1. Ünite İletişim ve İnsan İlişkileri İletişim ve İnsan İlişkileri Kitle İletişim Araçları Atatürk ve İletişim 9
Ýletiþim Benimle Baþlar a. Bugüne kadar baþardýðým en zor iþ nedir? b. En çok gurur duyduðum iþler nelerdir? c. Ýyi bir dostum var mý? d. Karþýlaþtýðým sorunlar karþýsýnda doðru kararlar alabiliyor muyum? e. Gerektiðinde hayýr diyebilir miyim? Ýletiþim kiþilerin duygu, düþünce veya bilgilerini çeþitli yollarla baþkalarýna aktarmasýdýr. Bilgi aktarýmý tek yönlü ise bilgilendirme, çift yönlü ise iletiþim olarak adlandýrýlýr. Örneðin; birbirlerinden haberdar olmayan insanlar televizyonda iletiþim kuramazlar. Çünkü izleyicinin dinlemesine dayalý tek yönlü bir bilgilendirme vardýr. Ancak karþýlýklý iki veya daha fazla kiþinin bilgi alýþveriþi çift yönlü olduðu için iletiþimdir. Ýletiþim Nasýl Kurulmalý? Telefon veya internet üzerinden de iletiþim kurulabilir. Çünkü bilgilerimizi iletiþim yoluyla karþýmýzdakine aktarýrken yeni bilgiler de edinmiþ oluruz. Ýnsanlar iletiþim kurarken birbirlerinin farklýlýklarýný anlamaya çalýþmalýdýrlar. Ýnsanoðlu bugünkü geliþmesini iletiþime borçludur. Önce kendimizi ve çevremizi tanýmak ve anlamakla iletiþimi kolaylaþtýrabiliriz. Etkili Ýletiþim Kurmak Ýçin Neler Yapmalýyýz? 1. Kendimizi tanýyalým. Kiþisel özelliklerimizi ve yeteneklerimizi anlamak için þu sorulara yanýtlar arayalým; 2. Kendimizi güzel konuþma biçimiyle doðru ifade edelim. Doðru ve güzel konuþmanýn ilk koþulu dinlemesini bilmektir. 3. Karþýmýzdakini ilgi ile dinleyelim. Sevilmeyen ve saygý duyulmayan kiþilerle iletiþim kurmak zordur. Öyleyse doðru ifade edebiliriz? 4. Empati kuralým. Empati: Bir insanýn kendisini karþýsýndaki insanýn yerine koyarak onun duygularýný ve düþüncelerini doðru olarak anlamaya çalýþmasýdýr. 5. Hoþgörülü ve tatlý dilli olalým. Hoþgörü ve tatlý dil ile insanlar birbirlerini daha iyi anlayabilirler. Sevilmeyen ve saygý duyulmayan kiþilerle iletiþim kurmak zordur. 6. Ön yargýsýz hareket edelim. 7. Eleþtirilere açýk olalým. 8. Beden dilini iyi kullanalým. Karþýmýzdakinin yüz, el ve vücut hareketlerinden de mesajlar alýrýz. Böylelikle söylenen þeyle verilmek istenen mesaj hakkýnda daha kolay bilgi sahibi olabiliriz. 9. Göz kontaðý kuralým. Kiþi herhangi bir iþle uðraþýyorsa iþini býrakýp konuþanla göz temasý kurmasý iletiþimi kolaylaþtýrýr. 10. Ses tonumuzu ayarlayalým. 10
Örnek 1 Aþaðýda iletiþim sýrasýnda dikkat edilmesi gereken bazý noktalar verilmiþtir. Bunlardan hangisi yanlýþtýr? Örneðin; anne ve babalarýn, çocuklarýna; öðretmenlerin öðrencilerine birtakým emirler verip, karþý tarafýn tepkilerini dikkate almamalarý iletiþimin kesilmesine ortam hazýrlayabilir. A) Konuþulacaklar önceden düþünülmeli B) Dinleyicilerin ne istediði bilinmeli C) Konuþma sýrasýnda ses tonu sürekli yüksek tutulmalý D) Konuþmacý gerekitiði yerlerde beden dili kullanmalý Konuþmacýnýn ses tonunu sürekli yüksek tutmasý iletiþimin kopmasýna neden olur. Yanýt C dir. Bir Kiþiyi Dinlerken Ne Yapmalýyýz? Ýyi bir dinleyici önce karþýsýndaki kiþiyi dinlemeye hazýr olmalý. Sessizce dinleyerek karþýmýzdakinin bizimle daha fazla þey paylaþmasýný saðlayabiliriz. Hep konuþan biz olursak karþýmýzdaki kiþinin duygularýný ifade etme özgürlüðünü de kýsýtlamýþ oluruz. Örnek 2 Bir þirketin yönetim kurulu