ÖRENME FAALYET-9 AMAÇ ÖRENME FAALYET-9 Gerekli atölye ortam ve materyaller salandnda formülleri kullanarak sayfada düzenlemeler yapabileceksiniz. ARATIRMA Matematiksel denklemlerin çözüm yöntemlerini aratrnz. 9.1. Formül Oluturma 9. FORMÜLLER Elektronik Tablolama Programnda formül oluturmak için iki yöntem vardr. Bunlardan birincisi, kullanmak istediimiz formülün özelliklerini iyi biliyorsak formül çubuuna =(eittir) yazmak ve peinden de kullanmak istediimiz formülü yazmaktr. kinci yöntem ise formül çubuundaki formül ekle butonunu (üzerinde fx yazan buton) kullanmaktr. Bu butona tklannca fonksiyon ekleme sihirbaz görüntülenir. Sihirbazdan ilk olarak kategori (Resim 9.1) seçilir. Sonra bu kategorideki formüllerden biri seçilir (Resim 9.1). Tamam butonuna baslnca formülde kullanlan veri aralklarn ve dier özel seçeneklerin belirlendii pencere açlr. Bu pencere formülün özelliinegörefarkllklar içerir. Resim 9.1: Formül ekleme 60
9.2. Formül Kopyalama ve Tama Elektronik Tablolama Programnda formüllerin kopyalanma ve tanmas dier verilerin kopyalama ve tama ilemlerinden pek farkl deildir. Hatrlama için Hücrelerle Çalma faaliyetine baknz. Formüller kopyalanr veyatanrsa içinde geçen alan ve hücrelerde otomatik olarak ötelenir. Dier bir ifadeyle formülde geçen hücre adresleri kaynak ile hedef arasndaki hücre says kadar artar ya da azalr. Eer hücre adreslerinin bana $ (dolar) iareti konulursa hücre adresleri sabitlenmi olur. Örnein A1 yerine $A1 yazmak gerekir. 9.3. Formülerde Hata Mesajlar Formüllerde oluan hata mesajlar ve düzeltme yöntemleri aada verilmitir. #AD? hatas: Elektronik Tablolama Programnda bir formüldeki metni tanmad zaman ortaya çkar. #BO! hatas: Kesimeyen iki alannkesiimini belirttiiniz zaman ortaya çkar. #DEER! hatas: Yanl türde bamsz deiken veya ileç kullanldnda ortaya çkar. #SAYI! hatas: Bir formülde veya ilevde geçersiz saysal deerler olduunda ortaya çkar. #SAYI/0! hatas: Bir say sfra (0) bölündüünde ortaya çkar. #YOK hatas: Deer bir ilevdeveyaformüldekullanlamaz durumdaysa ortaya çkar. #BAV! hatas: Formülde eksik bileen olduunda ortaya çkar. Genel olarak formüllerdeki hatalar düzeltmek için aadakileri yapnz. Sa ve sol ayraçlarn tümünü eleyiniz. Bütün ayraçlarn, eleen bir çiftin parças olduundan emin olunuz. Microsoft Excel, formülü olutururken girilen ayraçlar, eletirebilmeniz için farkl renklerde görüntüler. Aralk belirtmek için iki nokta iaretini kullannz. Bir hücre aralna bavuruda bulunduunuz zaman, aralktaki ilk hücreye yaplan bavuruyla, aralktaki son hücreye yaplan bavuruyu ayrmak için iki nokta iareti (:) kullannz. Gereken bütün bamsz deikenleri giriniz. Baz ilevlerin gerekli bamsz deikenleri vardr. Ayrca, çok fazla bamsz deiken girmediinizden emin olunuz Yedi ilevden daha fazlasn iç içe geçirmeyiniz. Bir ilevin içine, yedi düzeyden daha fazla ilev girilemez veya iç içe geçirilemez. Dier sayfa adlarn tek trnak iareti içine alnz. Formül, baka çalma sayfas veya çalma kitabndaki deerlere veya hücrelere bavuruda bulunuyorsa ve dier çalma kitab veya çalma sayfasnn ad alfabetik olmayan bir karakter içeriyorsa, bu ad tek trnak iareti ( ' ) içine almalsnz. D çalma kitaplar için dizin yolunu ekleyiniz Her balantnn birçalma kitab adn ve çalma kitabnn yolunu içerdiindeneminolunuz. Saylar biçimlendirmeden giriniz. Saylar, formüllere girerken biçimlendirmeyiniz. Örnein, girmek istediiniz deer 1.000 YTL olsa bile, formüle 1000 giriniz. 61
