmalı durumlarla başa çıkabilmesinde güçlü bir kaynak olduğunu ortaya koymuştur (Eker, Akar ve Yaldız, 2001; Kaziasty, 2005; Terzi, 2008; Yıldırım, 1997). Sosyal desteğe ilişkin üzerinde tam anlamıyla görüş birliği sağlanmış bir tanım bulunmamakla birlikte; ait olma, sevgi, takdir ve kendini gerçekleştirme gibi temel gereksinimlerin başka bireylerle (aile, arkadaş v.b.) kurduğu etkileşimle karşılanması olarak tanımlanabilir (Aksüllü ve Doğan, 2004; Eker ve ark., 2001; Ekinci ve Ekici, 2003; Gökler, 2007; Leavy, 1983; Sungur, 1999). Başkaları ile etkileşime girme sağlıklı yaşam tarzının bir parçasıdır. Sosyal destek temel sosyal gereksinimleri karşılar, fiziksel ve psikolojik sağlığı olumlu yönde etkiler (Akın ve Emiroğlu, 2006; Aksüllü ve Doğan, 2004; Eker ve ark,. 2001; Sungur 1999). Sosyal desteğin sağlığı faklı yönlerde etkilediği belirtilmektedir. Bu etkiler; a) Düşünce, duygu ve davranışları sağlığı geliştirecek yönde düzenlemek, b) Genç bireyin sağlığa ilişkin bir anlam oluşturmasına yardımcı olmak şeklinde sıralanmaktadır (Gökler, 2007). Üniversite öğrencisi ne yetişkin ne de çocuk olup, birey olarak kendi gelişimsel sorunları olan bir kişidir. Üniversite öğrencileri çocukluktan gençliğe ve yetişkinliğe geçme döneminin sıkıntılarını yaşayabilmektedir. Kendi kimliğini bulma, toplumsal değerlere uyum sağlama ve sosyal olgunluğa erişme durumundadır.

3 19 Bu nedenle, üniversite öğrencilerinin problemleri kişilerarası ilişkilerden birçok nevrotik eğilimlerin sergilendiği boyuta kadar değişim göstermektedir. Bu problemler; akademik, mesleki, ailevi, sosyal uyum, depresyon ve benzeri türde ortaya çıkabilmektedir ( Koç, Avşaroğlu ve Sezer, 2004). Yükseköğrenime başlamak kişiye daha büyük bir güven ve sorumluluk kazandırır. Genç birey, kendi yaşamını kontrol etmek ve geleceği üzerinde etkili olmak konusunda daha fazla sorumluluk alır, bağımsız düşünme becerisini geliştirir ve sorunlarını çözebileceği konusunda güven kazanır. Bir mesleğe aday olma, bağımsız karar verilmesi gereken durumların artması, farklı yerleşim yerlerinden ve sosyokültürel düzeylerden gelip yeni arkadaş çevresi içine girmesi gibi okul yaşantısının getirdiği değişiklikler, öğrencilerin bir gruba ait olması, saygı görme, sevilme, kimliğini tanıma, kendilik değeri gibi pek çok gereksinimlerini tehdit eder durumdadır (Kahriman, 2005). Meslek hayatlarında pek çok sorunla karşılaşacak olan üniversite öğrenci hemşire ve ebeler de okula başladıktan kısa bir süre sonra oluşan rol değişiklikleri sosyal düzeylerini etkileyebilir. Biyo-psiko-sosyo-kültürel bir varlık olan insan, biyolojik, fiziksel ve sosyal bir çevre içinde, etkileşim halinde yaşar. Bu çevre içinde algıladığı sosyal destek sağlığını doğrudan etkilemektedir. Tüm ebelik ve hemşirelik uygulamalarının ve kuramlarının temelini de insan, insanın doğası, tepkileri ve gereksinimleri oluşturur (Ay, 2007; Çakırcalı, 2000). Üniversite eğitimi için bazı öğrenciler, ailelerinden ilk kez ayrılarak, uzakta eğitim görmektedir. Farklı sosyokültürel ve ekonomik özellikler taşıyan öğrencilerin üniversite eğitimi sürecinde sosyal ilişkilerini yeniden kurgulaması, kendisi için farklı bulunan ortama sosyal uyum çabalarını geliştirmesi gerekmektedir (Kozaklı, 2006). Ailelerinden uzakta üniversite ortamına gelen gençlerde, bir grubun üyesi olma, bir meslek sahibi olma ve geleceğe yön verme idealleri ile yeni bir okula, yeni bir kente ve yabancı bir çevreye uyum sağlama çabaları pek çok öğrencide değişik sorunlar ortaya çıkarmakta, öğrenciler geleneksel düzene ve kendilerine yabancılaşabilmektedir (Yılmaz ve ark., 2008). Türkiye de Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin algıladıkları sosyal destek düzeylerini belirleyen çalışmalar kısıtlıdır. Bu nedenle bu çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı görüşündeyiz. Bu çalışma sağlık yüksekokulu öğrencilerinin algıladıkları sosyal destek düzeylerini ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla planlanmıştır.

