TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU NİSAN 2009/I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Nisan 2009

2 Mart ayının son haftası ile Nisan ayının ilk iki haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler T.C. Merkez Bankası nca açıklanan, 19 Mart 2009 tarihinde yapılan para politikası kurulu toplantı özetinde; Uluslararası kredi piyasalarındaki sorunların devam etmekte olduğu ve küresel büyümeye ilişkin tahminlerin aşağı yönlü güncellendiği, Küresel ölçekte iktisadi görünümdeki yavaşlama eğilimi sürerken, durgunluğun oldukça uzun sürebileceği, İktisadi faaliyetteki toparlanmanın zaman alacağı, enflasyon üzerindeki aşağı yönlü baskıların süreceği, PPK nın, şartlara bağlı olarak para politikasının aşağı yönlü esnekliğini uzunca bir süre korumasının gerekebileceğini değerlendirdiği, Kısa vadedeki mali gevşemenin, orta vadede dengeli bir mali pozisyon gözeten ve borç dinamiklerinin sürdürülebilirliğini temin eden güçlü çerçeve ile desteklenmesinin önemli olduğu, Kamu kesimi borçlanma gereksinimindeki belirgin yükselişin, para politikası kararlarının iktisadi faaliyet üzerindeki olumlu etkilerini zayıflatabileceği, Gerçekleştirilen faiz indirimlerinin 2009 yılı sonunda enflasyonun, hedefin belirgin olarak altında gerçekleşme olasılığını azalttığı belirtildi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, gayrimenkul ve bazı ürünlere ilişkin KDV indirimi öngören ekonomik önlemler paketini açıkladı. Pakete göre; Bina ve bağımsız bölüm şeklindeki işyerleri satışından alınan %18 KDV %8 e indirilecek. Konut, işyeri ve diğer tüm emlak alım satımlarında alıcı ve satıcılardan alınan binde 15 lik tapu harcı binde 5 e indirilecek. Tüm ofis ve ev mobilyalarında KDV %8 e indirilecek. Bilgisayar, bilişim ve büro makinelerinde KDV %18 den %8 e inecek. KOBİ lerin iş makinelerinde KDV %18 den %8 e inecek. Erdoğan, yeni tedbirlerle, krizin sinyallerini aldığı andan itibaren uygulamaya koydukları tedbir sayısının 53 olduğuna işaret ederek, ''Gerektikçe yeni tedbirleri cesaretle almaya ve uygulamaya devam edeceğiz'' dedi. T.C. Merkez Bankası nın, 2 Nisan 2009 tarihli basın duyurusuna göre; döviz piyasasında derinliğin kaybolmasına bağlı olarak sağlıksız fiyat oluşumları gözlenmesi üzerine, 10 Mart 2009 tarihinden itibaren döviz likiditesini destekleyerek döviz piyasasının sağlıklı çalışmasını sağlamak amacıyla döviz * Rapor 10 Nisan 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

3 satım ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sağlanmasına karar verilmiş, bu tarihten itibaren günlük 50 milyon ABD dolarlık döviz satım ihalelerine başlanmış, gerçekleştirilen 18 ihalede toplam 900 milyon ABD doları satılmıştır. Duyuru kapsamında; son günlerde küresel piyasalardaki olumlu gelişmelerin de etkisiyle döviz piyasasında derinliğe ilişkin kaygıların azaldığı, bu nedenle döviz satım ihalelerinin 3 Nisan 2009 tarihinden başlayarak durdurulmasına karar verildiği, gerek görülmesi halinde döviz satım ihalelerine tekrar başlanabileceği bildirilmiştir. T.C. Merkez Bankası ndan yapılan basın duyurusuna göre; 1 Nisan 2009 tarihinden geçerli olmak üzere kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranı Türk Lirası için %3.96, ABD doları için %2.54 ve Euro için %2.30, aylık azami gecikme faizi oranı ise Türk Lirası için %4.71, ABD doları için %3.11 ve Euro için ise %2.82 olarak belirlenmiştir. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) tarafından kullandırılan düşük faizli tarım kredilerinin vadesi, işletme kredilerinde 2 yıla, yatırım kredilerinde 7 yıla çıkarıldı. Daha önce 18 ay olan işletme kredilerinin vadesi 24 aya, daha önce 5 yıl olan yatırım kredilerinin vadesi ise 7 yıla çıkarıldı. Ayrıca kararla, tasfiye olunacak alacaklar hesabında borcu bulunan veya bu hesaplarda kayıtlı olan borçları ertelenmiş veya taksitlendirilmiş veya yeniden yapılandırılmış olup, geri ödeme süreci devam eden üreticilere Ziraat Bankası veya TKK tarafından kredi açılamayacak. Karar, 1 Ocak 2009'dan tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. Ziraat Bankası, toplam değeri yaklaşık 7 milyar TL olan, tüm kredi türlerinde ödeme kolaylığı sağlayacak 'Ödeme Kolaylığı Paketi' ile ekonomiye bir canlılık kazandırması öngörülen 'Bahar Paketi' açıkladı. Ödeme Kolaylığı Paketi ile tarımsal, bireysel ve ticari kredilerin vadesi uzatılacak. Ayrıca kredi kartlarında da taksitli ödeme imkânı getiren paket, bankaya gecikmiş kredi kartı borcu olan müşterilere 2 yıla kadar vadeli eşit taksitli kredi kullandırarak, kart borçlarının daha uygun faiz ve koşullarda ödenmesi imkânı sağlayacak. Bahar Paketi ile de bireysel kredilerin faizleri düşürüldü. Tüketiciler, bireysel kredileri vadeye göre faizleri %0.99 ile %1.49 arasında değişen oranlarda kullanabilecek. Eximbank Genel Müdürü Ahmet Kılıçoğlu, 24 Mart tarihinden itibaren, kullandırılacak bir yıla kadar vadeli krediler için geçerli olmak üzere, tüm kredi programlarında TL faiz oranlarında 2'şer puan indirim yapıldığını açıkladı. İhracatçılara vadeye ve kredi risk büyüklüğüne bağlı olarak %9 ile %13 aralığında değişen faiz oranları ile kredi kullanma imkanı getirildiğini ifade eden Kılıçoğlu, yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine yönelik 2 yıl vadeli köprü TL kredisine %15 olarak yansıtılan düzenlemeyle, KOBİ'lere yönelik kredi faiz oranının %9'a, tanıtım-pazarlama faaliyetlerine yönelik yurt dışı fuar katılım kredisinin ise %11'e gerilediğini belirtti yılında tüm TL kredi programlarında 6 puanlık indirim yapıldığını belirten Kılıçoğlu, yaklaşık 3 aylık dönemde ihracatçılara 1.3 milyar dolar tutarında kredi, 1 milyar dolar sigorta ve garanti desteği olmak üzere, toplam 2.3 milyar dolar finansal destek sağlandığını kaydetti. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tarafından hazırlanan bir rapora göre; Türkiye, 2008 yılı verilerine göre, 202 milyar dolarlık ithalat hacmiyle, dünyanın en çok ithalat yapan 20. ülkesi konumunda bulunuyor. Türkiye'nin, dünya ticaret 2