9.4. Formüllerde Döngüsel Bavurular Kullanma Bir formül, dorudan veya dolayl olarak kendi hücresine geri bavurduu zaman (formül içinde formülün yazld hücrenin adresi geçerse), buna döngüsel bavuru denir. Açk çalma kitaplarndan birinde döngüsel bir bavuru varsa, Elektronik Tablolama Program bunlarn tümünü otomatik olarak hesaplayamaz. Döngüsel bavuruyu kaldrabilir veya Elektronik Tablolama Programn, önceki yinelemenin sonuçlarn kullanarak, döngüsel bavuruda kullanlan her hücrenin hesaplamasn salayabilirsiniz. Dögüsel bavurular kullanmak için ilgili araç çubuu aktif edilmelidir. Araçlar menüsünden Özelletir'i, sonra da Araç Çubuklar sekmesini tklaynz. Daha sonra Döngüsel Bavuru onay kutusunu seçin. Böylece döngüsel bavurular kullanlabilir hale gelecektir. Döngüsel Bavuru araç çubuunda sayfamzda döngüsel bavuru yaplm hücre adresleri ve bavurular oklarla göstermeyi salayan butonlar bulunur. 9.5. Koullu Formüller Resim 9.2: Döngüsel bavuru Doru ya da yanl sonucu üreten veya formül içinde geçen artn doru ya da yanl olmas durumuna göre çalan formüllerdir. 9.5.1. Eer Belirttiiniz koul DORU olarak deerlendirilirse bir deer, YANLI olarak deerlendirilirse baka bir deer verir. Deerler ve formüller üzerinde koullu snamalar yürütmek için EER fonksiyonunu kullannz. =EER(mantksal_snama;eer_doruysa_deer;eer_yanlsa_deer) =EER(A10=100; "Bütçe içinde";"bütçeyi ayor") Mantksal_snama: DORU veya YANLI olarak deerlendirilebilecek herhangi bir deer veya deyimdir. Örnein, A10=100, mantksal bir deyimdir; A10 hücresindeki deer 100'e eitse, deyim DORU olarak deerlendirilir. Tersi 62
durumda, YANLI olarak deerlendirilir. Bu bamsz deiken herhangi bir karlatrma hesab ileci kullanabilir. Eer_doruysa_deer: Mantksal_snama DORU ise verilen deerdir. Örnein, metin dizesindeki bu bamsz deiken "Bütçe içinde" ise ve mantksal_snama bamsz deikeni DORU olarak deerlendirilirse, EER fonksiyonu "Bütçe içinde" metnini görüntüler. Mantksal_snama DORU ise ve eer_doruysa_deer bosa, bu bamsz deiken0(sfr) deeri verir. DORU sözcüünü görüntülemek üzere bu bamsz deiken için DORU mantksal deerini kullannz. Eer_doruysa_deer baka bir formül olabilir. Eer_yanlsa_deer: Mantksal_snama YANLI ise verilen deerdir. Örnein, metin dizesindeki bu bamsz deiken "Bütçeyi ayor" ise ve mantksal_snama bamsz deikeni YANLI olarak deerlendirilirse, EER fonksiyonu "Bütçeyi ayor" metnini görüntüler. Mantksal_snama YANLI ise ve eer_yanlsa_deer belirtilmemise (bu, eer_doruysa_deer'inden sonra virgül olmamasdr) YANLI mantksal deeri verilir. Mantksal_snama YANLI ise ve eer_yanlsa_deer bosa (bu, eer_doruysa_deer'inden sonra bir virgül ve onu izleyen kapatma parantezi olmas durumudur) 0 (sfr) deeri verilir. Eer_yanlsa_deer baka bir formül olabilir. 9.5.2.Ve Tüm bamsz deikenleri DORU'ysa DORU'yu verir; Bir ya da daha fazla bamszdeikeni YANLI'sa YANLI' verir. VE(mantksal1;mantksal2;...) VE(A10<100;A20= Dikkat ) Mantksal1; mantksal2; DORU ya da YANLI olabilen, test etmek istediiniz 1 ile 30 aras kouldur. Resim 9.3:Mantksal formüller 63
9.6. Matematiksel Formüller Rakam içeren bir grup hücre üzerinde ilem yaparak bir sonuç bulan formüllerdir. 9.6.1. Toplam Formülü Hücre aralndaki tüm saylar toplar. TOPLA(say1;say2;...). TOPLA(13;A1:A20;DORU) Say1, say2,... deikendir. toplamn veya toplam deerini istediiniz 1 ile 30 arasnda bamsz 9.6.2. Yuvarlama Formülü Sayy belirlenen sayda basamaa yuvarlar. YUVARLA(say;say_rakamlar) YUVARLA(21,23254;3) ise sonuç 21,233 olur Say yuvarlamak istediiniz saydr. Say_rakamlar sayy yuvarlamak istediiniz basamak saysn belirtir. Say_basamaklar 0'dan (sfrdan) büyükse, say belirtilen ondalk hane saysna yuvarlanr. Say_basamaklar 0 ise, say en yakn tamsayya yuvarlanr. Say_basamaklar 0'dan küçükse, say ondalk virgülün soluna yuvarlanr. 9.6.3. Tamsay Formülü Bir sayy aaya doru en yakn tamsayya yuvarlar. TAMSAYI(say) TAMSAYI(8,9) ise sonuç 8 dir. Say aa doru bir tamsayya yuvarlamak istediiniz gerçek saydr. Resim 9.4: Matematiksel formüller 64