4 20 Araştırmadan yanıtlanması beklenen sorular şunlardır: Öğrencilerin sosyal destek düzeyleri ile sınıf arasında anlamlı bir fark var mıdır? Öğrencilerin sosyal destek düzeyleri ile ekonomik durum arasında anlamlı bir fark var mıdır? Öğrencilerin sosyal destek düzeyleri ile sağlık sorunları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Öğrencilerin sosyal destek düzeyleri ile aile ilişkileri arasında anlamlı bir fark var mıdır? Öğrencilerin sosyal destek düzeyleri ile arkadaş ilişkileri arasında anlamlı bir fark var mıdır? YÖNTEM Araştırmanın Türü Bu araştırma; Trakya Üniversitesi Edirne Sağlık Yüksekokulu nda öğrenim gören öğrencilerin algıladıkları sosyal desteği ve bunu etkileyen faktörleri belirlemek, geleceğin ebe ve hemşirelerinin sosyal desteklerini geliştirebilmek için öneriler sunabilmek amacıyla planlanan tanımlayıcı bir araştırmadır. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi Araştırmanın evrenini Trakya Üniversitesi Edirne Sağlık Yüksekokulu nda 1-30 Nisan 2007 tarihleri arasında öğrenim gören 373 hemşirelik ve ebelik öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada örneklem yöntemine gidilmemiş olup araştırmaya katılmayı kabul eden toplam 285 (%76) öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Veri Toplama Araçları Veriler Zimmet ve arkadaşları (1988) tarafından geliştirilen, Eker ve arkadaşları (1995) tarafından Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) ve araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu ile toplanmıştır. Kişisel Bilgi Formu: Araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu; sosyo- demografik özellikler, uyku düzeni, sağlık sorunu bulunma/olma durumu, stresli kişilik özelliğine sahip olma durumu, alkol-sigara kullanma durumu ve hobileri içeren 28 sorudan oluşmaktadır. Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ): Ölçek, Zimmet ve arkadaşları (1988) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek 12 maddeden oluşan bireyin sosyal desteği ile ilgili kaynağın yeterliliğini ölçen Tamamen Katılmıyorum (1) ile Tamamen Katılıyorum (7) arasında değişen 7 li likert tipinde bir kendini değerlendirme ölçeğidir. Ölçek

5 21 algılanan sosyal desteğin kaynağını aile, arkadaşlar ve anlamlı diğerleri olmak üzere üç alt boyutta ölçebilmektedir. Alt ölçeklerden alınabilecek en düşük puan 4, en yüksek puan 28 dir. Ölçeğin tamamından elde edilecek en düşük puan 12, en yüksek puan 84 tür. Elde edilen puanın yüksek olması, algılanan sosyal desteğin yüksek olduğunu gösterir. Ölçeğin Türk dili ve kültürüne ilk adaptasyonu Eker ve Arkar (1995) tarafından yapılmıştır. Yaptıkları gözden geçirme çalışmasında aile ve özel insan ile ilgili kavramlar üzerinde çalışılarak bazı değişiklikler yapılmış; ölçeğin psikometrik özelliklerini psikiyatri, cerrahi ve normal örneklem üzerinden elde edilen verilerde test edilmiştir. Ölçeğin Türkçe formu, orijinalinde olduğu gibi algılanmış sosyal desteğin kaynağını gösteren (arkadaş, aile ve özel insan) üç alt ölçekten ve 12 maddeden oluşmaktadır. Eker ve Arkar (1995) çalışmasında ölçeğin güvenirlik katsayıları arasında değişen yüksek tutarlılık düzeylerine sahip olduğu bulunmuştur. Bizim çalışmamızda ölçeğin güvenirlik katsayıları arasında bulunmuştur (Tablo 2). Bu değerlerle; ÇBASDÖ nin sağlık yüksekokulu öğrencilerinde kullanılabilecek güvenilir bir ölçek olduğu belirlenmiştir. Sosyal destek ölçeği Türkiye de farklı çalışmalarda (Çakır ve Palabıyıkoğlu, 1997; Yılmaz, Yılmaz ve Karaca, 2008) kullanılmıştır. Ölçekten alınan yüksek puanlar algılanan yüksek sosyal desteğe işaret etmektedir. Verilerin Değerlendirilmesi Veriler SPSS 10.0 programında yüzdelik, ortalama, varyans analizi, bonferroni çoklu karşılaştırma testi, student- t testi, Mann- Whitney U testi kullanılarak analiz edilmiş, p< 0.05 olan değerler anlamlı kabul edilmiştir. Bulgular Öğrencilerin sosyodemografik özellikleri Tablo 1 de verilmiştir. Öğrencilerin %67.5 i yaş arasındadır. Araştırma grubunun yaş orta-laması 20.9 ± 1.6 (min:16, max.:27) dir. Grubun %41.8 inin ekonomik durumunun orta derecede iyi olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin %87.7 si sağlık sorunlarının olmadığını ifade etmiştir. Aile ilişkilerine bakıldığında %90.9 unun ilişkisinin iyi olduğu görülmektedir. Arkadaş iliş-kilerinde de buna yakın bir sonuç (%87.4) belirlenmiştir.

