ALZHEIMER HASTALIĞINDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ?

Transkript

1 ALZHEIMER HASTALIĞINDAN KORUNMAK MÜMKÜN MÜ? PROF.DR.FİGEN GÜNEY NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ MERAM TIP FAKÜLTESİ NÖROLOJİ A.D ELMIS 2016 /EREĞLİ

2

3

4

5

6 RİSK FAKTÖRLERİ NELER

7 YÜKSEK TANSİYON (HİPERTANSİYON)

8 YÜKSEK TANSİYON (HİPERTANSİYON) Orta yaşlardaki yüksek kan basıncı daha sonraki yaşlarda Alzheimer hastalığı için anlamlı bir risk faktörüdür. Artmış kan basıncıyla (160/90mmHg dan yüksek) Alzheimer arasındaki ilişki birçok çalışmada ortaya konmuştur

9 İsveç te yapılan bir çalışmada sadece yüksek kan basıncının değil özellikle antihipertansif tedavi alanlarda düşük diastolik (küçük tansiyon) kan basıncının 70 mmhg altında olması da Alzheimer gelişme riskini artırdığı gösterilmiştir Buradan çıkarılması gereken ders hipertansiyon tedavisinde yaşlılarda kan basıncı aşırı düşürülmemelidir.

10 TUZ VE BEYİN

11 Kanada da yapılan 1200 yaşlının katıldığı bir çalışmada fiziksel olarak hareketsiz yaşlılarda aşırı tuz tüketiminin bilişsel fonksiyonlarda yıkıma neden olduğu bulunmuş Günde en fazla 2300 mg (1 çay kaşığı) tuz tüketilmeli

12 Beyindeki kolesterol sinir hücreleri ve sinir hücresi olmayan dokular tarafından sentezlenir ve vücudun tüm kolesterol miktarının dörtte biri beyindedir KOLESTEROL

13 Son çalışmalarda Alzheimer deki majör patolojik değişikliklerin (plaklar ve yumaklar) beynin kolesterol dengesindeki bozukluklarla bağlantılı olduğu bulundu.

14 Total kolesterol düzeyi 250 mg/dl üzerinde LDL (kötü kolestrerol) 100 mg/dl üzerinde HDL (iyi kolesterol) 40 mg/dl altında olması Alzheimer hastalığı için artmış risk faktörleri arasındadır

15 İYİ HUYLU KOLESTEROL (HDL) HDL kolesterolün (iyi huylu kolesterol) kanda yüksek olmasının yaşındaki kişilerde Alzheimer e karşı koruyucu etkisi olduğu bulundu HDL 60 mg/dl üzerinde olması koruyucu

16 DİYETLE YAĞ ALIMI VE ALZHEİMER İLİŞKİSİ

17 Diyetle alınan doymuş yağlar (tereyağı, margarin gibi katı yağlar) yüksek miktarlarda alınırsa Alzheimer riskini artırır Doymuş yağ tüketimi 25 gramdan fazla olmamalı 1 çorba kaşığı margarin 7 gr doymuş yağ içerir DOYMUŞ YAĞLAR

18 DOYMUŞ YAĞLAR TEREYAĞI Naturel hayvansal yağ Konjuge linoleik asitten zengin Beyin ve kalp için faydalı 25 gramı (yaklaşık 4 çorba kaşığı) aşmamak kaydıyla MARGARİN Endüstriyel hidrojenize nebati yağ (kimyasal işlem görmüş) Bu yağlar bitkisel yağların içine yüksek basınç ve ısıda hidrojen moleküllerinin pompalanması ile elde edilir Hidrojenize edildikten sonra daha uzun ömürlü olur ve oda ısısında katı olur Uzun dönem tüketimi inflamasyon, insülin direnci, tip 2 DM riski ve obezite riskini dolayısıyla Alzheimer riskini artırır

19 ÇOKLU DOYMAMIŞ YAĞLAR Yüksek miktarda 14.5 g/gün (1 çorba kaşığından biraz fazla) çoklu doymamış yağ tüketiminin (bitkisel yağ, ceviz,fındık) Alzheimer riskini %70 oranında azalttığına dair yayınlar mevcut Sızma zeytinyağı, fındık yağı ve hindistancevizi yağı en faydalı

20 BALIK Omega 3 yağ asidinden zengin Haftada en az 1 kez balık tüketenler ile hiç balık tüketmeyenler karşılaştırılmış Balık tüketenlerde Alzheimer gelişme riski %60 daha düşük bulunmuş Somon,uskumru,lüfer,pala mut,sardalya gibi derin su balıkları daha faydalı

21 DİABETES MELLİTUS (ŞEKER HASTALIĞI) DM 65 yaşından büyüklerin %20 sinde yaygın görülen bir hastalık Zihinsel bozukluklarla DM arasındaki ilişkiyi araştıran birçok çalışmada diyabetin demans riskini artırdığı ve vakaların %82 sinin Alzheimer tipi demans olduğu bulundu Diabeti olanlarda Alzheimer gelişme riski olmayanlara göre %65 oranında yüksek Bu risk tedavi edilmeyen diyabetlilerde daha fazla

