BÖLÜM 5 ORTAM ISITICILARI Isıtma sstemlernde ısıtılacak ortamlara gerektğ kadar ısının verlmes ortam ısıtıcıları tarafından yapılır. Isıtıcı tasarımında göz önünde tutulması gereken en temel parametre, ısıtıcının verebleceğ ısıyı maksmum düzeye çıkartablmek amacıyla yapılacak düzenlemelerdr. Isı geçş le lgl temel blgler göz önüne alındığında bu düzenlemeler; ısıtma yüzeynn olabldğnce genş tutulması, ısı letm ve taşınım katsayılarını artırıcı önlemlern alınması, ısıtıcı sıcaklığının uygulama yerne göre yüksek tutulması vb. şeklnde olablr. Isıtma sstemlernde kullanılan ısıtıcılar; ısıtılacak ortamın özellklerne göre farklılıklar göstereblrler. Ortam ısıtıcıları şu şeklde gruplandırmak olanağı vardır: 1. Borulu ısıtıcılar a) Düz borulu b) Kanatlı borulu. Konvektörler a) Doğal çekşl b) Üflemel (fanlı) 3. Radyatörler 4. Işınımlı ısıtıcılar Yapılan bu gruplandırmada yer alan ısıtıcıların her br kend çersnde; kullanılan malzeme, şlev, şekl ve yerleştrme durumlarına göre de alt gruplara ayrılablr. 5.1 BORULU ISITICILAR 5.1.1 Düz Borulu Isıtıcılar Isıtıcı olarak sadece çersnden ısıtıcı akışkanın geçtğ borular olup, ısıtıcıların en bast uygulama şekldr. Yatırım bedeller yüksek olmasına karşın, kolay uygulanablme ve temzleneblme üstünlükler vardır. Uygulama alanları çoğunlukla seralardır. Genellkle ısıtıcı yüzey olarak kullanılan düz boruların anma (nomnal) çapları 1 le 4 arasında değşmektedr [3]. Borulu ısıtıcıların brm uzunluk çn ortama sağladıkları ısı akısı değerler düşüktür. Bu nedenle ortam çn gereken ısı yükünü karşılayablmeler çn, görecel olarak uzun boru boylarına gereksnm duyulur. Borulu br ısıtıcıdan ortama yayılan ısı;
( ) Q = UA T ort - T (5.1) bağıntısı le hesaplanır. Burada U borulu ısıtıcının toplam ısı geçrme katsayısı, A yüzey alanı, T ort boru çersndek ortalama akışkan sıcaklığı [T ort =(T grş +T çıkış )/] ve T se ortam sıcaklığıdır. Serbest yatay boruda U değer yaklaşık olarak 11,63 W/m K değerndedr. Düşey borulardak ısı yayılımı, aynı koşullar altında yatay borulardan %10 daha fazladır. Duvar veya tavana yakın olarak geçen borulu ısıtıcılar se serbest yatay boruya göre %0 daha az ısı yayarlar. Ayrıca üst üste sıralanmış boru dzlernn kullanıldığı durumlarda da yne tek borulu duruma göre ısı yayılımında düşme ortaya çıkar. Bu düşmelere at faktörler; İk boru çn 0,95 Dört boru çn 0,85 Altı boru çn 0,75 Sekz boru çn 0,65 Olarak alınablr [3]. Düz borulu ısıtıcıların uygulama projelerndek gösterm Şekl 5.1 de görüldüğü gbdr. Yatay Planda d / L / A Oda No.:... T :... o C Kolon Şemasında d / L / A / Q Oda No.:... T :... o C Burada; d; ısıtıcı boru dış çapını (mm), L; ısıtıcı (grup) boyunu (m), A; ısıtıcı yüzey alanını (m ), Q; ısıtıcı gücünü (W) göstermektedr. Şekl 5.1 Düz borulu ısıtıcının uygulama projesnde smgesel gösterm [4] Örnek 5.1 Uygulamada ortaya çıkablecek boru boyları le lgl br görüş ednmek üzere; ısı gereksnm 400 W olan br ortamda, Şekl 5. de görülen br düz borulu ısıtıcı uygulaması çn gereken boru boyunu hesaplamak üzere (5.1) bağıntısından yola çıkılırsa; 70
