HAYVANLAR I-MADDE METNİ: Madde 277-(205 sayılı Kanunun 18'inci maddesiyle değişen madde) Zirai işletmelere dahil hayvanlar maliyet bedeli ile değerlenir. Maliyet bedelinin tespiti mümkün olmıyan ahvalde maliyet bedeli, yerine emsal bedeli alınır. Bu hükmün tatbikinde emsal bedeli işletmenin bulunduğu mahal (Gezici hayvancılıkta kışlak) için zirai kazanç komisyonlarınca tespit edilmiş olan ortalama maliyet bedelidir. II-AÇIKLAMA VE YORUM: A-GENEL AÇIKLAMA: Maddede, zirai işletmeye dahil canlı hayvanların, maliyet bedeli ile değerlemesi esası benimsenmiş ve zirai mahsuiierde olduğu gibi canlı hayvanlarda da, ticari işletmeye dahil olması halinde;vuk. nun 273 ve 274.ncü maddeleri uyarınca maliyet bedeli ile değerlenmesi gereken demirbaş veya emtea gibi değerleme ilkesi dolaylı olarak ta olsa kabul ediimiştir. Maddede, zirai işletmeye dahil hayvanların değerlemesinde maliyet bedeli esas alınmış olmakla beraber; bu bedelin kesin olarak belirnemediği durumlarda, değerlemenin emsal bedeli ile yapılmasına da olanak sağlanmıştır. Aynı maddede, değerleme ölçüsü olarak kullanılabilecek emsal bedeli,"bu hükmün tatbikinde emsal bedeli, işletmenin bulunduğu mahal (Gezici hayvancılıkta kışlak) için zirai kazanç komisyonlarınca tespit edilmiş olan ortalama maliyet bedelidir." şeklinde tanımlanmıştır. Bilindiği gibi, ortalama maliyet bedeli ise ziraat birimi başına elde edilecek mahsul için yapılması gereken ortalama giderlerin toplamını ifade etmektedir. (V.U.K. Md:45/5) Zirai işletmelere dahil canlı hayvanların maliyet bedelinin kesin olarak tespit edilemediği durumlarda, emsal bedeli olarak kabul edilecek olan ortalama maliyet bedeli ölçüsü Zirai Kazançlar Merkez Komisyonu tarafından hazırlanacak yönetmelik esasları muvacehesinde, Zirai Kazançlar İl Komisyonları tarafından yöresel olarak takdir ve tespit olunmaktadır. Oysa, bilindiği gibi, Kanunun 267'nci maddesi gereğince emsal bedel takdiri ise yetkili takdir komisyonlarınca yapılmaktadır. 1 Satın alma suretiyle edinilen canlı hayvanlar için maliyet bedeli, satın alma bedeli ve buna müteferri giderlerden oluşur. Bu hallerde yani satın alma suretiyle edinilen canlı hayvanların maliyet bedelinin tespit edilmesi zorluk taşımaz, çünkü maliyet bedeline nelerin dahil olduğu VUK. nun 262.nci maddesinde tanımlanmıştır. Zirai işletmelerdeki canlı hayvanlar işletmede devamlı olarak kullanılan (damızlık hayvan gibi ) sabit kıymet niteliğinde olabileceği gibi, alım satımı yapılan mal, (mahsül) durumunda veya üretilen hayvanlar gibi de olabilir. Zirai işletmede üretilen hayvanların maliyetinin hesabı, hayvanın doğumundan yetişkin hale gelmesine veya demirbaş olarak istifade edilecekse, damızlık hale gelene kadar o hayvan için yapılan giderler ayrı bir hesapta, toplanması suretiyle hesaplanır. Bu hesaplamalarda VUK.nun 275.nci maddesindeki imal edilen malın maliyetinin hesabı ile ilgili yöntemlerin esas alınması gerekmektedir. Sonradan gerçek usulde vergiye tabi olan zirai işletmelerde, defter tutulmayan önceki dönemlere ait oluşmuş maliyet bedelleri bilineyeceğinden, Bu gibi durumlarda, yani önceki dönemlerden devreden maliyetler varsa bunların, VUK. nun 277 nci maddede öngörüldüğü şekilde zirai kazanç komisyonlannca tespit edilmiş ortalama maliyetler esas alınır. 2 B-HAYVANLARIN DEĞERLEMESİ: 1-Genel Açıklama: 1 ARICA a.g.e s.1005 2 ÖZBALCI a.g.e s.667