9.7. Metin Formülleri Metinler ile çalmalarda kullanlan formüllerdir. 9.7.1. Hücre Metnini Büyük-Küçük Harfe Dönütürme Formülleri Bir hücredeki deeri ya da metin verisini büyük harfe çevirmek için BÜYÜKHARF(metin), küçük harfe çevirmek için ise KÜÇÜKHARF(metin) formülü kullanlr. Formüllerde geçen metin ifadesi Çift trnak arsnda verilen bir veri veya metin girilmi bir hücre olabilir. 9.7.2. Hücreden Metin Alma Formülü Bir hücredeki deeri belirtilen say biçiminde metne çevirir. METNEÇEVR(deer;biçim_metni) METNEÇEVR(B2;"0,00 TL") Deer; saysal deer, saysal deeri deerlendiren bir formül veya saysal deer içeren bir hücreye yaplan bir bavurudur. Biçim_metni; Hücreleri Biçimlendir iletiim kutusundaki Say sekmesinde Kategori kutusundaki metin biçiminde bir say biçimidir. Bir hücreyi Biçim menüsünde bulunan Hücreler komutunun Say sekmesindeki bir seçenekle komutla biçimlendirmek, yalnz biçimi deitirir, deeri deitirmez. METNEÇEVR fonksiyonunu kullanmak bir deeri biçimlenmi metne dönütürür; sonuç artk hesaplanm bir say deildir. 9.7.3. Hücrelerdeki Metni Birletirme Formülü Birkaç metin dizesini bir metin dizesi eklinde birletirir. BRLETR (metin1,metin2,...) BRLETR(",A2," ",A3," için "nehir younluu ",A4,"/m") Metin1, metin2,... tek bir öge olarak birletirilecek 1-30 arasnda metin ögesidir. Metin öeleri metin dizeleri, saylar veya tek hücre bavurular olabilir. Metin öelerini birletirmek için BRLETRilevi yerine "&" ileci de kullanlabilir. 65
Resim 9.5: Metin formülleri 9.8. Tarih ve Saat Formülleri Tarih ve saat ile ilemi yapan formüllerdir. Formüllerin sonuçlar sistem saati ve tarihine baldr vedoru sonuç için sistem ayarlarnz kontrol ediniz. 9.8.1. Tarih Ekleme Formülü Belirli bir tarihi gösteren sral seri numaras verir. Hücre biçimi fonksiyon girilmeden önce Genel ise, sonuç tarih olarak biçimlendirilir. TARH(yl;ay;gün) TARH(2008;1;35) ise 4 ubat 2008 Yl; Yl bamsz deikeni bir ile dört basamak arasnda olabilir. Ay, yldaki aylar gösteren saydr. Ay 12'den büyükse, belirtilen yln ilk ayna bu say kadar ay ekler. Örnein, TARH(2008;14;2) 2 ubat 2009 tarihini gösteren seri numarasn verir. Gün; aydaki günleri gösteren saydr. Gün, belirtilen aydaki gün saysndan büyükse, ayn ilk gününe bu say kadar gün ekler. Örnein, TARH(2008;1;35) 4 ubat 2008 tarihini gösteren seri numarasn verir. 9.8.2. Saat Ekleme Formülü Zaman deerini saat biriminde verir. Saat, 00:00 ile 23:00 arasndaki bir tamsaydr. SAAT(seri_nu) SAAT(0,78125) Seri_nu bulmak istediiniz saati içeren zamandr. Zaman, çift trnak iareti arasnda metin dizesi olarak (örnein, "18:45") veya ondalk say olarak (örnein, 18:45'i göstermek üzere 0,78125) girilebilir. 66
9.8.3. ki Tarih Arasnda Gün Hesaplama Formülü 360 günlük yl temelinde (ayda 30 gün) iki tarih arasndaki gün saysn verir. Sisteminiz 30 günlük aylar temel alyorsa ödemeleri hesaplamanza yardmc olmas için bu fonksiyonu kullannz. GÜN360(balangç_tarihi;biti_tarihi) GÜN360(TARH(2008;7;23); TARH(2008;5;23)) -60 sonucunu verir Balangç_tarihi ve biti_tarihi aralarndaki gün saysn örenmek istediiniz iki tarihtir. Balangç_tarihi biti_tarihinden sonra gelirse, GÜN360 negatif bir say verecektir. Tarihler TARH fonksiyonu kullanlarak ya da dier formüllerin ya da fonksiyonlarn sonuçlar olarak girilmelidir. Örnein, 23 Mays 2008 için TARH(2008;5;23) kullanlmaldr. Tarihler metin olarak girilirse sorun oluturabilir. Resim 9.6: Tarih ve saat formülleri 67