ISF 107 GENEL MUHASEBE I

7. HAFTA ISF 107 GENEL MUHASEBE I Bilançonun 1 Dönen Varlıklar Sınıfı ve 10 Hazır Değerler Grubu Doç.Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve 2 1-Dönen Varlıklar Sınıfı Dönen Varlık: İşletmenin, kasasında ve bankada tuttuğu paralarla normal koşullarda 1 yıl içinde ya da işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlıkları, işletmenin dönen varlıklarını oluşturur. 1-Dönen Varlıklar Sınıfı Dönen varlıklar, Tek Düzen Hesap Planında kendi içinde aşağıdaki gibi bölümlenmiştir. 1.Dönen Varlıklar 10. Hazır Değerler 11. Menkul Kıymetler 12. Ticari Alacaklar 13. Diğer Alacaklar 15. Stoklar 17. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18. Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 19. Diğer Dönen Varlıklar 3 4 Hazır Değerler 1-Dönen Varlıklar Sınıfı Hazır değerler, nakit olarak elde veya bankada bulunan para ve para gibi kullanılan varlıklar ile istenildiği zaman paraya çevrilme olanağı olan varlıkları kapsar. Bu varlıklar ödemeler için hazır olan varlıklardır. Kasa ve banka mevcutları ile tahsil edilecek çekler, kredi kartları slipleri, vadesi dolmuş menkul kıymet kuponları bu bölümü oluşturur. Hazır değerler Tek Düzen Hesap Planında kendi içinde aşağıdaki gibi bölümlenmiştir. 10. Hazır Değerler Grubu 102 Bankalar Hs. 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) 5 6 1

Hesabın Niteliği: Kasa hesabı, işletmenin sahip olduğu nakit halindeki ulusal ve yabancı paraların kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Nakit halindeki ve tedavüldeki ulusal paralar 100 Kasa hesabına paranın üzerindeki değerle kaydedilir. Tek düzen hesap planına göre yabancı paralar da nda izlenmektedir. Hesabın İşleyişi: Tahsil olunan para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir. Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur. Hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez. Dönem Başı Kasa Mevcudu Örnek: Serdemir işletmesi 300.000 TL sermaye taahhüdü ile kurulmuş ve 300.000 TL sermaye taahhüdü nakit olarak ödenmiştir. Kasa hesabı işletmenin sahip olduğu parasal varlıkların değerini göstermektedir. Açılış kaydı ile birlikte nın borcuna ilk kayıt olarak kaydedilir. 7 8 Dönem Başı Bilançosunun Düzenlenmesi Dönem Başı Kasa Mevcudu Varlıklar A. Ticaret İşletmesinin 01.01.201.. Tarihli Bilançosu (TL) 100 Kasa 300.000. 500 Sermaye Hs. 501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) Kaynaklar 300.000 0 Açılış kaydı, yevmiye defterine şu biçimde yapılır. 01.01.201. Borç Alacak 501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) 300.000 500 Sermaye Hs. 300.000 Açılış Kaydı Varlıklar Toplamı 300.000 Kaynaklar Toplamı 300.000 100 Kasa 100.01 TL Kasası :200.000 01.01.201. 300.000 501 Ödenmemiş Sermaye Hs.(-) 300.000 Açılış Kaydı 9 10 İşletmemiz, 180.000 TL İş Bankası Safranbolu şubesindeki vadesiz mevduat hesabına yatırmıştır. 102.02 Safranbolu İş Bankası Vadesiz: 190.000 : Bankaya Para Yatırılması 180.000 180.000 İşletmemiz, satıcı Sel Ticaretten 10.000 TL + % 18 KDV si ile peşin olarak mal satın almıştır. 153 Ticari Mallar Hs. 191 İndirilecek KDV Hs. Ticari Mal Satın Alınması 10.000 1.800 11.800 11 12 2