22 OBEZİTE (ŞİŞMANLIK) Orta yaşlardaki obezite ile Alzheimer arasında ilişki mevcut En sık görüldüğü yaş dilimi 50 ve üstü Vücut kitle indeksi 30 un üzerinde olan obezlerde demans riski %74 daha fazla Aşırı kilolularda (vücut kitle indeksi arasında olanlar) bu risk artışı %35 Vücut kitle indeksi: Yetişkin bir insanın kilosunun boyuna göre normal olup olmadığını gösteren bir değişken Ağırlığın boyun karesine bölünmesiyle elde edilir : Normal

23 SANTRAL ŞİŞMANLIK VE ALZHEİMER Yağların göbek çevresinde toplanmasına bağlı santral şişmanlığı olanlarda demans riski kat daha yüksek

24 SANTRAL ŞİŞMANLIĞI OLANLARIN BEYNİ KÜÇÜLÜYOR Karın şişmanlığı olan fakat diğer yönden sağlıklı, orta yaşlı kişilerde ileri yaşlarda demans riskinin arttığı ve karın şişmanlığı olanların toplam beyin hacimlerinin de küçüldüğü bulunmuştur

25 SİGARA Sigara içenlerin beyinlerinde kanlanma azalması yanında küçülme görülür Sigara içenlerde Alzheimer gelişme riski 2 kat fazla

26 Komaya sokacak şekilde tek kafa travması ya da çoklu kafa travmaları Alzheimer e yakalanma riskini artırıyor Boksörler veya futbolcular gibi çoklu kafa travmasına maruz kalanların beyinlerinde yumaklar saptanmış KAFA TRAVMASI

27 KORUYUCU FAKTÖRLER C VİTAMİNİ Suda eriyen bir vitamin Kuvvetli bir antioksidan Günlük önerilen C vitamini dozu 60 mg Besin kaynakları kuşburnu, yeşil yapraklı sebzeler özellikle maydanoz, asma yaprağı, yeşil sivri biber, narenciye, kızılcık çilek, böğürtlen 200 mg ve üstü bulantı ve ishale neden olur

28 E VİTAMİNİ Yağda eriyen bir vitamin Serbest radikalleri temizliyor Bağışıklık fonksiyonları için de gerekli Önerilen günlük dozu 200 mg Sıvı yağlar, baklagiller, başta ceviz olmak üzere yağlı tohumlar,süt, yumurta, ıspanakta bol 400 mg üzerinde preparat olarak (ilaç şeklinde) alınırsa kalp yetmezliği ve beyin kanaması riskini artırabiliyor

29 B VİTAMİNLERİ VE FOLİK ASİT B12 vitamini ve folik asit kan düzeyi düşüklüğü zihinsel performansta azalmaya yol açar Bu durum kanda homosistein denilen sinir sistemi için zararlı aminoasitin artmasına bağlı ortaya çıkar B12 ve folik asitten zengin beslenme faydalı

30 B12 VİTAMİNİNDEN ZENGİN BESİNLER Karaciğer Balık Et Peynir Süt Yoğurt Yumurta Tavuk eti Tahıllar

31 KİMLER B12 EKSİKLİĞİ RİSKİ ALTINDADIR? Gastrit ve ülseri olanlar Gastrit ve ülser tedavisinde kullanılan ilaç alanlar Vegeteryanlar

32 FOLİK ASİT Ispanak,bamya başta olmak üzere koyu yeşil yapraklı sebzelerde, özellikle yeşil mercimek olmak üzere baklagillerde, özellikle narenciye olmak üzere meyvelerde, tam işlenmemiş hububatta, ayçekirdeği ve yer fıstığı başta olmak üzere kuruyemişlerde bulunur

33 D VİTAMİNİ Son yılların flaş vitamini olan D vitamini neredeyse her derde deva olarak sunulmakta 1920 lerden beri raşitizmdeki etkisi biliniyor D vitamini eksikliğinin zihinsel bozukluğa yol açtığını bildiren yayınlar var D vitamini yağlı balıklarda, balık yağında, yumurta sarısı, karaciğer, mantar, tereyağı, peynir, süt ve süt ürünlerinde bulunur Vücutta D vitamininden yaralanılması için güneş ışığından da yararlanılmalı D vitamini ihtiyacı yaş günlük 200 Ü yaş günlük 400 Ü 70 yaş üzeri günlük 600 Ü

34 OMEGA 3 Balık omega 3 ün birincil tabii kaynağı Ceviz,badem,soya fasulyesi, kuru fasulye, keten tohumu ve ıspanak,karnabahar gibi yeşil yapraklı sebzelerde mevcut Omega 3 den zengin beslenmek Alzheimer riskini azaltıyor İlaç şeklindeki formunun faydası yok

35 AKDENİZ DİYETİ Yüksek miktarda sebze, meyve, hububat ile ağırlıklı olarak zeytinyağı, orta miktarda balık, peynir, yoğurt alımı, az miktarda et ve et ürünleri tüketimi düzenli egzersizle birlikte Akdeniz tipi diyetle beslenenlerde Alzheimer hastalığı riski %61-87 oranında azalıyor

