Solanaceae Familyası (Patlıcangiller) 1
Bir veya çok yıllık, otsu, tırmanıcı, çalı veya ağaç şeklinde bitkileri içerir, Daha çok Avustralya, Orta ve Güney Amerika'da yayılış gösterir. Yapraklar boyut ve şekil yönünden çok değişken, basit veya parçalıdır. 2
Yapraklar alternan dizilişli, gövdenin üst kısmında karşılıklıdır. Çiçekler erdişi, aktinomorf veya hafif zigomorftur. Kaliks gamosepal, 5 loplu ve kalıcı, korolla gamopetal, tubulat, kampanulat, bazen bilabiat, 5 parçalı. 3
Stamen 5 tane, ovaryum üst durumlu 2, bazan 4 gözlü, 2 karpellidir. Meyva çok tohumlu bakka veya kapsula'dır. 4
Atropa belladonna Güzel avrat otu Avrupa da ve yurdumuzun Karadeniz Bölgesinde nemli orman altlarında yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövde dallanmış, boyu 0.5-2 m dir. Yaprakları kısa saplı, basit, ovateliptik ve tepesi akuttur. Çiçekleri kampanulat, kirli mor renklidir. 5
Yaprakların koltuğundan tek tek çıkar Meyva kiraz büyüklüğünde parlak siyah renkli bakka dır. Tabanında yıldız şeklinde kaliks bulunur. Zehirli bir bitkidir. Belladonna leaf (PhE) Alkaloit taşır (atropin, hiyosiyamin) Ağrı kesici, spazm çözücü, atropin midriyatik (göz bebeklerini büyütür) etkilidir, 6
Hyoscyamus niger Banotu Yurdumuzda yol kenarları ve tarla içlerinde yaygın olarak yetişmektedir. Bir, iki veya çok yıllık otsu bitkilerdir Yaprakları basit veya loplu, sapsız, 7
Kaliks tüpsü, tepede 5 dişli ve kalıcıdır. Meyva kaliks tüpü içinde, kapaklı bir kapsüla (piksidyum) tipindedir. Hyoscyamus for homeopathic preparations (PhE) Yaprakları, kökleri ve tohumları alkaloit taşır. Analjezik ve yatıştırıcı olarak kullanılır. 8
Datura stramonium Tatula, boru çiçeği Yol kenarları, çöplük viraneliklerde oldukça yaygın tek yıllık otsu bir bitkidir. Boyu 0.5-2 m, gövdesi dallanmış, Yaprakları mavimsi-yeşil renkli, büyük, ovat ve lopludur. 9
Kaliks tüp şeklinde uzun, korolla beyaz renkli ve huni biçimindedir. Meyva ceviz büyüklüğünde, üzeri dikenli, 4 yarıkla açılan septisit kapsüldür, Kaliks düşücü fakat taban kısmı kalıcıdır. 10
Stramonii folium (PhE) Stramonii pulvis normatus (PhE) Alkaloit taşır, Antispazmodik etkili, 11
Capsicum annuum Biber, paprika Sebze olarak da kültürü yapılan bir yıllık bitkidir. Kapsüle benzeyen bakka tipi meyvaları vardır. Capsicum (PhE) Capsicum oleoresin (PhE) Capsicum tinctura (PhE) Meyveleri alkaloit içerir (kapsaisin) Cilt yakıcı ve kan çekici özellikleri vardır. Romatizma ağrılarını gidermede kullanılır. 12
Solanum tuberosum (patates) S. melongena (patlıcan) Lycopersicum esculentum (domates) Nicotiana tabacum (tütün) 13
Lamiaceae (Labiatae) Familyası 14
Akdeniz havzasında yaygın olan bitkilerdir. Otsu bitki veya çalı formundadır. Salgı tüyleri taşır ve uçucu yağ içerir. Familya için karakteristik özellik; gövde 4 köşeli, 15
Gövde 4 köşeli 16
Yapraklar çoğu zaman basit, bazen parçalı ve dekussat dizilişlidir. Çiçekler her nodusta vertisillastrum durumundadır. Bilabiattır. Hermafrodit olan çiçeklerde kaliks 5 loplu kalıcı, bazen bilabiat, 17
Korolla bilabiat, üst dudak bazen eksiktir. Stamen 4 tane, çoğu zaman didinamdır; bazen 2 stamen bulunur. Meyva 4 nukstan meydana gelen şizokarptır. 18
v Stamen didinam 19
Mentha sp. Nane Korolla 4 lopludur. 4 stamen eşit boydadır. M. piperita (M. aquatica x M. spicata) (İngiliz nanesi) kültür bitkisi Çok yıllık, sulak yerleri seven bir bitkidir. Yaprak 3-4 cm boyunda, ovat-lanseolat, koyu yeşil renkli Leylak rengi çiçekleri vardır. Yaprakları uçucu yağ taşır. 20
Mentha piperitae folium (PhE) Stomaşik, bulantı giderici, iştah açıcı Mentha piperitae aetheroleum (PhE) Boğaz antiseptiği, midede antispazmodik, anestezik M. arvensis; Japonya da yetiştirilen bir türdür, Japon nane esansı (%80-90 mentol) 21
