2. FASİKÜL Besinlerimiz Besinler ve Özellikleri 1
Besinler ve Özellikleri BESİNLER VE ÖZELLİKLERİ Besinler canlılar için çok önemlidir. Gün içerisinde tükettiğimiz besinlerde vücudumuz için gerekli maddeler bulunur. Tükettiğimiz bazı besinler hayvanlardan, bazı besinler ise bitkilerden elde edilir. Besinler Hayvansal Kaynaklı Besinler Bitkisel Kaynaklı Besinler Fasulye Yumurta Domates Mercimek Süt Patates Tereyağı Zeytin Yanda görselleri verilen besinlerin isimlerini, elde edildikleri kaynakların altına yazalım. Bitkisel Kaynaklı Besinler Hayvansal Kaynaklı Besinler Fasulye Yumurta Domates Süt Mercimek Tereyağı Patates Zeytin 3
Besinler ve Özellikleri 1. Arda ve Zeynep alışverişe çıktılar. Arda, alışverişte hayvansal kaynaklı besinleri alırken Zeynep bitkisel kaynaklı ürünleri almıştır. Yumurta Patlıcan Köfte Tavuk Tereyağı 1 2 3 4 5 Zeytinyağı Kekik Balık Domates Mercimek 6 7 Buna göre Arda ve Zeynep, yukarıdaki ürünlerden hangilerini almıştır? Numaralarını kullanarak eşleştirelim. 8 9 10 Arda nın aldığı ürünler Zeynep in aldığı ürünler 1, 3, 4, 5, 8 2, 6, 7,9, 10 2. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başındaki kutucuğu işaretleyelim. lar enerji elde etmekle görevlidir. Tırnağımızın uzaması protein sayesinde gerçekleşir. Baklagiller karbonhidrat bakımından zengin besinlerdir. Süt ürünleri bitkisel kaynaklı besin olup protein bakımından zengindir. Yaş pasta karbonhidrat bakımından zenginken yumurta protein bakımından zengindir. Ekmeğin üzerine nitrik asit damlatıldığında ekmek sarı renk alır. Yaralarımızın iyileşmesinde proteinler görevlidir. Tahıllar protein bakımından zengin besinlerdir. 5
Besinler ve Özellikleri Aşağıda bazı besinlerin resmi verilmiştir. Besinlerin altındaki kutuyu en çok içerdiği besin içeriğinin rengi ile aynı renge boyayalım. 7
Besinler ve Özellikleri 1. Aşağıda besin içerikleri ile ilgili bazı ifadeler verilmiştir. Bu ifadelerin başındaki kutucuğa ilgili olduğu besin içeriğinin sembolünü çizelim. Su ve mineraller Vitamin Vücutta yapıcı onarıcı olarak görev yapar. Enerji değeri en yüksek besin içeriğidir. Yaraların iyileşmesinde rol oynar. Tüm besinlerde belli miktarda bulunur. Tahıllarda ve tatlılarda bol miktarda bulunur. İç organların etrafında depolanarak onları dış etkenlerden korur. Vücutta öncelikle düzenleyici olarak görev yaparlar. 2. Verilen besinlerin içeriklerinin belirlenmesi için yapılması gereken işleme karar verelim. İlgili kutucuğu işaretleyelim. İyot çözeltisi damlatmak Nitrik asit çözeltisi damlatmak Kâğıda sürtmek Makarna Haşlanmış yumurta Ekmek Köfte Fındık 8 Bilfen Yayıncılık
Besinler ve Özellikleri Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerlere gelmesi gereken kelimeleri bulmacada ilgili alana yazalım. 1. Öğlen yemeğinde köfte ve makarna yiyen Alp karbonhidrat ihtiyacını... makarna yiyerek karşılaşmıştır. 2. Bir besinin protein bakımından zengin olduğunu üzerine... nitrik asit çözeltisi damlatarak anlayabiliriz. 3. Bir besinin karbonhidrat bakımından zengin olduğu üzerine... iyot çözeltisi damlatarak anlayabiliriz. 4. Vücudun enerji ihtiyacını öncelikle olarak... karbonhidrat bakımından zengin besinler karşılar. 5.... bakımından zengin besinler yaraların iyileşmesinde rol oynar. 6.... Mineral bakımından zengin besinler dişlerin gelişmesinde etkilidir. 7. Kahvaltıda yumurta, peynir, zeytin, ekmek yiyen biri yağ ihtiyacını... zeytin yiyerek karşılamıştır. 2 1 M A K A R N A İ 5 P 3 İ Y O T R R O 4 K A R B O N H İ D R A T 6 M İ N E R A L K S E İ N 7 Z E Y T İ N T 9
