ÖZET Yüksek Lisans Tezi İSKENDERUN KÖRFEZİ MİYOSEN YAŞLI İSTİFLERİNİN YER ALTI JEOLOJİSİ VE HAZNE KAYA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ Ebru ÖZTÜRK Ankara Ü

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ İSKENDERUN KÖRFEZİ MİYOSEN YAŞLI İSTİFLERİNİN YER ALTI JEOLOJİSİ VE HAZNE KAYA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ EBRU ÖZTÜRK JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANA BİLİM DALI ANKARA 2005 Her hakkı saklıdır.

ÖZET Yüksek Lisans Tezi İSKENDERUN KÖRFEZİ MİYOSEN YAŞLI İSTİFLERİNİN YER ALTI JEOLOJİSİ VE HAZNE KAYA ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ Ebru ÖZTÜRK Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim dalı Danışman: Prof. Dr. Nurettin SONEL Bu çalışmada İskenderun Havzasının hidrokarbon aramaları bakımından ümitli olması nedeniyle körfezde ve kıyı şeridinde açılan toplam 10 kuyudan alınan loglarla 5 kesit halinde korelasyon hatları belirlenmiştir. Birimlerdeki kılavuz seviyeler tespit edilerek birimler takip edilmiş, kuyu logları ile birimlerin litostratigrafik korelasyonları yapılmıştır. İskenderun Körfezine ve civarına ait kuyu logları, kuyu verileri ve sismik kesitler yardımıyla Miyosen yaşlı birimlerin litostratigrafik ayırımı, birimlerin birbiriyle ilişkileri ve sedimantolojik özellikleri, Miyosen de gelişen yapılar, bu yapıları etkileyen faylanmalar, petrol kapanları araştırılmış, böylece Miyosen yaşlı istiflerinin yer altı jeolojisi hazne kaya özelliklerinin belirlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada ayrıca hazne kayaya yönelik olarak sonik log okumaları yapılmış, yaklaşık gözeneklilik değerleri belirlenmiştir. Bu gözeneklilik değerler yardımıyla gözeneklilik haritaları çizilmiş ve ayrıca hazne kaya olabilecek birimlerin kalınlık haritaları yapılmıştır. Bu alandaki tektonik yapıların ortaya çıkarılması amacıyla hazne kayaya yönelik olarak yapı kontur haritaları çizilmiştir. Bu çalışmada, hazne kaya özelliğinde olan Horu kireçtaşları için ana kayanın Serravaliyen yaşlı Köpekli formasyonu (Menzelet formasyonu), ve yine hazne kaya olabilecek Kızıldere formasyonu içindeki kumtaşları için kaynak kaya Kızıldere şeylleri, örtü kaya ise Kızıldere kumtaşları için Haymaseki tuzları ve Horu formasyonu için ise Kızıldere şeylleri olduğu düşünülmektedir. 2005, 45 sayfa ANAHTAR KELİMELER : Log, korelasyon, İskenderun havzası, hazne kaya, sismik yorum i

ABSTRACT Master Thesis SUBSURFACE GEOLOGY AND RESERVOIR ROCK PROPERTIES OF MIOCENE UNITS IN THE GULF OF ISKENDERUN Ebru ÖZTÜRK Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Deparment of Geology Engineering Supervisor: Prof. Dr. Nurettin SONEL In this study, because Iskenderun basin is hopeful region for hydrocarbon explorations with logs of 10 wells which were drilled on offshore and onshore of gulf, 5 correlation lines were decided. By determining guide levels in units, units were followed; with well log the lithostratigraphic correlations of units were made. Well data and seismic sections that belong to Iskenderun gulf and its around, determining lithostratigraphic separations of Miocene units, relationships between units, the sedimantological properties of units, the structures that developed in Miocene, the faulting that effect these structures, petroleum traps and reservoir properties were estimated so and subsurface geology and reservoir rock properties of Miocene units in the gulf of Iskenderun are tried to determine. Besides, in this study, sonic log readings were made for reservoir rocks and approximate porosity values were determined. The porosity maps were made by the way of determined porosity values and besides the thickness maps were made for the possible reservoir rocks. In this area, to obtain the tectonic structures, the structure contour maps were drawn for reservoir rock. In this study, it is thought that source rock for Horu lime stones which is possible reservoir rock is Serravalien aged Köpekli formation, source rock for Kızıldere sandstones is Kızıldere shales, seal rock for Kızıldere sandstones is Haymaseki evaporates and seal rock for Horu formation is Kızıldere shales. 2005, 45 pages Key Words: Log, correlation, Iskenderun basin, reservoir rock, sismic interpretation ii

TEŞEKKÜR Bu araştırmada bilgileri ve önerileriyle yardımcı olan ve beni yönlendiren danışman hocam, Sayın Prof. Dr. Nurettin SONEL e (Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi), kuyu logları, kuyu verileri ve sismik kesitlerin temin edilmesini sağlayan Sayın Selami İNCEDALCI ya (Petrol İşleri Genel Müdürlüğü), bana bu tezi hazırlamamda bilgileri ve yönlendirmeleriyle büyük katkıda bulunan T.P.A.O. Arama Dairesi Başkanlığı Proje Sorumlusu Şahin Ünal, ayrıca Tevfik Efeçınar a ve İsmail Abalıoğlu na teşekkürlerimi sunarım. Ebru ÖZTÜRK Ankara, Haziran 2005 iii

İÇİNDEKİLER ÖZET....i ABSTRACT.. ii TEŞEKKÜR..iii SİMGELER DİZİNİ..v ŞEKİLLER DİZİNİ...vi 1. GİRİŞ..1 1.1. Çalışma Alanı...1 1.2. Çalışmanın Amacı...2 1.3. Önceki Çalışmalar.3 2. MATERYAL ve YÖNTEM...5 3. GENEL JEOLOJİ-STRATIGRAFISI....7 3.1. Koçali Karmaşığı ve Kızıldere Ofiyoliti...9 3.2. Kalecik Formasyonu....9 3.3. Horu Formasyonu..10 3.4. Menzelet Formasyonu...10 3.5. Kızıldere Formasyonu 10 3.6. Haymaseki Formasyonu.11 3.7. Aktepe Formasyonu...11 3.8. Erzin Formasyonu..12 3.9. Tektonik.12 3.9.1. Ölü deniz fay zonu..14 3.9.2. İskenderun körfezi fay zonu 14 3.9.3. Yumurtalık bindirmesi.14 4. PETROL JEOLOJİSİ.15 4.1. Kuyu Log Korelasyonları ve Değerlendirmeleri 15 4.2. Sismik Değerlendirmeler 23 4.3. Petrol Ana Kaya Fasiyesleri...32 4.4. Petrol Hazne Kaya Fasiyesleri 32 4.5. Petrol Kapanları..36 4.6. Örtü kaya.38 4.7. Blok Diyagramlar 38 5. TARTIŞMA ve SONUÇ..42 KAYNAKLAR 43 ÖZGEÇMİŞ 45 iv

SİMGELER DİZİNİ MTA KD-GB D-B D-GD TPAO ÖSK Maden Teknik Arama Kuzeydoğu-Güneybatı Doğu-Batı Doğu-güneydoğu Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Ölçülü Stratigrafik Kesit v