4 hacmindeki, 16.5 trilyon dolarlık ithalat içindeki payı %1.2 oranında bulunuyor. Toplam dünya ticaretindeki payı artan bir trend içinde %1 düzeyini bulan Türkiye, toplam ihracatta ise ilk 20 içinde yer almıyor. Türkiye, dünya gıda ürünleri ihracatından ise %0.5 pay alıyor. Türkiye, otomotiv sektöründe ön sıralarda yer alıyor. Japonya'nın öncü olduğu, otomotiv sektörü ihracatında, Türkiye, 8. sırada bulunuyor. Raporda, Türkiye'nin otomotiv sektöründeki yükselişinin hızlı bir şekilde devam ettiği ve bu sürecin devam etmesi halinde, Japonya, Avrupa Birliği, ABD, Güney Kore ve Çin'den sonra dünyanın 6. büyük otomotiv ihracatçısı konumuna geleceği vurgulanıyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) nun, anapara geri ödemelerindeki süreci uzatmasıyla, Türkiye'nin 2009 yılındaki borç geri ödemesinin 2.1 milyar dolar düşük olacağı açıklandı. Hazine Müsteşarlığından yapılan açıklamada, karar uyarınca 1 Nisan 2009 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, IMF anapara geri ödemelerinin "erken ödeme" esasına göre (2 yıl 3 ayı geri ödemesiz, üçer aylık 8 eşit taksitle toplam 4 yılda) gerçekleştirilmesi uygulaması yürürlükten kaldırıldı. Bu çerçevede, IMF anapara geri ödemeleri "normal ödeme" esasına göre (3 yıl 3 ayı geri ödemesiz, 8 eşit taksitle toplam 5 yılda) yapılacak. Açıklamada, genel bir uygulama değişikliği niteliğinde olan ve üye tüm ülkeleri kapsayan bu düzenlemenin, Türkiye'nin IMF'ye anapara geri ödeme takvimine de olumlu yansıyacağı ifade edilerek, değişiklik kapsamında 2009 yılı dış borç geri ödemelerinin 1.4 milyar SDR (yaklaşık 2.1 milyar ABD Doları) daha düşük olacağı bildirildi. Uluslararası Para Fonu (IMF) eski Türkiye Temsilci Yardımcısı ve İngiliz Barclays Bankası'nın kıdemli analisti Christian Keller, Türkiye'nin, IMF ile 3 yıllık bir standart Stand-By anlaşması karşılığında, 30 ile 40 milyar dolar arasında kredi alabileceğini söyledi. Christian Keller, IMF ile Türkiye arasındaki doğrudan görüşmelerin başlatılması kararının ardından, Fon'un Türkiye'ye verebileceği kredi konusunda Türkiye'nin Fon'dan en az 30, en çok 40 milyar dolar alma ihtimalinin bulunduğunu kaydetti. Barclay's tarafından yayınlanan bir raporda, Türkiye'de son dönemde açıklanan veriler ele alınarak ülke ekonomisinin bu yıl %4.9 oranında daralacağı öngörüldü. Barclays'in cari açık beklentisi 14 milyar dolar, ortalama dolar kuru beklentisi ise 1.80 TL olarak şekillendi. Barclay's'in raporunda, "Henüz bir krize dönüşmese de Türkiye'de ekonomi 2009 yılında sert bir düşüş yaşıyor. Bugün dış finansman ihtiyacı ve zayıflayan mali performans ise iki temel risk oluşturuyor. IMF ile bir anlaşmaya varılması bu riski azaltabilir. Biz bu anlaşmanın Nisan ayı içinde gerçekleşmesini bekliyoruz. Bu anlaşma sağlanamayacak olursa görünümde hızlı bir bozulma olabilir. Bizim temel senaryomuz yarım puanlık faiz indirimlerinin devam edeceği ve yıl ortalarında faizin %9 seviyesinde olacağı yönünde şekilleniyor. Sanayi üretimi ve kapasite kullanım oranlarında gözlenen düşüşün yanı sıra dış ticaret ve iç talepteki daralma, bu yıl Türk ekonomisinin %5 civarında küçüleceğine işaret ediyor. ifadesine yer verildi. 3