2 Küçük ve büyükbaş canlı varlıklar genelde yetiştirilip satılmak veya ürünlerini devamlı hasat edilip satılmak amacıyla elde bulundurulurlar. Hasat edilen ürünler(süt veya yün) işletmede işlenip (sütün yoğurt veya peynire dönüştürülmesi, yünün iplik haline getirilmesigibi) satılabileceği gibi, hiçbir işleme tabi tutulmadan doğrudan da satılabilir. Küçük ve büyükbaş canlı varlıklar yetiştirip canlı veya etini işleyip (sucuk, salamyapıp v.s) satılması amacıyla elde bulundurulmaları ile devaml olarak ürününden yararlanmak (yününün kırpılıp işlenmesi gibi) amacıyla elde bulundurulmaları, bu canlı varlıkların Vergi Usul Kanunu (VUK), Tekdüzen Hesap Plan (THP) uyarınca muhasebeleştirilmesini gerektirmektedir. 3 2-Tekdüzen Hesap Plan Çerçevesinde Duran ve Dönen Varlık Unsuru Olarak Küçük ve Büyükbaş Canlı Varlıklar: Küçük ve büyükbaş canlı varlıklar genelde aşağıda belirtildiği gibi dört gruba ayrılmaktadır. i-damızlık küçük ve büyükbaş canlı varlıklar, ii-ürün veren (süt veya yün) küçük ve büyükbaş canl varlıklar, iii-besideki küçük ve büyükbaş canl varlıklar, iv-yetişmekte olan küçük ve büyükbaşcanl varlıklar. Damızlık küçük ve büyükbaş canlı varlıklar ile ürün veren küçük ve büyükbaş canlı varlıklar, işletmenin duran varlıklarıdır. Bu varlıklar, duran varlıklara ilişkin değerleme ve muhasebe sürecine tabidirler. Değerleme işlemleri VUK na göre yapılmalıdır. Besideki küçük ve büyükbaş canlı varlıklar, yetiştirilip (üretilip) satılmak amacıyla elde bulundurulan varlıklardır. Dolayısıyla bu canlı varlıklar, işletmenin üretimi devam eden yarımamulleri gibidir ve uygulamada 151 Yarı Mamul-Üretim hesabında izlenmektedir. Bu canlı varlıklar üretim işletmesindeki yarı mamullerin tabi olduğu değerleme ve muhasebeleştirme sürecine tabidir. Söz konusu canlı varlıklar olgunlaştıkları zaman,152 Mamuller hesabına aktarılmaktadır. Yetişmekte olan küçük ve büyükbaş canlı varlıklar ise, henüz olgunlaşmamış, olgunlaştığı zaman ürününden devamlı olarak yararlanmak amacıyla işletmede bir dönemden daha uzun bir süretutulacak küçük ve büyükbaş canlı varlıklar ifade etmektedir. Bu canlı varlıklar, yetişme aşaması süresince uygulamada 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında izlenmektedir. Ürün verir duruma geldiklerinde ise 255 Demirbaşlar veya 256 Diğer Duran Varlıklar hesabının yardımcı hesabına canlı demirbaşlar olarakkaydedilmektedir. Açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, küçük ve büyükbaş canlı varlıklar eldebulunduruluş amacına göre, bilançoda dönen veya duran varlık unsuru olarakizlenmektedir. Değerleme işlemleri de varlıkların elde bulunduruluş amacına göredeği şmektedir. Ayrıca, değerlemenin VUK esasına göre yapılması dadeğerlemede kullanılan ölçütün değişmesine yol açmaktadır. 