6 22 Tablo 1. Öğrencilerin Sosyodemografik Özelliklerinin Dağılımı (n=285) Sosyodemografik Özellikler Yaş ortalaması 20.9 ± 1.6 n % Sınıf I II III IV Ekonomik durum Desteğe/Bursa Gereksinimim Var Ancak Geçinebiliyorum Orta Derecede iyi Đyi Sağlık sorunlarınız var mı? Hayır Evet Aileniz ile ilişkileriniz nasıldır? Đyi Orta Arkadaşlarınızla ilişkileriniz nasıldır? Đyi Orta Öğrencilerin ÇBASDÖ toplam alt grup puan ortalamaları ve güvenirlik katsayıları Tablo 2 de verilmiştir. Öğrencilerin ÇBASDÖ toplam puan ortalaması 69.3 ± 12.1 dir (min.:12, max.:84puan). Öğrencilerin sosyal destek düzeylerinin genel olarak iyi düzeyde olduğu belirlenmiştir. Tablo 2. ÇBSADÖ Toplam Alt Grup Puan Ortalamaları (n=285) Madde Sayısı Min.- Max. Ort. ± SS Croncbach s Aile ± Arkadaş ± Özel Đnsan ± Toplam ± Alfa (α )

7 23 Öğrencilerin sosyodemografik özelliklerine göre ÇBASDÖ ortalamalarının dağılımı ve Spearman korelasyon katsayıları Tablo 3 te görülmektedir. Öğrencilerin sınıf ile toplam, aile ve özel insan alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur ( p=.001; p=.019; p=.001; sırasıyla). Öğrencilerin öğrenim gördüğü sınıf arttıkça sosyal destek düzeyleri de artmaktadır. Tablo 3 te Öğrencilerin sosyodemografik özellikleri ile ÇBASDÖ puan ortalamaları karşılaştırıldığında; 4. sınıf öğrencilerinin 1., 2. ve 3. sınıf öğrencilerine göre toplam ve özel insan alt boyut puanları istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur (p=.001; p=.001; sırasıyla). Birinci sınıf öğrencilerinin 4. sınıf öğrencilerine göre ise aile alt boyut puanları istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düşük bulunmuştur (p=.026). Ekonomik yönden desteğe/ bursa gereksinim duyan öğrencilerin diğerlerine göre (iyi, orta, ancak geçinebiliyorum) toplam ve arkadaş alt boyut puanları istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düşük bulunmuştur ( p<.001; p<.001; sırasıyla). Ekonomik yönden desteğe/ bursa gereksinim duyan öğrencilerin özel insan alt boyut puanları ise ancak geçinebiliyorum diyenlere göre istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düşük bulunmuştur (p=.001). Sağlık sorunu olan öğrencilerin olmayanlara göre aile alt boyut puanı istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düşük bulunmuştur ( p=.001). Öğrencilerin aile ve arkadaş ilişkilerine göre ÇBASDÖ ortalamalarının dağılımı Tablo 4 te verilmiştir. Aile ilişkileri iyi olan öğrencilerin, aile ilişkileri orta düzeyde olanlara göre aile alt boyut puanları istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur (p=.01). Arkadaş ilişkileri iyi olan öğrencilerin, arkadaş ilişkileri orta düzeyde olanlara göre toplam, arkadaş ve özel insan alt boyut puanları anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur (p<.001; p<.001; p=.014; sırasıyla).