5 Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Hazine Bakanlığı, banka bilânçolarındaki kötü varlıkları temizleyecek planın detaylarını açıkladı. Plana göre; ABD Hazinesi, bankaların bilânçolarında bulunan ve kredi piyasasının çalışmasını önleyen kötü varlıkları 1 trilyona kadar satın alacak, ABD Hazinesi, kötü varlıkların alımı için finans sektörü kurtarma fonu TARP'tan 75 ile 100 milyar dolar arasında kaynak ayıracak, ABD Hazinesi, kötü varlıkların satın alınmasındaki riski tek başına almayarak, riski özel sektör ile birlikte paylaşacak. ABD Hazinesi, kamu-özel sektör ortaklığıyla kurulacak olan fonlara profesyonel yöneticiler atayarak, bu fonların kötü varlıkları alarak, ileride kâr sağlamalarına imkân verecek bir sistem oluşturacak, Kamu-özel sektör ortaklığı için ABD Merkez Bankası FED ve Federal Mevduat Sigorta Şirketi (FDIC) finansman sağlayacak. ABD Hazinesi nden yapılan açıklamada, programın hedefinin, bankaların ve diğer mali kuruluşların sermayeyi serbest bırakmalarına yardımcı olmak ve yeni krediler sağlamak olduğu belirtildi. ABD Chicago Merkez Bankası FED tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Şubat ayında değerini alarak beklentilerden iyi açıklandı. Açıklamada ayrıca Ocak ayında değerini alan veri olarak revize edildi. ABD de ikinci el konut satışları Şubat ayında beklentilerin aksine %5.1 artış gösterdi ve yıllık bazda 4.72 milyon adete yükseldi. Beklentiler Ocak ayında 4.49 milyon adet olarak gerçekleşen verinin Şubat ayında 4.45 milyon adete gerilemesi yönündeydi. ABD de, dış ticaret açığı milyar dolar seviyesine geriledi. Ocak ayında 36.2 milyar dolar olarak açıklanan verinin Şubat ayında 36.4 milyar dolar olması bekleniyordu. Dış ticaret açığı, geçen yıl aynı dönemde milyar dolar seviyesindeydi. Açıklanan verilere göre, Şubat ayında ihracat bir önceki aya göre %1.6 artarak milyar dolar, ithalat %5.1 azalışla milyar dolar oldu. ABD de, ekonomi kötü durumdayken düşeceği ve iyi durumdayken de artacağı tahmin edilen yeni konut satışları, Şubat ayında bir önceki aya göre %4.7 artarak 337,000 adete yükseldi. Beklentiler verinin 300,000 adet olması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında 309,000 olarak açıklanan yeni konut satışları verisi 322,000 olarak revize edildi. ABD de Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) 4. çeyrekte nihai verilere göre ihracatın ve tüketici harcamalarının hızla azalmasıyla %6.3 daraldı. Son açıklanan verilere göre 2007 yılının toplamında %2 büyüyen ABD ekonomisi, 2008 yılının toplamında %1.1 büyüdü. ABD de GSYH 2008 yılı 1. çeyrekte %0.9, 2. çeyrekte %2.8 büyümesinin ardından, 3. çeyrekte %0.5 küçülmüştü. 4

6 ABD de, dayanıklı mal siparişleri Şubat ayında bir önceki aya göre %3.4 yükseldi. Beklentiler verinin %2 gerileyeceği yönündeydi. Açıklamada ayrıca bir önceki ay %4.5 düşüş olarak açıklanan veri %7.3 düşüş olarak revize edildi. Açıklamaya göre Şubat ayında dayanıklı tüketim malları siparişleri nakliye hariç %3.9, savunma hariç %1.7 artış gösterdi. ABD de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM imalat sanayi endeksi Mart ayında 36.3 değerini alarak beklentilerden daha iyi açıklandı. Şubat ayında 35.8 değerini alan verinin Mart ayında 36 değerini alması bekleniyordu. ABD de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Şubat ayında beklentilerin üzerinde %2.1 arttı. Beklentiler verinin %1 artış göstereceği yönündeydi. ABD de, tüketici güven endeksi Mart ayında 26 değerini alarak beklentilerin altında açıklandı. Beklentiler verinin 28 değerini alacağı yönündeydi. Açıklamada ayrıca Şubat ayında 25 değerini alan veri 25.3 olarak revize edildi. ABD de fabrikalara gelen siparişler Şubat ayında %1.8 artış göstererek beklentilerin üzerinde açıklandı. Beklentiler verinin %1.5 artması önündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında %1.9 azalış olarak açıklanan veri ise %3.5 azalış olarak revize edildi. ABD de, Mart ayında tarım dışı istihdamdaki azalış 663,000 ile beklentilerin üzerinde açıklandı. Şubat ayında 651,000 azalış gösteren verinin Mart ayında 650,000 azalması bekleniyordu. İşsizlik oranı ise Mart ayında beklentilere paralel olarak yıllık bazda %8.5 olarak açıklandı. Veri Şubat ayında %8.1 olarak gerçekleşmişti. Avrupa Merkez Bankası ECB, faiz konulu para politikası toplantısında, faiz oranlarını piyasa beklentilerinin altında 25 baz puan düşürerek %1.25 seviyesine indirdi. Beklentiler ECB nin 50 baz puan indirim yapacağı yönündeydi. ECB Başkanı Jean-Claude Trichet faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, bu faiz indirimi kararının ardından fiyat istikrarının orta vadede sürdürülmesini beklediğini belirtti. Gösterge faiz oranının henüz en düşük seviyede olmadığını belirten Trichet, yapılan indirimle faiz oranlarının 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana en düşük seviyede olduğunu kaydetti. Dünya ve Euro bölgesi ekonomisinin sert şekilde yavaşlamakta olduğunu ve küresel talebin 2009 yılı boyunca muhtemelen zayıf kalacağını belirten Trichet, 2010 yılında kademeli bir iyileşme görülebileceğini belirtti. Avrupa Merkez Bankası ECB nin yaptığı açıklamaya göre, Euro bölgesinde cari işlemler açığı Ocak ayında 12.7 milyar euro olarak gerçekleşti. Böylece 12 aylık kümülatif cari açık 73.9 milyar euroya yükseldi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında 7.3 milyar euro açık olarak açıklanan veri 7.6 milyar euro açık olarak revize edildi. Euro bölgesi, 2008 yılında 63.2 milyar euro cari işlemler açığı vermişti. Avrupa Birliği istatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesi sanayi üretimi Ocak ayında %3.5, yıllık bazda ise %17.3 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin aylık bazda %4, yıllık bazda %15.5 gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında aylık bazda 2.6 düştüğü belirtilen veri %2.7 düşüş olarak, yıllık bazda %12 düştüğü açıklanan veri %11.8 düşüş olarak revize edildi. 5