Mentha arvensis aetheroleum partim mentholum depletum (PhE) Mentolü kısmen alınmış nane yağı M. spicata; Spearmint esansı (Mentol taşımaz); Diş macunları, ağız suları ve çikletlere koku verir. 22
Nane adı ile satılan türler; M. rotundifolia, M. longifolia Yapraklarda mentol yok, piperiton var. 23
Lavandula sp. Lavanta Kaliks ve korolla tüp şeklinde Korolla tepede 5 lopludur Stamen sayısı 4, filamentleri kısadır. L. angustifolia (=L. officinalis) Yurdumuzda yetişmez, Yaprakları dar, korollanın üst dudağı 2 loblu ve düz olan çalı formunda bir kültür bitkisidir 24
Çiçekleri uçucu yağ taşır Lavandulae flos (PhE) Sedatif, stomaşik, karminatif, diüretik Lavandulae aetheroleum (PhE) Parfümeride ve kozmetikte kullanılır. 25
L. stoechas (karabaş) Batı ve Güney Anadolu, Trakya da da yetişir. L. cariensis Muğla-Aydın çevresi 26
Akdeniz bitkisidir. Yurdumuzda yetişir, Çok yıllık otsu bir bitkidir, Laminası ovat, kenarları krenat Yaprakları karakteristik limon kokulu Çiçekleri beyaz renkli, korolla tüpü hafif eğridir, 27
Stamen sayısı 4, filamentler birbirine yaklaşmıştır. Yaprakları uçucu yağ taşır. Melissae folium (PhE) Uçucu yağ stomaşik, antispazmodik, karminatif 28
Thymus sp. Kekik Hem kaliks hem korolla bilabiattır. Stamen 4 tane olup filamentleri uzundur ve birbirinden uzaklaşmıştır. Yapraklarda lamina tabana doğru daralır ve iki kenarı siliattır. Thymus vulgaris Türkiye de kültürü yapılır. Çiçekler beyaz veya pembe renklidir. 29
Thymi herba (PhE) (T. vulgaris ve T. zygis) Uçucu yağ, flavonoit, saponozit Mide-bağırsak bozukluklarında, bronşit, boğmaca, kuru öksürükte kullanılır. Thymi aetheroleum (PhE) (Timol) 30
T. serpyllum (Yabani kekik) Yurdumuzda oldukça yaygın Çiçekli ve yapraklı dalları uçucu yağ taşır Antispazmodik, ekspektoran, karminatif Baharat olarak da kullanılır. T. sipyleus T. serpyllum Serpylli herba (PhE) 31
Origanum sp. Satureja sp. Türkiye de kekik olarak bilinen türler; Thymus, Origanum, Thymbra, Satureja, Coridothymus sp. Thymbra sp. Coridothymus sp. 32
Salvia sp. Adaçayı Stamen 2 tane, karakteristik bir yapıdadır. Konnektif biri kısa diğeri uzun 2 kola ayrılmıştır Kaliks ve korolla bilabiattır. Kaliksin üst lobu 3, alt lobu 2 dişlidir. 33
S. officinalis (Tıbbi adaçayı) Yurdumuzda yetişmeyen çalı formunda bir türdür. Yaprakları eliptik-ovat, yumuşak, grimsi-yeşil renkli, tüylü ve belirgin damarlıdır. Salviae officinalis folium (PhE) Gargara halinde boğaz ağrılarını gidermede, yara iyi edici olarak kullanılır. Salviae tinctura (PhE) 34
S. triloba (=S. fruticosa, adaçayı) Yurdumuzda Batı, Güney Batı Anadolu ve Trakya da yetişen bir tür. Yaprakları yumuşak, sık tüylü, gri-yeşil renklidir. Lamina tabanında 2 küçük lob bulunur, ismi buradan gelir. Salviae trilobae folium (PhE) Yapraklar uçucu yağ taşır. İyi bir solunum yolu antiseptiğidir 35
Yapraklardan elde edilen uçucu yağ elma yağı olarak bilinir. Bu çalının dallarında çapı 3-4 cm ye kadar ulaşan yuvarlak mazılar oluşur; şeklinden esinlenerek elmaya benzediğinden yapraklardan elde edilmesine rağmen yağ elma yağı olarak adlandırılır. 36
S. sclarea Yurdumuzda sık rastlanan bir türdür. Yaprakları büyük, kordat ve tüylü, çiçekleri beyaz renklidir. Salviae sclareae aetheroleum (PhE) Parfümeride kullanılır. 37
Rosmarinus officinalis Biberiye, kuşdili Batı ve Güney Anadolu bitkisidir. Yaprakları dar linear, kenarları alt yüze doğru kıvrık, üst yüzü yeşil alt yüzü açık renkli, derimsi kısa saplı bir drogtur. Çiçekleri mavi renkli bilabiat ve 2 stamenlidir. 38
Rosmarini folium (PhE) Yapraklar uçucu yağ taşır, baharat olarak kullanılır. Rosmarini aetheroleum (PhE) Yağ tahriş edici, haricen romatizmada kullanılır. 39
Ocimum basilicum Ocimum basilicum (Fesleğen, reyhan) Sideritis sp. (Dağ çayı) Teucrium sp. (Kısa mahmut, dalak otu) Sideritis sp. Teucrium sp. 40