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1.İskenderun Havzası bulduru haritası(gürbüz ve Kelling 1993)....1 Şekil 2.1. İskenderun körfezi ve çevresinde açılan kuyuların lokasyon haritası...6 Şekil 3.1 İskenderun körfezi genelleştirilmiş stratigrafik kesit.....8 Şekil 3.2 İskenderun körfezi genelleştirilmiş stratigrafik kesit (Efeçınar Naz(2001)(Kozlu ve Çuhadar dan değiştirilmiştir)...8 Şekil 3.3. İskenderun havzasının tektonik konumunu gösteren şematik harita (Kozlu 1987 den alınmıştır) 13 Şekil 4.1. C-2, C-1, B-1 ve A-1 kuyularına ait korelasyon.18 Şekil 4.2. D-1, C-1, C-2 kuyularına ait korelasyon.19 Şekil 4.3. G-1, E-1 ve C-1 kuyularına ait korelasyon..20 Şekil 4.4. G-1, E-1 ve K-1 kuyularına ait korelasyon.21 Şekil 4.5. H-1, E-1 ve D-1 kuyularına ait korelasyon.22 Şekil 4.6. Sismik kesit 1..25 Şekil 4.7. Sismik kesit 2..26 Şekil 4.8. Sismik kesit 3.....27 Şekil 4.9. Sismik kesit 4.. 28 Şekil 4.10. Sismik kesit 5 29 Şekil 4.11. Sismik kesit 6 30 Şekil 4.12. Sismik kesit 7 31 Şekil 4.13. Horu formasyonuna ait gözeneklilik haritası 33 Şekil 4.14. Kızıldere formasyonundaki kumtaşlarına ait gözeneklilik haritası...34 Şekil 4.15. Horu formasyonuna ait kalınlık haritası 35 Şekil 4.16. Kızıldere formasyonuna ait kalınlık haritası.36 Şekil 4.17. Horu formasyonunun tavanına göre yapı kontur haritası.37 Şekil 4.18. Kızıldere formasyonunun tavanına göre yapı kontur haritası...38 Şekil 4.19. G-1, E-1, K-1 ve B-1 kuyularına ait panel diyagram...40 Şekil 4.20. H-1, K-1, B-1 ve F-2 kuyularına ait panel diyagram....41 vi

1.GİRİŞ 1.1.Çalışma Alanı Amanos dağlarının batı çevresi ve İskenderun körfezi dolaylarında Neojen dönemindeki çökelim alanı İskenderun Neojen as Havzası veya kısaca İskenderun havzası olarak bilinmektedir(aksu ve Demirkol 2001). Çalışılan alan; İskenderun körfezi ve kıyı şeridiyle sınırlı olup özellikle İskenderun havzasının deniz altındaki kısmı ile kıyıya yakın kara alanlarını kapsamaktadır (Şekil 1.1.). Şekil 1.1. İskenderun havzası bulduru haritası(gürbüz ve Kelling 1993) 1

1.2. Çalışmanın Amacı İskenderun körfezi, Adana Havzasının devamı niteliğinde olup, Adana Havzasının hidrokarbon aramaları bakımından ümitli olması nedeniyle İskenderun Körfezi nde de çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmada Miyosen yaşlı istiflerinin yer altı jeolojisi ve hazne kaya özelliklerinin kuyu verileri, kuyu logları ve sismik kesitler yardımıyla incelenerek, litostratigrafi birimleri ayırmak ve birimler arasında ilişkiler kurularak yapısal özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Hidrokarbon aramaları bakımından ümitli bir bölge olan İskenderun körfezi ve çevresinde mevcut olan sismik veri, kuyu logları ve kuyu verileri gibi materyalleri kullanarak bu araştırmanın yürütülmesinde daha önce yapılan çalışmalardan da yararlanarak amaca ulaşmak hedeflenmiştir. 2

1.3. Önceki Çalışmalar İskenderun bölgesi, 1933 yılından günümüze kadar çeşitli firmaların ve petrol aramacılarının dikkatini çeken, çeşitli tarihlerde jeolojik ve jeofizik değerlendirme çalışmalarının yapıldığı bir havzadır. İnceleme alanında ilk jeolojik çalışmalar, Dubertret (1933), H. M. Kırk ve K. Schmidt(1935) tarafından yapılmıştır. Schmidt (1961) bazı birimlerin adlamasını yapmıştır. Schmidt kireçtaşlarını Kızıldere formasyonu kapsamında tanıtmıştır. Schmidt (1961), Kızıldere formasyonunu tabandaki merceksel resifal kireçtaşlarıyla birlikte incelemiştir. Birçok araştırmacı bu formasyonu Osmaniye-Bahçe yöresinde Tortoniyen le (Schmidt 1961), İskenderun Arsuz yöresinde Vindeboniyen (Dubertret 1953) veya Helvetiyen ile (Sigal 1963) başladığını belirtmişlerdir. Yapılan çalışmalarda, İskenderun Neojen as havzasında Miyosen in ofiyolitik kayaçlar üzerine genelde kaba klastiklerle başladığını (Kalecik formasyonu) üzerine yer yer merceksel resifal kireçtaşları (Horu formasyonu) ile kumtaşı şeyl ardışıklı birimin (Kızıldere formasyonu) geldiğini belirtmişlerdir (Ten Dam 1951, Schmidt 1961, Sigal 1963, İrepoğlu 1964, Kozlu 1982, 1987). Yeniay 1983 çalışmasında, İskenderun havzasında açılmış kuyu ve yapılan ÖSK larda Premiyosen temel üzerine gelen Kalecik konglomeraları ile resifal Horu kireçtaşlarını incelemiştir. Menzelet formasyonundan aldığı numunelerden yaptığı yaş tayinlerinde Menzelet formasyonunun yaşının Orta Miyosen olduğunu saptamıştır. Bu çalışmasında İskenderun havzasında açılmış kuyu ve ÖSK larda, Premiyosen temel üzerine gelen Kalecik konglomeraları ile resifal horu kireçtaşlarını incelemiştir. Kozlu (1987), Misis-Andırın-Adana-İskenderun dolaylarının jeolojisi ve petrol olanakları konulu çalışmasında, İskenderun Neojen as havzasını da incelemiştir. Bu çalışmasına göre İskenderun as havzasında Neojen istifi Orta Miyosen transgresyonu ile başlamaktadır. Yörede farklı yaş ve türdeki premiyosen temel üzerine diskordan olarak gelen Miyosen istifi regresif olarak tanımlanmaktadır. 3

Horu ve Kızıldere formasyonları erken olgun olup hidrokarbon türetme potansiyelleri yoktur (İlleez 1989a, 1989b). Gültekin, Yeniay ve Kozlu (1992), Horu formasyonunun sedimantolojisi ve paleontolojisini inceledikleri çalışmalarında, İskenderun as havzasında Neojen istifini Orta Miyosen transgresyonu ile başlatmaktadırlar. Çuhadar (1992), çalışmasında İskenderun havzasının denizde kalan kısmının hidrokarbon potansiyelini ortaya koymuştur. Çalışmacıya göre havzadaki Miyosen çökellerinde kaynak kaya, hazne kaya ve örtü kaya problemi yoktur. Efeçınar (2001), İskenderun Miyosen As havzasında sekans stratigrafik modellemeye giderek basenin hidrokarbon potansiyeline yönelik çalışma yapmıştır. Aksu ve Demirkol (2001), İskenderun Havzasının güney kesimini kantitatif havza analizi yöntemiyle değerlendirerek hidrokarbon potansiyelini belirlemişler. Hidrokarbon türümü ile organik maddenin olgunlaşması arasında bir bağıntı olmadığını ortaya koymuşlardır. İskenderun havzasının ısınma hızı yüksek olup, maksimum petrolün türediği olgunlaşma değeri (0.7-0,8) %Ro aralığından düşük olduğunu ve olgunlaşmanın havzanın güneybatısına doğru arttığını belirtmişlerdir. 4