Q UA T - T UA[(T T ) / - T ] ort Q A = U(T ort - T ) grş çkş 400 A = A=6,19 m 11,63x(80-0) elde edlr. Isıtma yüzey alanı olarak hesaplanan bu değere sahp düz ısıtıcı borunun anma ç çapının 1 (5,4mm) olduğu göz önüne alındığında, gereken boru boyu; L = A/(πd) L=6,19/(x5,4x10-3 ) L=77,57 m olarak uygulanması aşamasında sorun yaratablecek değerde br boru uzunluğu elde edlr. L d T grş =90 o C T =0 o C T çıkış =70 o C T ort = 80 o C Boru boyunca sıcaklık değşm eğrs Şekl 5. Düz borulu br ısıtıcıda sıcaklık dağılımı 5.1. Kanatlı Borulu Isıtıcılar Düz borulu ısıtıcılarda hesaplama sonucunda ortaya çıkan uzun boru boylarının kısaltılması yönünde gelştrlmş olan temel yöntem, brm uzunluktak borunun ısıtma yüzey alanını büyütmektr. Bu amaçla düz dorulu ısıtıcılara kanat monte edlerek ya da borular doğrudan kanatlı olarak üretlerek, boru boylarında öneml ölçüde kısalma sağlanır. Kanatlı boru üretmnde özellkle kanatların boruya olan bağlantısının boşluksuz olmasına özen gösterlmeldr. Aynı şeklde uygun kanat şekllernn seçlmes hem kanadın ısıl verm, hem de boruların kolayca temzleneblr olma özellğ bakımından çok önemldr. Kanatlı borulu ısıtıcılar üretm yöntemlerne göre üç grupta toplanablrler. Bunlar; 1. Geçme kanat montajlı. Sarma kanat montajlı 3. Borunun kendsnde kanat oluşturulmuş kanatlı borulu ısıtıcılar olarak adlandırılırlar [3]. Kalın cdarlı boruların haddelenmes le oluşturulan 3.gruptak kanatlar yüksek vermler nedenyle daha çok terch edlrler. Kanatlı 71
d d =0,0314 m d =0,054 m borulu ısıtıcılarda boru malzemes genellkle çelk, alümnyum ve bakırdır. Kanatlı borular genellkle fan-col (fanlı-boru üzernde kanat sarımlı) sstemlernde, sıcak hava chazlarında ve klma santrallernde yüksek hava hızları altında kullanılır. Kanatlı borulu ısıtıcılarda normal çalışma koşulları altında kanat yüzeylernde çeştl nedenlerle ortaya çıkan krllk, ısı geçşne karşı br drencn doğmasına neden olur. Kanatlı borulu ısıtıcılar çn toplam ısı geçrme katsayısı değerler, krllk faktörü olarak blnen ve ısıtıcının çalışma süresne göre değşen br faktöre bağlı olarak değşk değerler alır [9]. Kanatlı boruların çersnden su buharı veya sıcak suyun geçtğ, kanatlar üzernden se doğal akım halnde gazın (hava) geçtğ durum çn toplam ısı geçrme katsayısı (U) değer 4,65 11,63 W/m K aralığında değşen değerler alır [10]. Kanatlı borulu ısıtıcılar, uygulama projelernde Şekl 5.3 de görüldüğü gb çzlrler. Yatay Planda L / A /Q Oda No.:... T :... o C Kolon Şemasında L / A /Q Oda No.:... T :... o C Burada; L; kanatlı boru boyunu (m), A; kanatlı borunun ısıtma yüzey alanını (m ), Q; kanatlı borunun ısıtma gücünü (W) göstermektedr. Şekl 5.3 Kanatlı borulu ısıtıcının uygulama projesnde smgesel gösterm [4] Örnek 5. Kanatlı borulu ısıtıcılarda ısıtma yüzey alanı, kanatlı borunun üretm şeklne göre değşk değerler alablmektedr. L uzunlukta ve 1 ç anma çapında geçme kanat montajlı boru çn Şekl 5.4 te verlmş olan ölçülendrme esas alınarak, ısıtma yüzey alanı hesaplanırsa; L d kanat =0,0714 m a (Hatve-strok) 0,005 m Şekl 5.4 Geçme kanat montajlı borulu br ısıtıcıda temel ölçüler 7
