SUNUŞ 1. Prof. Dr. Rıza AYHAN Gazi Üniversitesi Rektörü Ocak iii

Transkript

1 SUNUŞ 1 Ülkelerin kalkınmışlık düzeylerinin en önde gelen göstergelerinden biri olan sağlık hizmetlerinin istenen düzeye getirilmesi hiç şüphesiz ki, bu alana aktarılacak kaynakların yeterli olması ve bu kaynakların etkin kullanımı ile gerçekleşebilecektir. Kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasında, rekabet stratejilerinin uygulanmasında ve farklılığın yaratılmasında profesyonel yöneticilerin önemi büyüktür. Karmaşık bir yapıya sahip, çok sayıda meslek grubunun bir arada çalıştığı ve büyük bütçelere sahip sağlık işletmelerinde profesyonel sağlık yöneticilerinin önemi daha da artmaktadır. Ülkemizde de son yıllarda bu alanda görülen ihtiyaç üzerine üniversitelerimizin fakülte ve yüksekokulları bünyesinde yurt dışında olduğu üzere değişik isimler altında; Sağlık İdaresi, Sağlık Kurumları İşletmeciliği, Hastane İşletmeciliği, Sağlık Kurumları Yönetimi vb. ön lisans, lisan ve lisansüstü düzeyde eğitim veren bölümler açılmıştır. Bu bölümlerde mezun olan sağlık yöneticileri gerek kâr amacı güden ve gerekse kâr amacı gütmeyen sağlık kuruluşlarında çeşitli kademelerde görev alarak hizmetlerin daha etkin ve verimli bir şekilde sunulmasında büyük katkı vermektedir. Bu alanda eğitim veren öğretim elemanları, öğrenciler ve sağlık sektöründe görevli yöneticilere ve yönetici adaylarına önemli bir kaynak teşkil edeceğini düşündüğüm bu eseri hazırlayan başta öğretim üyemiz Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU na ve Sakarya Üniversitesi öğretim elemanları Öğr. Gör. Oğuz IŞIK ve Öğr. Gör. Mahmut AKBOLAT ı tebrik eder, çalışmalarında başarılar dilerim. Prof. Dr. Rıza AYHAN Gazi Üniversitesi Rektörü Ocak 2009 iii

2 SUNUŞ 2 Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yaşanan hızlı değişim tüm dünyada bir paradigma değişimine neden olmaktadır. Bu değişimin ilk etkilerinin sağlık alanında görülmesi, değişen hasta beklentileri, nüfusun giderek yaşlanması ve buna karşın maliyetlerin her geçen gün artması, sağlık sektörüne yeni bir stratejik yaklaşım dâhilinde bakılması gereğini ortaya koymuştur. Bilinmektedir ki, ülkelerin sosyo-ekonomik açıdan kalkınmışlık düzeylerinin en önemli göstergelerinden birisi de sağlık hizmetlerinin düzeyidir. Gelişmiş ülkelerde GSMH dan sağlığa, savunmadan daha fazla kaynak ayrılmaktadır. Dolayısıyla zaten kıt olan bu kaynakların iyi bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Sağlık hizmetlerinin önemli sunucularından biri olan sağlık işletmelerinin varlıklarını sürdürebilmeleri, her şeyden önce sağlık hizmetlerini en düşük maliyetle ve maksimum nicelikte ve kalitede üretebilmeleri yani kaynaklarını etkin olarak kullanmaları iyi bir yönetim anlayışı ile gerçekleşebilir. Bu çerçevede sağlık kurum ve kuruluşlarının ihtiyaç duyduğu insan kaynağının yetiştirilmesinde, bu konuda eğitim veren Sağlık Kurumları Yönetimi bölümlerinin önemli bir yeri bulunmaktadır. Ülkemizde son yıllarda gerek kaynakların rasyonel kullanılması ve hasta memnuniyetininin sağlanması konusunda kamuoyunda oluşan baskılar, gerekse sağlık sektöründe rekabeti artırıcı düzenlemelere yer verilmesi bu alanda nitelikli ve işletmecilik konusunda formal eğitim almış yönetici ihtiyacını ön plana çıkartmıştır.bu durum sağlık yöneticisi ihtiyacını karşılamak üzere bu alanda eğitim veren kurumların sayısının artmasına neden olmuştur. Söz konusu programlarda öğrenim gören öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek kaynakların artması ve çeşitlenmesi bu açıdan büyük önem arz etmektedir. Sağlık Kurumları İşletmeciliği alanında katkı sağlayacağını düşündüğüm bu çalışmanın tüm ilgili öğretim elemanlarına, öğrencilere ve sektör çalışanlarına yararlı olacağı kanaatindeyim. Bu değerli çalışmayı hazırlayan Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU, Öğr. Gör. Oğuz IŞIK ve Öğr. Gör. Mahmut AKBOLAT ı tebrik eder, bundan sonraki çalışmalarında başarılar dilerim. Prof. Dr. Mehmet TOKAT Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Ocak 2009 iv