8 24 Tablo 3. Öğrencilerin Sosyodemografik Özelliklerine Göre ÇBASDÖ Ortalamalarının Dağılımı ve Spearman Korelasyon Katsayıları ve Anlamlılık (p) Düzeyleri (n=285) Sosyo-Demografik Özellikler Aile Arkadaş Özel insan Toplam Sınıf n I ± F= ± F= ± F= ± II ± ± ± ± III ± ***p= ± **p= ± ***p= ± IV ± ± ± ± #r s p Ekonomik durum n Desteğe/Bursa ± F= ± F= ± F= ± Gereksinimim Var Ancak ± **p= ± ***p< ± ***p= ± Geçinebiliyorum Orta Derecede iyi ± ± ± ± Đyi ± ± ± ± Sağlık sorun varlığı F=5.421 ***p=.001 F=7.786 ***p<.001 Hayır Evet ± t= ± t= ± t= ± ± *p= ± *p= ± *p= ± t=1.881 *p=.171 *Student t-testi, ** Varyans analizi *** Varyans analizi ve Bonferroni çoklu karşılaştırma testi, # Spearman Korelasyon katsayıları

9 25 Tablo 4. Öğrencilerin Aile ve Arkadaş Đlişkilerine Göre ÇBASDÖ Ortalamalarının Dağılımı (n=285) Aileniz ilişkileri n Aile Arkadaş Özel insan Toplam Đyi ± U= ± U= ± U= ± Orta ± *p= ± *p= ± *p= ± Arkadaş ilişkileri U= *p=.149 Đyi ± t= ± t= ± t= ± Orta ± **p= ± **p< ± **p= ± *Mann- Whitney U testi, **Student t-test t=5.291 **p<.001

10 26 Tartışma Öğrencilerin ÇBASDÖ toplam puan ortalaması 69.3 ± 12.1 dir. Son sınıf öğrencilerinin diğer sınıflara göre toplam ve özel insan alt boyut puan ortalamalarının daha iyi olduğu, 1. sınıfta öğrenim gören öğrencilerin ise aile alt boyutunun 4. sınıflara göre biraz daha düşük olduğu belirlenmiştir. Yılmaz ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada (2008) toplam ölçek puanı 66.43±13.87 olarak bulunmuştur. Yapılan başka bir çalışmada Arkar ve arkadaşları (2004), üniversite öğrencilerinde ÇBASDÖ toplam puanını ± 13.5 olarak belirlemiştir. Sonuç olarak; ölçekten alınabilecek en düşük puanın 28 ve en yüksek puanın 84 olduğu göz önüne alındığında öğrencilerin sosyal destek düzeylerinin genel olarak iyi olduğu, ancak 1.sınıf öğrencilerinin özellikle aile desteğinin biraz daha düşük olduğu söylenebilir. Öğrencilerin sınıf ile toplam, aile ve özel insan alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğrencilerin öğrenim gördüğü sınıf arttıkça sosyal destek düzeyleri de artmaktadır. Öğrencilerin sosyodemografik özellikleri ile ÇBASDÖ puan ortalamaları karşılaştırıldığında; 4. sınıf öğrencilerinin 1., 2. ve 3. sınıf öğrencilerine göre toplam ve özel insan alt boyut puanları daha yüksek, 1. sınıf öğrencilerinin 4. sınıf öğrencilerine göre ise aile alt boyut puanları daha düşük bulunmuştur. 4. sınıf öğrencilerinin yaş ortalaması 22.7 ± 1.3 tür. Çakır ve Palabıyıkoğlu nun (1997) çalışmasında yaş grubunun, yaş gruplarına göre sosyal desteklerinin yetersiz olduğu bulunmuştur. Cheng ve Chan in (2004) çalışmasında 15 yaş altı grubun, 15 yaş üstü gruba göre aile alt grup puanlarının istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır. Aynı çalışmada 15 yaş üstü grubun arkadaş alt grup puan ortalamalarının anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur. 4. sınıfta öğrenim gören grubun ÇBASDÖ toplam, aile ve özel insan alt boyut puanlarının yüksek olması, aileden daha bağımsız kararları verebilen, sorumluluk üstlenen ve özel ilişkilere daha fazla önem veren bir yaş grubu olmasıyla ilişkili olabilir. Bu yaş grubu çeşitli kaynaklardan destek alabilmekte olup bu dönemde yetişkin yetişkine bir ilişki kurulmakta ve karşı cinsle sürekliliği olan ilişkiler yaşanmaktadır. Araştırma grubunun aile alt grup puan ortalaması 24.1 ± 4.2 dir. Arkadaş alt grup puan ortalaması 23.3 ± 5.4, özel insan alt grup puan ortalaması 21.1 ± 7.1 dir. Öğrencilerin aile alt grup puan ortalamasının diğer alt grup puan ortalamalarından daha yüksek olduğu görülmektedir. Yılmaz ve arkadaşlarının (2008) yaptığı çalışmada,