7 Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Ocak ayında Euro bölgesinde 10.5 milyar euro dış ticaret açığı verildi. Euro bölgesinde geçen yıl aynı dönemde 11.1 milyar euro dış ticaret açığı verilmişti. Açıklanan rakamlara göre, Euro bölgesinde ihracat Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre %24 azalış göstererek 94.7 milyar euroya, ithalat ise %23 azalış göstererek milyar euroya geriledi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, sanayi üretiminin ve dolayısıyla genel ekonomik faaliyetin önemli bir göstergesi olan Euro bölgesi sanayi siparişleri, Ocak ayında aylık bazda %3.4, yıllık bazda ise %34.1 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin Ocak ayında aylık bazda %6, yıllık bazda %28.7 gerilemesi yönündeydi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde işsizlik oranı Şubat ayında beklentilerin üzerinde %8.5 olarak gerçekleşti. Beklentiler verinin %8.3 olarak gerçekleşeceği yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında %8.2 olarak açıklanan veri %8.3 olarak revize edildi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde üretici fiyatları endeksi (ÜFE), Şubat ayında beklentilere paralel olarak 0.5 azaldı. Açıklanan son rakamla birlikte Euro bölgesinde ÜFE, yıllık olarak %1.8 gerilemiş oldu. Açıklamada ayrıca Ocak ayında %0.8 ve yıllık bazda %0.5 düştüğü açıklanan veri aylık bazda %1.1 ve yıllık bazda %0.7 düşüş olarak revize edildi. Enerji fiyatlarının hariç tutulduğu çekirdek ÜFE ise Şubat ayında aylık bazda %0.4, yıllık bazda %1 düşüş gösterdi. Çekirdek ÜFE, Ocak ayında aylık bazda %0.8, yıllık bazda %0.1 gerilemişti. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde perakende satışlar Şubat ayında aylık bazda %0.6, yıllık bazda %4 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin Şubat ta aylık bazda %0.4, yıllık bazda ise %2.5 gerilemesi yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında yıllık bazda %2.2 azaldığı açıklanan veri %1.7 azalış olarak revize edildi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurt içi Hasıla (GSYH) 4. çeyrekte %1.6 daraldı. Daha önce geçici verilere göre GSYH nin 4. çeyrekte %1.5 azaldığı açıklanmıştı. Açıklamada ayrıca 3. çeyrekte %0.2 azaldığı açıklanan veri %0.3 azalış olarak revize edildi. Açıklanan son verilerle birlikte 2007 yılında %2.6 büyüyen Euro bölgesi ekonomisi 2008 yılı toplamında %0.8 büyüdü. Euro Bölgesi imalat sektörü PMI endeksi Mart ayında 34, hizmet sektörü PMI endeksi ise 40.1 oldu. Beklentiler bir önceki ay 33.5 olan imalat sektörü PMI endeksinin Mart ayında 33.4 olması ve bir önceki ay 39.2 olan hizmet sektörü PMI endeksinin Mart ayında 39 olması yönündeydi. İngiltere Merkez Bankası BOE, faiz konulu para politikası toplantısında, faiz oranlarını piyasa beklentileri doğrultusunda %0.50 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. En son geçen ay 50 baz puan indirim yapan BOE, 2008 yılı Ekim ayından bu yana faizlerde toplamda 4.5 puan indirim yapmış oldu. BOE, faiz indirimi kararının ardından yaptığı açıklamada, varlık alım imkânı olarak adlandırılan 75 milyar sterlinlik nicel gevşeme programına iki ay daha devam edileceğini belirtti. İngiltere Ulusal İstatistik Kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre, İngiltere ekonomisi 2008 yılı 4. çeyrekte 2007 yılı 4. çeyreğe göre %2 geriledi. İngiltere ekonomisinin daha önce geçici verilere göre 4. çeyrekte bir önceki çeyreğe göre %1.5, 2007 yılının aynı çeyreğine göre %1.9 daraldığı açıklanmıştı. 6

8 İngiltere'de tüketici fiyatları endeksi Şubat ayında aylık bazda %0.9, yıllık bazda %3.2 artış gösterdi. Beklentiler verinin Şubat ayında aylık bazda %0.3 ve yıllık bazda %2.6 artış göstermesi yönündeydi. Veri Ocak ayında aylık bazda %0.7 azalmış ve yıllık artış %3 seviyesinde gerçekleşmişti. Alman IFO Enstitüsü nden yapılan açıklamaya göre, iş dünyası eğilimi endeksi Mart ayında 82.1 değerini alarak beklentilerin biraz altında açıklandı. Şubat ayında 82.6 değerini alan verinin Mart ayında 82.2 ye gerilemesi bekleniyordu. IFO'dan yapılan açıklamada ayrıca, Mart ayında cari durum endeksinin 84.3 puandan 82.7 puana gerilediği, beklenti endeksinin ise 80.9 puandan 81.6 puana yükseldiği belirtildi. Piyasalarda cari durum endeksinin 82.5, beklenti endeksinin ise 82 olması bekleniyordu. Macaristan Merkez Bankası, yaptığı toplantıda, gösterge faiz oranını %9.5 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. Macaristan Merkez Bankası, küresel finansal krizin etkisini artırmasıyla faiz indirimlerine başlayarak Kasım ayından bu yana gösterge faiz oranında 200 baz puan indirim yapmıştı. Bu toplantıda Macaristan Merkez Bankası ndan bir faiz değişikliği beklenmiyordu. Japonya Merkez Bankası (BOJ), gösterge faiz oranını beklentilere paralel olarak %0.1 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. BOJ toplantısı ardından yapılan açıklamada, BOJ un kredi piyasalarını canlandırma amacıyla hükümet ve belediyelere verilen kredileri teminat kabul ederek likidite sağlayacağı belirtildi. G-20 ülkeleri devlet ve hükümet başkanlarının İngiltere de yaptıkları toplantı uzlaşmayla sona erdi. Toplantıda beklendiği gibi ekonomiyi canlandıracak yeni bir teşvik paketi yerine uluslararası kurumlara aktarılan fonların artırılması kararı çıktı. Zirvenin ardından basın toplantısı düzenleyen İngiltere Başbakanı Gordon Brown, IMF gibi kuruluşlara 1 trilyon dolar tutarında kaynak aktarılacağını açıkladı. Buna göre IMF'ye, ekonomik sorunları olan ülkelere kredi verebilmesi için 500 milyar dolar aktarılacak, fon üyesi tüm ülkelerin gerekirse yararlanabileceği 250 milyar dolarlık açık kredi ile bu miktar 750 milyar dolara çıkacak. Brown bu tutarın 40 milyar dolarını Çin in 100 er milyar dolarını da Japonya ve AB nin karşılayacağını belirtti. G-20 liderleri ayrıca küresel ticareti desteklemek amacıyla gelecek iki yıl için 250 milyar dolarlık mali finansman paketi oluşturulması konusunda anlaştı. Fakir ülkelere kredi verilebilmesi için kalkınma bankalarına da 100 milyar dolar aktarılacak. Zirveye katılan ülkelerin, böyle bir krizin yine ortaya çıkmasını engellemek için vergi cennetlerine göz yummamak, hedge fonları denetlemek ve mali sisteme güveni yeniden tesis etmek için ortak politikalar oluşturacağını belirten Brown ayrıca, her şeyin hızla düzelmeyeceğini ancak alınan kararların durgunluğun süresini kısaltmayı ve istihdamı korumayı hedeflediğini ifade etti. 7