(Sıra Sizde) İşletmemiz, satıcı Akar Ticaretten % 18 KDV dahil 23.600 TL ile peşin olarak mal satın alınıyor. 153 Ticari Mallar Hs. 191 İndirilecek KDV Hs. Ticari Mal Satın Alınması 20.000 3.600 23.600 İşletmemiz, işyeri kirası olarak 6.000 TL'sini işyeri sahibine ödemiştir. 770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 6.000 Kira Giderinin Ödenmesi 6.000 13 14 (Sıra Sizde) İşletmemiz, müşterisi Pak Ticarete % 18 KDV hariç 6.000TL ile peşin para ile mal satılıyor. 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. Mal Satış Kaydı 7.080 6.000 1.080 İşletmemiz, müşterisi Sağlam Ticarete % 18 KDV dahil 8.260TL ile peşin para ile mal satılıyor. 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. Mal Satış Kaydı 8.260 7.000 1.260 15 16 BORÇ TL İşlemleri 100 KASA HESABI 100.01 TL Kasası ALACAK../../201. 300.000../../201. 180.000../../201. 7.080../../201. 11.800../../201. 8.260../../201. 6.000../../201. 23.600 315.340 221.400 Borç Kalanı 315.340 221.400 = = 93.940 TL Kasadaki Para Mevcudu Yabancı Paralı İşlemler Kasa hesabında yabancı paraların takip edilmesi mümkündür. İşletme kasasına giren yabancı paralar o günkü alış kuru üzerinden 100 Kasa hesabı ve bu hesabın yardımcı hesabı olan Yabancı Paralar Kasası hesabının borcuna; kasadan çıkan yabancı para ise yine aynı kur üzerinden hesabın alacağınakaydedilir. Yabancı paranın kasadan çıktığı günkü kuru alış kurundan farklı ise, olumlu fark(kar) 646 Kambiyo Karları Hesabının alacağına; olumsuz farklar (zararlar) ise 656 Kambiyo ZararlarıHesabının borcuna kaydedilir. 17 18 3

İşletmemiz, müşterisinden alacağına karşılık 1.000 nakit olarak almıştır.ogünküdövizkuru1 =4,53TL dir. 100 02 Kasası ( 1.770 x 2 = 3.540TL) 120 Alıcılar Hs. 120 08 S. Ticaret Yabancı Müşteri borcunun tahsili 4.530 4.530 1.Durum: İşletmemiz söz konusu 1.000 yu, 1 =4,73 TL kur üzerinden bozdurmuştur. 100.01 TL Kasası ( 1.000 x 4,73 = 4.730 TL) 100.02 Kasası ( 1.000 x 4,53 = 4.530 TL) 646 Kambiyo Karları Hs. (4.730-4.530 = 200 Kar) Dövizin bozdurulması 4.730 4.530 200 19 20 2.Durum: İşletmemiz, söz konusu 1.000 yu, 1 =4.30 TL karşılığında bozdurmuştur. ( 1.000 x 4,30 = 4.300 TL) 100.01 TL Kasası 656 Kambiyo Zararları Hs. (4.300 4.530 = 230 TL) 100.02 Kasası ( 1.000 x 4,53= 4.530 TL) Dövizin bozdurulması 4.300 230 4.530 Çek, bir bankaya hitaben yazılmış ve yasada belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş bir ödeme emri niteliğinde olan özel belgedir. İşletmenin üçüncü kişilerden aldığı çekler, bedeli tahsil edilerek veya ciro edilerek ödemelerde hemen kullanılabileceği için, hazır değer olarak muhasebeleştirilir. İleri tarihli çekler özün önceliği kavramı uyarınca hazır değer sayılmaz, bu çekler vadeli alacak olarak değerlendirilip ona göre muhasebeleştirilir. 21 22 Bir çekin düzenlenebilmesi için bankada çeki düzenleyen kişinin emrine ayrılmış bir karşılığının bulunması gerekir. Çekte vade yoktur. İbraz edildiğinde ödenir. Çek düzenlendiği yerde ödenecek ise 10 gün; başka bir şehirde ödenecek ise 1 ay, aynı kıtada ödenecekse yine 1 ay; başka bir kıtada ödenecek ise 3 ay içinde tahsil edilmelidir. Hesabın Niteliği: Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletme emrine düzenlenmiş veya işletmeye ciro edilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş olan çekler, 101 Alınan Çekler Hesabında ve alt hesaplarda takip edilir. Hesabın İşleyişi: işletme emrine düzenlenmiş veya işletmeye ciro edilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş olan çekler, borcuna kaydedilir. Çekin tahsil edilmesi, başkasına ciro edilmesi gibi nedenlerden elden çıkarılan çekler de söz konusu hesabı alacağına kaydedilir. Dolayısıyla hesapborç kalanı verir. Bu kalan üçüncü kişilerden alını da henüz tahsil edilmeyen veya ciro edilmeyen eldeki mevut çek tutarını verecektir. 23 24 4