11 27 öğrencilerin aile alt grubu puan ortalamalarının diğer alt gruplara göre yüksek olduğu belirtilmektedir. Arkar ve arkadaşlarının (2004) çalışmasında da öğrencilerin ailelerinden algıladıkları sosyal desteğin arkadaş ve özel insan desteği ortalamasından yüksek olduğu belirtilmektedir. Yine üniversite öğrencilerinin sosyal destek ve stres düzeyleri üzerine yapılan bir çalışmada stresle başa çıkmada aile desteğinin arkadaş desteğinden daha etkili olduğu belirlenmiştir (Hamdan-Mansour ve Dawani, 2008). Ekonomik yönden desteğe/ bursa gereksinim duyan öğrencilerin diğerlerine göre (iyi, orta, ancak geçinebiliyorum) toplam ve arkadaş alt boyut puanları daha düşük bulunmuştur. Ekonomik yönden desteğe/ bursa gereksinim duyan öğrencilerin özel insan alt boyut puanları ise ancak geçinebiliyorum diyenlere göre daha düşük bulunmuştur. Çakır ve Palabıyıkoğlu nun (1997) çalışmasında üst sosyokültürel düzey gençlerin aile desteğinin diğer düzeylere göre daha yüksek bulunmuştur. Yılmaz ve arkadaşlarının (2008) yaptığı çalışmada ise gelir düzeyi ile sosyal destek düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır. Öğrencilerin ekonomik durumunun yetersiz olmasının sosyal ilişkilerine de olumsuz yönde yansıdığı ve sosyal destek algısını azalttığı düşünülmektedir. Sağlık sorunu olan öğrencilerin, sağlık sorunu olmayanlara göre aile alt boyut puanı daha düşük bulunmuştur. Sağlık sorunu olan öğrencilerin aile desteğinin daha yüksek olması beklenirken tam tersi bir sonucun ortaya çıkmasında, öğrencilerin çoğunun ailelerinden uzakta yaşıyor olmasının önemli etkisi olduğu düşünülmektedir. Aile ilişkileri iyi olan öğrencilerin, aile ilişkileri orta düzeyde olanlara göre aile alt boyut puanları daha yüksek bulunmuştur. Aile desteğinin, aile ilişkilerine de olumlu yönde yansıdığı söylenebilir. Arkadaş ilişkileri iyi olan öğrencilerin, arkadaş ilişkileri orta düzeyde olanlara göre toplam, arkadaş ve özel insan alt boyut puanları daha yüksek bulunmuştur. Özcan ve Buzlu nun (2005), Akar ve arkadaşlarının (2004) çalışmalarında da sosyal destek ve yalnızlık arasında negatif bir ilişki olduğu saptanmıştır. Duru nun çalışmasında (2008) sosyal destek ve sosyal bağlılığın üniversite birinci sınıf öğrencilerinin yalnızlık düzeyini etkilediği belirlenmiştir. Arkadaş ve özel insan desteği olan öğrenciler daha az yalnız kalmakta ve bu durumun da sosyal destek algılamalarına olumlu yönde yansıdığı düşünülmektedir.