3 SUNUŞ 3 Sağlık sektöründe meydana gelen hızlı değişim ve gelişmeler, kullanılan teknoloji ve tedavi yöntemlerinin de değişmesine sebep olmaktadır. Bu durum sağlık giderlerinin sürekli olarak artmasına sebep olmaktadır. Ancak artan rekabet koşulları ve kaynakların sınırlılığı maliyetlerin optimum düzeye çekilirken verilen hizmetlerin kalitesini de sürekli olarak geliştirmeyi zorunlu kılmaktadır. Bütün bunlar sağlık hizmetlerinde yönetim kavramının önemini daha da artırmaktadır. Sağlık işletmelerinin güç koşullar altında faaliyetlerini sürdürmeleri, gelişmeleri ve kaliteli hizmet sunmaları modern işletmecilik ve yönetim uygulamalarının sağlık işletmelerinde daha geniş bir perspektifle gerçekleştirilmesi ile mümkündür. Bu doğrultuda fiziksel ve parasal kaynakların yanı sıra insan unsuru ve teknolojik kaynaklarda verimli bir şekilde kullanılmalıdır. Sağlık sektörünün bu özelliklerini dikkate alarak hazırlamış olduğunuz Sağlık İşletmeleri Yönetimi kitabının, sağlık sektöründe görev yapan yöneticiler ile bu alanda eğitim veren öğretim elemanları ve öğrencilere önemli bir kaynak olacağını düşünmekteyim. Bu duygularla kitabı hazırlayan Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU, Öğr. Gör. Oğuz IŞIK ve Öğr. Gör. Mahmut AKBOLAT ı çalışmalarından dolayı kutlar, bundan sonraki çalışmalarında başarılar dilerim. Prof. Dr. Korkut ERSOY Başkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı Ocak 2009 v

4 SUNUŞ 4 Bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak sağlık sektöründeki uygulamalarda da hızlı bir değişim ve gelişim yaşanmaktadır. Bu değişim, bilginin akışından kişi ve kuruluşların etkileşim biçimlerinin yeniden tanımlanmasından ve hasta bakım kalitesine kadar pek çok alanı kapsamaktadır. Bu kapsamda temel amacı hasta tedavisi ve sağlıklı olma halini geliştirmek olan sağlık kuruluşlarının, stratejik bir bakış açısı ile hizmetlerin yönetimini ve sunumunu optimize etmeleri gerekmektedir. Günümüzde özel veya kamu ayırımı yapılmaksızın tüm sağlık kuruluşları, hastayı merkeze alarak hizmet sunmak, yüksek düzeyde hasta memnuniyeti sağlamak ve bunları yaparken de verimliliği maksimum düzeye çıkarmak için faaliyet göstermek zorundadır. Dolayısıyla çok geniş bir alanda faaliyet sürdüren sağlık kuruluşlarının kaliteli, etkin ve verimli hizmet sunmaları ve profesyonel bir anlayışla yönetilmelerini gerektirmektedir. Bu çerçevede Sağlık İşletmeleri Yönetimi adlı bu eserin hem sağlık hizmeti sunan kuruluşlarda görev yapan yönetici ve çalışanlara, hem de bu alanda eğitim alan öğrenci ve akademisyenlere önemli bir katkı sağlayacağı kanaatindeyim. Bu duygularla, başta eğitim ve araştırmada kalite ve stratejik bakış açısının öncülüğünü yapan Sakarya Üniversitesi nden iki öğretim elemanı Yrd. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT ve Öğr. Gör. Dr. Oğuz IŞIK ile birlikte bu eserin hazırlanmasına öncülük eden Gazi Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU nu tebrik eder, bundan sonraki çalışmalarında başarılar dilerim. Prof. Dr. Muzaffer ELMAS Sakarya Üniversitesi Rektörü Ocak 2011 vi

