ANNE SÜTÜ
ANNE SÜTÜ Anne sütü; zamanında doğan, fetal depoları dolu anneden yeterli miktarda alan her yeni doğan bebeğin normal büyüme ve gelişmesine yetecek tüm sıvı, enerji ve besin ögelerini içeren sindirimi kolay doğal bir besindir. İlk 6 ay tek başına yeterli olan en uygun ve en doğal besindir.
Anne sütü, bebeğin hem besini, hem de ilk aşısıdır, annesiyle arasında kurulan ilk köprüdür. Her bebek doğar doğmaz mümkün olan en kısa zamanda, ilk yarım saat içinde, annenin memesine verilmelidir. Doğum sonrası beklemeye gerek yoktur.
Sağlıklı yenidoğanlar üzerinde yürütülen bir çalışmada, daha uzun süre anne sütü alan bebeklerin, 6.5 yaşlarındaki IQ testi ve öğretmen değerlendirme skorlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) nün verilerine göre yetersiz ve dengesiz beslenme, çocuk ölümlerinin %7 sinin birincil, %46 sının ise ikincil nedenidir. Oysa anne sütü ile beslenmeyle yılda 1.3 milyon bebek ölümünün önlenebileceği öngörülmektedir.
2020 Hedefi: Sağlıklı her anneden %60,5 inin ilk 6 ay bebeğini sadece anne sütü ile beslemesini hedeflenmiştir. WHO ve UNICEF 1980 li yıllarda Emzirmenin korunması, özendirilmesi ve desteklenmesi için doğum hizmetlerine ilişkin önerileri belirten bir ortak bir bildiri yayınlamıştır.
Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları- (TNSA) Ülkemizde ilk 6 ay anne sütü ile beslenme durumu 2013 30 2013
Anne Sütü ve Emzirmenin Bebek, Anne ve Topluma Yararları Sağlığın geliştirilmesi ve korunması Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması Sağlıklı büyüme ve gelişmenin sağlanması Bağışıklık sisteminin korunması ve geliştirilmesi Sosyal-psikolojik gelişim ve ekonomik boyut yönünden önemlidir. - Sağlık harcamaları azalır. - Çocuk hastalıklarının tedavisindeki iş gücü azalır. -İş günü kaybı azalır, izin alma ve para kaybı azalır.
NEDEN ANNE SÜTÜ?
EMZİRME i, Annelik duygusunun gelişmesini, Anne bebek arasındaki bağın güçlenmesini, Annenin kendine güvenmesini, Annenin sakinleşmesini sağlar.
Bebek Açısından Yararları Bebeğin ihtiyacı olan besinleri içerir. Kolay sindirilir. Her zaman steril, ısı derecesi ideal ve ucuzdur. Normal floranın oluşmasına yardım eder Koruyucu etmenleri içerir: -Sindirime yardımcı aktif enzimler (yağ sin. için lipaz) -Enfeksiyonları önleyen Ig ler (A, G, M) -Hormonlar ve büyüme faktörleri Bazı kr. hastalıkların oluşma riskini azaltır. Bebeğin büyüme ve gelişmesini sağlar. Dikkat azlığı sendromu, ilgisizlik gibi olgularda önem kazanır.
Emzirmenin Bebeğe Yararları Her zaman sterildir, ısı derecesi idealdir Besin öğesi bileşimi bebeğin gereksinmelerine uygundur Bağışıklık sistemini güçlendirir. Enfeksiyonlardan korur. Kalp hastalıkları, obezite, diyabet riski azalır. Alerjiye karşı koruyucudur
Anne sütünün yağ miktarının emzirmenin sonuna doğru artması doygunluk yaratmakta, bebeğin daha fazla besin tüketmesine engel olarak obezite gelişimi önlenmektedir.
Emzirmenin Bebeğinize Yararları Orta kulak iltihabı riskini azaltır. Çene ve diş gelişiminde rolü vardır Bebeği pişikten korur. Bebeğin ruhsal, bedensel ve zeka gelişimine yardımcı olur.
Emzirmenin Anneye Yararları Doğum öncesi vücut ağırlığına dönmeye yardımcı olur. Emzirme, anneyi ileride ortaya çıkacak kemik erimesinden korur. Yumurtalık ve meme kanseri riskini azaltır Annenin duygusal açıdan doyumunu sağlar. Adet kanamalarının başlamasını geciktirir. Anne ve bebek arasında sevgi dolu bir ilişki sağlar. Doğum sonrası rahimin normal boyutlarına dönmesini sağlar.
