PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 10 Nisan 2018 Ankara
Sunum Planı Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Fiyat İstikrarı Stratejisi Genel Değerlendirme 2
I. Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası
Küresel Piyasalar
12.12 06.13 12.13 06.14 12.14 06.15 12.15 06.16 12.16 06.17 12.17 Küresel büyüme olumlu görünümünü sürdürmektedir. Büyüme Oranları* (Yıllık Yüzde Değişim) Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler 6 5 4 3 2 1 0 Kaynak: Bloomberg, TCMB Son Gözlem: 2017 Ç4 *Gelişmiş Ülkeler: ABD, Danimarka, Euro Bölgesi, İngiltere, İsrail, İsveç, İsviçre, Japonya, Kore, Norveç. Gelişmekte Olan Ülkeler: Brezilya, Çekya, Çin, Endonezya, Fas, Filipinler, G. Afrika, Hindistan, Kolombiya, Macaristan, Malezya, Meksika, Peru, Polonya, Romanya, Rusya, Şili, Tayland, Türkiye, Ukrayna. 5
12.12 06.13 12.13 06.14 12.14 06.15 12.15 06.16 12.16 06.17 12.17 Öncü göstergeler büyümedeki mevcut seyrin devam edeceğine işaret etmektedir. Markit PMI (İmalat Sanayi) ABD Euro Bölgesi Japonya Çin 62 58 54 50 46 42 Kaynak: Bloomberg Son Gözlem: Mart 2018 6
01.15 04.15 07.15 10.15 01.16 04.16 07.16 10.16 01.17 04.17 07.17 10.17 01.18 04.18 Portföy akımları dalgalı bir seyir izlemektedir. Gelişmekte olan Ülkelere Haftalık Portföy Akımları (Milyar ABD Doları, 4-Haftalık Birikimli) Tahvil Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40 Kaynak: EPFR Son Gözlem: 4 Nisan 2018 7
01.16 05.16 09.16 01.17 05.17 09.17 01.18 01.13 01.14 01.15 01.16 01.17 01.18 Emtia ve petrol fiyatlarında yukarı yönlü bir eğilim gözlenmektedir. GS & SP Emtia Fiyat Endeksleri (2016 Ocak=100) Genel Enerji End. Metal 210 Petrol Fiyatları ve Beklentiler (Ham Petrol (Brent) Fiyatları, ABD Doları/Varil) 27 Ekim 2017* 6 Nisan 2018** Gerçekleşen 140 190 120 170 100 150 80 130 60 110 40 90 20 Kaynak: Bloomberg Son Gözlem: 6 Nisan 2018 Kaynak: Bloomberg Son Gözlem: 6 Nisan 2018 *1-27 Ekim 2017 tarihleri arasında vadeli sözleşmelerde oluşan fiyatların basit ortalamalarıdır. **1-6 Nisan 2018 tarihleri arasında vadeli sözleşmelerde oluşan fiyatların basit ortalamalarıdır 8
0 25 50 75 100 125 150 175 200 225 250 Küresel para politikalarındaki normalleşme süreci devam etmektedir. Gelişmiş Ülkeler Politika Faiz Değişimleri ve Beklentiler Ocak 2017-Aralık 2019* (Baz Puan) 2017-2018 Gerçekleşme 2018 Yıl Sonu Beklentisi 2019 Yıl Sonu Beklentisi Japonya Euro Bölgesi Norveç Avustralya İsveç İsrail Yeni Zelanda İngiltere Kore Çekya Kanada ABD Kaynak: Bloomberg Son Gözlem: 6 Nisan 2018 *Gerçekleşmeler 6 Nisan 2018 tarihi itibarıyladır. 9
02.17 04.17 06.17 08.17 10.17 12.17 02.18 04.18 02.17 04.17 06.17 08.17 10.17 12.17 02.18 04.18 Enflasyon beklentileri küresel getiri oranlarına yansımaktadır. Petrol Fiyatları ve ABD Enflasyon Görünümü ABD Hazine Tahvil Getirileri (Yüzde) 75 ABD 10 Yıllık Enflasyon Telafisi (Yüzde) Brent Petrol (Sol Eksen, Dolar/Varil) 2.2 3.4 2 Yıl Vadeli Tahvil 10 Yıl Vadeli Tahvil (Sol Eksen) 2.4 70 2.1 3.2 2.2 65 2 3 2 60 1.9 2.8 1.8 55 1.8 2.6 1.6 50 1.7 2.4 1.4 45 1.6 2.2 1.2 40 1.5 2 1 Kaynak: Bloomberg Son Gözlem: 6 Nisan 2018 10
