KARBONHİDRAT SAYIMI 1. BASAMAK Uz. Dyt. Ceren Yolaçan İşeri
Tıbbi Beslenme Tedavisi İlaç/insülin Fiziksel Aktivite Eğitim
Yapabilirlik durumu İstekliliği
Kanıta dayalı sınırlandırmalar Yeme Zevki
Kan glukoz düzeyini normal veya normale yakın aralıkta tutmak Kardiyovasküler hastalık riskini azaltacak lipid profilini normal veya normale yakın seviyede tutmak Kan basıncının normal veya normale yakın seviyede kalmasını sağlamak Vücut ağırlığını denetlemek Ulaşılabilir ve uygulanabilir Komplikasyonları ertelemek/engellemek Yaşam kalitesini arttırmak Standarts of Medical Care İn diabetes 2017
Diyetisyen tarafından verilen tıbbi beslenme tedavisi tip 1 diyabetlilerde %0,3-1, Tip 2 diyabetlilerde %0,5-2 azalma sağlar. Standards of Medical Care in Diabetes - 2017
Çalışma P0pulasyon Süre Beslenme tedavisi A1c UKPDS 1990 2000 Tip 2 3 ay-1 yıl Enerji %50 kh, %20 protein, %30 yağ % 1,9 Franz 1995 Tip 2 6 hafta Kişiye özgü TBT % 0,9 Gaetke 2006 Tip 2 3 ay Kişiye özgü TBT % 2,6 DAFNE Tip 1 6 ay Karbonhidrat sayımı % 1 Saaman 2005 Tip 1 3 yıl Karbonhidrat / İnsülin oranı % 0,7 Lowe Tip 1 Tip 2 Huang 2010 Tip 2 3 aylık takipler 12 ay Karbonhidrat sayımı Karbonhidrat/İnsülin oranı Beslenme eğitimi Porsiyon kontrolü % 0,6 % 0,7 American Diabetes Association Guide to Nutrition Therapy for Diabetes
Ekibin tüm üyeleri tıbbi beslenme tedavisi hakkında bilgi sahibi olmalı ve uygulamaları desteklemeli Standards of Medical Care in Diabetes - 2017
Standards of Medical Care in Diabetes - 2017 45-90 dakikalık 3-4 görüşme Ilk tanı aldığında/ilk yönlendirildiğinde 3-6 ay içinde tamamlanmalı Gerekirse ilave eğitim planlanabilir. Yılda en az 1 görüşme
Karbonhidrat Sayımı
Avantajları Besin seçiminde/miktarında esneklik Öğün öncesi kan şekeri Tüketilecek karbonhidrat miktarı Aktivite düzeyi İnsülin dozu ayarı Glisemik kontrol
Dezavantajları Sık ölçüm yapılamaması Diyabet ekibi ile yetersiz iletişim Yağ ve protein içeriğini hesaba katmayıp sadece karbonhidrat saymak Yanlış uygulamalar Sık hipoglisemi Sık hiperglisemi Kilo artışı ve/veya sağlıksız beslenme
Kimler için uygundur? Tip I Diyabetliler Tip II Diyabetliler Gestasyonel diyabetliler Hızlı veya kısa etkili insülin analogları kullananlar İnsülin pompası kullananlar
Aşamalar 1. basamak (başlangıç düzeyi) 2. basamak (orta düzey) 3. basamak (ileri düzey)
1.Basamak (başlangıç düzeyi) Tüketilen karbonhidrat gramını veya seçenek sayısını sayma bilgi ve becerisini kazandırmak
Dİyabeti Diyabetin Önlenmesi ve Tedavisinde Kanıta Dayalı Beslenme Tedavisi Rehberi 2014
Diyabetin Önlenmesi ve Tedavisinde Kanıta Dayalı Beslenme Tedavisi Rehberi 2014
Diyabetin Önlenmesi ve Tedavisinde Kanıta Dayalı Beslenme Tedavisi Rehberi 2014
Karbonhidrat nedir? Kan şekerini nasıl etkiler? Hangi besinler karbonhidrat içerir? Besinlerdeki karbonhidrat miktarı nasıl hesaplanır? Protein/yağlar kan şekerini nasıl etkiler? Ana ve ara öğünlerde tüketilmesi gereken karbonhidrat miktarları Besin tüketim kaydı
Karbonhidrat nedir? Kan şekerini nasıl etkiler? Karbonhidrat Protein Yağ Vitamin Mineral Su Kan şekeri düzeyini etkileyen en önemli besin öğesi