3-Vergi Usul Kanununa Göre Küçük ve Büyükbaş Canlı Varlıklarda Değerleme: VUK da küçük ve büyükbaş canlı varlıkların değerlemesine ilişkin olarak,dönen ve duran varlık niteliğindeki küçük ve büyükbaş canlı varlık ayrımı yapılmadangenel bir açıklama yapılmıştır.. Bu açıklamayagöre, VUK ziraiişletmelere dahil küçük ve büyükbaş canlı varlıkların ilk kayıtlama anında ve diğerdönemlerde maliyet bedeliyle değerlemeye tabi tutulmasını gerektirmektedir. Maliyet bedelinin tespiti mümkün olmayan durumlarda, zirai işletmelere dahil hayvanlarn değerlemesinde, maliyet bedeli yerine emsal bedeli kullanılabilmektedir. VUK na göre küçük ve büyükbaş canlı varlıkların ilk kayıt anında emsalbedeli ile değerlemeye tabi tutulabilmesi için küçük ve büyükbaş canlı varlıklarıngerçek değerinin (maliyet değerlerinin) belli olmaması, gerçek değerinin bilinmemesiveya doğru olarak tespit edilememesi gerekmektedir. Aksi takdirde, gerçekdeğeri (maliyet değeri) belli olan, bilinen ya da doğru olarak tespit edilebilen küçükve büyükbaş canlı varlıkların emsal bedeli ile değil maliyet bedeli ile değerlemeye tabi tutulması gerekir. Danıştay tarafından verilen bir kararda da al ve sat bedelinin belliolduğu durumlarda emsal bedeli ile değerleme yapılmayacağı açık bir şekilde ifadeedilmiştir. 3 Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı:25 Yıl:2008/2 (1-22 s.) Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F.İşletme Bölümü Muhasebe Finansman Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Abitter ÖZULUCAN ve Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ali Deran nın Verg Usul Kanunu ve Tekdüzen Hesap Planı Açısından Küçük ve Büyükbaş Canlı Varlıkların Muhasebeleştirilmesi ve Değerleme isimli makalesi.
3 Maliyet bedelinin yerine emsal bedelin uygulanması durumunda buradakiemsal bedeli; işletmenin bulunduğu yer veya kışlak (gezici hayvancılıkta hayvanların kışı geçirdiği yer) için zirai kazanç il komisyonlarınca tespit edilmiş olan ortalamamaliyet bedelidir. İşletmede doğan hayvanların maliyet bedelinin tespiti güçlükarz etmesi nedeniyle bu hayvanlar, komisyonların bölgeler itibariyle üç yıl geçerli olmak üzere açıklandığı ortalama maliyet (emsal) bedelleri ile değerlemeye tabi tutulurlar. Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi, VUK ilk kayıt anında küçükve büyükbaş canlı varlık ayrımı yapmadan tespit edilebilmesi durumunda tümhayvanların maliyet bedeliyle, tespit edilememesi durumundaysa emsal bedeliyledeğerlemeye tabi tutulacağını açık bir şekilde ortaya koymuştur. Bu anlamdavuk na göre, işletmelerin emsal bedelini belirlemede bir keyfiyetleri söz konusudeğildir. Satın alma yoluyla, edinilen küçük ve büyükbaş canlı varlıkların satın almamaliyetlerini tespit etmek çok kolaydır. Dolayısıyla işletme dışından satın alınanküçük ve büyükbaş varlıklar maliyet değeriyle değerlemeye tabi tutulur. Ancak, üreme (doğum) yolu ile elde edilen küçük ve büyük-baş hayvanlar için maliyet tespit etmek çok zordur. Bu nedenle üreme yolu ileelde edilen küçük ve büyükbaş canlı varlıkların emsal bedeliyle değerlenmesi gerekir. Aynı şekilde işletmelerin herhangi bir şekildebedelsiz edindikleri küçük ve büyükbaş canlı varlıklar da emsal bedeliyledeğerlemeye tabi tutulur. Küçük ve büyükbaş canlı varlıkların maliyet veya emsal bedeliyle değerlemesisırasında karşılaşılınca önemli bir sorun; değerlemede hangi değerleme yaklaşımının esas alınacağıdır. Zira, uygulamada