12 28 Sonuçların Uygulamada Kullanımı Öğrencilerin Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği puan ortalamasının 69.3±12.1 olduğu ve sosyal desteğin sınıf, arkadaşlarla ve aile ile olan ilişkiler, sağlık sorunları, ekonomik durum gibi değişkenlerden etkilendiği saptanmıştır. Yapılan çalışmanın sonuçları doğrultusunda; Üniversite öğrencilerine özellikle öğrenimlerinin ilk yıllarında sosyal destek düzeylerini geliştirmeye yönelik eğitim (kurs, konferans vb.), danışmanlık (psikolojik danışmanlık vb.) ve sosyal (kültürel faaliyetler, ders dışı etkinlikler düzenlenmesi vb.) programların düzenlenmesi, Ekonomik durumu kötü olan öğrencilere burs olanaklarının sağlanması, Sağlık sorunu olan öğrencilerin sağlık hizmetlerinden yararlanma düzeylerinin arttırılması, Gelecek araştırmalarda öğrencilerin algılanan sosyal destek düzeylerini incelemek için farklı fakülte ve yüksekokullardan daha geniş bir örneklem grubu ile çalışılması önerilmektedir. Kaynaklar Akın, B. & Emiroğlu, O. (2006). Evde yaşayan yaşlılarda sosyal destek yapısı, sağlık durumu ve yetiyitimi ilişkisi, Turkish Journal of Geriatrics, 9 (3), Aksüllü, N. & Doğan, S. (2004). Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda algılanan sosyal destek etkenleri ile depresyon arasındaki ilişki, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5, Arkar, H., Sarı, Ö. & Fidaner, H. (2004). Relationship between quality of life, perceived social support, Social Network, and lonelıness in a Turkısh sample. Yeni Symposium Dergisi, 42 (1), Ay, F. (2007). Temel hemşirelik. Đstanbul: Đstanbul Medikal Yayıncılık. Cheng, S. & Chan, A. (2004). The multidimensional scale of perceived social support: dimensionality and age and gender differences in adolescents, Personality and Individual Differences, doi: /j.paid Çakır, Y. & Palabıyıkoğlu, R. (1997). Gençlerde sosyal destek çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması, Kriz Dergisi, (1), Çakırcalı, E. (2000). Hasta bakımı ve tedavisinde temel ilke ve uygulamalar. Đzmir: Nobel Tıp Kitapevi. Çeçen, A. (2008). Öğrencilerin cinsiyetlerine ve ana baba tutum algılarına göre yalnızlık ve sosyal destek düzeylerinin incelenmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (3), Duru, E. (2008). Üniversiteye uyum sürecinde yalnızlığı yordamada sosyal destek ve sosyal bağlılığının doğrudan ve dolaylı rolleri, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 11 (29),

13 29 Eker, D& Arkar, H. (1995). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinin faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 10, Eker, D., Akar, H. & Yaldız, H. (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlilik ve güvenirliği, Türk Psikiyatri Dergisi, 12 (1), Ekinci, H. & Ekici, S. (2003). Đşletmelerde örgütsel stres yönetim stratejisi olarak sosyal desteğin rolüne ilişkin görgül bir araştırma, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 27 (1), Gökler, I. (2007). Çocuk ve ergenler için sosyal destek değerlendirme ölçeği Türkçe formunun uyarlama çalışması: faktör yapısı, geçerlilik ve güvenirliği, Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14 (2), Hamdan-Mansour, A. & Dawani, H.A. (2008). Social support and stres Among University students in Jordan, Int J Ment Health Addiction, 6, Kahriman, Đ. (2005). Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin benlik saygıları ve atılganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(1), Kaziasty, K. (2005). Social Support and Traumatic Stres. The National Center for Post Traumatic Stres Disorder Research Quarterly, 16, 2, 1-8. Koç, M., Avşaroğlu, S. & Sezer, A. (2004). Üniversite öğrencilerinin akademik başarıları ile problem alanları arasındaki ilişki, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, Kozaklı, H. (2006). Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması. Psikoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin. Leavy, R.L. (1983). Social support and psychological disorders: a review. J. Com. Psychol, 11, Özcan, N. & Buzlu, S. (2005). Problemli internet kullanımını belirlemede yardımcı bir araç: internette bilişsel durum ölçeği nin üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliği, Bağımlılık Dergisi, 1(6), Sungur, M. (1999). Đkincil travma ve sosyal destek, Klinik Psikiyatri Dergisi, 2, Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (29), 1-9. Yıldırım, Đ. (1997). Algılanan sosyal desteği ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, Yılmaz, E., Yılmaz, E. & Karaca, F. (2008). Üniversite öğrencilerinin sosyal destek ve yalnızlık düzeylerinin incelenmesi, Genel Tıp Dergisi, 18 (2), Zimmet, G.D, Powel, S.S &Farley, G.K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support, J Pers Assess, 52,