36 Çeşitli hastalıklarda özellikle Çin de binlerce yıldır kullanılan bir ağaç Ginko biloba ekstresi kuvvetli bir antioksidan olan flavonoid içerir Hafif de olsa antiagregan etkisiyle kanı sulandırıyor Alzheimer hastalığında zihinsel işlevlerin iyileştirilmesinde kısmen faydalı Beyin kanaması riski nedeniyle dikkatli kullanılmalı GİNKGO BİLOBA

37 KÖRİ Hindistandaki yaşlılarda Alzheimer hastalığı sıklığı dünyada en düşük düzeyde olup kesin nedeni bilinmiyor Hintliler çok miktarda köri yiyor Köri içinde kuvvetli bir antioksidan ve yangıya karşı anti-enflamatuar madde olan curcumin var Alzheimer hastalığı riskini azalttığını bildiren çalışmalar mevcut

38 ÇAY KAHVE Günlük çay ve kahve içmenin bellek kaybını %40 azalttığına dair yayınlar mevcut Çayda bulunan antioksidan bir madde olan polifenoller (flavonoid) sinir hücrelerini toksik maddelerden temizliyor sinir hücrelerindeki tahribatı azaltıyor Kahvede bulunan kafein de uyanıklık ve dikkati artırıyor

39 ÇİKOLATA Çikolatada bulunan kakao güçlü bir antioksidan Flavonoid bakımından yeşil çaydan daha zengin Beyinde toksik maddelerle meydana gelen hasara karşı koruyucu Bitter çikolatalar antioksidan içerirken beyaz çikolata antioksidan içermiyor Günde 40 gramdan fazla tüketilmemeli

40 FİZİKSEL EGZERSİZLER Fiziksel aktivitenin diyabet, kalpdamar hastalığı, beyin-damar hastalığı ve osteoporoz gibi birçok kronik hastalığa faydası iyi bilinmekte Fiziksel aktivite beyin kan akımını düzenler, kan basıncını düşürür, kandaki lipid düzeylerini azaltır Haftada en az 2 kez dk yürüyenlerde demans riskinin %50 azaldığı bulundu Yürüyüş dışında yapılan her türlü fiziksel aktivite bisiklete binme, bahçe ile uğraşmak, ev işleri yapmak, 2 kattan fazla merdiven çıkmak gibi beyinde bozulmuş dokunun onarılmasını sağlıyor

41 ZİHİNSEL EGZERSİZLER Kitap, dergi, gazete okumak Zihin çalıştıran oyun Satranç, dama vb oynamak Bulmaca çözmek Bir müzik aleti çalmak Örgü örmek Demans riskini %38 oranında azaltıyor

42 SOSYAL AKTİVİTELER Arkadaş - akraba ziyareti Sinemaya, lokantaya gitme Müzeye gitme Sivil toplum kuruluşlarında gönüllü yapılan aktivitelere katılma gibi sosyal hayatın içinde olma demans riskini azaltıyor

43 EĞİTİM Eğitim seviyesi yüksek olanlarda demans görülme riski daha az 2 dil konuşmak beyin rezervini artırıp Alzheimer başlangıcını 5 yıl geciktiriyor Eğitim sinir hücreleri arasındaki ağları iyileştirerek demansın başlangıcını geciktiriyor

44 YAŞ 70 İŞ BİTMİŞ??? Piri Reis; Kitab-ı Bahriye adlı ünlü eserini 61 yaşında yazmış İkinci dünya haritasını 63 yaşında çizmiş 87 yaşında Mısır Kaptanı olarak Hürmüz kalesini kuşatmıştır

45 YAŞ 70 İŞ BİTMİŞ??? Mimar Sinan; 86 yaşında ustalık eserim diye takdim ettiği Selimiye Camisini yapmıştır 375 mimari eser vermiştir Öldüğünde 99 yaşındaydı

46 YAŞ 70 İŞ BİTMİŞ??? Picasso 90 yaşında nefis eserler veriyordu Goethe Faustus u 80 inden sonra kaleme aldı Yüzyılın beyin cerrahi ünvanına sahip Gazi Yaşargil 90 yaşında olup halen başarılı beyin ameliyatlarına devam etmektedir

47 Sigara içmeyin SAĞLIKLI BEYİN İÇİN YAŞAM TARZI Düzenli doktor kontrolüne gidin ve tavsiyelere uyun Sürekli yeni ve kompleks bilgi edinin Düzenli egzersiz yapın (günlük yürüyüş v.s) Sosyal faaliyetlere katılın İnançlı olun, günlük dua ya da meditasyondan kaçınmayın Az yiyin ve antioksidan içeren gıdalar alın Aile ve arkadaşlarınızla ilişkilerinizi kuvvetli tutun Emekli olmayın, aktif olun ve her zaman bir amacınız olsun Paul Nussbaum, PhD

48 HZ. MEVLANA DER Kİ Yaşlanmanın yüzümüzden çok aklımızda buruşukluklar yaratacağından korkarım! Gençlerin aynada göremediklerini yaşlılar bir tuğla parçasında okurlar