2. MATERYAL ve YÖNTEM Bu araştırmada Türkiye Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ndan alınan İskenderun Körfezine ve civarına ait kuyu logları, kuyu verileri ve sismik kesitler yardımıyla Miyosen yaşlı birimlerin litostratigrafik ayırımı, birimlerin birbiriyle ilişkileri, birimlerin sedimantolojik özellikleri, Miyosen de gelişen yapılar bu yapıları etkileyen faylanmalar, petrol kapanları ve hazne kaya özelliklerinin belirlenmesi sonucu elde edilen verilerle değerlendirme yapılmıştır. Bu çalışmada hazne kayaya yönelik olarak sonik log okumaları yapılmış, yaklaşık gözeneklilik değerleri belirlenmiştir. Bulunan bu gözeneklilik değerleri yardımıyla gözeneklilik haritaları ve ayrıca hazne kaya olabilecek birimlerin kalınlık haritaları yapılmıştır. Bu alandaki tektonik yapıların ortaya çıkarılması amacıyla hazne kayaya yönelik olarak yapı kontur haritaları çizilmiştir. İskenderun Körfezinde ve kıyı şeridinde açılan toplam 10 kuyudan (Şekil 2.1.) alınan loglarla 5 kesit halinde korelasyon hatları belirlenmiştir. Birimlerdeki kılavuz seviyeler tespit edilerek birimler takip edilmiştir. Bu çalışmada kuyu logları ile yapılan korelasyonlar ve sismik kesitler birlikte değerlendirilmiştir. 5

Şekil 2.1. İskenderun körfezi ve çevresinde açılan kuyuların lokasyon haritası 6

3. GENEL JEOLOJİ-STRATİGRAFİ Amanos Dağlarının batısı ve İskenderun körfezi dolaylarında Neojen dönemindeki çökelim alanı; İskenderun Neojen As Havzası veya kısaca İskenderun Havzası olarak bilinmektedir. Havza batıdan Misis yükselimi (yumurtalık fayı), doğudan Amanos dağları ve kuzeyden Toros dağları ile çevrilidir. Premiyosen Paleozoik ve Mesozoik komprehensif Kızıldağ ofiyoliti Karadut karmaşığı ile içindeki bloklar ve üst Mestrihtiyen-Paleosen-Eosen yaşlı Çona grubundan oluşmaktadır. Neojen istifi, Orta Miyosen transgresyonu ile başlamaktadır (Kozlu 1982 ve 1997; Çuhadar 1991). Miyosen istifi bölgedeki farklı yaş ve türdeki Premiyosen temel üzerine uyumsuz olarak gelmiştir. Ofiyolitik kayaçlar üzerine Miyosen genellikle kaba klastiklerle (Kalecik formasyonu) başlayıp üzerine yer yer merceksel resifal kireçtaşları (Horu kireçtaşları) ile kumtaşı-şeyl ardışıklı birim (Kızıldere formasyonu) gelmektedir (Ten Dam 1951 Schmidt 1961, Sigal 1963, İrepoğlu 1964, Kozlu 1982, 1987). Kumtaşı bantlı beyazımsı- açık gri renkli kumlu marnlardan oluşan Menzelet formasyonu Horu kireçtaşlarıyla yanal ve düşey yönde dereceli geçişlidir. Kızıldere formasyonu üzerine Messiniyen evaporitli seviyesi gelmektedir. Bölgede Messiniyen de deniz çekilmesine bağlı olarak gelişen bu evaporitli (Haymaseki formasyonu) istif üzerine transgresif olarak gelen deniz ilk çökelleri Aktepe formasyonudur. Alt Pliyosen de deniz transgressif olarak ilerlemiş, Üst Pliyosen-Kuvaterner zaman aralığında akarsu fasiyeslerinin hakim olduğu çökeller ile havza kapanmıştır. İnceleme alanı ve havzadaki litostratigrafi birimlerinin yayılımı ve özellikleri aşağıda sunulmuştur. Bu çalışmada kuyu loglarından ve sismik kesitlerden elde edilen verilere göre İskenderun Körfezi ne ait genelleştirilmiş stratigrafik kesit Şekil 3.1. de, daha önce, araştırmacıların yaptığı genelleştirilmiş stratigrafik kesit ise Şekil 3.2. de verilmiştir. 7

SİSTEM SERİ FORMASYON LİTOLOJİ KAT Kua. NEOJEN PLİYOSEN MİYOSEN ÜST ALT ÜST ORTA-ÜST TORTONİYEN MESSİNİYEN ERZİN FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. Karasal Çakıltaşı kumtaşı Kumtaşı-şeyl Jips-Anhidrit Kumtaşı-Şeyl Gri Renkli Orta-kalın Katmanlı Kumtaşı Ve Şeyl ORTA Oligo-A.Miyo. EOSENDEN ÜST KRETASEYE HORU KALECİK ÇONA Resifal kireçtaşları marnlarla yanal geçişli Çakıltaşları Aşınma Karbonat, klastikler çakıltaşı ÜST KRETASE KOÇALİ Ofiyolit Şekil 3.1. İskenderun körfezi genelleştirilmiş stratigrafik kesit Efeçınar-Naz (2001) (Kozlu ve Çuhadar dan değiştirilmiştir) Şekil 3.2. İskenderun körfezi genelleştirilmiş stratigrafik kesit 8

3.1. Koçali Karmaşığı ve Kızıldağ Ofiyoliti İskenderun körfezinin doğu kenarı boyunca uzanan Amanos dağlarındaki Premiyosen yaşlı birimler, Çona Grubu olarak bilinirler ve Paleozik ve Mesozoik yaşlı karbonat ve klastik Kızıldağ ofiyoliti, Üst Maestrihtiyen - Paleosen - Eosen de çökelmiş olan karbonat ve klastiklerden oluşurlar. Güney Tetis koluna ait ve Arap platformu üzerine Üst Kampaniyen Alt Maastrihtiyen de tektonik dokanakla yerleşen ofiyolit topluluğu kayaları Kastel havzası çökelleri üzerine bindirmelerle gelmektedir. Üst Maastrihtiyen den Üst Eosen e kadar sürekli bir çökelme meydana gelmiştir. Sonra da Eosen in sonunda tektonizmayla yükselmiş ve bölgede Üst Eosen den Orta Miyosen e kadar uzun bir aşınma dönemi hakim olmuştur. Bu yerleşim sırasında Arap platformunun kuzey kenarından kopardığı yamaç fasiyesindeki Karadut karmaşığına ait dilimi de tabanında taşımıştır (Kozlu 1982, 1997). Ofiyolit topluluğu kayaları genelde iki tektonik dilimden oluşmaktadır. Geç Triyas- Erken Kretase yaş aralığında oluşmuş volkano-sedimanter birimler Koçali Karmaşığıdır. Üstteki ise bunları üzerleyen düzenli Kızıldağ ofiyolit dilimidir (Kozlu 1982,1997). 3.2. Kalecik formasyonu Kalecik formasyonu İskenderun havzasında, Oligosen-Alt Miyosen zaman aralığındaki aşınmayla meydana gelmiştir. Bu birimin tipik yüzeylemeleri Osmaniye-Bahçe- Haruniye (özellikle Kalecik barajı) civarında gözlenmiştir. Genel olarak bu birim ofiyolitik topografya üzerine uyumsuz olarak yerleşmiştir. Birim Miyosen istifinin tabanında kırmızı renkli karasal çakıltaşı özelliğindedir ve Schmidt (1961) tarafından Kalecik Konglomerası olarak adlandırılmıştır. Formasyondaki çakılların çoğunluğunu ofiyolitik kayaçlar, kireçtaşları, kuvars ve arenitler oluşturmaktadır. 3.3. Horu Formasyonu 9