Besin Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler BESİN ALIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Sağlıklı bir yaşam için besin alırken dikkat etmemiz gereken birtakım hususlar vardır. Alışveriş sırasında meyve-sebze alırken aldığımız besinlerin tazeliğine dikkat etmeliyiz. Paketlenmiş yiyecekleri almadan önce paketin açık olup olmadığına bakmalı, paket üzerinde bulunan gıda içerikleri ile ilgili açıklamaları okumalıyız. Paketlenmiş ürünlerin son kullanma tarihine, Tarım Bakanlığından iznine ve TSE damgası olup olmadığına bakmalıyız. Dondurulmuş ürün alırken paket üzerinde buz kristallerinin olmamasına dikkat etmeliyiz. Dondurulmuş gıdaları gıdanın üzerinde yazan koşuluna uygun saklamalıyız. Meyve sebzeleri tüketirken bol su ile yıkamalı, mikroplardan arındırmalıyız. Besinlerimizi tercih ederken öz denetim sahibi bireyler olarak reklamı iyi olan değil sağlıklı ve hijyenik ürünleri tercih etmeliyiz. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başındaki kutucuğa D, yanlış olanların başındaki kutucuğa Y yazalım. D Sebze ve meyve gibi besinleri satın alırken solgun ve yumuşak olmamasına dikkat etmeliyiz. Y Meyve sebzeleri yemeden önce sabunlu suyla yıkamalıyız. D Sebzeleri vitaminlerinin korunması için fazla pişirmemeliyiz. Y Dondurulmuş ürünleri çözüldükten sonra tekrar dondurabiliriz. Y Ürünlerin üretim tarihine bakmak gerekli değildir. D Paketlenmiş ürünlerin üzerindeki sembol ve açıklamalara dikkat etmeliyiz. 10 Bilfen Yayıncılık
Dengeli Beslenme Aşağıda yürümeye yeni başlayan bir bebek, bir basketbol oyuncusu ve 5. sınıf öğrencisinin beslenmesine uygun menüler verilmiştir. Menüler ve sahiplerini eşleştirip neden böyle bir eşleştirme yaptığımızı açıklayalım. 1. Menü Sabah Süt Peynir Yumurta Ekmek Domates Fıstık ezmesi Öğle Tavuk suyuna çorba Köfte Muz Ayran Akşam Yoğurt Ekmek Kıymalı mercimek yemeği Sebze püresi 2. Menü Sabah Süt Peynir Zeytin Yumurta Ekmek Kuru kayısı Ceviz Öğle Sebze çorbası Kuzu şiş Cacık Meyve Akşam Karışık sebze Kuru fasulye Pilav Salata Meyve Süt 3. Menü Sabah Patatesli gözleme Bal Ekmek Peynir Zeytin Domates Öğle Makarna Köfte Közlenmiş patates Cacık Salata Meyve Akşam Pilav Nohut Meyve suyu Muhallebi Salata Yürümeye yeni başlayan bebeğe uygun olan menü:... 1. menüdür. Nedeni:..., süt ve süt içerikli beslenmelidir. Alacağı besinler onun büyümesini, kemiklerinin gelişmesini sağlayacaktır.... Basketbol oyuncusuna uygun olan menü:... 3. menüdür. Nedeni:... içerikli beslenmelidir. vücutta öncelikli olarak enerji... elde etmek amacıyla kullanılır. 5. sınıf öğrencisine uygun olan menü:... 2. menüdür. Nedeni:... içerikli beslenmelidir. bireyin büyüyüp gelişmesini sağlayacaktır.... 12 Bilfen Yayıncılık
Dengeli Beslenme 1. Aşağıda verilen besinlerden istediklerimizi seçerek dengeli beslenmeye uygun örnek bir öğün oluşturalım. Örnek Öğün Ekmek Pilav Makarna Ekmek Pilav Köfte Kuru fasulye Salata Meyve suyu Su Süt tavuk Meyve Suyu Köfte Kurufasulye Tereyağı Salata Su 2. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi dengeli beslenmemektedir? Dengeli beslenmeyen öğrencinin yaptığı hataları yazalım. Ali Sabah kahvaltısında yumurta, zeytin, peynir, bal, ekmek yer, süt içerim. Öğlen köfte, pilav ve salata yerim. Akşamları balık ile salata tüketirim. Zehra Sabah kahvaltısında zeytin, peynir, kaymak, bal, ekmek ve simit yer, çay içerim. Öğlen çorba, ekmek, salata ve tatlı yerim. Akşamları köfte, patates kızartması, pilav ya da makarna yerim.... Zehra dengeli beslenmemektedir. Çünkü... Zehra her öğünde her çeşit besin içeriğinden gerektiği kadar almamış, bazı besin içeriğinden fazlaca... almıştır. 13