9 Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan, 2005=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2009 yılı Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %23.7 oranında azalarak 84.8 olmuştur. Sanayinin alt sektörleri düzeyinde, bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi %16.8 oranında azalış gösterirken, imalat sanayi sektörü endeksi %25.9, elektrik, elektrik, gaz ve su sektörü endeksi ise %9.7 oranında azalmıştır. % % Aylık Sanayi Üretim Endeksi Değişimi (2005=100) Aylar Ana Sanayi Grupları Sınıflamasına göre de; dayanıklı tüketim malı imalatının %25.7, aramalı imalatının %24.2, dayanıksız tüketim malı imalatının %14.8 ve enerjinin %11.0 oranında düştüğü görülmektedir yılı Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksi alt gruplarındaki en yüksek düşüş %58.7 ile motorlu kara taşıtı, römork ve yarı römork imalatında gerçekleşmiş olup, bunu %41.6 ile radyo, TV, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı ve %36.4 ile de büro makineleri ve bilgisayar imalatı izlemiştir. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılı Mart ayında %81.2 düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), 2009 yılı Mart ayında %64.7 olarak gerçekleşmiştir. İşyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının nedenleri olarak, önem sırasına göre; iç talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, bunu dış pazarda talep yetersizliği, mali imkânsızlıklar, yerli ve ithal mallarda hammadde yetersizliği, işçilerle ilgili meseleler diğer nedenler olmuştur. KKO, 2009 yılı Şubat ayında %63.8 seviyesindeydi. İmalat Sanayi KKO Aylar yılı Mart ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %3.5, satış miktarı %11.1, hammadde fiyatları %0.8 oranında artmış, satış fiyatları ise değişmemiştir yılı Nisan ayında ise üretim miktarının %4.2, satış miktarının %3.9, satış fiyatlarının %0.4 ve hammadde fiyatlarının da %0.1 artması beklenmektedir. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2009 yılı Şubat ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %24.9 oranında azalarak 8.3 milyar dolar, ithalat ise %47.6 oranında azalarak 8.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı 8

10 dönemde dış ticaret açığı %98.4 oranında azalarak yaklaşık 5 milyar dolardan 81 milyon dolara gerilemiştir yılı Şubat ayında %69.1 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2009 Şubat ayında %99 a yükselmiştir yılı Şubat ayında %51.3 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı 2009 yılı Şubat ayında %37.4 e % % Karşılama oranı (ihracat/ithalat) Aylar Dış Ticaret Hadleri (%) gerilemiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %45.2 oranında azalarak 3.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Şubat ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, inci, kıymetli taş ve metal mamulleri (1.6 milyar dolar) olurken, bu faslı kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (0.8 milyar dolar), demir ve çelik (0.7 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam-parçaları (0.6 milyar dolar), örme giyim eşyaları (0.5 milyar dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar (0.5 milyar dolar) izlemiştir. Aynı ayda, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (1.9 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksamparçaları (1 milyar dolar), elektrikli makine ve cihazlar (0.7 milyar dolar) ve demirçelik (0.6 milyar dolar) olmuştur. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2009 yılı Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksi %7.5 oranında, ithalat miktar endeksi %37.6 oranında azalış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %18.8 ve ithalat birim değer endeksi de %16.1 oranında azalmıştır Ana sektörler itibarıyla, Şubat ayında, bir önceki yılın aynı 90.0 ayına göre ihracat miktar endeksleri; tarım ve ormancılık 88.0 sektöründe %7.9 oranında, balıkçılık sektöründe %134.6 Aylar oranında artış kaydederken, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %55.7 ve imalat sanayii sektöründe %7.5 oranında düşüş göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %33.5, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %25.9, imalat sanayii sektöründe ise %39.1 oranında gerileme kaydetmiştir. Şubat ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat birim değer endeksleri; balıkçılık sektöründe %1.3 oranında artarken, tarım ve ormancılık sektöründe %8.7, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %20.3 ve imalat sanayii sektöründe %19.1 oranında azalmıştır. İthalat birim değer endeksleri de geçen yılın aynı ayına göre, tarım ve ormancılık sektöründe %14.9, madencilik ve taşocakçılığı 9