canlı varlıkların değerlemesine ilişkinolarak iki farklı yaklaşım bulunmaktadır. Birinci yaklaşımama göre benzer niteliktekicanlı varlıklar grup (sürü) olarak, ikinci yöntemde ise her bir canlı varlık ayı ayrı olmak üzere değerlemeye tabi tutulmaktadır. VUK a göre canlı varlıklar da dahil olmak üzere ilke olarak tüm varlıklarayrı ayrı değerlemeye tabi tutulur. Ancak, bazı durumlarda, kümes hayvanlarındaolduğu gibi, canlı varlıkların ayrı ayrı değerlemeye tabi tutulması pratik bir çözümsayılamaz. Bu nedenle kümes hayvanları kümes veya sürü olarak topluca değerlemeyetabi tutulur ve ortalama maliyet üzerinden birim maliyet hesaplanır. Ancak, küçük ve büyükbaş canlı varlıkların değerlemesi kümes hayvanlarından daha farklıdır. Kümes hayvanları aynı anda besiye alınıp aynı anda kesime veya satılmayahazır hale gelebildikleri ve birim maliyetleri düşük olduğu için, topluca değerlemeyapalabilmektedir. Küçük ve büyükbaş canlı varlıklar ise genelde sürüye katılma veayrılma zamanları aynı anda toplu bir şekilde olmamaktadır. Ayrıca, birim maliyetlerigenelde gözardı edilmeyecek büyüklükte olmaktadır. Bu nedenle küçük vebüyükbaş canlı varlıkların tek tek değerlemeye tabi tutulması gerekir. Çünkü canlı varlıkların birim maliyet değerleri birbirinden farklılık gösterebilmektedir. VUK na göre değerleme sürecinde göz önünde bulundurulması gerekliönemli bir hususta, değerlemeye tabi tutulan küçük ve büyükbaş canlı varlığın eldebulunduruluş amacıdır. Zira küçük ve büyükbaş canlı varlıkların değerlemesindevarlıkların elde bulunduruluş amacı önemlidir. Çünkü VUK na göre satış amacıylaelde tutulan küçük ve büyükbaş canl varlıklar amortismana tabi değilken, devamlı olarak ürününü hasat edip, satmak amacıyla elde tutulan küçük ve büyükbaş canlı varlıklar amortismana tabidir. Bunun anlamı, aynı maliyete sahip küçük ve büyükbaş canlı varlığın aynı değerle bilançoda gösterilmemesidir. Bir başka ifadeyledevamlı olarak hasat etmek suretiyle, ürününden yararlanmak amacıyla elde tutulanküçük ve büyükbaş canlı varlıkların net değeri (brüt değer-amortisman tutarı ) ilebilançoda yer alırken, satış amacıyla elde bulundurulan küçük ve büyükbaş canlvarlıklar brüt değerleri ile bilançoda gösterilirler. 4-Vergi Usul Kanunu na Göre Küçük ve Büyükbaş Canlı Varlıklardaki Değer Değişikliğinin Muhasebeleştirilmesi: VUK na göre küçük ve büyükbaş canlı varlıklar ilk muhasebeleştirme anındave her bilanço tarihinde maliyet veya emsal bedeliyle değerlemeye tabi tutulmaları nedeniyle, bu tarihlerde ortaya değerleme farkı çıkmaz. Dolayısıyla değerlemefarkı muhasebeleş tirmesi gibi bir sorunla karşılaşılmaz. Ancak, işletmenin elindekiküçük veya büyükbaş canl varlıkların satış amaçlı olarak elde bulundurulması durumunda, söz konusu varlıkların değerlerinde maliyet bedeline göre değerlemegünündeki satış bedelleri % 10 ve daha fazla bir düşüklük göstermesi durumunda, küçük ve büyükbaş canlı varlıklar emsal bedeli ile değerlemeye tabi tutulabilir vedeğerleme farkı Karşılık Giderleri hesabı aracılığıyla olağan gider ve zarar olarakgelir tablosuna aktarılır. Ancak, canlı varlıkların değerinin maliyet bedelinin üstüneçıkması durumunda, değerleme ölçüsünün kayıtlı değer (maliyet veya emsal bedeli)olacak ve bir değerleme farkı ortaya çıkmayacağını vurgulamakta yarar bulunmaktadır.
