İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 2
İKY ÖRGÜT İÇİNDEKİ YERİ Giriş İKY Örgüt İçindeki Yeri İKY Organizasyon Yapısı İKY Çalışma İlkeleri İKY İşlevleri 2
İşletmelerin en büyük kaynağı, ne hammadde, ne malzeme ve enerji, ne de makinadır. En büyük kaynak sosyal atom olarak nitelenen insan kaynağıdır. Onu, doğru zamanda, doğru yerde ve doğru biçimde kullanan işletmeler rekabetçi ortamda başarılı olabilirler. Prof. Dr. Zeyyat SABUNCUOĞLU Uludağ Üniversitesi, Öğretim Üyesi 3
Bir organizasyonun başarısı, bu organizasyonu oluşturan birimlerin sağlam ve amaca uygun yapılanmaya sahip olmalarına yakından bağlıdır. Kurumun varlığını sürdürmesi yönündeki etkinliklerinin hemen tamamı insanlar yoluyla yapılmaktadır. Çalışanların mutlu ve uyumlu olmaları ve rahat hissetmeleri gereklidir Dr. İlhami Fındıkçı 4
İKM İnsan Kaynakları Merkezi, İnsan kaynakları Müdürlüğü, İnsan Kaynakları Bölümü, İnsan Kaynakları Birimi, İnsan Kaynakları Koordinatörlüğü, Personel Müdürlüğü 5
Günümüzde küreselleşme ve bilgiye ulaşmadaki kolaylıklar sürekli değişim kavramını da beraberinde getirmiştir. İster sosyal bir kuruluş olsun isterse ticari bir kuruluş olsun, işletmeler güncel değişmelerden etkilenirler ve yeniden yapılanma ihtiyacı hissederler. İKY biriminin kurum içindeki yeri ve kurumdaki diğer bölümler ile ilişkisi de sürekli bir değişim içindedir. 6
İnsan Kaynakları Yönetiminde değişim ve gelişim süreklilik göstermektedir. Bu değişim ve gelişime paralel olarak İK bölümünün işletmedeki yeri ve önemi değişmektedir. İnsan kaynakları yönetiminin organizasyonu, işletmelerin bu değişim ve gelişim sürecinin hangi aşamasında olduğuna dair ip uçları verebilir. 7
İKY Örgüt İçindeki Yeri İşletme yapısı, işletmeyi oluşturan işlevlerin resmi ve sistematik şekilde düzenlenmesi ve işlevler arasındaki ilişkilerin kurulmasıyla ortaya çıkan tasarımdır. Belirli bir büyüklükteki yapıda bir taraftan örgütsel işlev ve görevlerdeki farklılaşma diğer taraftan bütünleşme ile oluşan sistematik bir kalıptır. Örgüt büyüklüğü ile birlikte farklılaşma ve bütünleşme örgütün biçimsel yapısını oluşturur. 8
Yapı belirli bir denetim sistemini oluşturur. Bu denetim sistemi aracılığı ile birey ve grup faaliyetleri ölçülebilir ve değerlendirilebilir. Otoritenin örgütün üst mevkisinden alta doğru kesintisiz bir hat üzerinde akmasını sağlayan basamaklı (hiyerarşik) örgüt yapısı, kimsenin birden fazla amire karşı sorumlu olmaması, hizmet ve danışmanlık sağlayan uzman birimlerin birbirinden ayrılması ilkesidir. Yönetici İnsan Kaynakları Uzmanı Pazarlama Üretim Muhasebe 9
Birçok örgütte işler bilimsel olarak en temel elemanlarına kadar parçalara ayrıldığından iş görenler yalnızca basit, tekdüze işlevleri yerine getirirler. Bu tür uzlaşmanın işin basitleşmesi nedeniyle daha az nitelikli insanı istihdam edebilmesi, eğitim süresini kısaltması gibi yararları da vardır. İşler en basit ayrıntıya kadar bölündükten sonra işin her bir parçası da ayrı bir kişiye verilmekte, böylece aynı düzeydeki görevlerde çok sayıda insan yığılmaktadır. 10
Yönetim Kurulu Yönetim Kur. Başk. Genel Müdür Muhasebe Müd. Üretim Müd. Pazarlama Müd. Reklam,Tanıtım H.iliş.Müd. İnsan Kay.Mer.Müd. 11
Aşırı işlevselleşmenin bir sakıncası işin anlamını kaybettirmesidir. İş görenlerin yaptıkları iş, yönetim için anlamlıdır, çünkü yönetim işin bütününü görebilmektedir. İş görenler ise işin bütününü göremedikleri için yaptıkları iş anlamını kaybetmekte sadece bir kazanç aracı haline gelmektedir. Bu nedenle de genellikle çalışanlar yaptıkları işe karşı bir sorumluluk duymamaktadır. 12