Formasyon adını ilk kez Kozlu (1982) tarafından adlandırılmıştır. Schmidt (1961) bu kireçtaşlarını Kızıldere Formasyonu içinde, bazı araştırmacılar da bu kireçtaşlarını Karaisalı formasyonu içinde incelemişlerdir. Birim yanal devamlılığı olmayan merceksel resifal kireçtaşlarından oluşmaktadır. Bu resifal kireçtaşları alg, mercan, mollusk ve gastropod kavkılarından oluşmakta ve transgresif sistemin ürünleridir. Bu kireçtaşları organizma yığışımlarının oluşturduğu organik bank olarak adlandırılmıştır.bu birim sığ denizel ortamın ürünüdür. Bu birimi çukur alanlarda denizel şeyl ve lagünel marnlarla yanal geçişli olarak çökeldiği düşünülmektedir. Bu resifal kireçtaşları bölgede Alt Serravaliyen yaşındadır (Yeniay 1983). Bu kireçtaşları karasal çakıltaşı üzerine 1-5 m kalınlığında kireçtaşı dönüşümlü denizel taban çakıltaşıkumtaşı ile başlamaktadır. Bölge Miyosen öncesi uzun bir aşınma dönemi geçirmiş olması nedeniyle Miyosen transgresyonu fazla yüksek alanların olmadığı fakat engebeli bir topografya üzerine ani olarak ilerlemesi neticesinde sığ denizel koşullar gelişmiştir. 3.4. Menzelet Formasyonu Bu birim Kahramanmaraş yöresinde Gül (1987) tarafından ilk kez kullanılmıştır. Birim kumtaşı bantlı beyazımsı-açık gri renkli kumlu marnlardan oluşmaktadır. Bu formasyon Horu kireçtaşlarıyla yanal ve düşey yönde dereceli geçişlidir. Menzelet formasyonu resif önü ve gerisi fasiyes birimleri ile engebeli şelf üzerindeki çukur alanlarda çökelmiş kumlu marnları kapsamaktadır. İnce kumtaşı ve biyoklastik kireçtaşı ara katmanlı, kumlu marnlar, bol bentonik ve planktonik foraminiferleri kapsamaktadır. Bu birim İskenderun havzasında Serravaliyen yaşındadır. Çuhadar (1991) yaptığı çalışmada aynı birim Köpekli formasyonu olarak ayrılmıştır. 3.5. Kızıldere Formasyonu Formasyon adını ilk kez Schmidt (1961) kullanmıştır. Kozlu (1982) Kızıldere adlamasını güney sahasında yer alan Miyosen istifi de dahil ederek kullanmıştır. Formasyonun genel kaya türü, gri renkli orta-kalın katmanlı kumtaşı ve şeyl 10

seviyelerinin ardalanmasından oluşmaktadır. Kömürleşmiş bitkisel kökenli kırıntılılar hemen her seviyede görülmektedir. Daha önceki çalışmalarda adlaması yapılan Ada formasyonunun, Efeçınar (2001) ın yaptığı çalışmada, İskenderun deniz alanında Kızıldere formasyonunun altında yer aldığını belirtmiştir. Bu çalışmada birim ayrımı yapmak için yeterli kuyu verisi bulunmadığından bu iki formasyon Kızıldere formasyonu olarak ele alınmıştır. 3.6. Haymaseki Formasyonu Birim ilk defa Arsuz civarında Kozlu (1982) tarafından adlandırılmıştır. Haymaseki formasyonu, İskenderun havzasının güney kesimindeki Haymaseki, Hacıahmetli Bekköy, Üçgüllük (Ekver) ve Kepirce (Çengen) köyleri çevresinde haritalanabilecek yüzlekler sunmaktadır. Birim kirli sarı renkli, laminalı kumlu şeylerden oluşmaktadır ve değişik boyutta merceksel konumlu evaporit ve kumtaşı ara katkıları içermektedir. Evaporitler; laminalı-tabakalı-nodüllü-çubuksu jipsler ve yumrulu masif anhidritlerden oluşmuştur. Messiniyen yaşlı evaporatik seride paralel laminasyon dereceli katmanlanma rippllemarklar, kumtaşı katmanlarında taban yapıları gözlenmektedir. Ayrıca seyrek de olsa çapraz tabakalanma gözlenmektedir. Özellikle Hacıahmetli ve Bekköy arasındaki yüzleklerinde görülen iyi boylanmalı, gevşek kireç çimentolu, çapraz tabakalı temiz kumtaşları, evaporitli düzeylerle ardalanmaktadır (Kozlu 1982). Bu formasyonun en iyi görüldüğü yerler Haymaseki ve Kızlargözü mevkiidir. 3.7. Aktepe Formasyonu Kozlu (1982) tarafından isimlendirilen bu birim, bölgede Messiniyen de deniz çekilmesine bağlı olarak gelişen evaporitli istif (Haymaseki formasyonu) üzerine transgresif olarak gelmektedir. Bu birim Alt Pliyosen yaşındadır(yeniay 1983). Bu formasyon Miyosenin devamı şeklinde olup, başlangıçta kumtaşı-marn bantlı miltaşı ardalanması sonra killi miltaşı ara katkılı ince kumtaşlarının egemen olduğu kalın bir seviye ve kireçli kumtaşı bantlı şeyllerden sonra marn bantlı kireçli ve kireç çimentolu 11

kumtaşlarıyla sona ermektedir. Aktepe formasyonu, Efeçınar (2001) tarafından sekans stratigrafik açıdan Alt Aktepe ve Üst Aktepe olmak üzere iki üyeye ayrılmıştır. 3.8. Erzin Formasyonu Birim genellikle gevşek yapılı, kalın katmanlı, iri çakıltaşlarıyla temsil edilmektedir. Erzin civarındaki, kireç çimento ile tutturulmuş iri çakıltaşları olarak izlenmektedir. Tabanı aşınmalı olup kendisinden önceki tüm birimler üzerine uyumsuz olarak gelmektedir. Birim iri çakıl ve blokların egemen olduğu, kum dolgulu büyük ölçekli, çeşitli tipte çapraz tabakalı, kanal içi, kanal kenarı, alüvyon yelpazeleri ve bunun gibi tipik akarsu fasiyeslerinden oluşmaktadır. Kuzey kesimlerde karasal özellik Alt Pliyosen den başladığından orada da Kadirli formasyonu adı verilmiştir. Pliyosen ve Pliyokuvaterner sekansı içindeki karasal çökellere Kuranşa adı verilmiştir. 3.9. Tektonik İskenderun havzasında Orta Miyosen ve sonrası için etkin olan tektonik model; listrik ve düşeye yakın eğimli, yanal atımlı faylarla temsil edilir. Bölge fay, bindirme, şaryaj ve çekim kayması gibi yapısal sistemlerin ortaklaşa etkisi altında kalarak gelişim göstermiştir. İskenderun havzasında 3 tektonik zon görülmektedir (Gültekin., Yeniay Kozlu 1992). Şekil 3.3. deki harita İskenderun Havzasının ana tektonik hatlarını göstermektedir. 12

Şekil 3.3. İskenderun havzasının tektonik konumunu gösteren şematik harita (Kozlu 1987 den alınmıştır). 13