4 VUK na göre satış amaçlı olarak elde bulundurulan küçük ve büyükbaş canlı varlıklar satış anında da maliyet değeri ile değerlemeye tabi tutulmakta ve satış bedeli ile maliyet bedeli arasındaki olumlu veya olumsuz fark tutarı, gelir tablosunarealize (gerçekleş miş) kar veya zarar olarak aktar lmaktadır. Duran varlık niteliğindeki küçük ve büyükbaş canlı varlıklar, VUK na göreilk kayıt anında ve her değerleme tarihinde maliyet bedeliyle değerlemeye tabitutulması nedeniyle, bu varlıkların değerleri bilanço tarihine göre değişmez vedeğerleme farkı ortaya çıkmaz. Bu varlıklar dönem sonunda Maliye Bakanlığınınbelirlediği amortisman oranları üzerinden amortismana tabi tutulurlar. Satışla birliktebu canlı varlıklara ilişkin ortaya çıkan kar veya zarar gelir tablosuna aktarılır. 5-Küçük ve Büyükbaş Canlı Varlıkların THP.ve VUK. Açısından Değerlemesinin Muhasebeleştirilmesi: Bilindiği gibi 1994 ten günümüze Muhasebe Uygulamaları Genel Tebliği (MSUGT) çerçevesinde ülkemizde Tekdüzen Hesap Planı uygulanmaktadır. THP de küçük ve büyükbaş canlı varlıkların kayıtlanmasında kullanılan özel hesaplar bulunmamaktadır. Uygulamada dönen varlık (stok) niteliğindeki küçük ve büyükbaş canlı varlıkların 152 Mamuller veya 153 Ticari Mallar hesabında, duran varlık niteliğindeki küçük ve büyükbaş canl varlıkların ise 256 Diğer Duran Varlıklar veya 255 Demirbaşlar hesabında izlendiği bilinmektedir. Ancak ne dönen varlık ne de duranvarlık niteliğindeki küçük ve büyükbaş canlı varlıklar THP de izlemekte kullanılan hesaplar, söz konusu canlı varlıkları açıklamakta yeterli olamamaktadır. Örnek 1: (XY) Tarım İşletmesi A.Ş. bağlı bulunduğu şirketler topluluğuna dahil ABC Sucuk ve Salam Üretim İşletmesinin et ihtiyacını karşılamak amacıyla 01.11.2012 tarihinde tanesi 2.000.- TL den (Bu bedel danaların gerçeğe uygun değeri olarak kabul edilmektedir) 100 adet danayı bedelini çek keşide ederek satın almıştır. 31.12.2012 tarihine kadar danalar için 30.000.-TL direkt ilkmadde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderine katlanılmıştır. 31.12.2012 tarihi itibariyle danaların net gerçeğe uygun değerlerinin 240.000.-TL.olduğu tahmin edilmiştir. 01.04.2013 tarihine kadar danalar için 90.000.-TL daha direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderine katlanılmıştır. Bu tarihte danaların kesilecek olgunluğa eriştiği ve net gerçeğe uygun değerlerinin 290.000.-TL olduğu tespit edilmiştir. 15.04.2013 Tarihinde danalar ABC Sucuk ve Salam Üretim ve İşletmesine 320.000.-TL ye çek karşılığı satılmıştır. THP ve VUK çerçevesinde yapılması gerekli muhasebekayıtları aşağıda gösterilmiştir. a-31.12.2012 Tarihine Kadarki Süreçte Ortaya Çıkan Giderlerin THP ve VUK Çerçevesinde Muhasebe Kayıtları; ----------------------------1 01.2012------------------------ 150 İLK MADDE VE MALZEME 200.000.- 150.15 Canl Büyükba Varlıklar 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLER 200.000.- Kasaplık et olarak satılmak amacıyla dana alımı. --------------------------2 01.2012-------------------------- 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDER. 200.000.