Alkol ve Sigaranın Zararları 1. Aşağıda sigara ve alkolle ilgili verilen ifadelerin doğru veya yanlış olduğuna karar vererek ile işaretleyelim. D Y Alkol beynin çalışmasını zayıflatır. Sigara uykusuzluğa iyi gelir. Sigara akciğer kanserine neden olur. Alkol sinir sistemini olumsuz etkiler. Alkol reflekslerin güçlenmesini sağlar. Sigaradaki nikotin, bağımlılığa neden olur. Alkol, karaciğer başta olmak üzere birçok organa zarar verir. 2. Sigara ve alkolun kullanan kişiye, topluma ve çevreye zararları vardır. Bunlar aşağıda karışık olarak verilmiştir. Bu ifadelerin numaralarını ilgili kutucuğun içine yazalım. 1 Akciğer kanserine neden olur. 2, 4 Topluma Zararları 2 Aile düzeninin ve insanlarla ilişkilerin bozulmasına neden olur. 3 Söndürülmeden atılan sigara kalıntıları, orman yangınlarına neden olur. 1, 5 Kullanan Kişiye Zararları 4 İş yaşamını olumsuz etkileyerek iş verimini düşürür. 5 Baş ağrısına, yorgunluğa neden olur. Çevreye Zararları 6 Gelişigüzel atılan şişe parçaları ve sigara dumanı, hava kirliliğine neden olur 3, 6 15
Değerlendirme Aşağıdaki tabloya göre verilen soruları cevaplayalım. çilek simit fıstık alkol nohut obetize 1 2 3 4 5 6 peynir fındık havuç zeytin süt iyot çözeltisi 7 8 9 10 11 12 sütlaç baş ağrısı sigara yumurta makarna akciğer kanseri 13 14 15 16 17 18 Kutucukların hangisinde ya da hangilerinde; Bağımlılık yapan maddeler bulunmaktadır? 4, 15 bakımından zengin yiyecekler bulunmaktadır? 2, 13, 17 bakımından zengin yiyecekler bulunmaktadır? 5, 7, 11, 16 Hayvansal gıdalar bulunmaktadır? 7, 11, 13, 16 Vitamin bakımından zengin yiyecekler bulunmaktadır? 1, 9 bakımından zengin yiyecekler bulunmaktadır? Sigaranın sağlığa verdiği zararlar yer almaktadır? 3, 8, 10 14, 18 Yeme alışkanlığı düzgün olmayan kişilerin karşılaşabileceği sorun yer almaktadır? içerikli besinlerin ayracı yer almaktadır? 6 12 Su ve mineral içeren besinler yer almaktadır? 1, 9 Bitkisel gıdalar yer almaktadır? 1, 2, 3, 5, 8, 9,10, 17 16 Bilfen Yayıncılık
Düşünme Becerileri Aşağıdaki çocukların her birinin aklında farklı bir sözcük vardır. Bu sözcükleri bularak çocuklara ait kutucuklara yazalım. Yaşantımızı devam ettirebilmek, büyüyüp gelişebilmek için tükettiğimiz yiyecek ve içeceklerin tümü benim sözcüğümdür. B E S İ N Elif Benim sözcüğüm, yapıcı ve onarıcı besin gruplarına verilen addır. Birol P R O T E İ N Meyve ve sebzelerde bol miktarda bulunan besin içeriği benim sözcüğümdür. Alfabemizin 27. harfiyle başlar. V İ T A M İ N Benim sözcüğüm; dişlerimizin gelişmesinde, vücudumuzdaki organların düzenli çalışmasında görevli olan besin içeriğidir. Zafer in sözcüğünün 5. harfiyle başlar. Zafer Betül M İ N E R A L Zeytin, fındık, fıstık gibi yiyeceklerde bol miktarda bulunan besin içeriği benim sözcüğümdür. Y A Ğ Benim sözcüğüm; Züleyha nın sözcüğünün ikinci harfiyle başlar. Bağımlılık yapar ve kullanılması zararlıdır. Züleyha Burak A L K O L 17