01.14 07.14 01.15 07.15 01.16 07.16 01.17 07.17 01.18 Küresel finansal piyasalarda oynaklık devam etmektedir. Küresel Risk İştahı Göstergeleri (5-Günlük HO) 120 VIX (Yüzde) MOVE (Baz Puan, Sol Eksen) 40 110 35 100 30 90 25 80 20 70 15 60 10 50 5 40 0 Kaynak: Bloomberg Son Gözlem: 6 Nisan 2018 11
Küresel ekonomiye dair riskler önemini korumaktadır. Gelişmiş ülkelerin para politikası normalleşme süreçleri Küresel ekonomi politikalarına ilişkin belirsizlikler Küresel ticarette korumacılık eğilimleri Enerji ve petrol fiyatlarının seyri Jeopolitik gelişmeler 12
İktisadi Faaliyet
İktisadi faaliyet 2017 yılı genelinde güçlü bir eğilim sergilemiştir. Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış, Zincirlenmiş Hacim Endeksi, 2009=100) 180 170 160 150 140 130 120 Çeyreklik Yüzde Değişim Seviye (Sol Eksen) 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 2013 2014 2015 2016 2017 6 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4 Kaynak: TÜİK Son Gözlem: 2017 Ç4 14
Öncü göstergeler iktisadi faaliyetin gücünü koruduğuna işaret etmektedir. Sanayi Üretimi Çeyreklik Yüzde Değişim (Mevsimsellikten Arındırılmış) PMI (Mevsimsellikten Arındırılmış) 4 PMI PMI Üretim 58 3 56 2 54 1 52 0 50-1 48-2 46 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1* -3 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 44 2014 2015 2016 2017 2018 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Kaynak: TÜİK Son Gözlem: Ocak 2018 Kaynak: PMI Markit Son Gözlem: Mart 2018 *Ocak ayı verisidir. 15
Yurt içi talebin büyümeye katkısı ilk çeyrekte devam etmektedir. Özel Tüketim ve Bileşik Gösterge (Yıllık Yüzde Değişim) Yatırımlar ve Bileşik Gösterge (Yıllık Yüzde Değişim) Özel Tüketim (Yıllık Yüzde Değişim) Bileşik Öncü Gösterge* 14 Toplam Yatırımlar (Yıllık Yüzde Değişim) Bileşik Öncü Gösterge** 24 12 20 10 16 8 12 6 8 4 4 2 0 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 0 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1-4 2012 2013 2014 2015 2016 2017 18 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Kaynak: TÜİK, TCMB Son Gözlem: Ocak 2018 Kaynak: TÜİK, OSD, TCMB Son Gözlem: Şubat 2018 *Bileşik öncü gösterge, dayanıksız malların yurt içi reel cirosu, dayanıklı tüketim malı ithalat miktar endeksi, otomobil satışları ve perakende satış hacim endeksi yıllık değişimlerinin ağırlıklı ortalamasıdır. **Bileşik gösterge, mineral madde üretimi, makine teçhizat üretimi, yurt içi sermaye malları ciro endeksi (reel), sermaye malı ithalatı yıllık yüzde değişimlerinin ağırlıklı ortalamasıdır. 16
Kapasite kullanım oranları yüksek seyretmektedir. Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) İhracatçı Sektörler Diğer Sektörler 84 82 80 78 76 74 72 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 70 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Kaynak: TCMB Son Gözlem: Mart 2018 17