toplantýsýnda baþkan konuþurken salondaki üyelerden dört kiþinin davranýþlarý aþaðýda verilmiþtir. Aþaðýdakilerden hangisinin tutumu iyi bir dinleyiciden beklenen davranýþtýr? A) Ayþe nin çalan cep telefonunu kapatmasý B) Ali nin salondan çýkýp yeniden geri dönmesi C) Mehmet in söz isteyerek karþý görüþler belirtmesi D) Canan ýn kulaklýkla müzik dinlemesi Ayþe nin davranýþý yanlýþtýr. çünkü telefonu toplantýya girmeden kapatmalýydý. Konuþulanlar dikkatli dinlenmeli. Söylenenlere katýldýðýmýz yerlerde sözle veya beden diliyle onaylamalýyýz. Söylenenlere katýlmadýðýmýz yerlerde uygun bir þekilde sözle veya beden diliyle karþýmýzdakine anlatmalýyýz. Ýletiþim sýrasýnda ortaya çýkan birtakým anlaþmazlýklar genellikle iletiþimsizlikten kaynaklanmýþtýr. Ali nin davranýþý yanlýþtýr. Çünkü konuþma sýrasýnda salondan çýkýp geri dönmesi hem konuþmacýnýn hem de dinleyenlerin dikkatini daðýtýr. Canan ýn konuþma sýrasýnda baþka þeylerle ilgilenmesi de yanlýþ bir davranýþtýr. Dinleyici konuþmacýnýn her sözüne katýlmak zorunda deðildir. Söz isteyerek karþý görüþler belirtilebilir. Bu nedenle Mehmet in davranýþý doðrudur. Yanýt C dir. 11
Örnek 3 Aþaðýdakilerden hangisi, etkili iletiþim kurma davranýþlarýndan biri deðildir? A) Karþýlýklý göz temasý kurma B) Önyargýsýz hareket etme C) Sorulara kayýtsýz kalma D) Ses tonunu ayarlama Sorulara kayýtsýz kalma iletiþim kopukluðuna neden olur. Yanýt C dir. Ýletiþimi Engelleyen Tutum ve Davranýþlar 3. Yargýlama ve eleþtirme, Çocuk deðersiz olduðunu sanýr. Örneðin; Sen hiç bir þeyi yapamazsýn. Üzüleceðine otur çalýþ Kötü çocuklara benziyorsun gibi. 4. Hoþ olmayan ad takma, Çocuðun benliðini zedeler. Örneðin; Bebek gibi aðlýyorsun, Geri zekalý gibi. 5. Görünüþle dalga geçme, Çocuðun fiziki yapýsýyla alay etmedir. Örneðin; Þiþko, sýrýk, bücür gibi. 6. Bunu sana kim öðretti?, Sen ne dedin? gibi sorular çocukta güvensizlik yaratýr. Örnek 4 Gizem okul arkadaþý Seda nýn zaman zaman duygu ve düþüncelerini ifade etmekte zorlandýðýný farketmiþtir. Çevremizdeki kiþilerle iletiþim kurarken aþaðýdaki davranýþlardan kaçýnalým: 1. Dinlerken öðüt verme, Çocuðun ne düþündüðü, ne hissettiði ve ne istediðini anlamadan yönlendirilmesidir. Örneðin, Eþyalarýný toplayamaz mýsýn? Þöyle þöyle yap. Neden arkadaþlarýnla oynamýyorsun? gibi. Gizem in, I. Düþüncelerin ilgimi çekiyor. II. Sen hep böyle yapýyorsun. III. Türkçen iyi deðil galiba. cümlelerinden hangileri Seda yý konuþturmaya özendirir niteliktedir? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II D) II ve III 2. Öfkeli ses tonu ile konuþma, emir verme ve yönlendirme, Çocuða büyüklerin duygu ve düþünceleri aþýlanmaya çalýþýlýr. Örneðin, Yemeðini ye, Git ders çalýþ gibi. Gizem in Düþüncelerin ilgimi çekiyor. ifadesi arkadaþýný konuþturmaya özendirir. Ancak verilen diðer seçenekler iletiþimi engellediði için kiþinin duygu ve düþüncelerini açýklamada olumsuzluklar içerir. Yanýt A dýr. 12