2Ocak: MüşterimizPakTicarete% 18KDVdahil14.160TL lik mal satılıyorvekarşılığındaçekalınıyor. 101 Alınan Çekler Hesabı 2 Ocak: Müşterimiz Ahmet Güçlü 6.000 TL lik borcuna karşılık 5.000TLve1.000TL likikitane çekciroetmiştir. 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. Mal Satış Kaydı 14.160 12.000 2.160 120 Alıcılar Hs. 120.05 Ahmet Güçlü Müşterinin borcunu çekle ödemesi 6.000 6.000 25 26 101 Alınan Çekler Hesabı 3 Ocak: Bir gün önce Pak Ticaretten alınan 14.160 TL lik çek satıcı MetinUzun aolanborçtan dolayıciroediliyor. 3 Ocak: Müşteriden alınan 4.800 TL lik çek, Akbank Safranbolu şubesinden tahsil edilmiştir. 320 Satıcılar Hs. 320.05 Metin UZUN Satıcılara borcun ödenmesi 14.160 14.160 4.800 Çekin tahsile yollanması 4.800 27 28 İşlemleri BORÇ ALACAK../../201. 14.160../../201. 14.160../../201. 6.000../../201. 5.000../../201. 20.160 19.160 Borç Kalanı: 20.160 19.160 = 1.000 TL Portföydeki Çeklerin Mevcudu Bankalar hesabı, işletmeler tarafından yurt içi ve yurtdışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlendiği aktif bir hesaptır. Hesabın İşleyişi: Bankalara nakit olarak veya hesaben yatırılan paralar 102 Bankalar Hesabının borcuna; nakit olarak çekilen veya hesaben kullanılan paralar da hesabın alacağınakaydedilir. Bankalara mevduat olarak yatırılan ve çekilen yabancı paralar aynı hesaba, işlem tarihindeki kura göre TL karşılığı üzerinden kaydedilir. 29 30 5

İşletmemiz, 12 Kasım 201. tarihinde ticari işlemlerinde kullanmak üzere, Karabük Ziraat Bankasında bir hesap açtırmış ve 30.000 TL yatırılmıştır. 30.000 30.000 Ziraat Bankasına Hesap açtırılması Bankadan gelen dekonttan işletmemizin müşterisi olan S. Ağman ın Zirrat Bankasındaki hesabına 8.000 TL aktardığı anlaşılmıştır. 120 Alıcılar Hs. 120.06 Sabri Ağman Müşterinin borcunu bankaya yatırması 8.000 8.000 31 32 İşletmemiz, Ziraat Bankasındaki hesabından 2.750 TL nakit çekmiştir. 2.750 Bankadaki hesaptan nakit çekilmesi 2.750 İşletmemiz, elindeki 3.750 TL çeki tahsil etmiş ve ilgili tutar Ziraat Bankasındaki hesaba yatırılmıştır. 101.02 Tahsildeki Çekler Çekin tahsil edilmesi ve hesaba yatırılması 3.750 3.750 33 34 İşletmemiz, Ziraat Bankasındaki hesabı üzerine vermiş olduğu talimatla 1.450 TL yi satıcımız Zafer Bayrak ın hesabına yatırılmıştır. 320 Satıcılar Hs. 320 08. Zafer Bayrak Bankadan Borcun Ödenmesi 1.450 1.450 BORÇ 102 BANKALAR ÇEKLER HS. ALACAK../../201. 30.000../../201. 2.750../../201. 8.000../../201. 1.450../../201. 3.750 41.750 4.200 Borç Kalanı: 41.750 4.200 = 37.550 TL Bankadaki Para Mevcudu 35 36 6