11 sektöründe %16.2 ve imalat sanayii sektöründe de %15.7 oranında azalış göstermiştir. Bu gelişmelerden sonra, 2009 yılının ilk ayında ihracat lehine devam eden dış ticaret hadleri, 2009 yılının Şubat ayında, bir önceki aya göre ihracat fiyatlarının (%-4.36) ithalat fiyatlarına göre (%-1.75) daha fazla düşmesi nedeniyle, 2.5 puan azalışla, 93.2 seviyesinde ithalat lehine dönmüştür. T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2008 yılı Şubat ayında 3,871 milyon dolar açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın Şubat ayında 343 milyon dolar fazla vermiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret dengesi bir önceki yılın aynı ayında 3,434 milyon dolar açık vermişken, bu yılın Şubat ayında 780 milyon dolar fazla vermiş, gelir dengesinden kaynaklanan net giderler %52.6 oranında artarak 1,065 milyon dolara yükselmiştir. Ayrıca, hizmetler dengesindeki fazla bir önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık dört kat artarak 501 milyon dolar net gelir kaydetmiş, cari transferlerden kaynaklanan net girişler ise %17.5 oranında azalarak 127 milyon dolara düşmüştür. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir; Doğrudan yatırımlar kalemindeki net sermaye girişi, bir önceki yılın Ocak-Şubat dönemine göre, bu yılın ilk iki ayında %28.4 oranında azalarak 1,167 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı döneminde 610 milyon dolar net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında, bu dönemde 2,807 milyon dolar net çıkış gerçekleşmiştir. Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı döneminde 6,536 milyon dolar net giriş gerçekleşmişken, bu dönemde 1,457 milyon dolar net çıkış olmuştur. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervler, 2008 yılının Ocak-Şubat döneminde 236 milyon dolar artmışken, bu yılın aynı döneminde 274 milyon dolar artış göstermiştir. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2009 yılının Mart ayında Üretici Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %0.29 oranında, Tüketici Fiyatları (TÜFE) ise %1.10 oranında artış göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre enflasyon üretici fiyatlarıyla %3.46, tüketici fiyatlarıyla ise %7.89 oranında gerçekleşmiş oldu. % / / / / Yıllık Enflasyon /08 08/09 08/10 08/ yılının Mart ayında, 2.5 ÜFE TÜFE 3.46 ÜFE de alt sektörler itibarıyla 0.0 en yüksek aylık artışlar metal cevheri (%7.90), tütün ürünleri Aylar imalatı (%7.38), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%1.90) ve taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%1.87) sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE deki en yüksek aylık artışlar alkollü içecekler ve tütün grubunda (%6.90), gıda ve alkolsüz içeceklerde (%3.91), çeşitli mal ve hizmet grubunda (%1.33) ve lokanta ve otellerde (%0.50) gerçekleşmiştir. 08/12 09/ /02 09/03 10

12 TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının dördüncü üç aylık döneminde, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre, sabit fiyatlarla %6.2 oranında azalarak 24.4 milyar TL, cari fiyatlarla da %5.7 oranında artış göstererek milyar TL olarak gerçekleşmiştir yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %12.7 lik artışla milyar TL, sabit fiyatlarla %1.1 lik artışla milyar TL olmuştur. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Şubat ayında 62.6 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Mart 2009 da bir önceki aya göre 5.2 puan artarak 67.8 düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Mart ayında, sırasıyla gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, gelecek üç aydaki toplam istihdam, genel gidişat eğilimi, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut toplam sipariş miktarı endeksi artış yönünde etkilerken, sabit sermaye yatırım harcaması ve mevcut mamul mal stok miktarı eğilimi endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan 2009 Yılı Mart Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu na göre; Mart ayındaki tüketici fiyat endeksindeki yükselişte (%1.10), Para Politikası Kurulu duyurularında da belirtildiği gibi, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki sert artış etkili olmuştur. Mart ayında döviz kurundaki hareketlerin kısa dönemli etkilerinin sınırlı kalmaya devam ettiği görülürken, hizmet fiyatlarındaki yavaşlama genele yayılarak belirginleşmiştir. Temel enflasyon göstergelerinin yıllık artış hızındaki düşüş kısmen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) oranlarındaki indirimleri yansıtırken, bu etki arındırıldığında da enflasyonun ana eğiliminin aşağı yönlü olduğu gözlenmektedir. Bu çerçevede, önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüşün sürmesi beklenmektedir. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2009 yılı Mart ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; nakit bazda toplam 15.9 milyar TL gelir elde edilmiş, 16.1 milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve 0.2 milyar TL faiz dışı açık oluşmuştur. Toplam 4.4 milyar TL faiz ödemesinden sonra, Hazine nakit dengesi 4.7 milyar TL açık vermiştir. Hazine Müsteşarlığı, Nisan ayı İç Borçlanma Stratejisi kapsamında; Nisan ayında iç piyasalara yapılacak olan 7.8 milyar TL lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 6.4 milyar TL borçlanma yapılmasının öngörüldüğünü açıkladı. Aynı dönemde, toplam 8.5 milyar TL lik iç borç servisine karşılık 7 milyar TL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi planlanıyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat Mart ayında geçen yılın aynı ayına göre %34.92 gerileyerek 7.13 milyar dolar olurken, ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre %32.95 gerileyerek 21 milyar dolar oldu. Taşıt araçları ve yan sanayi ihracatı ilk çeyrekte %52.91 azalarak 3.36 milyar dolara gerilese de hâlâ Türkiye ihracatının en büyük kalemi olmaya devam etti. Türkiye ihracatının bir diğer önemli ihracat kalemi olan hazır giyim ihracatı, ilk çeyrekte geçen yıl aynı döneme göre %28.23, demir çelik ürünleri ihracatı ise %21.82 daraldı. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2009 Yılı Nisan Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2009 yılında %2.4 oranında küçüleceği, tüketici fiyatlarının %6.57 oranında artacağı, cari işlemler açığının 14,984 milyon dolar ve dolar kurunun TL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 11