3.9.1. Ölü deniz fay zonu Bu fay zonu Amanos dağlarının batısında olup, Maraş ın güneyinden başlayıp Kızıldeniz e kadar uzanan graben alanından geçer. Hatay grabeninin iki tarafından geçen faylar, o bölgedeki Neojen havzasının açılmasını sağlamıştır. Ölü deniz fayı halen etkin olup Amanos yükselimi bu fay ile İskenderun körfezi fay zonu arasında yer alır. 3.9.2. İskenderun körfezi fay zonu Amanos dağlarının batı ve kuzeybatı kenarı boyunca gelişmiştir. İskenderun körfezi doğrultusuna yaklaşık paralel uzanmaktadır. Bu fay zonu Amanosları kat eden D-B ve KD-GB doğrultusunda gelişmiş faylarla kesişmektedir. Bu fayın başlama yaşı Erken Miyosen sonu Orta Miyosen başlangıcı olup, halen etkinliğini sürdürmektedir. İskenderun as havzasının ve körfezin açılmasının sağlayan bu fay zonu, en şiddetli hareketini Tortoniyen esnasında ve Erken Pliyosen sonunda geçirmiştir (Kozlu 1987). İskenderun körfezindeki bu fayların düşey bileşenleri (listrik faylar) yanında, yanal atım bileşenleri de vardır. Bu fayların birçoğu Miyosen çökelimi esnasında gelişmiştir. İskenderun körfezinde kıyıya paralel gelişen faylar genellikle çekim faylarıdır. Bu faylarla kesişen ve Amanos birliğini katedip uzun mesafeler devamlılık arzeden diğer faylar yanal atım bileşenleridir. 3.9.3. Yumurtalık bindirmesi Yumurtalık fayı, Karataş ilçesi kenarından denizden karaya çıkmasıyla görülmeye başlar ve KD-GB doğrultusunda Yumurtalık ın kuzeyinden geçerek KD Altıntaş barajı ve kuzey Amanoslar a doğru devam eder. Bu bindirmenin yaşı Üst Miyosen sonu Geç Pliyosen öncesidir. Yumurtalık bindirmesi bölgede Erken Miyosen çökelimini kontrol eden doğrultu atımlı eski bir fayın veya fay zonunun Geç Miyosen sonunda sıkışma tektoniği ile bindirmeye dönüşmüş halidir. 14

4. PETROL JEOLOJİSİ Adana ve İskenderun bölgesinde hidrokarbon aramalarına yönelik yapılan daha önceki çalışmalarda havzanın ümitli bir havza olarak görülmesi bizim burada söz konusu çalışmamızı yapmamıza neden teşkil etmiştir. Önceden yapılan çalışmalarda havzada Alt Serravaliyen yaşlı Köpekli formasyonu şeyllerinin ana kaya özelliğine sahip olduğu anlaşılmıştır (Çuhadar 1992). Köpekli formasyonu çoğunlukla denizel organik madde (Tip II) içermekle birlikte önemli miktarlarda karasal kerojen de (Tip III) içerdiği saptanmıştır ( Aksu ve Demirkol 2001). Ayrıca önceden yapılan çalışmalarda Kızıldere formasyonunun tabanında yer alan ve Kızıldere formasyonun çökelimine sebep olan transgresif denizin ürünü pelajik şeyl ve marnların kaynak kaya olabileceği ortaya konmuştur (İztan ve Harput 1988). Bu nedenle, daha önceden yapılan çalışmalarda bu bölgenin hidrokarbon aramaları bakımından zengin olabileceğinin düşünülmesi nedeniyle log korelasyonları ve sismik kesit yorumlamalar yapılmıştır. 4.1. Kuyu Log Korelasyonu ve Değerlendirmeleri Kuyu logu, sondaj kuyularında katmanların fiziksel özelliklerinin, derinliğin fonksiyonel olarak kaydedilmesiyle elde edilen bir dizi eğridir. Kuyu loglarından rezistivite, konduktivite, self potansiyel, radyoaktivite, eğim, akustik hız gibi fiziksel değerler elde edilir (Sonel 2001). İskenderun Körfezi nde ve körfez kıyısında açılmış olan kuyulardan alınan loglar yardımıyla korelasyon hatları oluşturulmuş ve bu korelasyonlar yorumlanıp, benzer özellikler ve birimler takip edilerek birimlerin yanal ve düşey dağılımları ve ilişkileri 15

belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca korelasyon sonuçlarının kullanılmasıyla yer altı haritalarının çizimi gerçekleştirilmiştir. Erzin formasyonu, A-1, D-1, C-1 ve C-2 kuyularında karasal fasiyeste iken B-1 kuyusunda denizel fasiyeste gözlenmektedir. Bu birim A-1 ve D-1 kuyusundaki Kadirli formasyonuna geçiş yapmaktadır (Şekil 4.1., 4.2.). Aktepe formasyonu bütün kuyularda genelde denizel şeyl-marn fasiyesindedir. Kızıldere formasyonuna ait delta önü çökelleri (kumtaşları) A-1, D-1 ve C-1 kuyularında daha bariz bir şekilde takip edilebilmektedir. Bu da bu kuyuların besleme kaynağına yakın olduklarını gösterir. B-1 kuyusunda ise bu birimin kalınlığı oldukça azdır. Horu formasyonu A-1 ve D-1 kuyularının olduğu yerde aşınmış ya da çökelmemiş durumdadır. B-1 kuyusunda resifal karakterdeki kireçtaşları C-1 ve C-2 kuyularında marnlara geçiş göstermektedir. Haymaseki formasyonu kapalı havza ürünü olan evaporitler (jips+anhidrit) ile temsil olunur. Hidrokarbonun kapanlanması için çok iyi bir örtü kaya özelliği göstermektedir. Kızıldere delta önü kumları C-1 kuyusundan havza ortasına doğru yerini prodelta (şeyl + miltaşı) çökellerini bırakmaktadır. Erzin formasyonu H-1, G-1, E-1 kuyularında denizel özellikteyken, F-2, C-1 ve C-2 kuyularında karasal özelliktedir. Aktepe ve Haymaseki formasyonları A-1 ve D-1 kuyularına doğru kamalanmaktadır. A-1 kuyusundaki karasal kökenli bir birim olan Kalecik formasyonu K-1 kuyusunda aşınmıştır. Bu nedenle kalınlığı çok azdır. Ayrıca Kalecik formasyonu E-1 kuyusunda az kalınlıktadır ve K-1 kuyusunda ise gözlenmemektedir (Şekil 4.4.). A-1 ve D-1 kuyularında delta önü kumları gözlenirken K-1 kuyusuna geçişte gözlenmemektedir. 16

Haymaseki formasyonu H-1, G-1, E-1 kuyularında gözlenirken, A-1 ve C-1 kuyularında aşınmıştır. K-1 kuyusunda Erzin formasyonu karasal özellikte iken A-1 kuyusunda denizel özelliktedir ve Erzin formasyonu Kadirli formasyonuna yanal geçiş yapmaktadır (Şekil 4.2., 4.3., 4.5. ). 17

GB C-2 C-1 B-1 A-1 F-1 F-3 KD ERZİN FM. AKTEPE ERZİN FM. ERZİN FM. KADİRLİ FM. Sonik log AKTEPE FM. KIZILDERE FM. HORU+MENZELET KALECİK FM. KOÇALİ FM. KIZILDERE FM. MENZELET KALECİK FM. KOÇALİ FM. Gama ray logu KIZILDERE FM. Şekil 4.1. C-2, C-1, B-1 ve A-1 kuyularına ait korelasyon 18 KALECİK FM. LEJAND ERZİN FM AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KADİRLİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM.