A = (L/a) - ( πd /4 πd /4) + πd L kanat d yazılır. Brm uzunlukta geçme kanat montajlı boru çn ısıtma yüzey alanı se; ( kanat /4 πdd /4)/a +πd A/L = πd - fades le belrlenr. Sayısal değerlern bu fadede yerne yazılması le; A/L = ( π 0,0714 /4 - π 0,0314 /4)/0,005+π 0, 054 A/L=1,37 m /m elde edlr. Düz borulu ısıtıcı le lgl olarak verlmş olan Örnek 5.1 dek 400 W ısı gereksnm olan ortamda, toplam ısı geçrme katsayısı 7 W/m K olan geçme kanat montajlı borulu ısıtıcı kullanılması durumunda gereken boru boyunu hesaplamak üzere gerekl adımlar uygulanırsa; Q UA T - T UA[(T T ) / - T ] ort Q A = U(T ort - grş çkş 400 A = A=10 m T ) 7x(80-0) ısıtma yüzey alanı elde edlr. Geçme kanat montajlı borulu ısıtıcı çn A/L=1,37 m /m değer göz önüne alındığında, gereken boru boyu; L = A/1,37 L=10/1,37 L=7,3 m olarak hesaplanır. Görüldüğü gb düz borulu ısıtıcı yerne geçme kanat montajlı borulu ısıtıcının kullanılması durumunda boru boyu yaklaşık onda br değerne kadar düşmektedr. Şekl 5.5 te verlen ölçülendrme esas alınarak, sarma kanat montajlı borulu ısıtıcı çn ısıtma yüzey alanı hesabı yapılacak olursa; A = (L/a) πdkanat (dkanat - dd )/ + πd L yazılır. Brm uzunlukta geçme kanat montajlı boru çn ısıtma yüzey alanı se; A /L = [ πd (d - d )/]/a + πd kanat kanat d fades le belrlenr. Sayısal değerlern bu fadede yerne yazılması le; 73
d d =0,0314 m d =0,054 m A /L = [ π 0,0714 (0,0714-0,0314 )/]/0,005+ π 0, 054 A/L=1,87 m /m elde edlr. Geçme kanat montajlı boru çn yukarıda verlmş olan örnektek A=10 m ısıtma yüzey alanı esas alındığında, gereken boru boyu; L = A/1,87 L=10/1,87 L=5,3 m olarak hesaplanır. Bu değer; aynı koşullardak geçme kanat montajlı borulu ısıtıcı çn hesaplanmış olan 7,3 m uzunluktan yaklaşık %7 daha kısadır. L d kanat =0,0714 m a (Hatve-strok) 0,005 m Şekl 5.5 Sarma kanat montajlı borulu br ısıtıcıda temel ölçüler 5. KONVEKTÖRLER Esas olarak kanatlı borulu ısıtıcıların br koruyucu çersne alınması suretyle ortaya çıkan baca çekş etksnden yararlanılarak taşınım le ısı geçşn sağlayan ısıtıcılardır. Tpk br konvektör yerleşm Şekl 5.6 da görülmektedr. Konvektörler doğal çekşl olablecekler gb üflemel de olablrler. Doğal Çekşl konvektörlerde havanın yükselme hızı 0,51,0 m/s aralığında olup y br dolaşım sağlanır [11]. Konvektörler radyatörlerden ayıran Nş ana özellk ısı geçşndek farktır. Konvektörlerde ışınımla ısı geçş çok az Koruyucu olup, baca etks nedenyle hava hızlarına bağlı olarak ısı geçş %95-98 oranında taşınımla gerçekleşr [3]. Üflemel konvektörlerde hava Konvektör hareketn sağlamak üzere radyal fanlar kullanılır. Doğal çekşl konvektörlere göre vermler daha yüksektr. Şekl 5.6 Döşeme üstü konvektör uygulaması 74
