T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI

Transkript

1 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI FLÜT ÇALIŞMASINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLMİŞ BİR FLÜT ISINMA PROGRAMI DOKTORA TEZİ HAZIRLAYAN Gülten CÜCEOĞLU ANKARA 2008

2 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK EĞİTİMİ BİLİM DALI FLÜT ÇALIŞMASINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLMİŞ BİR FLÜT ISINMA PROGRAMI DOKTORA TEZİ HAZIRLAYAN Gülten CÜCEOĞLU TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. Türev BERKİ ANKARA 2008

3 GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ NE, Gülten CÜCEOĞLU nun Flüt Çalışmasından Kaynaklanan Bedensel Sorunlar Çerçevesinde Geliştirilmiş Bir Flüt Isınma Programı başlıklı tezi, 10 Nisan 2008 tarihinde jürimiz tarafından Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Eğitimi Bilim Dalı nda DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir.

4 ii TEŞEKKÜR Bu araştırmanın her aşamasında, bilgisi, deneyimi, titizliği, özverisi ve çözümleyici yaklaşımıyla beni bilgilendiren, yönlendiren ve destekleyen, değerli öğretmenim ve danışmanım Prof. Dr. Türev BERKİ ye şükranlarımı sunarım. Tez izleme sürecindeki yapıcı önerileri ile araştırmanın sonuçlanmasında çok değerli katkıları bulunan ve ihtiyaç duyduğum her an ilgi ve desteklerini esirgemeyen Prof. Gül ÇİMEN ve Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞEREN e; bilgi ve görüşlerinden yararlandığım değerli flüt eğitimcileri ve öğretmenlerim Yrd. Doç. Müjdat GÜROL ve Songül SEIDEL e teşekkürü bir borç bilirim. Sağladığı olanaklardan ve yoğun katkılarından dolayı Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tülin DÜGER e, yoğun çalışmalarına rağmen araştırmanın başlangıcından bu yana gösterdiği özveri, içten destek ve yardımları için uzman fizyoterapist Semin AKEL e ve katkıları dolayısıyla uzman fizyoterapist Derya ÖZER e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Flüt Isınma Programı na ilişkin kamera çekimlerinin gerçekleştirilmesi başta olmak üzere, araştırmanın her anında büyük özveriyle yardımıma koşan değerli meslektaşım Ferit BULUT a şükranlarımı sunarım. Araştırma sürecinde desteklerini esirgemeyen Dr. Birsen ÖZTÜRK, Dr. Nurdan KIZILDELİ, Dr. Alper VARIŞ ve Dr. Ilgım KILIÇ a, doktora öğrenimim boyunca beni destekleyen ve araştırmaya önemli katkıları olan nişanlım, müzik eğitimcisi Osman ÖNDER e teşekkürlerimi sunarım. Son olarak, maddi-manevi destekleriyle beni bugünlere getiren, üzerimde büyük emekleri olan ve yanlarında olmaktan her an huzur ve mutluluk duyduğum sevgili annem Fitnat CÜCEOĞLU, babam Dursun CÜCEOĞLU ve uzaklarda olsa

5 iii da her zaman yanımda hissettiğim sevgili ablam Gülşen MORRIS e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Gülten CÜCEOĞLU

6 iv ÖZET FLÜT ÇALIŞMASINDAN KAYNAKLANAN BEDENSEL SORUNLAR ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLMİŞ BİR FLÜT ISINMA PROGRAMI Cüceoğlu, Gülten Doktora, Müzik Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Türev BERKİ Nisan 2008 Bu araştırma, flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunları ortaya koymak ve özgün bir flüt ısınma programı geliştirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda Öğretim Yılı itibariyle Lisans I., II., III. ve IV. sınıflarda öğrenim gören 26 flüt öğrencisine kapsamlı bir anket uygulanmış ve öğrencilerin örnek flüt performansları video kamera ile kaydedilmiştir. Anket sonucunda, öğrencilerin hemen tamamının bedensel sorunlar yaşamakta olduğu; ağrı, kasılma ve yorgunluğun, sorunlar arasında ilk üç sırada yer aldığı; boyun, sırt, sağ el 5. parmak, dudak ve belin en çok sorun yaşanan bedensel yapılar olduğu; en fazla çalışma sırasında ve çalışma sonrasında sorun yaşandığı ve sorunların temelinde bedensel ısınma yapmama ve bedensel gevşeme yapmama nın yattığı yönünde bulgulara ulaşılmış; uzman fizyoterapistlerce kamera çekimleri izlenerek yapılan Dinamik Postür Analizi sonuçları ise yaşanan bedensel sorunlarla paralellik göstermiştir. Bu bulgulardan hareketle, günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere, Bedensel Isınma ve Flütle Isınma olmak üzere iki bölümden ve toplam 40 egzersizden oluşan, yaklaşık 17 dakikalık bir Flüt Isınma Programı (EK-4: Video CD formatı) oluşturulmuştur. Flüt Isınma Programı nın flüt öğrencileri, eğitimcileri ve icracılarına önemli yararlar sağlaması beklenmektedir. Anahtar kelimeler: Flüt, bedensel sorunlar, Dinamik Postür Analizi, Flüt Isınma Programı, egzersiz

7 v ABSTRACT A FLUTE WARM-UP PROGRAMME DEVELOPED THROUGH THE FRAMEWORK OF BODILY PROBLEMS STEMMING FROM FLUTE PRACTICES Cüceoğlu, Gülten Ph.D, Music Education Branch Advisor: Prof. Dr. Türev BERKİ April 2008 This study was designed so as to identify the bodily problems stemming from flute practices and to develop an original flute warm-up programme. For this purpose, 26 undergraduate students of the first, second, third, and fourth years of Gazi University, Department of Fine Arts Education, Music Education Branch were given a survey in academic year; and their performances were video recorded. In consequence, it was found that almost all of the students were suffering from physical problems, and that aches, tenseness and tiredness were the top three problems. Furthermore, neck, back, the 5 th finger of the right hand, in lips and in waist were among the most frequently suffered health problems. It was further discovered that those problems had emerged during and after the performance most and that not doing bodily warm up or bodily cool down/relaxation, and allocating long time to flute warm up were the source of those problems. The results of the dynamic posture analyses that were performed by physiotherapists by examining the video records were parallel to the suffered problems. Based on the findings, a 17- minute Flute warm-up programme, also presented in Video CD format, composing 40 exercise moves and containing two parts (bodily warm up and warm up with flute) was designed to be implemented before daily flute practice. The flute warm-up programme is expected to be beneficial to flute learners, teachers and performers. Key words: Flute, bodily problems, dynamic posture analysis, flute warm-up programme, exercise.