K D-1 F-3 C-1 C-2 G KADİRL AKTEPE ERZİN ERZİN AKTEPE. KIZILDERE KIZILDERE ERZİN AKTEPE KIZILDERE KALECİK KOÇALİ HORU+ MENZELET KALECİK KIZILDERE KOÇALİ KOÇALİ LEJAND ERZİN FM KADİRLİ FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM. Şekil 4.2. D-1, C-1 ve C-2 kuyularına ait korelasyon 19

B G -1 E-1 F-1 C-1 D ERZİN ERZİN Gürcihan- Gürcihan- ERZİN AKTEPE KIZILDERE MENZELET Gürcihan- AKTEPE AKTEPE KOÇALİ HAYMASEKİ HAYMASEKİ KIZILDERE MENZELET + HORU KIZILDERE LEJAND ERZİN FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM. Şekil 4.3. G-1, E-1 ve C-1 kuyularına ait korelasyon 20

GB G -1 E-1 F-1 K-1 KD ERZİN Gürcihan- Gürcihan- Gürcihan- AKTEPE ERZİN AKTEPE Payas-1 Payas-1 ERZİN AKTEPE HAYMASEKİ KIZILDERE HAYMASEKİ KIZILDERE HORU + MENZELET KIZILDERE LEJAND ERZİN FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM. 21 Şekil 4.4. G-1, E-1 ve K-1 kuyularına ait korelasyon

GB H-1 E-1 D-1 KD ERZİN KADİRLİ FM. Çınar-1 ERZİN AKTEPE Çınar-1 Çınar-1 AKTEPE HAYMASEKİ AKTEPE HAYMASEKİ.. Muhtalip-1 KIZILDERE.. KIZILDERE KIZILDERE LEJAND KOÇALİ FM. HORU+MENZELET + + KOÇALİ Şekil 4.5. H-1, E-1 ve D-1 kuyularına ait korelasyon. ERZİN FM. KADİRLİ FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM. 22

4.2. Sismik Değerlendirmeler Gerek kuyu logları gerekse sismik yöntemlerin beraber değerlendirilmesiyle yeraltına ait önemli özellikler belirlenebilmektedir. Bu nedenle bu çalışmada kuyu logları yardımıyla yapılan korelasyonlarla birlikte bu bölgeye ait sismik kesitler de değerlendirilmiştir. Afrika-Anadolu levhaları arasındaki kapanma sonunda yerleşen Kızıldağ ofiyolit temele ait bindirme fayıyla havzanın doğusu yükselmiştir. Ofiyolit temel üzerinde Horu kireçtaşları ve bunlarla yanal geçişli marnlar çökelmiştir. Ofiyolit temel ile Horu kireçtaşı seviyesine ait reflektör sismik kesitlerde çok zor ayırt edilmektedir. Bu seviye akustik temele karşılık gelmektedir (Şekil 4.6.,4.7., 4.8., 4,9., 4.10., 4.11. ve 4.12.). Havzada alınan sismik hatların değerlendirilmesi ve litostratigrafi birimlerinin kuyu logları kombinesiyle ayırım gerçekleştirilmiştir (Şekil 4.6.,4.7., 4.8., 4,9., 4.10., 4.11. ve 4.12.). Horu formasyonu temelin yüksek alanlarında resifal karakterdedir. Resifal kireçtaşları yüksek alanlarda sınırlıdır ve süreksizdir. Bazı yerlerde Menzelet formasyonu ile yanal geçişlidir. G-1, E-1 kuyularında Horu formasyonu kesilmiştir. Sismik kesitlerde Horu ve Menzelet formasyonu birlikte yorumlanmışlardır. Kızıldere formasyonuna ait kalınlık değişimi çok değişken olup bu da paleobatimetriye bağlıdır. Kalınlık haritasına göre kalınlık kuzey/kuzeybatıya doğru artmaktadır. Kızıldere formasyonu bu kesitlerde delta istifi olarak ayırtlanmamıştır. Bu formasyonu delta istifi olarak ayırtlamak için gerekli sismik ve kuyu verisi yeterli değildir. G-1, H-1 E-1, C-1 C-2 ve D-1 kuyularında Kızıldere formasyonun kalınlığı fazla kesilmesine rağmen K-1 kuyusunda kalınlığı çok az, B-1 kuyusunda ise hiç kesilmemiştir. B-1 kuyusunun olduğu alan, Horu formasyonun aşındığı ve de çökelmezliğin meydana geldiği alandır. Kızıldere formasyonundaki şeyl oranı kumtaşı oranına göre oldukça fazladır. Bu formasyonun üst dokanağı aşınmalıdır. Alt dokanağında ise onlaplar gözlenmektedir. 23

Bu formasyonun üstünde gözlenen Haymaseki formasyonu Messiniyen tuzluluk krizi döneminde meydana gelmiştir. Bu dönemde deniz seviyesinin hızlı bir şekilde düşmesiyle tuzlar oluşmuştur. Yanal yönde kalınlık değişimi gözlenmektedir. Bu birim kırıntılı ara tabakalıdır. Bu birim hazne kaya özelliğinde değildir. Fakat Kızıldere formasyonu içindeki hazne kaya olabilecek kumlar için iyi bir örtü kaya özelliğindedir. Bu birim üzerine transgresif olarak formasyonu gelmektedir. şeylli ve az miktarda kumtaşı içeren Aktepe Aktepe formasyonu üzerinde Üst Pliyosen-Kuvaterner yaşlı Erzin karasal çökelleri görülmektedir. 24

G-1 E-1 K-1 B-1 ERZİN FM. F-1 F-2 AKTEPE FM. KIZILDERE FM. HAYMASEKİ FM. HORU FM. TEMEL Şekil 4.6. Sismik kesit 1 Kesit doğrultusu :GB-KD, B-D F-1 fayının atımı ~ 720 m F-2 fayının atımı ~ 360 m 25

K-1 E-1 F-1 ERZİN FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. AKTEPE FM. TEMEL HORU FM. Şekil 4.7. Sismik kesit 2 Kesit doğrultusu :KD-GB, B-D F-1 fayının atımı ~ 720 m 26

G-1 E-1 K-1 ERZİN FM. AKTEPE FM. F-1 KIZILDERE FM. HAYMASEKİ FM. HORU FM. TEMEL Şekil 4.8. Sismik kesit 3 Kesit doğrultusu :B-D, G-K F-1 fayının atımı ~ 720 m 27

E-1 K-1 ERZİN FM. F-1 AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU FM. TEMEL Şekil 4.9. Sismik kesit 4 Kesit doğrultusu :GB-KD, G-K F-1 fayının atımı ~ 720 m 28

E-1 B-1 ERZİN FM. F-1 F-2 AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. TEMEL Şekil 4.10. Sismik kesit 5 Kesit doğrultusu :B-D, GB-KD F-1 fayının atımı ~ 720 m F-2 fayının atımı ~ 360 m 29

E-1 F-1 F-2 ERZİN FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU FM. TEMEL Şekil 4.11. Sismik kesit 6 Kesit doğrultusu :GB-KD, GB-KD F-1 fayının atımı ~ 720 m F-2 fayının atımı ~ 360 m 30

K-1 B-1 ERZİN FM. AKTEPE FM. KIZILDERE FM. HAYMASEKİ FM. HORU FM. TEMEL Şekil 4.12. Sismik kesit 7 Kesit doğrultusu: B-D 31