Konuþma Becerileri Nelerdir? Topluluk Önünde Etkili Bir Konuþmada Yapýlmasý Gerekenler 1. Konuþmanýn amacý belirlenmeli, 2. Söylenecekler hazýrlanmalý, 3. Konuþmada sesin tonu ayarlanmalý, 4. Gerektiði yerlerde ayrýntýlara yer verilmeli vurgulanmak istenen noktalar netleþtirilmeli, 5. Dinleyicilere tepegöz, slayt, not vb. bakabilecekleri malzemeler saðlanmalý, 6. Gösteriþten kaçýnýlmalý, 7. Ana noktalar örnek ve gözlemlerle güçlendirilmelidir. Örnek 5 Etkili bir konuþma yapmak için öncelikle kendimize aþaðýdaki sorulardan hangisini sormamýz doðru olur? A) Ne zaman konuþacaðým? B) Ne konuþacaðým? C) Nerede konuþacaðým? D) Nasýl konuþacaðým? Konuþmada öncelikle ne konuþacaðýmýzý bilmemiz gerekir. Daha sonra nasýl, nerede ve ne zaman konuþacaðýmýzý düþünebiliriz. Yanýt B dir. Beden Dili Bir gösteriye gittiðinizde sizi en çok etkileyen nedir, düþündünüz mü? Ýletiþimde konuþmayý daha etkili hale getiren unsurlardan biri de beden dilidir. Komedi tarzý bir tiyatro gösterisini izledikten sonra ayný esprileri bir arkadaþýnýza yapmayý denediniz mi? Sizin kahkahalarla güldüðünüz bir espriye sadece bir tebessümle karþýlýk verebilirler ya da gülmeyebilir. Bunun nedeni tiyatro sanatçýsýnýn beden dilinin çok iyi kullanmasýdýr. Bireyler arasýndaki görüþ ayrýlýklarýnýn temelinde bilginin farklý algýlanýþ, yorumlanýþ ve kullanýþ biçimleri vardýr. Beden dili ise bu ayrýlýklarý en aza indirmenin yollarýndan en etkili olanýdýr. Ýþitme engellilerin el ve parmaklarýný kullanarak ne kadar rahat iletiþim kurduklarýný görebiliriz. Bu durum, beden dilinin bireysel farklýlýklarý olan insanlar için ne kadar önemli olduðunu anlamamýzda bize yardýmcý olur. Beden dili de kültürlere göre farklýlýk gösterebilir. Örneðin kafayý iki yana sallayarak yaptýðýmýz hayýr hareketi Bulgaristan da evet olarak algýlanýr. Örnek 6 Konuþma yaptýðýnýz sýrada dinleyicileri âdeta Bitir de gidelim. diye yalvaran gözlerle size bakmaya baþlamýþlarsa aþaðýdakilerden hangisini yapmak en doðru harekettir? A) Daha fazla örneklerle konuyu açýklamaya devam etmek B) Sözü fazla uzatmadan konuþmayý toparlamak C) Öfkeli ses tonuyla konuþmayý sürdürmek D) Kürsüye yumrukla vurmak 13
Konuþma sýrasýnda dinleyenlerin nabzý tutulmalýdýr. Dinleyicilerin, Bitir de gidelim bakýþlarý karþýsýnda sözü fazla uzatmadan konuþmayý toparlayarak bitirmek en doðru harekettir. Böylece konuþmanýn süresini dinleyenlerin tepkilerine göre ayarlamýþ oluruz. Yanýt B dir. Dinleyenlerle dalga geçilmesi ve öfkeli ses tonu ile konuþma iletiþim kopukluklarýna neden olur. El, kol, mimik ve bedensel hareketler konuþma diline uyumlu kullanýlýrsa çevreyle iletiþim daha da kolaylaþýr, dinleyenlerin ilgisini çeker. Yanýt B dir. Ýletiþimde Sosyal Çevrenin Etkisi Nedir? Her türlü gereksinimlerimizi karþýladýðýmýz yakýn çevremizi iyi tanýmalýyýz. Ýçinde yetiþtiðimiz aile, komþularýmýz, arkadaþ çevremiz, aldýðýmýz eðitim, mesleðimiz, sosyal çevremiz bizim dýþ dünyayý algýlamamýzda kolaylýklar saðlar. Bazen insanlar çevresindekilerin baskýsý ile istemedikleri þeyleri (çevresindekileri kaybetmemek için) yapmak zorunda kalabilir. Bize ve çevremize zararlý olacaðýný düþündüðümüz isteklere gerektiðinde hayýr diyebilmeliyiz. Örnek 7 Bir konferansta konuþmacý konuþmasýný yaparken salonda birkaç kiþinin baþka þeylerle meþgul olduðunu görmüþtür. Bu durumda konuþmacý; I. Öfkeli bir ses tonuyla konuþmasýna devam etmelidir. II. Konuþmayý dinlemeyenlerle dalga geçmelidir. III. Beden dilinide kullanarak dinleyenlerin ilgisini toplamaya çalýþmalýdýr. davranýþlarýndan hangisini veya hangilerini yapmalýdýr? A) Yalnýz I B) Yalnýz III C) I ve II D) II ve III 14