8 vi İÇİNDEKİLER Sayfa Nr. TEŞEKKÜR... ii ÖZET... iv ABSTRACT... v İÇİNDEKİLER... vi TABLOLAR LİSTESİ...viii ŞEKİLLER LİSTESİ... x KISALTMALAR LİSTESİ... xi BÖLÜM GİRİŞ Problem Cümlesi ve Alt Problemler Amaç Önem Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar İlgili Yayın ve Araştırmalar Makaleler Lisansüstü Tezler... 9 BÖLÜM YÖNTEM Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Anket Kamera Çekimleri Verilerin Analizi Anket Verilerinin Analizi Dinamik Postür Analizi Bulguların ve Flüt Isınma Programı nın Sergilenmesi... 17

9 vii BÖLÜM BULGULAR VE YORUMLAR Flüt Çalışmasından Kaynaklanan Bedensel Sorunlar Bedensel Sorunların Niteliği Bedensel Sorunların Yaşandığı Süreçler Yaşanan Bedensel Sorunların Çeşitli Değişkenlere Göre Dağılımı Cinsiyet Yaş Sınıf Düzeyi Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgı Flüt Öğrenimi Süresi Flüt Repertuvarı Günlük Flüt Çalışma Alışkanlığı Flüt Dışı Aktiviteler Dinlenme Arası Flütle Isınma Bedensel Isınma Bedensel Gevşeme Dinamik Postür Analizi BÖLÜM FLÜT ISINMA PROGRAMI YÖNERGESİ Bedensel Isınma Flütle Isınma BÖLÜM SONUÇLAR VE ÖNERİLER Sonuçlar Öneriler KAYNAKÇA EKLER... 74

10 viii TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Nr. Tablo 1. Araştırmada Gerçekleştirilen İşlem Basamakları Tablo 2. Örneklemi Oluşturan Öğrencilere İlişkin Kişisel Özellikler Tablo 3. Öğrencilerin Mezun Olduğu Lise Türleri ve Lisedeki Anaçalgıları Tablo 4. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Flüt Çalışmalarından Kaynaklanan Bedensel Sorun Yaşama Durumu Tablo 5. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Bedensel Sorunlarına Yönelik Tıbbi Destek Alma Durumu Tablo 6. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunlar Tablo 7. Öğrencilerin Sorun Yaşadığı Bedensel Yapılar Tablo 8. Öğrencilerin Hangi Bedensel Yapılarda Hangi Sorunları Yaşadığına İlişkin Bulguların Dağılımı Tablo 9. Öğrencilerin Bedensel Sorun Yaşadığı Süreçler Tablo 10. B Sürecinde Yaşanan Bedensel Sorunların C ve D Süreçlerine Yansıma Durumu Tablo 11. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Cinsiyetlerinden Kaynaklanma Durumu Tablo 12. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yaşlarından Kaynaklanma Durumu Tablo 13. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Sınıf Düzeylerinden Kaynaklanma Durumu Tablo 14. Öğrencilerin Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgıları Tablo 15. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgılarından Kaynaklanma Durumu Tablo 16. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flüt Öğrenimi Sürelerinden Kaynaklanma Durumu Tablo 17. Öğrencilerin Çalışmakta Olduğu Etütler ve Eserler Tablo 18. Öğrencilerin Düzenli Flüt Çalışma Durumu Tablo 19. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Düzenli Flüt Çalışma Alışkanlıklarından Kaynaklanma Durumu... 29

11 ix Tablo 20. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışma Süreleri Tablo 21. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Günlük Flüt Çalışma Sürelerinden Kaynaklanma Durumu Tablo 22. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Aktivite Yapma Durumu Tablo 23. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Yaptığı Aktivitelerin Niteliği Tablo 24. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yoğun Olarak Yaptıkları Aktivitelerin Niteliğinden Kaynaklanma Durumu Tablo 25. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sürecinde Dinlenme Arası Verme Durumu Tablo 26. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Dinlenme Arası Verip Vermemeden Kaynaklanma Durumu Tablo 27. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Flütle Isınma Yapma Durumu Tablo 28. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınma Yapıp Yapmamadan Kaynaklanma Durumu Tablo 29. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınmaya Ayrılan Süreden Kaynaklanma Durumu Tablo 30. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Bedensel Isınma Yapma Durumu Tablo 31. Öğrencilerin Bedensel Isınma Egzersizleri Yapmama Nedenleri Tablo 32. Öğrencilerin, Bedensel Isınma Egzersizleri Yapma Konusunda Öğretmenleri Tarafından Bilgilendirilme Durumu Tablo 33. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sonrasında Bedensel Gevşeme Egzersizleri Yapma Durumu Tablo 34. Dinamik Postür Analizi ne İlişkin Bulgular Tablo 35. Bedensel Isınma Egzersizlerinin Niteliği ve İlişkin Olduğu Bedensel Yapılar Tablo 36. Flütle Isınma Egzersizlerinin Niteliği ve İlişkin Olduğu Bedensel Yapılar/Müzikal Öğeler... 66

12 x ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Nr. Şekil 1. Kamera Çekimlerinde İzlenen İşlem Basamakları... 16

13 xi KISALTMALAR LİSTESİ Abd.: Abdüksiyon Add.: Addüksiyon AGSL: Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi DIF: Distalinterfalangiel Ext.: Ekstansiyon f: Forte f: Frekans Flex.: Fleksiyon GÜGEF: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi GSEB: Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Hiperext.: Hiperekstansiyon Lat.: Lateral mf: Mezzoforte MKF: Metakarpofalangiel p: Piano SPSS: The Statistical Packet For The Social Science : Dakika

14 BÖLÜM 1 GİRİŞ İnsan-beden-çalgı buluşmasının, etkileşiminin ve bütünleşmesinin yaşandığı çalgı performansı; yoğun çalışma, konsantrasyon ve kondisyon gerektiren zihinsel, bedensel bir eylemdir. Bu nedenle, beden, çalgının bütünleyici bir parçası olarak kabul edilmeli ve çalgı çalmanın, kelimenin tam anlamıyla fiziksel bir aktivite olduğu unutulmamalıdır (Norris, 1993: 2, 99). Çalgı performansı için gereken her türlü fiziksel aktivite, kullanılan bedensel yapılara aşırı derecede yüklenmeyi gerektirir ve bu durum çeşitli incinmelere yol açar. Zira, tüm yaş gruplarında, gerek amatörler, gerek öğrenciler ve gerekse profesyonel icracılar arasında kas-iskelet sorunları yaygındır ve icracıların neredeyse yarısı çalgı çalmaya bağlı olarak kas-tendon, eklem ve sinirleri etkileyen sorunlarla karşılaşmaktadırlar (Lockwood, 1989: 221; Zaza ve Farewell, 1997: 292; Robinson ve Zander, 2002: 16; Brandfonbrener, 2003: 231; Hoppmann ve Patrone, 1991: 71; Leblebicioğlu, 2005: 25). Bedenin bir bölümüne aşırı yüklenme sözkonusu olduğunda kasların işlevlerinde dengesizlik oluşur (Frederickson, 2002: 40). Çalgı performansının yarattığı fiziksel stres; kaslar, tendon ve diğer yumuşak dokulara aktarılır ve pek çok yumuşak doku incinmesi kaslar yorulduğunda ortaya çıkar (Robinson ve Zander, 2002: 26). Akgöl (2005: 40), çalgı çalma eyleminin neden olabileceği sorunları şöyle açıklamaktadır: Çalgı eğitiminde genelde sabit, çok tekrarlı ve uzun süreli duruş problemleri omurgada, özellikle boyun, üst sırt, bel, omuz, kollar, bilek, el bölgelerinde fazla yüklenmelere neden olmaktadır. Bu durumlar, eklemlerde ve omurganın değişik seviyelerini destekleyen kas gruplarında ağrıya, eklemlerde hareket kısıtlılığı ve işlev kaybına neden olmakta, dolayısıyla müzisyenin performansını olumsuz yönde etkilemektedir.