08.10 02.11 08.11 02.12 08.12 02.13 08.13 02.14 08.14 02.15 08.15 02.16 08.16 02.17 08.17 08.10 02.11 08.11 02.12 08.12 02.13 08.13 02.14 08.14 02.15 08.15 02.16 08.16 02.17 08.17 İktisadi faaliyetin seyri istihdam piyasasını desteklemektedir. İşsizlik Oranları (Mevsim Etkilerinden Arındırılmış, Yüzde) İşsizlik Tarım Dışı İşsizlik 15 İşgücüne Katılım Oranı ve İstihdam (Mevsim Etkilerinden Arındırılmış) 29 Katılım Oranı (Yüzde) İstihdam (Milyon, Sol Eksen) 54 14 13 12 11 10 9 8 7 28 27 26 25 24 23 22 21 52 50 48 46 44 42 Kaynak: TÜİK Son Gözlem: Aralık 2017 18
Dış Denge
Cari işlemler açığında artış gözlenmektedir. Cari işlemler Dengesi (CİD) (12-Aylık Birikimli, GSYİH ye Oranı) CİD/GSYİH CİD/GSYİH (Altın hariç) CİD/GSYİH (Altın ve enerji hariç) 2-0,5-4,4 0-2 -4-5,5-6 -8 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4-10 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Kaynak: TCMB Son Gözlem: Aralık 2017 20
Ülkemizin küresel ihracattaki pazar payı artmaktadır. Türkiye nin Toplam Dünya İhracatı İçindeki Payı (Altın Hariç, 12-Aylık HO, Yüzde) 0.94 0.92 0.90 0.88 0.86 0.84 0.82 2012 2013 2014 2015 2016 2017 0.80 Kaynak: DTÖ, TÜİK Son Gözlem: Aralık 2017 21
Avrupa Birliği talebi ihracatı desteklemektedir. Avrupa Birliği (AB) Talebi ve AB ye İhracat 15 14 13 12 AB'nin Nihai Yurt İçi Talebi (2010, trilyon ) AB'ye İhracat (2010=100, sağ eksen) 180 170 160 150 140 130 11 10 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018* 120 110 100 Kaynak: Eurostat, TÜİK, TCMB Son Gözlem: 2017 *Tahmin. 22
01.12 07.12 01.13 07.13 01.14 07.14 01.15 07.15 01.16 07.16 01.17 07.17 01.18 Turizm gelirlerindeki toparlanma devam etmektedir. Turizm Gelirleri (Mevsimsellikten Arındırılmış, 3-Aylık HO, Milyon ABD Doları) 2800 2600 2400 2200 2000 1800 1600 1400 Kaynak: TCMB Son Gözlem: Ocak 2018 23
01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 04.13 07.13 10.13 01.14 04.14 07.14 10.14 01.15 04.15 07.15 10.15 01.16 04.16 07.16 10.16 01.17 04.17 07.17 10.17 01.18 Portföy yatırımlarının payı artarken uzun vadeli sermaye girişi istikrarlı bir seyir izlemektedir. Cari Açığın Finansmanı* (12-Aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) Portföy ve Kısa Vadeli DYY ve Uzun Vadeli 100 80 60 40 20 0-20 - 40 Kaynak: TCMB Son Gözlem: Ocak 2018 *Portföy ve kısa vadeli sermaye hareketleri yurtdışı yerleşiklerin DİBS ve hisse senedi net alımları, bankacılık ve reel sektörün kısa vadeli net kredileri ile bankalardaki mevduat kaleminin toplamından oluşmaktadır. Uzun vadeli sermaye hareketleri bankalar ve reel sektörün uzun vadeli net kredileri ile bankalar, Hazine ve firmaların yurtdışına ihraç ettikleri tahvilleri kapsamaktadır. 24
01.12 04.12 07.12 10.12 01.13 04.13 07.13 10.13 01.14 04.14 07.14 10.14 01.15 04.15 07.15 10.15 01.16 04.16 07.16 10.16 01.17 04.17 07.17 10.17 01.18 Dış borç çevirme oranları yüksek seyretmektedir. Dış Borç Çevirme Oranları (6-Aylık HO, Yüzde) Bankacılık Sektörü Reel Sektör 150 140 130 120 110 100 90 Kaynak: TCMB Son Gözlem: Ocak 2018 25