4.3. Petrol Ana Kaya Fasiyesleri Daha önce de bahsedildiği gibi, bu bölgede daha önceden yapılan çalışmalarda ağırlıklı olarak şeyl litolojisine sahip Menzelet (Köpekli) formasyonu şeylerinin ve Kızıldere formasyonu şeyllerinin ana kaya olabileceği ortaya konmuştur. Bu nedenle de ana kayada biriken hidrokarbonun göç edebileceği özellikle resifal kireçtaşı özelliğindeki Horu formasyonu ve de Kızıldere formasyonu içindeki kumtaşlarına yönelik çalışma yapılmıştır. 4.4. Petrol Hazne Kaya Fasiyesleri İskenderun havzasında bilinen hazne kaya Horu resifal kireçtaşlarıdır. Hazne kayada bulunan litoloji değişiklikleri ve yeterli kalınlığın olmaması hazne kaya için sorun yaratmaktadır (Çuhadar 1992). Ayrıca bu çalışmada Kızıldere formasyonu içindeki kumtaşlarının da muhtemel hazne kaya olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle de hazne kaya fasiyes özelliklerini ortaya koymak için sonik log okumalarından elde edilen verilerle gözeneklilik haritaları çizilmiştir. a) Gözeneklilik haritası Hazne kaya özelliklerinin belirlenmesinde kullanılan başlıca haritalardan biri de gözeneklilik haritasıdır. Bu tür haritaların yapılması gelişim yönünün belirlenmesi ve üretimin artırılmasında çok yardımcı olmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada hazne kaya olabileceği düşünülen Horu ve Kızıldere formasyonlarında yer alan hazne olabilecek kum taşlarına ait gözeneklilik haritası yapılmıştır (Şekil 4.13., şekil 4.14.). Hazne kayadaki porozite, sonik loglardan elde edilen sonuçlara göre yaklaşık %5-15 arasındadır. Kuyu loglarından yapılan değerlendirmelerle hazırlanan bu gözeneklilik haritasına göre gözeneklilik güneybatı kuzeydoğu yönünde artmaktadır. Yapılan log değerlendirmelerinde Kızıldere formasyonundaki kumtaşlarının gözenekliliğinin %40 civarında olduğu tespit edilmiştir. Fakat bu değerlendirmeler yapılırken sıkılanma 32

faktörü göz önünde bulundurulmamıştır (Gözeneklilik değerleri belirlenirken Schlumberger chartlarından yararlanılmıştır). K D-1 A-1 K-1 12,5 12,5 B-1 YUMURTALIK FAYI 2,5 5 7,5 7 6,5 G-1 E-1 H-1 F-2 C-1 C-2 km Şekil 4.13. Horu formasyonu kireçtaşlarına ait gözeneklilik haritası 33

K D-1 A-1 27 K-1 YUMURTALIK FAYI 40 G-1 E-1 40 H-1 35 B-1 F-2 40 C-1 C-2 2,5 5 7,5 km Şekil 4.14. Kızıldere formasyonundaki kumtaşlarına ait gözeneklilik haritası b) Kalınlık haritası Kalınlık haritaları jeolojik gelişmeler hakkında önemli bilgiler verdiği gibi bunun yanında daha çok rezerv hesaplarında yani hacim hesaplarında kullanılmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada, kuyu loglarından elde edilen kalınlık değerleri yardımıyla, hazne kaya olabileceği düşünülen Horu ve Kızıldere formasyonlarına ait kalınlık haritası yapılmıştır (Şekil 4.15., Şekil 4.16.). Horu formasyonun kalınlığı açılan kuyularda yaklaşık 30-70 m arasındadır (Şekil 4.15.). B-1 kuyusunun olduğu alan, Horu formasyonun aşındığı ve de çökelmezliğin meydana geldiği alandır. Ayrıca bu haritalara göre Kızıldere formasyonun kalınlığı İskenderun körfezinin ortasından güney batı yönünde artmaktadır (Şekil 4.16.). Ayrıca yine kalınlık körfezin ortasından kuzeydoğuya doğru artmaktadır. Bu kalınlık, F-1 ve F-2 fayları arasındaki alanda açılan B-1 kuyusunda 100 m kadar kesilmiştir. Bu kalınlık azalması fay hareketlerine bağlı olarak gelişen yükselme ve bunu takip eden aşınma ve çökelmezlik nedeniyle olmuştur. 34

K D-1 A-1 F-2 F-3 F-1 K-1 50 70 B-1 YUMURTALIK FAYI DEMİRTAŞ FAYI G-1 E-1 H-1 70 50 30 F-2 C-1 C-2 2,5 5 7,5 km Kalınlık kontur haritası Düşen fay Üst blok F-1, F-2, F-3 Şekil 4.15. Horu formasyonuna ait kalınlık haritası 35

K 2500 1750 2250 D-1 2000 1250 1000 600 500 A-1 2500 F-2 F-3 YUMURTALIK FAYI 1800 2000 2250 F-1 K-1 200 B-1 1500 1000 G-1 E-1 H-1 2500 F-2 C-1 C-2 1250 2,5 5 7,5 1000 600 km Kalınlık kontur eğrisi Düşen Fay F-1, F-2, F-3 Üst blok Şekil 4.16. Kızıldere formasyonuna ait kalınlık haritası 4.5. Petrol Kapanları Miyosen öncesi temel yükselimlerine bağlı olarak ofiyolitlerin üzerinde oluşan resifal kireçtaşları, Kızıldere Formasyonu içerisinde yer alan deltaik kumlar, kısacası fasiyes değişimleri ile bağlantılı stratigrafik kapanımlar ve faylanmalara bağlı olarak gelişen yapısal kapanlar olarak gruplandırılabilir. Bu çalışmada hidrokarbon kapanlanması için gerekli hazne kaya koşullarının Horu formasyonu içersindeki resifal kireçtaşları ile Kızıldere formasyonu üzerindeki delta önü kumlarının stratigrafik kapanlar oluşturabileceğini düşünülmektedir. 36

a) Yapı haritaları Bu haritalar yapının şeklini göstermesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada hazne kaya olabileceği düşünülen Horu ve Kızıldere formasyonlarına ait yapı haritası görülmektedir (Şekil 4.17., Şekil 4.18.). Her iki yapı haritasına bakıldığında, B-1 kuyusunun açıldığı alanın, tektonik bir yükselim olduğu görülmektedir. Bu nedenle buradaki yapının, fayla sınırlanmış bir yapısal kapan olabileceği düşünülmüştür. Ayrıca G-1 ve E-1 kuyularının açıldığı alanda bir yükselim gözlenmektedir. K D-1 A-1 F-2 F-3 F-1 K-1-2100 -1700-1500 -1100-1300 YUMURTALIK FAYI -4850 G-1-4650 E-1 H-1 B-1 F-2 C-1 C-2 2,5 5 7,5 km Yapı kontur haritası Düşen fay Üst blok F-1, F-2, F-3 Şekil 4.17. Horu formasyonunun tavanına göre yapı kontur haritası 37

K D-1-1200 -1000-900 A-1-1400 -1600 F-2 F-3 F-1 K-1 B-1 YUMURTALIK FAYI -2400 E-1 G-1-2500 -2300 F-2 C-1-800 -550 H-1 C-2 2,5 5 7,5 km Yapı kontur eğrisi Düşen blok fay Üst blok F-1, F-2, F-3 Şekil 4.18. Kızıldere formasyonunun tavanına göre yapı kontur haritası 4.6. Örtü Kaya Örtü kaya özelliğindeki birimler, Horu kireçtaşları için Kızıldere formasyonundaki şeyller ve Kızıldere formasyonundaki hazne kaya olabilecek olan kumlar için ise yine Kızıldere formasyonu şeylleri ve Haymaseki formasyonundaki tuzlardır. 4.7. Blok Diyagramlar Blok diyagramlar yapılarak birimlerin gidişleri ve yapılar belirlenmeye çalışılmıştır (Şekil 4.19., Şekil 4.20.). G-1, E-1, K-1 ve B-1 kuyularına ait blok diyagramda G-1 38

kuyusundan B-1 kuyusuna doğru gidildikçe Aktepe, Haymaseki ve Kızıldere formasyonlarını kalınlıkları azalarak kapanmıştır (Şekil 4.19.). Aynı durum H-1, K-1 B-1 ve F-2 kuyularına ait blok diyagramda da görülmektedir (Şekil 4.20.). 39