15 2 Yapılan araştırmalar, ağrı, yorgunluk, uyuşma, sızlama, hareketin kısıtlanması (ya da harekette sertlik-tutukluk), bölgesel şişlik, kasılma, kramp, gerginlik ve güçsüzlüğü, çalgı performansından kaynaklanan başlıca bedensel sorunlar olarak ortaya koymaktadır (Orhun, 2005: 22; Zaza, Charles ve Muszynski, 1998; Robinson ve Zander, 2002: 31; Norris, 1993: 6; Bilgütay, 2004: 11). sözkonusudur. Yukarıda sözü edilen bedensel sorunlar, doğal olarak, flüt performansı için de Flütü tutuş ve flütle duruş, yoğun olarak üst yarısının kullanıldığı bedenin, doğal duruşunun dışında bir pozisyona girmesini gerektirir. Bu pozisyon gereği, özellikle boyun, en çok incinme riski taşıyan bedensel yapıdır. Flütün uzunluğu, sol omuzdaki gerilimi azaltmak için başı sağa eğmeyi gerektirir (Norris, 1993: 77). Zira, ancak bu pozisyonla sol elin perdeler üzerine yerleştirilmesi mümkündür. Başı sağa eğme zorunluluğu, boynun sağ yanındaki kasları gerer ve günde birkaç saat çalışmayla yıllarca bu pozisyonu korumak, boyunda ağrı, kas gücünde ve esnekliğinde dengesizlik ve sinir sıkışması; kolda ağrı ve uyuşukluk; elde sızlama gibi semptomlara neden olur (Norris, 1993: 77). Sol el 2. parmağın si perdesine basabilmesi, MKF ekleminin bu perdenin yanına dayanması ile mümkün olmaktadır. Pozisyon gereği, parmağın bu şekilde aşırı geriye bükülü durması ve oluşan baskının MKF ekleminde yoğunlaşması sinir sıkışması, uyuşukluk, sızlama ya da ağrı gibi sorunlara neden olabilir (Dawson, 1997: 110; Norris, 1993: 86; Bilgütay, 2004: 14). Brandfonbrener (1991: 57), flütçülerde karakteristik el problemleri olduğunu; sol el parmaklarında, bileklerde, kollarda, omuzlarda ve boyunda sorunlar yaşandığını belirtmektedir. Çeşitli araştırmalar, bedensel ısınma yapmamanın, çalgı performansına bağlı sorunların yaşanmasında rol oynayan en önemli faktör olduğunu ortaya koymaktadır (Norris, 1993: 2, 99; Frederickson, 2002: 38, 39; Robinson ve Zander, 2002: 24, 25; Lockwood, 1989: 221; Bilgütay, 2004: 15; Hoppmann ve Patrone, 1991: 73).

16 3 Bedensel ısınma, çalgı çalarken kullanılan bedensel yapılardaki kan akışını artırmak amacıyla kasları birkaç dakika rahat, sakin ve yumuşak bir şekilde kullanmaktır (Paul ve Harrison, 1997: 110; Robinson ve Zander, 2002: 26). Soğuk kaslar gerilemez; güçsüz ya da kötü durumda olan kaslar çoğunlukla bedensel rahatsızlığın bir kaynağıdır (Norris, 1993: 99). Müzisyenlere ısınma alışkanlıkları sorulduğunda, sıklıkla ısınmadıklarını söylerler; ya da dizileri veya birkaç yavaş parçayı çalmayı yeterli ısınma olarak kabul ederler (Norris, 1993: 2). Oysa, günlük çalgı performansı öncesinde kaslar, tendonlar ve diğer destekleyici yapılar ısıtılırsa, incinme olasılığı en aza iner ve bu yapılar daha etkili bir işleve sahip olur (Hoppmann ve Patrone, 1991: 73). Müzisyenlerin sağlıklı bir yaşam sürmelerinde hayati rol oynayan bedensel egzersiz rutinleri (Norris: 1993: 99), çalgıya göre en fazla kullanılacak kas gruplarının kuvvetlendirilmesine, gerekli kas, tendon ve bağlarda yeterli esnekliğin sağlanmasına, stres ve kaygıyı azaltmaya, bedenin zinde kalmasına, esnek ve güçlü olmasına, yorgunluğa ve çalmanın neden olduğu yaygın incinmelere karşı direnmesine yardımcı olacaktır (Akgöl, 2005: 40; Frederickson, 2002: 39, 40; Paul ve Harrison, 1997: 110; Özer, 2006: 23). Şu halde, çalgı performansının daha az efor ve daha fazla verimle sürdürülebilmesi amacından hareketle, çalgısız ve çalgılı olmak üzere iki aşamalı olarak düzenlenecek bir ısınma, kaçınılmaz olarak, müzisyenlerin yaşamındaki rutinler arasında yer almalıdır (Akgöl, 2005: 40; Frederickson, 2002: 40; Warrington, 2003: 287; West, 2003; Paul ve Harrison, 1997; ). Kanımızca, yukarıda özetlenen bu tablo, bir flüt öğrencisinin, flüt öğrenimi sürecinde yaşadığı bedensel sorunların ortaya konmasını, bu sorunların ardında yatan faktörlerin irdelenmesini ve flüt eğitiminde kullanılmak üzere özgün bir flüt ısınma programının geliştirilmesini gerektirmekte ve bu gereklilik, bu doğrultuda bir bilimsel araştırmanın gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktadır.

17 Problem Cümlesi ve Alt Problemler Flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunlar nelerdir ve hangi değişkenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır? Bu sorunların en aza indirgenmesi ya da önlenmesi amacından hareketle, bünyesinde gerek bedensel ve gerekse flütle ısınmayı barındıran özgün bir flüt ısınma programı nasıl oluşturulabilir? Problemin çözümü için aşağıdaki alt problemlere yanıt aranmıştır: 1. Öğrenciler, son bir yıl içinde, flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar yaşamakta mıdırlar? 2. Öğrenciler, son bir yıl içinde, bedensel sorunlarına yönelik olarak tıbbi destek alma gereksinimi duymuşlar mıdır? 3. Öğrencilerin yaşadığı bedensel sorunlar nelerdir? 4. Öğrencilerin sorun yaşadığı bedensel yapılar nelerdir? 5. Öğrenciler, hangi bedensel yapılarda hangi sorunları yaşamaktadır? 6. Bedensel sorunlar hangi süreçlerde yaşanmaktadır? 7. Bedensel sorunlar, cinsiyete bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 8. Bedensel sorunlar, yaşa bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 9. Bedensel sorunlar, sınıf düzeyine bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır?

18 5 10. Bedensel sorunlar, lise öğrenimi sürecindeki anaçalgılara bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 11. Bedensel sorunlar, flüt öğrenimi süresine bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 12. Bedensel sorunlar, çalışılan repertuvara bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 13. Bedensel sorunlar, her gün düzenli olarak flüt çalışıp çalışmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 14. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışma süresine bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 15. Bedensel sorunlar, flüt çalışması dışında yapılan aktivitelere bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 16. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması sürecinde dinlenme arası verip vermemeye bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 17. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması öncesinde flütle ısınma yapıp yapmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 18. Bedensel sorunlar, flütle ısınmaya ayrılan süreye bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 19. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması öncesinde bedensel ısınma yapıp yapmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 20. Öğrenciler, hangi nedenlerden dolayı bedensel ısınma egzersizleri yapmamaktadır?

19 6 21. Öğrenciler, bedensel ısınma egzersizleri yapma konusunda öğretmenleri tarafından bilgilendirilmekte midir? 22. Bedensel sorunlar, günlük flüt çalışması sonrasında bedensel gevşeme yapıp yapmamaya bağlı olarak mı ortaya çıkmaktadır? 23. Flüt performansı sırasında, etkin bedensel yapılarda hangi hareketler gözlenmektedir? 24. Günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere geliştirilecek bir ısınma programı hangi egzersizlerden oluşabilir? 1.2. Amaç Araştırmanın gerçekleştirilmesindeki temel amaç, flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunları ve bu sorunların ortaya çıkmasında rol oynayan değişkenleri saptamak ve günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere özgün bir Flüt Isınma Programı geliştirmektir. Araştırmanın, bu yönüyle ülkemiz flüt eğitimcileri, öğrencileri ve icracıları için bir başvuru kılavuzu niteliği taşıması hedeflenmektedir Önem Araştırma, disiplinlerarası niteliği ve ortaya koyduğu özgün Flüt Isınma Programı yla, bu konuda ülkemizdeki ilk doktora tez çalışması oluşu, ileride gerçekleştirilebilecek benzer araştırmalara ışık tutabilecek bir konumda yer alması ve özellikle flüt eğitimi ile ilgili tüm kurum, kuruluş ve kişilere kaynak olabilme niteliği taşıması nedeniyle önem arzetmektedir.