- 710.10 Yetişme Dönemindeki Danalar 150İ LK MADDE VE MALZEME 200.000.- 150.15 Canl Büyükba Varlıklar Danaların gider hesabına devri -------------------------31.12.2012------------------------------- 710 DiREKT ilk MADDE VE MALZEME GiDER.] 720 DİREKT İŞÇİLİK G DERLER 30.000.- 730 GENEL ÜRET M GİDERLERİ 30.000.- İLGİLİ HESAPLAR Dönem içinde danalar için katlanılan giderlerin kaydı -------------------------31.12.2012------------------------------------- 151 YARI MAMULLER ÜRETİM 230.000.- 711 D. İLK MAD. VE MALZ. GD. YANS.
5 721 DİR. ÇİLİK G DER YANSITMA 230.000.- 731 GENEL ÜRET M G DER YANSITMA Gider yansıtılması -------------------------------------------/--------------------------------- Kayıtlarda da görüldüğü gibi THP ve VUK çerçevesinde danaların muhasebeleştirilmeleri durumunda danalar bilançoda maliyet bedeli ile 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabında 230.000 TL olarak görülecektir. b-31.12.2012 Tarihinden 15.04.2013 Tarihine Kadarki Süreçte Ortaya Çıkan Giderlerin THP ve VUK Çerçevesinde Muhasebe Kayıtları: 31.12.2012 Tarihinden 01.04.2013 tarihine kadar danalar için 90.000 TL direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderine katlanılmıştır. Bu tarihte danaların kesilecek olgunluğa eriştiği ve net gerçeğe uygundeğerlerinin 290.000.-TL olduğu tespit edilmiştir. 15.04.2013 tarihinde danalarabc Sucuk ve Salam Üretim İşletmesine 320.000 TL ye satılmıştır. 1------------------------- 01.04.2013--------------------------- 710 DİREKT ilk MADDE VE MALZEME GİDER.} 720 DiREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ } 90.000.- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ }] 102 BANKALAR 90.000.- Dönem içinde danalar için katlanılan giderlerin kaydı 2-------------------------- 01.04.2013--------------------------- 151 YARI MAMULLER -ÜRETİM } 90.000.- 711 D. İLK MADE VE MALZ. G D. YANS. } 721 D. İŞÇİLİK GİDER YANSITMA } 90.000.- 731 GENEL ÜRETİM GİDER YANSITMA } Gider yansıtma kaydı 3 --------------------------01.04.2013--------------------------- 152 MAMULLER 320.000.- 151 YARI MAMUL-ÜRET M 320.000.- Danaların olgunlaşmış olması nedeniyle 4 --------------------------15.04.2013--------------------------- 101 ALINAN ÇEKLER 320.000.- 600 YURT İÇİ SATI LAR 320.000.- Satş kaydı 5 --------------------------15.04.2013--------------------------- 620 SATILAN MAMULLER MAL YET 320.000.- 152 MAMULLER 320.000.- Satılan mamullere ilişkin maliyet kaydı ---------------------------------/----------------------------------- Örnek 2: (ABC) Tarım İşletmesi Ltd.Şt., süt ve süt ürünleri üretimindebulunmak amacıyla 01.03.2012 tarihinde tanesi 500 TL den (Bu bedelin düvelerin gerçeğe uygun değeri kabul edilmektedir.) 1.000 adet yaşı 3 aylık olan düveyi, (2) iki ay vadeli çek keşideederek satın almıştır. Düveler için, 31.12.2012 tarihine kadar 90.000 TL direkt ilkmadde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderine katlanılmıştır.31.12.2012 Tarihi itibariyle düvelerin olgunlaşmış ve inek haline gelmiş, olduğu (süt vermeye başladığı ) kabul edilmektedir. 