GB KD K-1 B-1 G -1 E-1 E R Zİ N F LEJAND ERZİN FM. AKTEPE FM. HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM. Şekil 4.19. G-1, E-1, K-1 ve B-1 kuyularına ait panel diyagram 40

K-1 KD B-1 GB GD H-1 F-2 LEJAND ERZİN FM. AKTEPE FM. Şekil 4.20. H-1, K-1, B-1 ve F-2 kuyularına ait panel diyagram HAYMASEKİ FM. KIZILDERE FM. HORU ve MENZELET FM. KALECİK FM. KOÇALİ FM. 41

5. TARTIŞMA ve SONUÇ Tüm Tersiyer basenleri içinde Miyosen yaşlı birimlerde üretilebilir petrol potansiyeline sahip olan alan İskenderun havzasıdır. Ana kaya, hazne kaya ve örtü kaya problemi yoktur. Bu çalışmada, hazne kaya özelliğinde olan Horu kireçtaşları için ana kayanın Serravaliyen yaşlı Köpekli formasyonu (Menzelet formasyonu), ve yine hazne kaya olabilecek Kızıldere formasyonu içindeki kumtaşları için kaynak kaya Kızıldere şeylleri, örtü kaya ise Kızıldere kumları için Haymaseki tuzları ve Horu formasyonu için ise Kızıldere şeylleri olduğu düşünülmektedir. 1. Kuyu logları kullanılarak korelasyonlar yapılmış ve litostratigrafi birimleri ayrılmıştır. 2. Kuyu logları ve sismik kesitler kombineli olarak kullanılarak korelasyon gerçekleştirilmiş ve litostratigrafi birimlerinin ayrımında kullanılmıştır. 3. Sonik log verilerinden yararlanarak hazne kaya olabilecek seviyelerin yaklaşık gözeneklilik değerleri belirlenmiştir. Bu gözeneklilik değerleri Horu kireçtaşları için %5-15 arasında, Kızıldere formasyonundaki kumtaşları için %40 civarında olduğu tespit edilmiştir. Bu değerlere göre Horu kireçtaşları Laverson(1967) sınıflamasına göre orta hazne kaya, Kızıldere formasyonundaki kumtaşları ise iyi hazne kayadır. 4. Sismik kesitler yardımıyla faylar belirlenmiş ve bu sismik kesitler yardımıyla yaklaşık fay atımları hesaplanmıştır. 5. Havzadaki yapıların ortaya konması amacıyla hazne kayaya yönelik olarak yapı haritaları yapılmıştır. Bu haritalara göre B-1 kuyusunun açıldığı alanın, Miyosen öncesi meydana gelmiş tektonik bir yükselim olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca G-1 ve E-1 kuyularının açıldığı alanda bir yükselim gözlenmektedir. 42

KAYNAKLAR Aksu, R.ve Demirkol, S.C., 2001. İskenderun Baseninin Kantitatif Baseninin Kantitatif Basen Modellemesi ve Hidrokarbon Potansiyeli:TPJD Bülteni,13-1, s.65-117 Aköz, Ö., 1983, XIII. Bölge, İskenderun baseni (Miyosen tortul kayaçlarının) nannoplanktonlarla biyostratigrafisinin incelenmesi. TPAO Araştırma Merkezi raporu, 590, 20 s. Çuhadar, Ö., 1991. Akdeniz de açılmış olan offshore kuyularına ait formasyon dokanakları litoloji paleontoloji ve jeokimyasal bilgileri raporu: TPAO rapor no. 2999. Çuhadar, Ö., 1992. İskenderun Baseni Hidrokarbon Değerlendirme Raporu, TPAO rapor no. 3152. Dubertret, L., 1953. Gelogie des rockes Vertes du Nordouest, de la Syrie et du Hatay (Turquie) Noest at Me m. Sur le Moyen Orient T. VI Paris. Efeçınar, T., 2001. İskenderun Miyosen As Baseninin Sekans Stratigrafik Hidrokarbon Potansiyeline yönelik ön değerlendirme raporu (II.Bölüm), TPAO Rap no. 4222 Mart, 2001. Ergene, T. M., 1972. Quantitative Enviromental Analysis and related reservoir properties of Karaisalı limestone in Bulgurdağ, İst. Üniv. Fen Fak. Mecmuası XXXVII, sayı 3-4, 153-165. Gül, M. A., 1987. K. Maraş yöresinin jeolojisi ve petrol olanakları: TPAO rap.2359. Gültekin C., Yeniay G., Kozlu H., 1992. İskenderun Baseninde Horu Formasyonunun Stratigrafisi ve Çökelme Ortamı: Türkiye 9.Petrol Kongresi ve Sergisi, Ankara Türkiye s. 142-150. Gürbüz K. and Kelling G. 1993. Provenance of Miocene submarine fans in the northern Adana Basin. A test of discriminant fuction analysis. Geological journal, 28, 277-295. İlleez, İ., 1989a. Çengen-3, 4, 5 kuyularının organik jeokimyasal değerlendirmesi. TPAO. Arş. Rap. no. 1298. İlleez, İ. ve Uğur, F.A., 1989b. Bekköy-1 ve 2 kuyularının organik jeokimyasal değerlendirmesi. TPAO. Arş. Rap. no.1386. 43

İrepoğlu, İ., ve İ. Akarsu, 1964. Misis dağları ve İskenderun körfezi civarı hakkında jeolojik rapor.tpao. rap.no.280. İztan H., Harput B., 1988. Geochemical analyses of ten cutting samples from Iskenderun Sea -1 well. TPAO arştrıma merkezi Rap. No. 1263. Kozlu, H., 1982. İskenderun Baseni jeolojisi ve petrol olanakları :TPAO Rapor no.1921. Kozlu, H., 1987. Misis Andırın-Adana-İskenderun dolaylarının jeolojisi ve petrol olanakları.tpao rap.no. 2403. Kozlu, H., 1987. Misis Andırın dolaylarının stratigrafisi ve yapısal evrimi: Türkiye 7.Petrol Kongresi Jeoloji Bildirileri, Ankara, s. 104-116. Kozlu, H., 1997..Doğu Akdeniz Bölgesinde yer alan Neojen basenlerinin (İskenderun Misis-Andırın) tektono-stratigrafi birimleri ve bunların tektonik gelişimi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 188s. Loversen, A.I., 1967.Geology of Petroleum :Freeman, W.H. and Campany, San Fransisco, s.499. Yeniay, G., 1983.İskenderun baseni Miyo-Pliyosen çökellerinin biyostratigrafisi TPAO Araş.rap 561, 18s. Schmidt, G., 1961. Stratigrafic nomenclature for the Adana region petroleum distirict VII.Petroleum Administration Pub. Bull. Sigal, J., İ. Kafesçioğlu,1963. I. ve VII. Bölgeler stratigrafi etüdü (I.F.P. 1962-1963).TPAO. Rap. no. 300. Schlumberger, 1979. Log Interpretation Chart English/Metri. Sonel N., 2001. Petrol ve Yer altı Jeolojisi. Ankara Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı. Tendam, A., 1951. İskenderun havzasındaki sedimantasyon ve fasiyesleri. (MTA). TPAO. Rap. no. 1951. 44

ÖZGEÇMİŞ 1979 da Çorum Sungurlu da doğdu. İlkokulu Aydın, orta okulu ise Ankara da tamamladı. Daha sonra Ankara Ayrancı Yabancı dil ağırlıklı lisesini bitirdi. 2002 de Ankara Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümünden mezun olduktan sonra aynı yıl yüksek lisans çalışmasına başladı. 45