Konvektörler ısıtma kapastelerne göre az yer kapladıklarından ve hızlı br ısıtma yapablmeler nedenyle terch edlrler. Konvektörlerde temzlk çok önemldr. Özellkle üflemel tplern fltreler çok çabuk krlenr ve tıkanır. Bu nedenle okul gb gerekl bakım ve temzlğn yapılamayacağı yerlerde, tozlu ortamlarda konvektör kullanılmamalıdır. Tavan yükseklğnn 3,5 m den fazla olduğu yerlerde ısıtıcı olarak radyatör kullanılması, ısının tavan bölgesnde brkmes nedenyle ekonomk ve konforlu olmaz. Fanlı konvektörler genellkle fabrka, depo, hangar, atölye gb ortamların ısıtılmasında kullanılır [3]. Uygulama projelernde konvektörlere at smgesel gösterm Şekl 5.7 de görüldüğü gb olmalıdır. Yatay Planda L / B / H-A / Q Oda No.:... T :... o C Kolon Şemasında L / B / H-A / Q Oda No.:... T :... o C Burada; L; konvektör boyunu (m), B; konvektör koruyucu genşlğn (mm), H; konvektör koruyucu yükseklğn (mm), A; konvektör ısıtıcı elemanına at ısıtma yüzey alanını (m ), Q; kanatlı borunun ısıtma gücünü (W) göstermektedr. Şekl 5.7 Konvektörlern uygulama projesndek smgesel gösterm [4] 5.3 RADYATÖRLER Radyatörlerde ısının ortama geçmes ışınım ve taşınım yoluyla olur. Radyatörler genellkle 90/70 o C sıcaklık aralığında çalışırlar. Bu sıcaklık aralığında çalışan br radyatörün ortalama yüzey sıcaklığı 80 o C olup, bu sıcaklıktak ışınım oldukça azdır. Genel olarak radyatörlerde ısının %0-40 arasındak kısmı ışınımla yayılmakta olup, asıl öneml kısmı taşınımla yayılır. Radyatörlerde ışınımla olan ısı geçşn etkleyen faktörler; renk ve yüzey geometrsdr [3]. Radyatörler genel olarak; 1. Dökme demr radyatörler. Çelk radyatörler 3. Çelk borulu radyatörler 4. Alümnyum radyatörler 5. Sentetk radyatörler 75
Şeklndek başlıklar altında gruplandırılablrler [11]. Dökme demr radyatörler lamell graft dökme demrden, döküm yolu le olmak üzere perkolon, kolonlu, rdem ve seksyonlu gb tplerde üretlrler. Çelk radyatörler se uygun boyutlarda hazırlanmış levhaların preslenmek suretyle uygun şekle getrldkten sonra brbrlerne kaynakla bağlanmaları le üretlrler. Çelk borulu radyatörler se kullanım amacına uygun çapta çelk boruların br radyatör şeklne getrlecek şeklde kaynakla brbrlerne bağlanması le elde edlrler. Alümnyum radyatörler pres döküm yoluyla üretlrler. En öneml özellkler; estetk görünümlü olmalarıdır. Görecel olarak daha pahalıdırlar. Sentetk radyatörler se; en fazla 80 o C sıcaklığa ve bar şletme basıncına kadar dayanıklı olup, sıcaklıkla genleşmeler oldukça fazladır. Fazla yaygın değldrler. Korozyona karşı dayanıklı olmaları nedenyle özellkle kmya endüstrsnde terch edlrler [11]. Radyatör seçmnde etkl olan temel parametreler; fyat, ömür, estetk ve güvenlk, montaj kolaylığı, kapladığı alan, ek aksesuar bedel, ağırlık (taşıma açısından), renk, su