20 Sayıltılar Araştırmanın planlanması ve gerçekleştirilmesinde aşağıdaki sayıltılardan hareket edilmiştir: 1. Araştırmanın örneklemi, ülkemiz üniversitelerinin Müzik Eğitimi Anabilim dallarında lisans öğrenimi görmekte olan tüm flüt öğrencilerini temsil edebilir niteliktedir. 2. İzlenen yöntem, araştırmanın amacına, konusuna ve kapsadığı ana problem ve alt problemlerin çözümüne uygundur Sınırlılıklar Araştırma, 1. GÜGEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda Öğretim Yılı itibariyle öğrenim gören Lisans I., II., III. ve IV. sınıf flüt öğrencileri ile sınırlıdır. 2. Sözkonusu öğrencilerin son bir yıl içinde yaşadığı, flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar ile sınırlıdır Tanımlar Araştırmada kullanılan aşağıdaki 14 kavram/terimin araştırmayla sınırlı tanımları şunlardır: Abdüksiyon: Orta hattan (vücuttan) uzaklaşma. Özellikle kol ya da bacağın vücut ekseninden uzaklaşması (Weineck, 1998: 219; Baltacı, 2006: 405) Addüksiyon: Orta hatta (vücuda) yaklaşma. Özellikle kol ya da bacağın vücut eksenine yaklaşması (Weineck, 1998: 219; Baltacı, 2006: 405)

21 8 Distalinterfalangiel: Parmaklarda merkezden en uzaktaki eklem Eklem: Hareket sisteminde, kemikleri birbirleriyle eklem yüzeylerinden birleştiren ve iskelete hareket sağlayan anatomik yapılar (Somyürek, 1998: 20) Ekstansiyon: Düz hattan yukarı doğru kaldırma. Açma, germe (Weineck, 1998: 221) Fleksiyon: Bükülme, eğilme (Baltacı, 2006: 406) Flüt Isınma Programı: Günlük flüt çalışması öncesinde uygulanmak üzere geliştirilmiş; Bedensel Isınma ve Flütle Isınma olmak üzere iki bölümden ve toplam 40 egzersizden oluşan, yaklaşık 17 dakikalık sürede uygulanması öngörülen özgün program Hiperekstansiyon: Düz hattan yukarı doğru aşırı miktarda kaldırma Kas: Eklemlerin, iç organların ve damarların hareketini sağlayan, hareket sisteminin aktif dokusu (Somyürek, 1998: 22) Kifoz: Kambur duruş Lateral: Yan, yana doğru, dış taraf (Putz ve Pabst, 1997: 391; Baltacı, 2006: 408) Lordoz: Bel çukurunda artış Metakarpofalangiel: El parmak kemikleri ile tarak kemikleri arasındaki eklem Tilt:Yer değiştirme

22 İlgili Yayın ve Araştırmalar Literatür taraması sonucunda, araştırmanın alanına girdiği düşünülen, dördü yabancı dilde ve ikisi Türkçe de olmak üzere toplam altı bilimsel çalışmaya erişilmiş bulunulmaktadır Makaleler S. Koppejan, C. J. Snijders, T. Kooiman ve B. van Bemmel in 2006 tarihli Hand and arm problems in flautists and a design for prevention başlıklı makalesinde, kol ve el sorunlarının flütçülerde yaygın olduğu ve hatta çalmayı sonlandırabileceğinden sözedilmektedir. Biyomekanik bir analize dayanan çalışmada, sağ el başparmağı için flüte kolayca takılabilen bir destek tasarımlanmıştır. Yapılan testlere göre, tasarlanan bu destek, flütün dik ekseni boyunca dönmesini engellemekte; önkol, bilek ve parmaklarda oluşan gerilimi azaltmaktadır. Wiliam J. Dawson un, 1997 tarihli Common Problems of Wind Instrumentalists başlıklı makalesinde, çalgı desteği, postür, el pozisyonu ve kullanımı, tekrarlayan aktiviteler, ağızlık ve kas gerginliği olmak üzere, üflemeli çalgılara yönelik altı temel konu ele alınmıştır. Dawson, flütte, sol avuç içinde oluşan çalgı baskısının, sol el 2. parmağın MKF ekleminde yoğunlaştığını ve bu durumun sinir sıkışması benzeri sorunlara; boynun sağ yana eğilmesi ve gövde rotasyonunun ise postürle ilgili sorunlara yol açabileceğini vurgulamaktadır Lisansüstü Tezler Eleanor Lea Pearson May in, 2000 de The Ohio State University de doktora tezi olarak kabul edilen What Every Flute Teacher Needs To Know About The Body: A Handbook Applying The Principles Of Body Mapping To Flute Pedagogy başlıklı çalışmasında, flüt çalmada kullanılan bedensel yapıları tanıma, işlevlerini anlama ve

23 10 bu yapıların farkında olmanın önemi üzerinde durulmuş; konuyla ilgili olarak öğretmenlere ve öğrencilere çeşitli uygulamalar ve ipuçları sunulmuştur. Brian Ashley West in, 2003 te University of Oklahoma Graduate College de doktora tezi olarak kabul edilen Medical Opinions Regarding Warm-Up Procedures For Four-Mallet Marimba Performance başlıklı çalışmasında, 4 maletli marimba performansında ısınma prosedürüyle ilgili tıp uzmanlarının görüşlerinden yararlanmak amaçlanmıştır. Bu çerçevede, dört tıp uzmanı ile görüşülmüş, her birine marimba performansının video kayıtları izletilmiş ve ısınma prosedürüyle ilgili sorular sorulmuştur. Uzmanların tümü, marimba performansında kullanılan tekrarlı hareketlerin çeşitli incinmelere neden olabileceğini ve çalışma öncesi kasları esneterek ısıtmanın incinmeden kaçınmada esas olduğu gerçeğini vurgulayarak; bu sürecin çalgısız ve çalgıyla olmak üzere iki aşamalı olarak düzenlenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Çalışmadan elde edilen diğer iki sonuç, yeterli dinlenme aralarının ve çalışma sonrası gevşemenin önemi ve incinmeden korunmak için ısınma süreci hakkında tıbbi destek alınması gerekliliğidir. Özge Gençel in, 2005 te Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde yüksek lisans tezi olarak kabul edilen Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlarda Flüt Eğitimi Sürecinde Karşılaşılan Bedensel Rahatsızlıklar ve Öğrenci Başarısına Etkileri başlıklı çalışmasında, bedensel sorunların önlenmesi ve en aza indirilmesi için çalışma öncesi bedeni ısıtmanın önemi vurgulanmıştır. Nihan Yağışan ın, 2002 de Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nde doktora tezi olarak kabul edilen Keman Çalmada Etkin Bedensel Yapıların Hareket Analizi ve Fiziksel-Motorik Özelliklerin Geliştirilmesinin Öğrencilerin Çalma Performansına Yansıması başlıklı çalışmasında, keman çalmada etkin olan bedensel yapıların anatomik yapı ve işleyiş analizi ve belirli fiziksel-motorik özelliklerin geliştirilmesine yönelik düzenli bir egzersiz programının, çalma performansına katkısının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, keman çalmada kullanılan bedensel yapılar saptanmış; duruş-tutuş ve çalma sırasındaki işleyişlerine yönelik yapısal ve fonksiyonel hareket analizleri yapılmıştır. Öğrencilerin fiziksel-motorik

24 11 özelliklerinin geliştirilmesine yönelik olarak düzenli yapılan egzersizlerin çalma performansına katkıları, ön test-işlem-son test desenine dayalı bir yöntem izlenerek tespit edilmiştir. Uygulanan egzersiz programı sonucunda keman çalma performansında anlamlı bir farkın gözlendiği sonucuna ulaşılmıştır.