5 SUNUŞ 5 Günümüz dünyasında hızla gelişen teknoloji ile birlikte pek çok anlayış da hızla değişmektedir. Bu değişimin çok hızlı yaşandığı sektörlerin başında sağlık gelmektedir. Bir yandan kişilerin almış oldukları hizmetten beklentilerinin yükselmesi diğer yandan yönetimlerin bu artan beklentileri kaliteden taviz vermeden en az maliyetle karşılama zorunluluğu, bu sektörde yaşanan rekabetin yoğunluğunu artırmaktadır. Dolayısıyla böyle bir ortamda rekabet üstünlüğünün sağlanabilmesi yeni stratejik yöntemlerin bu alanda kullanılabilmesine bağlıdır. Diğer mal/hizmet üreten işletmelere göre daha karmaşık bir yapıda faaliyet gösteren sağlık işletmelerinin çeşitli stratejik yöntemleri kullanabilmeleri ise bu alanda yetişmiş profesyonel sağlık yöneticileri aracılığıyla mümkün olacaktır. Bu kapsamda son yıllarda ülkemizde üniversitelerin bünyelerinde sağlık yönetimi alanında eğitim veren bölümlerin arttığı görülmektedir. Bu çerçevede Sağlık İşletmeleri Yönetimi adı altında hazırlanmış olan bu kitabın, sağlık sektörünü ilgilendiren alanlarda görev yapan ve eğitim alan tüm öğrencilere önemli katkılar sağlayacağını düşünmekteyim. Bu duygularla bu değerli eseri hazırlayan başta öğretim üyemiz Yrd. Doç. Dr. Oğuz IŞIK ı, Gazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU nu ve Sakarya Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT ı tebrik eder, bundan sonraki çalışmalarında başarılar dilerim. Prof. Dr. Ekrem YILDIZ Kırıkkale Üniversitesi Rektörü Ocak 2012 vii

6 BEŞİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ Kitabımıza olan yoğun ilgi dolayısıyla sizlere çok teşekkür ediyoruz. Bundan önceki baskılarda olduğu gibi bu baskıda da gerek Sağlık Bakanlığı nın teşkilat yapısında meydana gelen değişiklikler gerekse sağlık istatistikleri ile ilgili değişiklikler güncellenmiştir. Kitabımızın 5. Baskısında varsa hata ve eksikliklerimizin yanı sıra kitabımızla ilgili öneri ve eleştirilerinizi tarafımıza bildirmeniz bizleri memnun edecektir. Saygılarımızla. Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Yrd. Doç. Dr. Oğuz IŞIK Yrd. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT ANKARA, EKİM 2012 viii

7 DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖN SÖZ İlk baskısını 2009 yılının Ocak ayında yaptığımız bu kitap, sizlerin teveccühünü kazanarak ve her baskısında geliştirilerek 4. baskıya ulaşmış bulunmaktadır. Bilindiği üzere Türkiye de sağlık hizmetlerinin organizasyon ve sunumunda çok hızlı değişiklikler olmaktadır. Kitabın her baskısında bu değişiklikler kitaba eklenmektedir. Bu kapsamda kitabın 4. baskısında Sağlık Bakanlığı ve kamu hastanelerinin teşkilat yapısı ve hizmet sunum yönteminde meydana gelen değişiklikler kitaba eklenmiştir. Ayrıca, kitap gözden geçirilerek istatistiksel bilgiler ve sağlık mevzuatında meydana gelen değişiklikler güncellenmiştir. Kitabımızın bu baskısını yaparken, eğitimimizde katkı ve emeği olan tüm hocalarımızı bir kez daha minnet ve şükranla anmaktayız. Kitabın önceki baskılarında olduğu gibi bu baskısında da emeği geçen Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. yönetici ve çalışanlarına ve nihayet bize uygun çalışma ortamı sağlayarak, çalışmalarımıza daima destek olan eş ve çocuklarımıza teşekkür ederiz. Bundan önceki baskılarda olduğu gibi, kitabın yazım ve baskısında ortaya çıkan tüm kusur ve sorumluluklar bize aittir. Okuyucularımızın varsa hata ve eksikliklerimizle birlikte kitapla ilgili öneri ve eleştirilerini tarafımıza bildirmeleri bizi onurlandıracak ve kitabın daha sonraki baskılarında dikkate alınacaktır. Bu duygularla kitabın sağlık kurumları işletmeciliği literatürüne yararlı olmasını diler, saygılar sunarız. Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Yrd. Doç. Dr. Oğuz IŞIK Yrd. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Ankara, Ocak 2012 ix

8 ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖN SÖZ Sizlerin teveccühü ve yoğun ilgisi nedeni ile ikinci baskısı da kısa sürede biten kitabımıza gösterdiğiniz ilgi için teşekkürü bir borç biliyoruz. 3. baskıda kitabımızda eksikliğini hissettiğimiz genel işletmecilik bilgileri eklenmiştir. İstatistiksel bilgiler ve sağlık mevzuatında meydana gelen değişiklikler incelenerek yeni baskıda yer alması sağlanmıştır. Ayrıca kitap yeniden gözden geçirilerek 2. baskıda gözden kaçan hatalar düzeltilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte varsa hata ve eksikliklerimizin yanı sıra kitabımızla ilgili öneri ve eleştirilerinizi tarafımıza bildirmeniz bizi onurlandıracaktır. Saygılarımızla. Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Öğr. Gör. Dr. Oğuz IŞIK Yrd. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Ankara, Ocak 2011 x