hacm, çabuk ısınıp soğuma, ısıtma yüzey, toz tutma ve temzlk, ışınım/taşınım oranı, basınca dayanıklılık olarak sıralanablr [3]. Radyatörlern tespt ve ortamdak yerlerne montaj edlmelerne lşkn esaslar TS 1499 [1] standardında verlmektedr. Buna göre br radyatörün nş çersne yerleştrlmes Şekl 5.8 de görüldüğü gb yapılmalıdır. L Kelepçe c Nş Isı yalıtımı h 1 Konsol Şekl 5.8 Radyatör yerleşm ve temel ölçüler [1] Radyatörlern ortam çersnde yerleştrleblecekler en uygun yerler, hem mmar açıdan hem de teknk yönden pencere altındak duvar (nş) önlerdr. Radyatörlern seçmnde ortamdak nş boyutlarına uygun ölçülerde olmalarına dkkat edlmeldr. Radyatörler nş çersne, altında en az 70 mm, üstünde se en az 65 mm boşluk bırakılacak şeklde ve duvara olan uzaklık en az 40 mm olacak şeklde yerleştrlmeldr [1]. Genş ortamlarda brden fazla pencere varsa radyatörler her br pencere altına eşt sayıda dlme sahp gruplar gelecek şeklde dağıtılmalıdır. Br radyatör grubundak dlm sayısı zorunluluk olmadıkça 30 u geçmemeldr. Eğer geçyorsa k grup radyatör kullanılması terch edlmeldr. Isı gereksnm küçük olan ortamlarda dlmden az radyatör hesaplanmışsa, ortama radyatör yerleştrmemeye özen gösterlmel ve ortamın ısı gereksnm 76
komşu ortamların ısı gereksnm değerne eklenmeldr. Banyo ve mutfak gb hacmlerde bazen zorunlu olarak radyatörü yükseğe asmak gerekr. Bu gb durumlarda taşınımla olan ısı geçşndek verm düşüklüğünü karşılamak üzere hesaplanan ısı gereksnm %10 daha artırılır. Radyatör ve ısıtıcı kolon borusu arası uzaklık m den daha fazla olmamalıdır. Kolon borularının geçtğ yerlerde dönüş kolonu duvara daha yakın olmalı ve uygulama projesnde gdş kolonu duvardan daha uzak olacak şeklde çzm yapılmalıdır. Radyatör gruplarını besleyen branşman boruları, radyatör musluğundan önce br boru kelepçesyle duvara tutturulmalıdır. Dökme demr veya çelkten dlml ve çelk radyatör gruplarının yerlerne yerleştrlmesnde ve bağlantısında 5 dlme kadar 1 tane, daha fazla sayıda dlml grup çn tane kelepçe kullanılmalıdır. Konsol sayısı yaklaşık olarak 75kg ağırlığa (su dahl) br konsol düşecek şeklde hesaplanmalıdır [1]. Pratk olarak; 15 dlme kadar tane, 5 dlme kadar 3 tane ve 45 dlme kadar da 4 tane konsol kullanılır [3]. Radyatörlern tessata bağlanması kural olarak aynı taraflıdır. Radyatöre su grş üstten, çıkışı se alttan yapılır. Radyatörlern su grşne radyatör vanası, çıkışına se radyatör dönüş vanası monte edlmeldr. Radyatör vanalarının reglaj (basınç dengeleme) özellğ vardır. Radyatör vanası le reglaj ayarı; vana kapağının hemen altındak anahtar ağzının çevrlmes le vana kovanının konumunu değştrmek suretyle yapılır. Vana kovanının konumu sabtlendğ zaman vana elle en açık duruma getrlse ble, vanadan geçeblecek su mktarı sınırlıdır. Isıtma sstemnn projelendrlmes en deal şeklde yapılmış olsa ble, sadece boru boyutları (çap, boy) le stenlen yük dağılımını sağlamak olanaklı