130 g altında düşük karbonhidratlı diyetler önerilmez Bireyselleştirilmeli Standarts of Medical Care in Diabetes 2017
Boy-kilo Yeme alışkanlıkları Kullanılan ilaçlar/insülin Fiziksel aktivite/egzersiz Diyabet tedavi hedefleri Kan şekeri Kan yağları Kan basıncı Günlük tüketilmesi gereken karbonhidrat miktarı
Hangi besinler karbonhidrat içerir? Şeker Nişasta Posa
Hangi besinler karbonhidrat içerir? Şeker Tam taneli tahıllar Un ve unlu gıdalar Kuru baklagiller Nişastalı sebzeler Sebze (az miktarda) Nişastalı sebzeler (patates, bezelye gibi) Meyve Süt, süt ürünleri (peynir hariç) Tatlı ve şekerlemeler Şekerli içecekler Bira-şarap-likör Şeker alkoller (-ol) Fruktoz, sukroz, maltoz gibi şekerler (-oz)
Posa Şeker emilimi Tokluk Barsak hareketleri Kan şekeri Ağırlık kontrolü 25 g/gün Kadın 38 g/gün Erkek 14 g/1000 kcal Tam taneli tahıl tüketimi %50
Posa Şeker emilimi Tokluk Barsak hareketleri 25 g/gün Kadın 38 g/gün Erkek 14 g/1000 kcal Kan şekeri Ağırlık kontrolü 5 gramdan fazla posa içeren besin tüketimi varsa, toplam karbonhidrat miktarından posa miktarı çıkarılmalı Tam taneli tahıl tüketimi %50
Glisemik İndeks (Gİ) 50 g karbonhidrat içeren bir besinin 2 saat içerisinde oluşturduğu kan glukoz artış alanının, aynı miktarda karbonhidrat içeren referans yiyeceğin oluşturduğu artış alanı ile kıyaslanması kan şekerini yükseltme değeri Yüksek glisemik indeks GI > 70 Orta glisemik indeks GI 55-70 Düşük glisemik indeks GI < 55 TÜKETME DİKKATLİ TÜKET DAHA SIK TÜKET
Glisemik yükü fazla besin Glisemik Yük Glisemik yükü düşük besin A1c de %0,2-0,5 Wheeler ML, Dunbar SA, Jaacks LM, et al. Macronutrients, food groups, and eating pat- terns in the management of diabetes: a systematic review of the literature, 2010. Diabetes Care 2012;35:434 445
Yağ, şeker veya sodyum eklenmiş karbonhidrat içeren besinler yerine sebzeler, meyveler, tam taneli tahıllar, kuru baklagiller ve düşük yağlı süt ürünlerinin alımı tavsiye edilmelidir. Standards of Medical Care in Diabetes - 2017 Vücut ağırlığında artış Kardiyometabolik risk profilininde kötüleşme
Karbonhidrat saymanın 2 yolu Karbonhidrat seçeneği/porsiyonu saymak Karbonhidrat gramı saymak
1 karbonhidrat seçeneği 12-15 g karbonhidrat içeren besinlerin miktarı
Besinlerdeki karbonhidrat miktarı nasıl hesaplanır? Besinleri tartmak (mutfak tartısı) Ölçü kapları/tartan kaşıklar Besin etiketleri Karbonhidrat miktarını gösteren besin listeleri Çeşitli kitaplar Besin replikaları
El Porsiyon Modeli
Süt grubu (250 ml) Ekmek grubu (25 g) Meyve grubu Sebze grubu (4 yk) Et grubu Yağ grubu (1 karb. seçeneği) 12 g (1 karb. seçeneği) 15 g (1 karb. seçeneği) 15 g 5 g 0 g 0 g
Tüketilen karbonhidrat Karbonhidrat gramı Karbonhidrat seçeneği 6-7 6-7 1/2 8-22 15 1 23-37 30 2 38-52 45 3 53-67 60 4 68-82 75 5 83-95 90 6
GÜNLÜK BESİN TÜKETİM FORMU Tarih Besin Tükettiğim miktar Karbonhidrat miktarı Aktivite Kan İnsülin Notlar Karb. seçeneği/gram Şekeri Dozu Kahvaltı Ara öğün Öğle Ara Öğün Akşam Ara öğün
1 KARBONHİDRAT SEÇENEĞi 12 g karbonhidrat 15 g karbonhidrat 15 g karbonhidrat
Öğün Sabah Ara Öğle Ara Akşam Ara Hedef karbonhidrat miktarı 30 g 15 g 45 g 15 g 30 g 15 g
Hata!! DİKKAT!!!