25 BÖLÜM 2 YÖNTEM 2.1. Araştırma Modeli Çalgı Eğitimi ve Sağlık Bilimlerinin ortak alanına girmesi nedeniyle disiplinlerarası bir çalışma niteliği taşıyan bu araştırmada esas itibariyle surveybetimleme yöntemi kullanılmıştır. Bununla birlikte, Flüt Isınma Programı na ilişkin egzersizlerin oluşturulması ise kendine özgü bir sentez niteliği taşımaktadır. Gerek bulguların elde edilmesi ve gerekse Flüt Isınma Programı nın oluşturulması süreçlerinin her aşamasında fizyoterapi, çalgı eğitimi ve eğitim bilimleri alanlarından uzman görüşlerine başvurulmuştur. Tablo 1. Araştırmada Gerçekleştirilen İşlem Basamakları Tarih İşlem Eylül Ocak 2006 Ocak Mart 2008 Literatürün taranması Kasım Ocak 2006 Anketin geliştirilmesi Şubat 2006 Anketin uygulanması Mart - Nisan 2006 Kamera çekimlerinin gerçekleştirilmesi Nisan - Haziran 2006 Anketin değerlendirilmesi Eylül - Aralık 2006 Kamera çekimlerinin değerlendirilmesi (Dinamik Postür Analizi) Ocak - Nisan 2007 Bedensel Isınma egzersizlerinin oluşturulması 25 Nisan 2007 Seminer: Anket sonuçlarının değerlendirilmesi ve Bedensel Isınma egzersizlerinin tanıtılması * Eylül - Kasım 2007 Flütle Isınma egzersizlerinin oluşturulması Flüt Isınma Programı na ilişkin kamera Aralık Mart 2008 çekimlerinin gerçekleştirilmesi; Video CD nin hazırlanması Kasım Mart 2008 Araştırmanın raporlaştırılması * Seminer, araştırmacı ve Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü nden bir fizyoterapi uzmanı tarafından, GÜGEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda gerçekleştirilmiştir (EK-3).

26 Evren ve Örneklem Araştırmada evren; ülkemiz üniversiteleri bünyesindeki Müzik Eğitimi Anabilim dallarında öğrenim görmekte olan flüt öğrencileri olup, örneklem ise GÜGEF GSEB Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda Öğretim Yılı itibariyle Lisans I., II., III. ve IV. sınıflarda okuyan 26 flüt öğrencisidir. Tablo 2. Örneklemi Oluşturan Öğrencilere İlişkin Kişisel Özellikler Kişisel Özellikler f % x Kız 24 92,3 Cinsiyet Erkek 2 7,7 - TOPLAM , ,1 Yaş ,9 19, ,2 TOPLAM Lisans I 10 38,5 Sınıf Düzeyi Lisans II 6 23,1 Lisans III 6 23,1 - Lisans IV 4 15,4 TOPLAM yıl 3 11,5 2 yıl 1 3,8 3 yıl 2 7,7 Flüt Öğrenimi 4 yıl 7 26,9 Süresi 4,5 5 yıl 4 15,4 6 yıl 5 19,2 7 yıl 4 15,4 TOPLAM

27 14 Tablo 3. Öğrencilerin Mezun Olduğu Lise Türleri ve Lisedeki Anaçalgıları Lise Türü Lisedeki Anaçalgı f % Ankara AGSL Flüt 2 7,7 Bolu AGSL Flüt 1 3,8 Bursa AGSL Flüt 1 3,8 Denizli AGSL Flüt 3 11,5 Diyarbakır AGSL Flüt 1 3,8 Edirne AGSL Keman 1 3,8 Eskişehir AGSL Flüt 2 7,7 İzmir AGSL Flüt 1 3,8 Kayseri AGSL Piyano 2 7,7 Kırşehir AGSL Flüt 1 3,8 Kütahya AGSL Keman 1 3,8 Lefkoşa AGSL Flüt 1 3,8 Mersin AGSL Kanun 1 3,8 Bağlama 1 3,8 Niğde AGSL Flüt 2 7,7 Keman 1 3,8 Ordu AGSL Flüt 1 3,8 Uşak AGSL Flüt 2 7,7 Silahlı Kuvvetler Mızıka Astsubay Hazırlama ve Sınıf Okulu Komutanlığı Flüt 1 3,8 TOPLAM Tablo 3 te sergilenen bulgular, örneklemi oluşturan öğrencilerin hemen tamamının AGSL mezunu ve büyük bir çoğunluğunun (19/26) lisedeki anaçalgısının flüt olduğunu ortaya koymaktadır Verilerin Toplanması Anket Esas itibariyle, araştırmanın örneklemini oluşturan öğrencilerin günlük flüt çalışma alışkanlıkları ve yaşadıkları bedensel sorunlarına ilişkin verileri elde etmek

28 15 amacıyla tasarlanan anket, fizyoterapi alanından bir öğretim üyesi ve bir öğretim üye yardımcısı, çalgı eğitimi alanından iki öğretim üyesi ve eğitim bilimleri alanından da bir öğretim üyesi olmak üzere toplam beş uzmanın görüşlerine başvurularak geliştirilmiştir. Anket formu üç bölümden oluşmaktadır: Birinci Bölüm, öğrencilerin kişisel bilgilerinin saptanmasına yönelik 7 si açık uçlu ve 1 i seçmeli olmak üzere toplam 8 soru, İkinci Bölüm, öğrencilerin günlük flüt çalışma alışkanlıklarının belirlenmesine yönelik 8 i seçmeli ve 1 i açık uçlu olmak üzere toplam 9 soru, Üçüncü Bölüm ise, öğrencilerin son bir yıl içinde flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunlarının saptanmasına yönelik 3 seçmeli soru ve bir tablo içermektedir (EK-1) Kamera Çekimleri Kamera çekimleri, Dinamik Postür Analizi ne veri sağlamak, bir başka deyişle, flüt performansı sırasında kullanılan bedensel yapılarda oluşan hareketlerin tıbben tanımlanması amacıyla, fizyoterapi alanından bir öğretim üyesi ve bir öğretim üye yardımcısının görüşleri doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla, öğrencilerin çalışmakta oldukları etütlerden biri seçilmiş; her bir öğrenci, sözkonusu etüdü 5 er dakikalık dinlenme araları vererek ardarda dört kez seslendirmiştir. Bu performansın tamamı, etüdün her tekrarı farklı bir açıdan görüntülenmek suretiyle (sırasıyla önden, soldan, arkadan ve sağdan) kaydedilmiştir. Etkin bedensel yapılarda oluşan hareketlerin kolaylıkla izlenebilmesi amacıyla, tüm performansların kısa kollu giysilerle gerçekleştirilmesine özen gösterilmiştir.

29 16 Flütle ısınma (15 ) 1. Seslendirme: Önden çekim Dinlenme (5 ) 2. Seslendirme: Soldan çekim Dinlenme (5 ) 3. Seslendirme: Arkadan çekim Dinlenme (5 ) 4. Seslendirme: Sağdan çekim Şekil 1. Kamera çekimlerinde izlenen işlem basamakları 2.4. Verilerin Analizi Anket Verilerinin Analizi Anket formu ile elde edilen veriler, - kimi durumlarda SPSS paket programından yararlanılmak suretiyle - frekans, yüzde ve aritmetik ortalamaları hesaplanarak tablolaştırılmış ve yorumlanmıştır.