değldr. Sstemn hassas ayarı, ısıtıcı grşlerndek vanalarda yapılacak reglaj ayarı le gerçekleştrlr. Radyatör muslukları (vanaları) genel olarak radyatör köşe musluğu (vanası) düz musluk (vana) olarak kye ayrılır [3]. Radyatör vanalarının köşe veya düz olarak seçlmeler radyatörün ısıtıcı kolonlara olan bağlantı bölgesnn mmar özellkler le lgldr. Isı gereksnm hesaplarının yapılmasından sonra yapıdak ortamlarda kullanılacak radyatörlern seçm ve mmar proje üzernde yerleştrlmes yapılır. Radyatör ve üzerndek elemanların seçm Çzelge 5.1 doldurularak yapılır. Çzelgenn başlık kısmında yer alan kısımlara yapının adı, çzelgeye verlen sayfa numarası, ortamın bulunduğu kat numarası ve tarh yazılır. Çzelgenn lk k sütununa ortamın kod numarası ve adı yazılır. Daha sonrak sütunlara sırasıyla ortamın sıcaklık değer, ortamın hacm ve ortamın hesaplanan ısı gereksnm yazılır. Radyatörlere at sütunlardan lkne, radyatörün üretc frma katalogundan alınan ve br radyatör dlmne at ısı gücü değer yazılır. İzleyen sütunlarda radyatör grubunun toplam ısıtma yüzey alanı ve toplam ısı gücü yazılır. Türü sütunlarındak başlık kısmına, ortamda yer alan radyatör gruplarının türü ve genşlk/yükseklk (c/h 1 ) değer, bu başlık altındak boşluklara da radyatör grubunu oluşturan dlmlern sayısı (n) yazılır. Grup sütununa ortamdak radyatör grup sayısı (1 veya ), konsol ve kelepçe sütunlarına da radyatör bağlantısında kullanılan ve yukarıda fade edlen esaslar dahlnde hesaplanan konsol ve kelepçe sayıları yazılır. Musluk bölümüne radyatör ısı yüküne göre belrlenmş olan grş ve çıkış borusu çaplarına uygun radyatör musluk (radyatör vanası) sayısı (br grup çn tane) yazılır. Rakor sütununa da benzer şeklde, radyatör dönüş bağlantısı üzernde bulunan ve dönüş borusu çapına uygun çaptak rakor sayısı (1 adet) yazılır. Radyatör ve elemanlarının seçm çzelges her br kat çn ayrı ayrı (zemn, normal kat 1, normal kat 8 vb.) doldurulur. 77
Grup Konsol Sıcaklık Hacm Hesap Edlen Isı Gereksnm Kelepçe Brm Yüzeyn Sağladığı Isı Yüzey Grubun Sağladığı Isı Çzelge 5.1 Radyatör ve elemanları çn seçm çzelges KTÜ Müh.-Mm. Fak. RADYATÖR VE ELEMANLARININ SEÇİMİ ÇİZELGESİ Sayfa Makna Müh. Bölümü Termodnamk Kat Bna... Anablm Dalı Tarh Odanın Radyatörlern Elemanların No Adı Türü Musluk Rakor C m 3 W W/m m W 1/" 3/4" 1" 1/" 3/4" 1"' 78
Uygulama projelernde radyatörlere at smgesel gösterm Şekl 5.9 dak gb yapılmalıdır. Yatay Planda Sıcak su radyatörü L n / c / h 1 L ölçüsü, grup boyuna uygun olarak ölçekl çzlmeldr Buhar radyatörü Kolon Şemasında n / c / h 1 Oda No. T Q n / c / h 1 Oda No. T Q Burada; n; radyatör grubundak dlm sayısını, c; radyatör dlmnn genşlğn (mm), h 1 ; radyatör yükseklğn (mm), T ; oda sıcaklığını ( o C), Q; radyatör grubunun ısıtma gücünü (W) göstermektedr. Şekl 5.9 Radyatörlern uygulama projesndek smgesel gösterm [4] Örnek 5.3 Yatay kat planı şeklde görülen ve Örnek 4.3 te ısı gereksnm