Anne sütünün biyoyararları Anne sütündeki laktoferrin Fe in biyoyararlılğını artırır. Anne sütündeki ligandlar Zn biyoyararlılığını artırır. Anne sütündeki Se düzeyi ve biyoyararlılığı arttırır. Ca düşüktür ama biyoyararlılığı yüksektir. İşleme ile kayıp olmadığından vitaminlerin biyoyararlılığı yüksektir. Lipaz ve karnitin yağ biyoyararlılığını artırır. Protein, elzem ya örüntüsü iyi sindirilebilirlik yüksektir. Antijenler süte geçemediği için allerjik değildir. Meme dokusu bazı büyüme faktörleri oluşturur.
Anne sütü salgılandığı döneme ve bileşimine göre: 1- Kolostrum (Ağız Sütü): Doğumdan sonra (postpartum) ilk 5 gün boyunca salgılanan koyu sarı renkli süttür. 2- Geçiş Sütü (Transitional) : Kolostrumdan sonra 5-15. günler arasında salgılanan süttür. 3- Mature Süt (Olgun) : 15. günden sonra salgılanan süttür.
Anne sütünün çeşitli evrelerinde makro-besin öğesi bileşimlerinin inek sütü ile karşılaştırılması
KOLOSTRUM: Özellik Önem Antikordan zengin Enfeksiyondan ve alerjiden korur. Akyuvardan zengin İnfeksiyondan korur. Barsak temizleyici(müshil) Mekonyumun temizler sarılığın önlenmesinde yardım eder. Büyüme faktörleri Barsağın olgunlaşmasına yardım eder, alerji ve intoleransı önler. A vitamininden zengin Enfeksiyonların ağırlaşmasını önler, göz hastalıklarını önler.
Annenin Gebelik Süresince Beslenmesi Emzirme Süresi ve Emzirme Zamanı Doğum Yaşı ve Laktasyon Süresi Annenin tekrar gebe kalması Anne sütünün miktarı nelere bağlıdır? Metabolik Hastalıklar Zamanında veya prematüre doğum Yaş ve Kişisel Farklılıklar İlaç Kullanımı
Protein:Büyüme ve gelişme için gerekir.antiefektif özellik gösteren proteinler ( α- laktoalbumin, laktoferrin, lizozim, immunoglobulinler ve serum albumin) whey proteinleri fraksiyonundadır. %100 ü vücut tarafından kullanılır.
Karbonhidrat:Çoğunluğu laktozdur.laktoz Ca, Mg gibi mineralleri emilimi artırır. Ayrıca glikoz ve galaktozun bulunması bebeği enfeksiyonlara karşı korur. Yağ: Linoleik ve araşidonik asit gibi elzem yağ asitleri bebeğin beyni ve sağlıklı kan damarları için gerekir. Lipaz enzimi sayesinde yağ sindirimi kolaydır. Enerjinin %50 den fazlası yağlardan sağlanır.
Vitamin ve Mineraller Anne sütündeki A ve C vitaminleri inek sütünden fazladır. K vitamini yetersizdir.bunu önlemek için yeni doğana 1mg IM yoldan K vitamini yapılır.b vitaminleri gereksiniminin üzerindedir. Normalde D vitamini de yeterlidir. Ancak annenin depolarının düşük olması, bebeğin yeterince güneş ışınlarından yararlandırılmaması bebekte raşitizm oluşmasına neden olabilir.
Vitamin ve Mineraller Birçok mineral yönünden (kalsiyum, fosfor,demir, magnezyum, çinko, flor vb.) annenin diyetinden etkilenmez. İnek sütüne göre 4 kat daha fazladır.anne sütündeki demirin %50 si emilir.kalsiyum miktarı inek sütüne kıyasla daha düşük olmasına rağmen Ca/P oranının (2/1) yüksek olması nedeni ile emilim fazladır.