01.01.2013 Tarihi ile 31.12.2013 tarihleri arası inekler için amortisman hariç 150.000 TL direkt ilk madde ve malzeme,direkt işçilik ve genel üretim giderine katlanılmıştır. (VUK na göre ineklere ilişkin amortismanoran % 20 dir.) İstenenler: Düvelerin ilk satın alınma anında, 31.12.2012 ve 31.12.2013 tarihlerinde THP ve VUK çerçevesinde yapılması gerekli muhasebekayıtlarını gösteriniz. THP ve VUK Çerçevesinde Muhasebe Kayıtları ; 1------------------------- 01.03.2012--------------------------- 150 İLK MADDE VE MALZEME 500.000.- 150.15 Büyükbaş Canlı Varlıklar 103 VERiLEN ÇEK. VE ÖDEME EMİRLERİ 500.000.- Süt üretiminde kullanmak amacıyla düve alı mı 2-------------------------- 01.03.2012-------------------------
6 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDER. 500.000.- 710.10 Yetişme Dönemindeki Danalar 150 İLK MADDE VE MALZEME 500.000.- 150.15 Büyükbaş CanlI Varlıklar Düvelerin gider hesabına devri 3 --------------------------31.12.2012------------------------- 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZE. GİDERİ. } 720 DİREKT Ç L K G DERLER } 90.000.- 730 GENEL ÜRETİM G DERLERİ } İLGİLİ HESAPLAR 90.000.- Dönem içinde düveler için katlanılan giderlerin kaydı 4----------------------------31.12.2012------------------------ 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 590.000.- 258.01. Yetişme Dönemindeki İnekler 711 D. İLK MAD. VE MALZ. GİD. YANSIM.} 721 D. İŞÇİLİK GİDER. YANSITMA } 590.000.- 731 GENEL ÜRETİM GİDER. YANSITMA } Giderlerin Yansıtılması. ---------------------------------/--------------------------------------- 5 ----------------------------31.12.2012--------------------------- 257 DİĞER MADD DURAN VARLIKLAR 590.000.- 257.01 Verim Dönemindeki (olgunlaşmış ) inekler 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIM. 590.000.- 258.01. Yetişme Dönemindeki İnekler İneklerin olgunlaşmış kabul edilmesi nedeniyle ------------------------------/------------------------------------ İnekler 31.12.2012 tarihinde olgunlaşmış kabul edildiğinden, ilgili duran varlık hesabına alınmıştır. THP de duran varlık niteliğinde küçük ve büyükbaş canlı varlıkların izlenmesinde kullanılan özel bir hesap olmaması nedeniyle, uygulamada canlı varlıkların izlenmesinde 257 DİĞER MADDİ DURANVARLIKLAR hesabı kullanilmaktadir. Bize göre, tüm duran varlıklar için, gün esasına dayalı kıst amortisman uygulaması doğru maliyet hesaplaması ve bilgi amaçlı muhasebe için en uygun yöntem olmakla birlikte, 31.12.2013 tarihinde aktife alınsa da VUK göre inekler için % 20 amortisman ayrılması gerekmektedir. Bu nedenle aşağıdaki gibi bir kayıt yapılmalıdır. --------------------------31.12.2012--------------------------- 730 GENEL ÜRET M G DERLER 118.000.- 730.10. Büyükbaş Canlı Varlık Amortisman Giderleri 257 BİRİKM AMORTİSMANLAR 118.000.- 257.10. Büyükbaş Canlı Varlık Amortisman Giderleri Amortisman giderleri (590.000 * 0,20 = 118.000)kaydı ----------------------------------/--------------------------------- Bu işlem sonucu VUK ve THP ye göre canl varlıklar bilançoda 257 DiğerMaddi Duran Varlıklar hesabı altında ve (590.000-118.000=) 472.000 TL net değer ile gözükecektir. 01.01.2013 tarihi ile 31.12.2013 tarihi arasındaki giderlerin topluca kayıtları ise aşağıdaki gibi olacaktır. 