Örgüt yapısının gereğinden fazla parçalandığı örgütlerde ortaya çıkan bütünleşme eksikliği insan ilişkilerini zedelediği gibi, etkinliğinde azalmasına neden olur. Yapısı karmaşık örgütlerde amirin görevi sürekli denetim ve yöneltme olduğu için inisiyatif ve kendine güven niteliklerini geliştirme fırsatı bulamaz. Merkezleşmemiş örgütlerde ise insanların kapasitelerine dayanılır. Üstler ve astlar mümkün olabildiğince özgürdürler; çünkü işin nasıl, hangi ayrıntılarla yapıldığı değil, elde edilen sonuçlar daha önemlidir. 13
Böylece, bireyin kendini yetiştirmesi ve geliştirmesi içinde fırsat oluşturulmuş olur. Daha az karmaşık olan ve merkezleşmemenin uygulandığı esnek örgütler daha etkin gözetim, personelde daha olumlu davranışlar, daha büyük ölçüde bireysel sorumluluk ve inisiyatif potansiyeli oluşturmaktadır. Ayrıca bu gelişmeler, kişisel tatmin için çok gerekli olan üretkenliği de teşvik etmektedir. 14
İKY Organizasyon Yapısı İSTİHDAM OPERASYON KARİYER PLANLAMA PERFORMANS EĞİTİM Personel Verileri Başvuru Yönetimi Organizasyon Yönetimi Zaman Yönetimi Kariyer Planlama Eğitim Bordro SAP İnsan Kaynakları 15
Kariyer ve Organizasyonel Yedekleme Başvuru Eleme Yeterlilikler& Gereksinimler Organizasyon İş Gücü Planlama Eğitim & Toplantı Yönetimi Personel Maliyetleri Planlaması İş Merkezi ve İş Tanımları 16
İnsan Kaynakları Merkezi Yöneticiliği İnsanları sevmeli ve insan ilişkilerinde duyarlı olmalıdır. Kişiler kendisiyle rahatlıkla iletişim kurabilmelidir. Çalışmaları sırasında tarafsız olmalıdır. Kararlarında dikkatli ve titiz olmalıdır. 17
İnsan Kaynakları Yöneticisinin Özellikleri Kişilik özellikleri (rahat, gelişime açık, girişken, takıntısız) Zihinsel özellikleri (analiz, sentez, muhakeme, üretken, sebep-sonuç ilişkisi kurabilen) İletişim (jest, mimik, hal, hareket, tavır, tutum) Liderlik (insan ilişkileri, yönlendirme, koordinasyon, iletişim, öngörü, karizma) Eğitim ve sürekli gelişme Ahlak ve moral değer Soru sormak 18
İnsan Kaynakları Merkezinin Danışma Organları Insan kaynakları komisyonu Danışmanlar Profesyonel danışmanlık şirketleri Hukuk danışmanları Bilgi bankaları 19
İnsan Kaynakları Merkezinin Yürütme Organları Sağlık ve sosyal hizmetler birimi (geziler, şirket yemekleri, bayram vb günlerde sosyal etkinliker) Proje, planlama, istatistik ve arşiv birimi Eğitim ve geliştirme birimi Performans değerleme ve kariyer geliştirme birimi Psikoteknik uygulamalar birimi 20
İnsan Kaynakları Merkezinin Çalışma İlkeleri İnsana saygı Tarafsızlık Kurum önceliği Gizlilik Bilgilendirme Disiplin Bilimsellik 21
İnsan Kaynakları Merkezinin Amaçları ve İşlevleri Kurumun amaçlarına ulaştırılması Çalışanların ihtiyaçlarının karşılanması Organizasyon yapısına yönelik çalışmalar Eleman seçimi sürecinin gerçekleştirilmesi Çalışanların eğitim ve gelişme ihtiyaçlarının karşılanması Başarı performans değerleme ve kariyer geliştirme Arzulanan örgütsel iklim ve uygun çalışma ortamlarının hazırlanması Organizasyon geliştirme ve organizasyonun verimliliğinin arttırılması Uyumlaştırma : insan kaynaklarına ilişkin sorunların çözümlenmesi çatışma yönetimi Insan kaynağına yatırım Moral, ödül ve ücret yönetimi Amaçlara göre yönetim 22
Kaynaklar İnsan kaynakları Yönetimi (Dr. İlhami Fındıkçı) 23