30 Dinamik Postür Analizi Video kamera ile kaydedilen görüntüler, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü nden iki öğretim üye yardımcısı tarafından izlenmiş ve flüt performansı sırasında kullanılan bedensel yapılarda saptanan hareketler tıbben tanımlanarak, düzenlenen Dinamik Postür Analizi Formu na (EK-2) işlenmiştir Bulguların ve Flüt Isınma Programı nın Sergilenmesi Araştırmada, öğrencilerin yaşadığı bedensel sorunların ve Dinamik Postür Analizi ne ilişkin tüm bulguların tablolar yoluyla sergilenmesi tercih edilmiş; tabloların altında sözel açıklamalara yer verilmiştir. Flüt Isınma Programı ise, her bir egzersizin uygulanış biçiminin, gerek metinsel ve gerekse görsel açıdan kolaylıkla izlenebilmesine olanak sağlayacak sadelikte bir yönerge ile sergilenmiş ve ayrıca video kamera ile kaydedilerek Video CD ortamına aktarılmıştır (EK-4).

31 BÖLÜM 3 BULGULAR VE YORUMLAR 3.1. Flüt Çalışmasından Kaynaklanan Bedensel Sorunlar Tablo 4. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Flüt Çalışmalarından Kaynaklanan Bedensel Sorun Yaşama Durumu Öğrenci f % Bedensel sorunu olan 25 96,2 Bedensel sorunu olmayan 1 3,8 TOPLAM Tablo 5. Öğrencilerin, Son Bir Yıl İçinde Bedensel Sorunlarına Yönelik Tıbbi Destek Alma Durumu Öğrenci f Hekime başvuran 0 Düzenli olarak ilaç kullanan 0 Tablo 4 ve 5 te sergilenen bulgular, araştırmanın örneklemini oluşturan öğrencilerin hemen tamamının, - herhangi bir tıbbi destek gerektirmemekle birlikte - son bir yıl içinde flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar yaşamakta olduklarını göstermesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Böylesi bir çarpıcı tablo, kaçınılmaz olarak, yaşanan sorunların neler olduğu, hangi bedensel yapılarda görüldüğü, ne zaman yaşandığı ve hangi değişkenlere bağlı olarak ortaya çıkmış olabileceği nin saptanmasını gerektirmektedir.

32 Bedensel Sorunların Niteliği Tablo 6. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunlar Sorunlar f % Ağrı 21 80,8 Kramp 1 3,8 Sızı 7 26,9 Şişlik 3 11,5 Uyuşma 6 23,1 Kasılma 17 65,4 Hareketin kısıtlanması 2 7,7 Zorlanma 7 26,9 Tutulma 4 15,4 Gerginlik 5 19,2 Yorgunluk 14 53,8 Tablo 6 da sergilenen bulgular, ağrı (% 80,8), kasılma (% 65,4) ve yorgunluğun (% 53,8), yaşanan bedensel sorunlar arasında ilk üç sırada yer aldığını göstermektedir. Bilgütay ın (2004), müzisyenlerde görülen temel semptomların ağrı ve yorgunluk olduğu yönündeki saptamasının, yukarıdaki bulguyla paralellik göstermesi ilgi çekicidir.

33 20 Tablo 7. Öğrencilerin Sorun Yaşadığı Bedensel Yapılar Bedensel Yapılar f % Baş 5 19,2 Boyun 14 53,8 Sırt 13 50,0 Bel 9 34,6 Çene 6 23,1 Dudak 10 38,5 Sağ omuz 8 30,8 Sol omuz 4 15,4 Sağ dirsek 2 7,7 Sol dirsek 1 3,8 Sağ önkol 6 23,1 Sol önkol 4 15,4 Sağ bilek 5 19,2 Sol bilek 8 30,8 Sağ el 1. parmak 1 3,8 Sağ el 2. parmak 1 3,8 Sağ el 3. parmak 1 3,8 Sağ el 4. parmak 2 7,7 Sağ el 5. parmak 11 42,3 Sol el 1. parmak 1 3,8 Sol el 2. parmak 7 26,9 Sol el 3. parmak 1 3,8 Sol el 4. parmak 1 3,8 Sol el 5. parmak 4 15,4 Sağ ayak 1 3,8 Sol ayak 2 7,7 Tablo 7 de görüldüğü gibi, boyun, en çok sorun yaşanan bedensel yapı olarak karşımıza çıkmakta (% 53,8), bunu sırasıyla sırt (% 50,0), sağ el 5. parmak (% 42,3), dudak (% 38,5) ve bel (% 34,6) izlemektedir.

34 21 Tablo 8. Öğrencilerin Hangi Bedensel Yapılarda Hangi Sorunları Yaşadığına İlişkin Bulguların Dağılımı Bedensel Yapılar Sorunlar Ağrı Kramp Sızı Şişlik Uyuşma Kasılma Hareketin kısıtlanması f f f f f f f f f f f Baş Boyun Sırt Bel Çene Dudak Sağ omuz Sol omuz Sağ dirsek 1 1 Sol dirsek 1 Sağ önkol Sol önkol Sağ bilek Sol bilek Sağ el 1. parmak 1 Sağ el 2. parmak 1 Sağ el 3. parmak 1 Sağ el 4. parmak 1 1 Sağ el 5. parmak Sol el 1. parmak 1 Sol el 2. parmak Sol el 3. parmak 1 Sol el 4. parmak 1 Sol el 5. parmak Sağ ayak 1 Sol ayak 1 1 Zorlanma Tutulma Gerginlik Yorgunluk

35 Bedensel Sorunların Yaşandığı Süreçler Tablo 9. Öğrencilerin Bedensel Sorun Yaşadığı Süreçler Sorun Yaşanan Süreçler f % A (Çalışma öncesi) 2 7,7 B (Çalışma) 20 76,9 C (Çalışma sonrası) 17 65,4 D (Çalışmadan bağımsız) 5 19,2 Kanımızca, Tablo 9 da sergilenen bulgular aşağıdaki iki önemli noktayı gözönüne sermektedir: Flüt çalışmasından kaynaklanan bedensel sorunların, her beş öğrenciden birinin günlük yaşamını etkiliyor oluşu Yaşanan bedensel sorunların belirgin biçimde B ve C süreçlerinde yoğunlaşması Esasen, birbirini izleyen B ve C süreçleri bir bütün olarak da kabul edilebilir. Zira, çalışma sırasında oluşan bazı bedensel sorunların uzun süreli etkilerinin çalışma sonuna, hatta günlük yaşama yansıması mümkündür. Tablo 10. B Sürecinde Yaşanan Bedensel Sorunların C ve D Süreçlerine Yansıma Durumu Öğrenci f % Sadece B de sorun yaşayan 5 25,0 B ve C de sorun yaşayan 10 50,0 B ve D de sorun yaşayan 1 5,0 B, C ve D de sorun yaşayan 4 20,0 TOPLAM Tablo 10 daki bulgular, çalışma sürecinde yaşanan sorunların, gerek çalışma sonrasına ve gerekse günlük hayata yansıdığını ortaya koymakta olup, yukarıdaki kanıyı doğrular niteliktedir.