hesaplanmış olan oturma odasında bulunan radyatörler beslemekte olan kalorfer kazanından çıkan sıcak suyun sıcaklığı (T k ), dış ortam sıcaklığına göre kazanda kontrol altına alınacaktır. Sıcak suyun kazandan çıkarken sahp olduğu sıcaklık değer (T k ), ısıtıcı kolonlarda ve dğer elemanlarda olan ısı kaçakları nedenyle radyatörlere grerken 5 o C daha düşmektedr. Sıcak suyun radyatörlerde 0 o C soğuyacağını göz önüne alarak, suyun kazandan çıkış sıcaklığını (T k ) dış ortam sıcaklığına bağlı olarak veren T k = f(t d ) şeklndek br fadenn elde edlmes. Verler: Kat yükseklğ,5m, Z top = %17, R=0,9, H=0,950, Pencere ve balkon kapısı çn U p =,6 W/m K, a=, Dış duvar çn U DD = 1,8 W/m K, Radyatörler çn U rad = 8 W/m K ve A rad = 7 m 79
0,35 7 0,6 1,10 0,8 1,10,10 K 0,35 0,6 1,10 1,10 0,6 1,10 5 0,6 1,10 1404 C 1405 C 1,10 Oturma Odası 0,6,10 0,8 1403 C Ortam çn ısı gereksnmne at fade; U.A.(T - Td ) Q Q Q (1 Z ) (al).r.h.(t - T ). Z (*) h s top d e Radyatörlern ortama sağladığı toplam ısı akısı; Q rad Urad.A rad (Tort -T ) (**) olarak yazılır. Burada yer alan T ort radyatör ortalama sıcaklığı yerne, kazan su çıkış sıcaklığı cnsnden değernn yazılması le elde edlen T ort T g T ç T g Tg - 0 Tg -10 T k - 5-10 T k -15 fadesnn (**) bağıntısında kullanılması le Q rad Urad.A rad (Tk -T -15) (***) elde edlr. (*) ve (***) bağıntılarının eştlenmes ve elde edlen eştlkten T k nn çeklmes le; 80
T k [(1 Z top ) U.A.(T - T ) d (al).r.h.(t - T ).Z ]/ U d e rad.a rad T 15 bağıntısı elde edlr. Verlern yerne yazılması le; T k [(1 0,17)x( - T d )x U.A 0,9x0,950x( - T d )x1,x (al)]/(8x7) 15 elde edlr. Bu fade çersnde yer alan her br toplam termn hesaplamak üzere br tablo oluşturulursa (ölçüler le lgl detaylı hesaplar Örnek 4.3 te verlmştr); Yapı Bleşen Yön U A UA a L al Pencereler+balkon kapısı K,6 6,08 15,81 16 3 Pencere B,6 1,87 4,86 Kuzeye bakan pencereler esas alınmıştır Dış duvar K 1,8 11,4 14,6 - - - Dış duvar B 1,8 10,63 13,61 - - - 48,90 3 Tk = [ 1,17x( - Td ) x48,90 + 0,9x0,950x( - Td ) x1, x3]/56 + 37 Tk = 7, 37-1,61. Td bağıntısı elde edlr. 5.4 IŞINIMLI ISITICILAR Işınımlı ısıtıcılar; sıcak sulu ve doğal gazlı ışınımlı ısıtıcılar olarak kye ayrılablr. Işınımlı ısıtıcılar genellkle tavan yükseklğ 6 m ve üzernde olan kapalı ortamlarda, kısmen kapalı ortamlarda, fabrka alanı, kapalı spor salonu gb büyük hacmlerde ve kısa süre çn ısıtılması gereken ortamlarda kullanılırlar [3]. Bu tür ısıtıcılarda ısı; gaz yanması sonucu ısınan ışınım panellernden ışınımla yayılır. Işınım halndek ısı, geçtğ hava ortamından çok doğrudan çarptığı yüzey ısıttığından oldukça verml br ısıtma sağlanır. Isı daha sonra ısınan yüzeyden ortama taşınımla geçer. Sonuç olarak ortamdak düşey doğrultu boyunca düze yakın br sıcaklık profl elde edlr. Bu yönü le taşınım esaslı klask ısıtma stemlerne göre ışınımlı ısıtıcılar le %5%50 oranında enerj tasarrufu sağlanır [3]. 81