1-------------------------------------//--------------------------------------- 710 DİREKT İLK MAD. VE MALZ. GİD. } 150.000.- 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLER } 730 GENEL ÜRETİM GİDERLER } İLGİLİ HESAPLAR 150.000.- (101-Kası veya 102 Banka) 2------------------- 31.12.2013-------------------------- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLER 118.000.- 730.10. Büy.baş Canlı Varlık Amor. Gid. 257 BİRİKM AMORTİSMANLAR 118.000.- 257.10. Büyükbaş Canlı Varlık Amortisman Gideri
7 (590.000 * 0,20 =)118.000 Amortisman gideri 3 -------------------31.12.2013--------------------------- 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM 268.000.- 151.10. Süt 711 DİR.İŞÇ LK MD. VE MALZ. G D. YANS}. 721 D. Ç L K G DER YANSITMA } 268.000.- 731 GENEL ÜRET M G DER YANSIT. ] 4------------------- 31.12.2013---------------------------- 152 MAMULLER 268.000.- 152.01. Süt 151 YARI MAMULLER-ÜRETM 268.000.- ------------------------------------------/------------------------------------------- C-HAYVANLARIN EMSAL BEDELİ İLE DEĞERLEMESİ: V.U.K. nun 277.nci maddesine göre, zirai işletmeye dahil olan hayvanlar, maliyet bedeli ile değerleneneceği, maliyet bedelinin tespitinin mümkün olmadığı durumlarda, maliyet bedeli yerine emsal bedeli esas alınacağı belirtilmiştir. Ancak buradaki emsal bedeli VUK. nun 267.nci maddesine göre tespit edilen emsal bedeli olmayıp, 23.3.1987 ve 19409 sayılı resmi gazetede yayımlanan ZİRAİ KAZANÇ ÖLÇÜLERİNİN TESBİTİ HAKKINDA YÖNETMELİK hükümlerine göre, Zirai Kazançlar İl Komisyonunca ortalama maliyet bedieli ne göre tespit edilen değerdir. Söz konsu yönetmeliğin 4.ncü maddesinde belirtildiği gibi, zirai Kazançlar il komisyonu, aşağıdaki şekilde teşekkül etmektedir. Zirai Kazançlar İl Komisyonu Madde 4 Zirai Kazançlar İl Komisyonu Valinin başkanlığında Defterdar, Gelir Müdürü, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürü, il merkezindeki T.C. Ziraat Bankası şube müdürü ve seçilmiş üç üyeden oluşur. Ormancılığa ilişkin konuların görüşülmesinde komisyona ayrıca Orman İşletme Müdürü veya tevkil edeceği bir temsilci katılır. Zirai Kazançlar İl Komisyonu üyelerinin seçilmesi ile ilgili esaslar Vergi Usul Kanununun 84 üncü maddesinde belirtilmiştir. Ortalama maliyet bedeli ise bu yönetmeliğin 10.ncu maddesine göre aşağıdaki şekilde tespit edilmektedir. Ortalama Maliyet Bedelinin Tespiti Madde 10 Ortalama Maliyet: Ziraat birimi başına (Dekar, ağaç ve hayvan adedi gibi) yılda elde edilebilecek ürünler için bunların üretiminden satışa sunuluncaya kadar ki aşamalarda yapılan veya yapılması mutad olan ve İl Komisyonlarınca ortalama olarak takdir ve tespit edilen -işçilikler dahil- bütün giderlerin toplamıdır. Ortalama maliyet, büyük ve küçük baş hayvanlar (kümes hayvanlar, dahil) ve bunların ürünleri ile kara ve su avcılığı ile su ürünleri için hasılatın yüzde 80'i; diğer zirai ürünlerde ise yüzde 70'idir. Ancak, tevsik edilmek ve beyannamede gösterilmek şartıyla zirai faaliyette kullanılan arazi ve binalarla ilgili kiralar, ayni vergi, resim ve harçlarla işletme için alınan ve işletmeye harcanan borç paraların faizleri ayrıca maliyete eklenebilir.