36 Yaşanan Bedensel Sorunların Çeşitli Değişkenlere Göre Dağılımı Cinsiyet Tablo 11. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Cinsiyetlerinden Kaynaklanma Durumu Öğrenci Bedensel sorunu olan kız öğrenciler 24 Bedensel sorunu olmayan kız öğrenciler 0 TOPLAM 24 Bedensel sorunu olan erkek öğrenciler 1 Bedensel sorunu olmayan erkek öğrenciler 1 TOPLAM 2 f Tablo 11 de sergilenen bulgular, her iki cinsin de bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, cinsiyet faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır Yaş Tablo 12. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yaşlarından Kaynaklanma Durumu Yaş Öğrenci f Bedensel sorunu olan 8 18 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 8 Bedensel sorunu olan 6 19 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 6 Bedensel sorunu olan 7 20 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 7 Bedensel sorunu olan 4 21 Bedensel sorunu olmayan TOPLAM 1 5

37 24 Tablo 12 de sergilenen bulgular, tüm yaş grubundaki öğrencilerin bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, yaş faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır Sınıf Düzeyi Tablo 13. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Sınıf Düzeylerinden Kaynaklanma Durumu Sınıf Düzeyi Öğrenci f Bedensel sorunu olan 10 Lisans I Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 10 Bedensel sorunu olan 6 Lisans II Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 6 Bedensel sorunu olan 5 Lisans III Bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 6 Bedensel sorunu olan 4 Lisans IV Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 4 Tablo 13 de sergilenen bulgular, farklı sınıf düzeyindeki öğrencilerin hemen tamamının bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, sınıf düzeyi faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır.

38 Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgı Tablo 14. Öğrencilerin Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgıları Anaçalgı f % Flüt 19 73,1 Keman 3 11,5 Piyano 2 7,7 Bağlama 1 3,8 Kanun 1 3,8 TOPLAM Tablo 15. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Lise Öğrenimi Sürecindeki Anaçalgılarından Kaynaklanma Durumu Anaçalgı Öğrenci f Bedensel sorunu olan 18 Flüt Bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 19 Bedensel sorunu olan 7 Flüt dışındaki çalgılar Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 7 Tablo 15 te sergilenen bulgular, lise öğrenimi sürecindeki anaçalgıları ne olursa olsun, tüm öğrencilerin bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, çalgı farklılıklarına bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır.

39 Flüt Öğrenimi Süresi Tablo 16. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flüt Öğrenimi Sürelerinden Kaynaklanma Durumu Flüt Öğrenimi Süresi Öğrenci f 1 yıl Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 3 2 yıl Bedensel sorunu olan 1 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 1 Bedensel sorunu olan 2 3 yıl Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 2 Bedensel sorunu olan 7 4 yıl Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 7 Bedensel sorunu olan 4 5 yıl Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 4 Bedensel sorunu olan 5 6 yıl Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 5 Bedensel sorunu olan 3 7 yıl Bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 4 Tablo 16 da sergilenen bulgular, flüt öğrenim sürelerine bakılmaksızın, tüm öğrencilerin flüt çalışmalarından kaynaklanan bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, flüt öğrenim süresine bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır.

40 Flüt Repertuvarı Tablo 17. Öğrencilerin Çalışmakta Olduğu Etütler ve Eserler Öğrenci Sıra Nr Etüt Giuseppe Gariboldi, Vingt Etudes Chantantes pour Flute, Op.88 Ernesto Köhler, Op.33/I Trewor Wye, A Beginner s Book for the Flute Giuseppe Gariboldi, Die Ersten Übungen Für Flöte Trewor Wye, A Beginner s Book for the Flute Giuseppe Gariboldi, Die Ersten Übungen Für Flöte Eser Benedetto Marcello, Sonat, Nr.1, Op.2/1 Joseph Haydn, Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, Nr.5, Op.3, Serenad 4 Ernesto Köhler, Op.33/I Benedetto Marcello, Sonat, Nr.1, Op.2/1 5 Ernesto Köhler, Op.33/II 6 Trewor Wye, A Beginner s Book for the Flute Giuseppe Gariboldi, Die Ersten Übungen Für Flöte N. Platonov, Thirty Studies Ernesto Köhler, Op.33/II Georg Friedrich Handel, Sonat, Nr.7 Franz Benda, Konçerto, mi minör 7 Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.5, Georg Phillip Telemann, Süit, la minör Georg Friedrich Handel, Sonat, Nr.5 N. Platonov, Thirty Studies Carl Stamitz, Konçerto, Op.29, Sol Majör 8 Ernesto Köhler, Op.33/II Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.16 KV 545, Andante Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.5, 9 N. Platonov, Thirty Studies KV 14 Ernesto Köhler, Op.33/II Johann Joachim Quantz, Konçerto, Re Majör 10 Ernesto Köhler, Op.33/II Johann Sebastian Bach, Süit, si minör Georg Friedrich Handel, Sonat, Nr.2 11 N. Platonov, Thirty Studies Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.4, Ernesto Köhler, Op.33/II Georg Phillip Telemann, Süit, la minör 12 Ernesto Köhler, Op.75/I, Virtuoso Wolfgang Amadeus Mozart, Konçerto, KV Studies for Flute 314 Johannes Donjon, Suit Etudes de Carl Reinecke, Sonat, Op.167, Undine Salon 13 Ernesto Köhler, Op.33/III Johann Sebastian Bach, Konçerto, BWV Joachim Andersen, 24 Etudes 1059, mi minör Instructives, Op Ernesto Köhler, Op.33/I Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.2 15 Ernesto Köhler, Op.33/III 16 Johannes Donjon, Suit Etudes de Salon Joachim Andersen, 24 Etudes Instructives, Op.30 François Borne, Fantaisie Brillante on themes from Bizet s Carmen Johann Sebastian Bach, Konçerto, BWV 1056, la minör François Borne, Fantaisie Brillante on themes from Bizet s Carmen Albert Franz Doppler, Fantaisie Pastorale Hongroise, Op.26 François Devienne, Konçerto, Nr

41 28 17 Ernesto Köhler, Op.33/III Joachim Andersen, 24 Etudes Instructives, Op Ernesto Köhler, Op.33/III 19 Ernesto Köhler, Op.33/III Johann Sebastian Bach, Partita, do minör Albert Franz Doppler, Fantaisie Pastorale Hongroise, Op.26 Wolfgang Amadeus Mozart, Konçerto, KV 313, Sol Majör Johann Sebastian Bach, Sonat, Nr.5, BWM Ernesto Köhler, Op.33/I Jean Baptiste Loeillet, Sonat, Nr.1, Op.1 21 Ernesto Köhler, Op.33/I N. Platonov, Thirty Studies Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.2, KV Ernesto Köhler, Op.33/I - 23 Ernesto Köhler, Op.33/II N. Platonov, Thirty Studies 24 Ernesto Köhler, Op.33/I 25 Giuseppe Gariboldi, Die Ersten Übungen Für Flöte 26 Ernesto Köhler, Op.33/II Georg Phillip Telemann, Süit, la minör Johann Sebastian Bach, Konçerto, BWV 1059, mi minör Antonio Vivaldi, Sonat, Nr.4 Franz Benda, Konçerto, mi minör Camile Saint Seans, The Swan Georg Phillip Telemann, Süit, la minör Wolfgang Amadeus Mozart, Sonat, Nr.4, KV 13 Tablo 17 de görüldüğü gibi, öğrenciler, değişik zorluk derecelerinde 10 etüt albümü ve 30 eser üzerinde çalışmaktadır. Farklı teknik düzey özelliği gösteren 26 kişilik örneklem grubu içinde, 25 öğrencinin bedensel sorun yaşaması (bkz. Tablo 4), çalışılan repertuvarın bu konuda belirleyici bir öğe olmadığını göstermektedir Günlük Flüt Çalışma Alışkanlığı Tablo 18. Öğrencilerin Düzenli Flüt Çalışma Durumu Öğrenci f % Her gün düzenli çalışan 19 73,1 Her gün düzenli çalışmayan 7 26,9 TOPLAM

42 29 Tablo 19. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Düzenli Flüt Çalışma Alışkanlıklarından Kaynaklanma Durumu Öğrenci Düzenli çalışan ve bedensel sorunu olan 18 Düzenli çalışan ve bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 19 Düzenli çalışmayan ve bedensel sorunu olan 7 Düzenli çalışmayan ve bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 7 f Tablo 19 da sergilenen bulgular, her gün düzenli flüt çalışan öğrencilerden biri hariç tümünün ve her gün düzenli flüt çalışmayan öğrencilerin ise tamamının bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, günlük flüt çalışma alışkanlığına bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır. Tablo 20. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışma Süreleri Günlük flüt çalışma süresi f % x 30 dakika ve daha az saat 9 34,6 2 saat 8 30,8 3 saat 6 23,1 4 saat 3 11,5 5 saat ve daha fazla 0 0 TOPLAM ,1 Tablo 20 de, öğrencilerin günlük flüt çalışma sürelerinin ortalama 2 saat olduğu görülmektedir.