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-) Hesabın Niteliği: Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabı, işletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yaptığı ödemelerin izlendiği aktifi düzenleyici bir hesaptır. Aktifi düzenleyici bir hesap olarak 102 Bankalar Hesabının altında bir indirim kalemi olarak yer almaktadır. Hesabın işleyişi: İşletme tarafından çek veya ödeme emri düzenlendiğinde, 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabının alacağına, Çek ve ödeme emirleri bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesabın borcunakayıt yapılır. Hesabın alacak kalanı, işletme tarafından keşide edilen ancak alacaklısı tarafından henüz tahsil edilmeyen çek ve çeklerin toplam tutarını gösterir. 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-) İşletmemiz, satıcısı Güçlü Ticaret A.Ş. den %18 KDV dahil 29.500 lik ticari mal satın almış ve karşılığını bir çek düzenleyerek(keşide) ederek ödemiştir. 153 Ticari Mallar Hs. 191 İndirilecek KDV Hs. 25.000 4.500 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) 29.500 Ticari Mal Satın Alınması 37 38 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-) İşletmemiz tarafından düzenlenip, Güçlü Ticaret A.Ş.ye verilmiş olan çek Ziraat Bankasındaki hesabından ödenmiştir. 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) 29.500 Çekin banka tarafından ödenmesi 29.500 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) BORÇ 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) ALACAK../../201. 29.500 0 = Verilen çek mevcudu../../201. 29.500 39 40 Hazır Değerle ile İlgili Örnek (Sıra Sizde) İşletmemiz, müşterisi T. Ticaret A.Ş.ye % 18 KDV hariç 40.000 TL ile satılmıştır. İşletmemiz, ilgili tutarın KDV sini peşin, 30.000 TL sını müşteri çeki alınarak geriye kalan tutar içinse müşteri işletmebanka hesabınaödemeyapmıştır. 102 Bankalar Hs. 600 Yurtiçi Satışlar Hs. 391 Hesaplanan KDV Hs. Ticari Mal Satış Kaydı 7.200 30.000 10.000 40.000 7.200 Hazır Değerle ile İlgili Örnek (Sıra Sizde) İşletmemiz, satıcısı K Ticaret A.Ş.den % 18 KDV dahil 17.700 TL ticari mal satın almıştır. Satıcı işletmeye KDV tutarı kadar nakit, geri kalan tutar içinse kendi çekini düzenleyerek ödeme yapmıştır. 153 Ticari Mallar Hs. 191 İndirilecek KDV Hs. 103 Verilen Çek ve Ödeme Emirleri Hs.(-) Ticari Mal Alış Kaydı 15.000 2.700 2.700 15.000 41 42 7

Hesabın Niteliği: Yukarıda ele alınan değerlere girmeyen ancak nitelikleri itibariyle hazır değerler sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerler, olarak ifade edilir ve 108 Diğer Hazır Değerler Hs.da izlenir. Hesap izlenecek değerlere göre; Vadesi Gelmemiş Kuponlar, Pullar, Tahsil Edilecek Banka Havaleleri gibi yardımcı hesaplarla kullanılır. Hesabın İşleyişi: Diğer hazır değerler grubuna giren değerler elde edildiğinde Diğer Hazır Değerler Hesabı Borçlandırılır; elden çıkarıldığında da alacaklandırılır. Bu nedenle hesap borç kalanı veren bir varlık hesabıdır. Serdemir işletmesi kendisi kullanmak için 250 liralık posta pulu satın almıştır. 108 01 Pullar 250 Pul satın alınması 250 43 44 Serdemir işletmesi gelen ihbarname ile müşteri Ahmet Özkaya nın borcuna karşılık 9.500 TL havale gönderdiğini öğrenmiş ve aynı tarihte sürekli çalıştığı Ziraat Bankasına bu havaleyi tahsil etmesi isteğini bildirmiştir. 108 02 Tahsil edilecek banka ve posta havaleleri 120 Alıcılar Hs. 120.08 Ahmet Özkaya Müşteri borcunun havale edilmesi 9.500 9.500 İlgili tutar işletmenin hesabına aktarılmıştır. 102 Bankalar Hs. 102 02 Ziraat Bankası 108 02 Tahsil edilecek banka ve posta havaleleri Müşteri borcunun havale edilmesi 9.500 9.500 45 46 Kaynakça BORÇ ALACAK 04/02 250 07/02 9.500 06/02 9.500 9.750 9.500 Borç Kalanı 9.750-9.500 = 250 Diğer Hazır Değerlerin (Pul) Mevcudu Nalan AKDOĞAN, Orhan SEVİLENGÜL, Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Gazi Kitapevi, Ankara. Orhan Sevilengül, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Orhan Sevilengül, Çözümlü Muhasebe Problemleri, Gazi Kitapevi, Ankara, 2011. Abdullah Karakaya, Genel Muhasebe Ders Notları, Safranbolu, 2002. Ahmet Vecdi CAN/ Sakarya Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Ders Notları Nalan AKDOĞAN, Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitapevi. CEMALCILAR, Ö., "Muhasebenin amaçlarına Ulaşmada Muhasebenin Kuramsal Yapısına Bağlılığın Gereği ve Önemi", Muhasebe ve Denetime Bakış, Ocak 2003. 8 No lu TMS- Maddi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar ile Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar IASC, International Accounting Standards Committee, International Accounting Standards 1999, London, 1999. 47 48 8

Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 49 9