Sütler arasında karşılaştırma İçerik İnsan Sütü Hayvan Sütü Bakteriyal kontaminasyon YOK OLABİLİR Antiefektif faktörler VAR YOK Büyüme faktörleri VAR YOK Protein Doğru miktarda Çok fazla sindirim kolay sindirim zor Yağ Lipaz var Lipaz yok elzem y.a. yeterli elzem y.a. yetersiz Demir az, iyi emilir az, iyi emilemez Vitaminler YETERLİ A, C vit yetersiz Su YETERLİ dışarıdan alınmalı
Anne sütü ile bebeğe geçen zararlı etkenler: Viral enfeksiyonlar: CMV, HIV, İlaçlar: Sütte bulunan 306 ilaçtan 57 si bebeği etkilemektedir. Tarım ilaçları: DDT, poliklorlu bileşikler
Emzirmenin kesilmesi gereken durumlar: Aktif Tbc ( Tedavi edilmiyorsa) İlaç bağımlılığı HIV,CMV,Hepatit B ( yüzey antijen pozitifliği), Hepatit C Radyoterapi Kanser kemoterapisi Hiperbilurubinemi
Anne Sütünün Yeterliliği Nasıl Anlaşılır? Anne sütünün yeterliliğini anlayabilmek için bebeğin ayına ve yaşına göre ağırlığı takip edilmelidir. İlk 20 günde: 400-500 g ağırlık kazanımı normal İlk 6 ayda: Her ay 600-800 g ağırlık kazanımı normal 6-12. ayda : Her ay 400-600 g ağırlık kazanımı normal
Ağırlıktaki değişiklikler takip edilmeden 6. aydan önce anne sütü yetersiz diye tamamlayıcı besinlere başlamak doğru değildir.
Yetersiz sütü nasıl anlarız? Kilo alamama, bebek hasta, ağlayan bebek, annenin hastalığı, annenin yetersiz beslenmesi, çevresel etkiler, annenin güvensizliği (küçük göğüs gibi), ek besin verilmesi, çalışan anne olması, idrar azlığı, dışkılama sıklığı, emzirme tekniği.
Anne sütü hangi durumlarda sağılır? Çalışıyorsa, Hastaysa, Sütü fazla geliyorsa süt sağılabilir.
Sağılan anne sütü nasıl saklanmalıdır? Sağılan süt temiz plastik veya cam şişelerde veya saklama poşetlerinde saklanmalıdır. Saklanacak sütlerin üzerine tarih ve saat yazılmalıdır. İlk sağılan süt bebeğe ilk olarak verilmelidir. Aynı gün kullanılacak sütler dondurulmadan 24 saat buzdolabında saklanabilir.
Anne sütü derin dondurucuda -18 C ve altında 6 ay saklanabilir. Derin dondurucudan çıkarılan sütler buzdolabında veya sıcak su içinde çözdürülerek uygun ısıya geldiğinde kontrol edilerek bebeğe verilmelidir. Çözülmüş süt tekrar dondurulmamalıdır.
Süt; 1 saatten fazla oda ısısında bırakılmamalıdır. Sağılan süt kullanıldıktan sonra geriye kalan süt atılmalıdır. Anne sütünün devamlılığı için bebekler biberon yerine kaşıkla beslenmelidir.
ÖNERİLER Doğumdan sonraki ilk yarım saat içinde emzirmeye başlanmalıdır. İlk 6 ay sadece anne sütü verilmelidir. 6. aydan itibaren ek besinlere başlanmalıdır. 2 yaşına kadar ek besinlerle birlikte emzirmeye devam edilmelidir. Emzirmede doğru teknik uygulanmalıdır. Anne yeterli süt oluşumu için yeterli ve dengeli beslenmelidir.
Bebeklerin Ağlama Nedenleri: Rahatsızlık ( bebeğin pis olması, sıcak ya da soğuk ortam) Yorgunluk ( çok fazla ziyaretçi), Hastalık ya da ağrı (ağlama şeklinin değişmesi), Açlık ( yeterli süt alamama, büyümenin hızlanması) Annenin aldığı ilaçlar, Memede süt fazlalığı, Kolik, Bebeğin aşırı ihtiyaçları, büyüme hızı
Ek besinlere başlama döneminde Anne ellerini çok iyi yıkamalıdır. Kullanılan ılan araç-gereçler temiz olmalı Aynı gün içinde sadece bir (1) yeni yiyecek başlanmalı ve azar azar artırılmalı Yeni yiyecek bebek açken denenmeli Allerji yapıp yapmadığına dikkat edilmeli Tüm besinler kaşıkla verilmeli Doğal ve taze olan besinler kullanılmalı Yağlar yakılmamalı, un kavrulmamalı
Ek besinlere geçiş döneminde karşılaşılan sorunlar Enfeksiyonlar ( ishal başta olmak üzere) PEM Demir eksikliği anemisi vb. * Ek besinlere başlama dönemi gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde morbidite ve mortalite oranının en yüksek olduğu dönemdir. Bebeğin büyüme eğrisindeki ufak sapmalar dikkatle takip edilmelidir.