13 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6.78 ve %6.42 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %12.24, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14.51 olarak beklenmektedir. Nisan I. Dönem Beklenti anketi kapsamında, bir önceki dönem anket sonuçlarına göre; yılsonu TÜFE göstergesi dışında (artış), tüm ekonomik göstergelerin düşeceği tahmin edilmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 13 Mart 3 Nisan 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %6.39 oranında daralarak 108,818 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %9.58, İç Varlıklar kalemi de %60.7 oranında azalış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %14.0 oranında gerilediği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %7.77, İç Yükümlülükler kaleminin ise %18.07 oranında azalış kaydettiği göze çarpmaktadır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 111, , ,818-2,709-7,427 1.DIŞ VARLIKLAR 99, , ,663 11,675-11,825 2.İÇ VARLIKLAR 11,539-7,243-2,845-14,384 4,398 PASİFLER 111, , ,818-2,709-7,427 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 59,971 59,119 50,842-9,129-8, DIŞ YÜKÜMLÜKLER 22,488 23,345 21, , İÇ YÜKÜMLÜKLER 37,483 35,774 29,310-8,173-6, Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 17,108 14,794 8,889-8,219-5, Bankaların Döviz Mevduatı 20,375 20,980 20, MERKEZ BANKASI PARASI 51,556 57,126 57,976 6, REZERV PARA 43,730 56,633 57,851 14,121 1, Dolaşıma Çıkan Banknot 28,318 38,827 34,566 6,248-4, Bankalar Mevduatı 15,263 20,718 23,090 7,827 2, Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI 7, , APİ den Doğan Borçlar 3, , Kamu Mevduatı 4, , TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 74,754 65,439 63,811-10,943-1,628 Kaynak: TCMB Geçen dönem kamu maaş ödemeleri öncesinde artan nakit ihtiyacına bağlı olarak, Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %6.04 ve %14.74 oranlarında artışlar kaydedilmişti. Bu dönem Emisyon hacminde %10.97 oranında daralma sağlanarak söz konusu parasal genişlemenin bir bölümü geri çekilirken, Rezerv Para ise Bankalar Mevduatı kalemindeki artışa bağlı olarak %2.15 düzeyinde artış göstermiştir. Öte yandan geçen dönem itibariyle 493 milyon TL düzeyinde bulunan Merkez Bankası nın politika araçlarının oluşturduğu Diğer Merkez Bankası Parası kalemi, bu dönem %74.65 oranında azalarak 125 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Diğer Merkez Bankası Parası kaleminin alt başlıklarından birisi olan ve Mart ayının ortası itibariyle -264 milyar TL düzeyinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi ise 453 milyon TL azalış göstererek

14 milyon TL seviyesine inmiştir. Diğer bir ifade ile Mart ayının ortası itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 264 milyon TL alacaklı iken, bu dönemde bu tutar 717 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Öte yandan Merkez Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise %11.23 oranında artış göstererek 842 milyon TL düzeyine ulaşmıştır. TC Merkez Bankası brüt rezervlerindeki gerilemenin, bu dönem ivme kaybetmekle birlikte devam ettiği görülmektedir. 13 Mart 3 Nisan 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 1,628 milyon dolar azalarak 63,811 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası Mart ayının üçüncü haftasını %14.29 düzeyinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 3 Kasım 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın dördüncü haftası içerisinde ABD hükümetinin, ABD finans sistemini düzenlemeye ilişkin olarak hazırladığı planın etkisiyle, uluslararası borsalara paralel bir biçimde tahvil-bono piyasasına gelen alımlar sonucunda düşüş gösterdi. Mart ayının dördüncü haftasında %13.83 seviyesine kadar gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Getiri oranı (%) Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi itfa tarihli tahvil Tarih itfa tarihli tahvil ayın son günlerinde piyasaya gelen kâr satışları ile Mart ayını %14.07 düzeyine yükselerek kapatsa da, Nisan ayının ilk haftasında tekrar düşüş sürecine girdi. G20 Zirvesi nden çıkan ortak kararların yanı sıra yurt içinde de IMF ile görüşmelere tekrar başlanacağına dair haberler, bu süreçte piyasaya gelen alımları yönlendiren faktörler olarak göze çarptı. Nisan ayının ilk haftasını söz konusu alımlarla %13.57 seviyesine gerileyerek kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Nisan ayının ikinci haftasında da IMF den sağlanacak kredi miktarının artabileceğine ilişkin beklentilerle düşüşünü sürdürdü. Nisan ayının ikinci haftasının ortasında 3 Kasım 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, %13.16 seviyesine kadar gerilerken, Hazine nin 7 Nisan tarihinde gerçekleştirdiği ihale sonrasında 2 Şubat 2011 itfa tarihli tahvil piyasanın yeni gösterge kâğıdı konumuna geldi. Hazine ihalesinde %13.35 yıllık bileşik faiz ile işlem gören 2 Şubat 2011 itfa tarihli tahvil, tahvil-bono piyasasındaki alımların sürmesine bağlı olarak değer kazandı. Söz konusu alımlar sonucunda 2 Şubat 2011 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, Nisan ayının ikinci haftasını %12.87 seviyesine gerileyerek kapattı. Döviz Piyasası Mart ayının üçüncü haftasını TL düzeyine gerileyerek kapatan dolar, ayın son haftasında IMF ile görüşmelerin yeniden başlayacağına ilişkin beklentilerle gerilemesini sürdürdü. Mart ayını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle TL seviyesinden kapatan dolar, Nisan ayının ilk günlerinde de IMF ile yapılacak görüşmelere ilişkin beklentilerin yanı sıra G20 Zirvesi nden çıkan kararların da etkisiyle düşüşünü ivme kazanarak devam ettirdi. Avrupa Merkez Bankası nın beklentilerden daha düşük bir faiz indirimine gitmesine bağlı olarak,