Enflasyon Gelişmeleri
12.15 03.16 06.16 09.16 12.16 03.17 06.17 09.17 12.17 03.18 Enflasyon göstergeleri yüksek seyrini korumaktadır. TÜFE ve Çekirdek Göstergeler (Yıllık Yüzde Değişim) TÜFE B C 14 12 10 8 6 4 Kaynak: TÜİK Son Gözlem: Mart 2018 27
03.12 09.12 03.13 09.13 03.14 09.14 03.15 09.15 03.16 09.16 03.17 09.17 03.18 Enflasyondaki artışta döviz kuru ve ithalat fiyatları belirleyici olmuştur. TL Bazlı İthalat Fiyatları (2010=100, Endeks) İthalat Fiyatları (Dolar Bazlı) İthalat Fiyatları (TL Bazlı) 250 210 170 130 90 50 Kaynak: TÜİK, TCMB Son Gözlem: Ocak 2018 28
2017 yılında kredilerde ivmelenme gözlenmiştir. Kredi Büyümesi (Kur Etkisinden Arındırılmış, 13-Haftalık HO, Yıllıklandırılmış) 2015 2016 2017 40 30 20 10 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 0 Kaynak: TCMB 29
01.16 03.16 05.16 07.16 09.16 11.16 01.17 03.17 05.17 07.17 09.17 11.17 01.18 03.18 Para politikası fiyat istikrarı çerçevesinde şekillenmektedir. TCMB Fonlama Faizleri (Yüzde) 14 13 12 11 10 9 8 7 Faiz Koridoru TCMB Ortalama Fonlama Faizi 1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı Geç Likidite Penceresi 14 13 12 11 10 9 8 7 6 6 Kaynak: TCMB Son Gözlem: 6 Nisan 2018 30
12.16 08.17 04.18 12.18 08.19 04.20 12.20 Enflasyonun kademeli olarak hedeflere yakınsayacağı öngörülmektedir. Ocak 2018 Enflasyon Raporu Tahminleri ve Gerçekleşmeler* (Yüzde) Tahmin Aralığı Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Çıktı Açığı Gerçekleşme Kontrol Ufku 13 11 9 7 5 3 1-1 -3 Kaynak: Ocak 2018 Enflasyon Raporu *Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70 tir. 31
II. Fiyat İstikrarı Stratejisi
Fiyat istikrarını sağlama sürecinde para politikasının yanı sıra yapısal adımlar da önem taşımaktadır. Geçmiş tecrübeler, fiyat istikrarına ulaşılabilmesi için bütüncül bir yaklaşımın önemine işaret etmektedir: Fiyat istikrarı odaklı para politikası Yapısal fiyat katılıklarına yönelik kalıcı çözümler üretecek koordineli politikalar 33
Bütüncül strateji kapsamında koordineli çalışmalar yürütülmektedir. Kur Riski Yönetimi Yeni Düzenleme Çerçevesi Gıda Fiyatları Gıda Komitesi Yönetilen/ Yönlendirilen Fiyatlar Para ve Maliye Politikasında Eşgüdüm 34
III. Genel Değerlendirme
Genel Değerlendirme Yakın dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetin gücünü koruduğuna işaret etmektedir. Enflasyon ve enflasyon beklentilerinin bulunduğu yüksek seviyeler fiyatlama davranışları üzerinde risk oluşturmaktadır. Son dönemdeki gelişmeler enflasyon görünümüne etkileri açısından yakından takip edilmektedir. Para politikası kararları fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda şekillenmeye devam edecektir. Bu çerçevede, enflasyonun tahmin patikası ile uyumlu olması ve enflasyondaki düşüşün sürekliliğinin sağlanması hedeflenecektir. Yapısal alanlarda atılacak adımların kalıcı fiyat istikrarını desteklemesi beklenmektedir. 36
PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 10 Nisan 2018 Ankara