9 İKİNCİ BASKIYA ÖN SÖZ Yoğun ilgi nedeni ile birinci baskısı kısa sürede biten kitabımıza gösterdiğiniz ilgi için teşekkür ediyoruz. 2. baskıda sağlık işletmelerinin kuruluş çalışmaları, sağlık hizmetlerinin temel özellikleri ve işletme yönetiminin temel fonksiyonlarının (yönetim, üretim, pazarlama, finans, insan kaynakları, halkla ilişkiler vb.) sağlık işletmelerinde uygulanışı ile ilgili temel bilgiler ve çağdaş yönetim yaklaşımları konularına ilave olarak iki ünite daha (sağlık kuruluşlarında afet yönetimi ve bina yönetimi) eklenmiştir. Böylece sağlık yönetimi alanında çalışan yöneticilerin yanı sıra, akademik eğitim için ihtiyaç duyulabilecek yeni konulara yer verilmeye çalışılmıştır. Ayrıca 2. baskıda birinci baskıda gözden kaçan hatalar düzeltilmeye çalışılmıştır. Buna rağmen varsa hata ve eksikliklerimizi lütfen bildiriniz. Saygılarımızla. Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Öğr. Gör. Oğuz IŞIK Öğr. Gör. Dr. Mahmut AKBOLAT Ankara, Ekim 2009 xi

10 BİRİNCİ BASKIYA ÖN SÖZ Dünyanın en zor yönetim alanlarından birisi de sağlık yöneticiliğidir. Çünkü, sağlık kuruluşları ileri ve yoğun teknolojiyi kullanmak, çok sayıda meslek mensubunu istihdam etmek ve elindeki kıt kaynaklarla farklı istek ve beklentileri olan bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak ve onları memnun etmek zorundadır. Geleceğin yıldızı parlayan meslek grupları arasında yer alacağını düşündüğümüz Sağlık Kurumları Yöneticiliği ülkemizde de son yıllarda büyük ilgi çeken meslek alanlarından biri haline gelmiştir. Son yıllarda sağlık yönetimi eğitimi alanında eğitim veren programların sayısının artması bu alandaki Türkçe kaynak ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Yaklaşık iki yıllık bir çalışmanın sonucunda hazırlanan bu eser on altı bölümden oluşmaktadır. Çalışmada, sağlık işletmelerinin yönetimi konusunda temel kavram, ilke ve yöntemlere yer verilmesi yanında, çağdaş yönetim yaklaşımlarının sağlık işletmelerinde nasıl kullanıldığı ve bununla ilgili örneklere yer verilmiştir. Kitabın hem sağlık kurumları yönetimi alanında eğitim gören öğrencilere hem de sağlık kuruluşlarında bu görevi yapan yönetici ve yönetici adaylarına önemli katkı ve kaynak sağlayacağını ümit ediyoruz. Bir ekip çalışması sonucu meydana getirilen bu çalışmanın hazırlanmasında kaynaklarından yararlandığımız yazarlara, bizleri yetiştiren ve fikirlerinden yararlandığımız başta Merhum Prof. Dr. Ahmet AKGÜN hocamıza, Prof. Dr. Adil ARTUKOĞLU, Prof. Dr. Tevfik DİNÇER, Prof. Dr. Mehmet TOKAT, Prof. Dr. Münevver MENDERES, Yrd. Doç. Dr. Nihat BAYKAN a, sağlık yönetimi eğitiminin gelişmesinde büyük katkı veren Prof. Dr. Tevfik TATAR, Prof. Dr. Korkut ERSOY, Prof. Dr. Nilgün SARP, Prof. Dr. Haydar SUR, Prof. Dr. Ertuğrul ÇETİNER e, akademik hayatta her zaman desteğini gördüğümüz Prof. Dr. Enver HASANOĞLU ve Prof. Dr. Gültekin YILDIZ a, ayrıca bizleri bu kitabı yazmaya teşvik eden sevgili öğrencilerimize teşekkür ediyoruz. Çalışmamızda desteklerini her zaman hissettiğimiz eşlerimize, kitabın baskı ve dağıtım aşamasında titiz çalışmaları için Nobel Yayınevi çalışanlarına teşekkürü bir borç biliriz. Kitapta gözümüzden kaçan eksiklikler ve hatalar için özür diliyoruz. Eksiklikler için eleştirinizi yazmanız bizleri mutlu edecektir. Saygılarımızla. Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Öğr. Gör. Oğuz IŞIK Öğr. Gör. Mahmut AKBOLAT Ankara, Ocak 2009 xii