43 30 Tablo 21. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Günlük Flüt Çalışma Sürelerinden Kaynaklanma Durumu Günlük Flüt Çalışma Süresi 1 saat 2 saat 3 saat 4 saat Öğrenci Bedensel sorunu olan 9 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 9 Bedensel sorunu olan 8 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 8 Bedensel sorunu olan 5 Bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 6 Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 3 f Tablo 21 de sergilenen bulgular, öğrencilerin günlük flüt çalışma sürelerinin, yaşadıkları bedensel sorunlar ile doğrudan ilgili olmadığını gözönüne sermektedir Flüt Dışı Aktiviteler Tablo 22. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Aktivite Yapma Durumu Öğrenci f % Aktivite yapan 10 38,5 Aktivite yapmayan 16 61,5 TOPLAM Tablo 23. Öğrencilerin Flüt Çalışması Dışında Yaptığı Aktivitelerin Niteliği Aktivite f Bilgisayar kullanma 3 Televizyon izleme 1 Spor yapma 3 Masa başında ders çalışma 1 Piyano çalışma 2 TOPLAM 10

44 31 Tablo 24. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Yoğun Olarak Yaptıkları Aktivitelerin Niteliğinden Kaynaklanma Durumu Aktivite Öğrenci f Bilgisayar kullanma Televizyon izleme Spor yapma Masa başında ders çalışma Piyano çalışma Bedensel sorunu olan 3 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 3 Bedensel sorunu olan 1 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 1 Bedensel sorunu olan 2 Bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 3 Bedensel sorunu olan 1 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 1 Bedensel sorunu olan 2 Bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 2 Tablo 24 te sergilenen bulgular, spor yapan bir öğrenci hariç, diğer tüm öğrencilerin bedensel sorunlar yaşadığını göstermekte olup, gün içinde yapılan flüt dışı aktivitelerin, yaşanan sorunlar üzerinde belirleyici bir öğe olmadığını ortaya koymaktadır Dinlenme Arası Tablo 25. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Sürecinde Dinlenme Arası Verme Durumu Öğrenci f % Dinlenme arası veren 21 80,8 Dinlenme arası vermeyen 5 19,2 TOPLAM

45 32 Tablo 26. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Dinlenme Arası Verip Vermemeden Kaynaklanma Durumu Öğrenci f Dinlenme arası veren ve bedensel sorunu olan 20 Dinlenme arası veren ve bedensel sorunu olmayan 1 TOPLAM 21 Dinlenme arası vermeyen ve bedensel sorunu olan 5 Dinlenme arası vermeyen ve bedensel sorunu olmayan 0 TOPLAM 5 Tablo 26 da sergilenen bulgular, dinlenme arası veren öğrencilerin biri hariç tümünün ve dinlenme arası vermeyen öğrencilerin tamamının bedensel sorunlar yaşadığını göstermekte olup, dinlenme arası verme ya da vermemenin bedensel sorunlar üzerinde belirleyici bir öğe olmadığını gözönüne sermektedir Flütle Isınma Tablo 27. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Flütle Isınma Yapma Durumu Öğrenci f Flütle ısınan 26 Flütle ısınmayan 0 TOPLAM 26 Tablo 28. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınma Yapıp Yapmamadan Kaynaklanma Durumu Öğrenci f % Flütle ısınan ve bedensel sorunu olan 25 96,2 Flütle ısınan ve bedensel sorunu olmayan 1 3,8 TOPLAM

46 33 Tablo 28 de sergilenen bulgular, flütle ısınan öğrencilerin hemen tamamının bedensel sorunlar yaşadığını gösterdiğinden, bedensel sorunların, flütle ısınma faktörüne bağlı olarak ortaya çıkmış olamayacağı kanısını doğurmaktadır. Tablo 29. Öğrencilerin Yaşadığı Bedensel Sorunların, Flütle Isınmaya Ayrılan Süreden Kaynaklanma Durumu Flütle ısınma süresi f % x 10 dakika 3 11,5 15 dakika 3 11,5 20 dakika 2 7,7 30 dakika 4 15,4 45 dakika 5 19,2 60 dakika 4 15,4 90 dakika 4 15,4 120 dakika 1 3,8 TOPLAM ,4 Tablo 29 da görüldüğü gibi, öğrenciler flütle ısınmaya ortalama 45 dakika gibi uzun bir süre ayırmaktadırlar. Kanımızca, çalışma öncesi yapılan böylesi uzun bir ısınma, - ardından gelecek çalışma süresi de gözönüne alındığında - yorgunluğun neden olacağı çeşitli bedensel sorunları beraberinde getirebilir Bedensel Isınma Tablo 30. Öğrencilerin Günlük Flüt Çalışması Öncesinde Bedensel Isınma Yapma Durumu Öğrenci f Bedensel ısınma yapan 0 Bedensel ısınma yapmayan 26 TOPLAM 26 Tablo 30 da sergilenen bulgular, hiçbir öğrencinin, günlük flüt çalışması öncesinde bedensel ısınma egzersizleri yapmadığını göstermesi bakımından büyük

47 34 önem taşımaktadır. Bu durum, öğrencilerin yaşadığı bedensel sorunların nedenlerinden biri olarak düşünülmektedir. Böylesi bir çarpıcı tablo, kaçınılmaz olarak, öğrencilerin hangi nedenden ötürü bedensel ısınma yapmadıkları ve bu konuda öğretmenleri tarafından bilgilendirilip bilgilendirilmedikleri nin saptanmasını gerektirmektedir. Tablo 31. Öğrencilerin Bedensel Isınma Egzersizleri Yapmama Nedenleri Ankete verilen yanıtlar f % Hiç öyle alıştırılmadım/alışkanlık edinemedim/alışkanlığım yok ,0 Vakit olmuyor. 5 19,2 Nasıl yapılacağını bilmiyorum. 6 23,1 Hemen çalmak için sabırsızlanıyorum. 1 3,8 Doğrudan flüt çalışıyorum. 1 3,8 TOPLAM Tablo 32. Öğrencilerin, Bedensel Isınma Egzersizleri Yapma Konusunda Öğretmenleri Tarafından Bilgilendirilme Durumu Ankete verilen yanıtlar f % Hayır ,1 Daha çok flütle ısınma konularını konuştuk. 5 19,2 Çok yorulduğumda, durup, kollarımı ve parmaklarımı dinlendirmemi söyler. 2 7,7 TOPLAM Tablo 31 ve 32 de sergilenen bulgular, öğrencilerin büyük bir bölümünün (en az % 73,1), - gerek lise ve gerekse lisans öğrenimleri boyunca - bu konuda öğretmenleri tarafından bilgilendirilmediğini göstermesi bakımından oldukça çarpıcıdır. Oysa, Çimen e göre (2003: 180), çalgı öğretmenleri, çalmayı güçleştiren, hatta sona erdiren rahatsızlıklar hakkında öğrencilerini bilgilendirmeli ve eğitim sürecinde gerekli önlemleri almalıdırlar. Şu halde, her öğrenciyi bedensel egzersiz