15 paritede görülen artışın da etkisiyle dolar, Nisan ayının ilk haftasını, TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle TL seviyesine gerileyerek kapattı. IMF ile gerçekleştirilmesi muhtemel yeni anlaşma neticesinde IMF den sağlanacak kredi miktarının, tahmin edilenin üzerinde olacağına yönelik beklentilerle doların, Nisan ayının ikinci haftasında da değer kaybettiği görüldü. Nisan ayının ikinci haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle TL seviyesine kadar gerileyen TL ABD Dolar Denge Kuru dolar, bu dönem içerisinde TL karşısında %7.46 oranında değer kaybederken, euronun değer kaybı ise %10.80 olarak gerçekleşmiştir. Mart ayının üçüncü haftasını düzeyinden kapatan /$ paritesi, Mart ayının dördüncü haftası içerisinde Avrupa Merkez Bankası nın faiz indirimine gideceği yönündeki beklentilerle düşüş kaydetti. Mart ayını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle seviyesinden kapatan parite, Nisan ayının ilk günlerinde G20 Zirvesi nden IMF fonlarının arttırılmasına yönelik olarak çıkan kararların yanı sıra Avrupa Merkez Bankası nın gerçekleştirdiği faiz indiriminin beklentilerin altında kalmasının da etkisiyle artış kaydetti. Nisan ayının ilk haftasını düzeyinden kapatan parite, ayın ikinci haftası içerisinde ise Avrupa Merkez Bankası nın yeni bir faiz indirimine gidebileceği yönündeki beklentilerle tekrar düşüş sürecine girdi ve 10 Nisan tarihli işlem gününü TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle seviyesine gerileyerek kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Mart ayının üçüncü haftasını 24,039 seviyesinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi, ayın dördüncü haftasında ABD hükümetinin, ülkedeki finans sistemini düzenlemeye ilişkin olarak hazırladığı planın etkisiyle, uluslararası borsalara paralel bir biçimde yükseliş kaydetti. Mart ayını 25,765 puandan kapatan bileşik endeks, G20 Zirvesi nden çıkan kararların yanı sıra yurtiçinde de IMF ile yapılacak anlaşmaya yönelik artan beklentilerle Nisan ayının ilk günlerinde de yükselişini sürdürdü. Bileşik endeks Nisan Endeks Tarih İMKB Bileşik Endeksi ayının ilk haftasını 26,631 seviyesinden kapatırken, ayın ikinci haftası içerinde ABD li şirketlere ilişkin olarak gelen olumlu bilânço rakamlarının İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ndaki yükselişlerin devam etmesini sağladığı görüldü. IMF ile yeni stand-by anlaşmasının yakın bir tarihte gerçekleştirileceği ve kredi miktarının öngörülenden daha yüksek olacağı yönündeki beklentilerin de desteklediği alımlar sonucunda bileşik endeks, Nisan ayının ikinci haftasını 28,838 puana yükselerek kapattı. Bileşik endeks bu dönem içerisinde %19.96 oranında değer Tarih

16 kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %62.33 seviyesinden %63.15 düzeyine yükselmiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 4 19 Mart 2009 döneminde %1.3 oranında artarak 479 milyar TL düzeyine yükselen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde %2.8 daralarak milyar TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatların %2.2, vadesiz mevduatların ise %6.8 düzeyinde azalış kaydettiği göze çarpmaktadır. Dönem sonu tarihinin kamu maaş ödemeleri öncesine rastlamasının yanı sıra Mart ayındaki vergi ödemelerinin de toplam mevduat hacmindeki söz konusu bu gerilemede önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR ,8-2,8 Vadeli ,3-2,2 Vadesiz ,5-6,8 KREDİLER TOPLAM KREDİLER ,7-1,8 TL ,4 0,5 YP ,3-7,0 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 29,0 30,5 28,9 Krediler * /Mevduat (%) 82,4 80,5 81,5 Takipteki Alacaklar (Brüt) ,9 4,4 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,5 4,1 4,4 Menkul Değerler Portföyü ,1-2,5 MDP/ Mevduat (%) 41,4 44,1 44,3 (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Yaklaşık 1.5 aylık bir süredir bankacılık sektörü toplam kredi hacminde kaydedilen gerilemenin, bu dönem ivme kazanarak devam ettiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam kredi hacmi bu dönem, %1.8 oranında azalarak 363 milyar TL seviyesinin altına gerilemiştir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerdeki 5 oranındaki artışa karşılık, yabancı para cinsinden kredilerde %7 düzeyine ulaşan daralma göze çarpmaktadır. Ancak döviz sepetinin aynı dönem itibariyle %5.78 oranında değer kaybettiği göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen gerilemenin ağırlıklı olarak döviz kurlarındaki düşüşten kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bankacılık sektörü toplam kredi hacmindeki söz konusu gerilemeye rağmen, toplam mevduat hacminin aynı dönem itibariyle daha yüksek bir oranda düşüş göstermesi nedeniyle krediler/mevduat oranı, bu dönem %81.5 düzeyine yükselmiştir. Yedi ayı geçen bir süredir düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönem de ivme kazanarak devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem %4.4 oranında artış kaydederek milyar TL düzeyine yaklaşırken, takipteki alacakların kredilere oranı da %4.4 seviyesine yükselmiştir. 15

17 4 19 Mart 2009 döneminde %1.3 oranında artarak milyar TL düzeyine yükselen bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, bu dönem %2.5 oranında daralarak 206 milyar TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminde kaydedilen bu gerilemeye karşın, toplam mevduat hacminin daha yüksek bir oranda düşüş göstermesine bağlı olarak MDP/Mevduat oranı, %44.3 düzeyine yükselmiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /

18 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağust. Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart GSYİH (Milyon $) 526, , Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) * * * İmalat Sanayi KKO (%) İşsizlik Oranı (%) Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -31,893-37,684-5,181-4,816-5,523-4,011-3, , , Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041-62,800-6,526-6,836-7,705-7,965-8,204-5,093-5,222-2,688-3,692-1, İhracat-FOB (Milyon $) 85, ,262 11,363 12,470 11,771 12,592 11,047 12,791 9,720 9,384 7,712 7,868 8, İthalat-CIF (Milyon $) 139, ,063 17,889 19,306 19,477 20,557 19,251 17,885 14,942 12,072 11,404 9,270 8,398 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 171, ,617 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 13,788 15,107 17,990 15,140 15,830 18, Vergi Gelirleri (Milyon TL) 137, ,832 12,902 16,902 12,691 13,778 18,920 11,827 13,044 15,752 12,014 13,825 13, Diğer Gelirler (Milyon TL) 33,756 36,785 4,660 2,309 5,852 4,142 7,528 1,961 2,063 2,237 3,126 2,004 4,611 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 175, ,501 18,638 15,823 14,566 21,237 20,437 23,215 15,178 21,375 23,937 18,796 25, Faiz Harcamaları (Milyon TL) 45,945 48,732 4,166 1,681 1,142 7,436 8,140 5,022 2,013 5,440 1,871 3,783 9, Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 129, ,769 14,472 14,141 13,424 13,801 12,297 18,193 13,165 15,935 22,066 15,013 15,950 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -3,995-13,883-1,076 3,389 3,978-3,317 6,010-9, ,385-8,797-2,967-7, Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 41,951 34,848 3,090 5,070 5,120 4,119 14,150-4,404 1,942 2,055-6, ,466 - Merkezi Yönetim Toplam 178, , , , , , , , , , , , ,230 - İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 66,576 67,117 67,271 70,645 71,251 71,451 69,697 70,889 68,194 67,724 69,754 68,464 67,905 - Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 17