Şeker Karbonhidratları kendi aralarında değiştirmek şartıyla, tatlı da öğününün bir parçası olabilir. İçerdiği yağ ve yüksek enerji Özel günler ve küçük porsiyonlar
Light ürünler/diyabetik ürünler Fazla tüketim Günlük enerji Karbonhidrat alımını Kan şekeri ayarı Kilo kontrolü Etiket kontrolü Enerji içeren tatlandırıcılar Enerji içermeyen tatlandırıcılar Kan şekerinde beklenmeyen artışlar
Proteinler 0,8-1 g/ kg/ gün veya %15-20 protein renal fonksiyon normal Renal fonksiyonu normal olmayanlarda Albuminuri > 30 mg/24 saat 0,8 g/kg Daha fazla azaltmak, GFR deki azalmanın seyrini değiştirmez Kardiyovasküler risk göstergelerini iyileştirmez Standarts of Medical Care in diabetes 2017 Diyabetin Önlenmesi ve Tedaviisnde Kanıta Dayalı Beslenme Tedavisi Rehberi-2014 Diyabet Diyetisyenliği Derneği
Proteinler kan şekerini nasıl etkiler? Kan glukoz düzeyine etkisi az Fazla tüketimi kan şekeri ağırlık artışı Kan şekeri kontrolü sağlanamıyorsa, proteinin kan şekerine etkisi değerlendirilmeli
Baklagiller Kuru Fasulye + Pilav
Yağlar Tüm diyabetli bireyler için ortak ideal oranlar yok %20-35 arası Bireyselleştirilmeli Standarts of Medical Care in Diabetes 2017
Tüketilen yağın cinsi Akdeniz tipi beslenme Tekli doymamış yağ asitleri Glisemik kontrol ve kardiyovasküler risk faktörleri Düşük yağlı, yüksek karbonhidratlı öğün planı alternatifi Standarts of Medical Care in Diabetes 2017
Lipoproteinler üzerindeki faydalı etkisi Kalp hastalığını önleyici etkisi uzun zincirli n-3 yağ asitleri (EPA vedha) n-3 linolenik asit önerilir Standarts of Medical Care İn diabetes 2017
Yağlar kan şekerini nasıl etkiler? İnsülin ihtiyacını değiştirmez Fazla tüketimine bağlı ağırlık artışı
Doymuş yağ < %7 Kolesterol <200 mg Trans yağ < %1
Ağır hipoglisemi Ketoz Akut kardiyovasküler olay Panktreatit Karaciğer yağlanması Glisemik kontrolü bozuk Hipoglisemi riski yüksek Kontrolsüz hiperlipidemi
Alkol Yetişkin kadın Yetişkin erkek İnsülin 1 birim 2 birim Geç Hipoglisemi Hipoglisemi!!! Sık kan şekeri ölçümü Yeterli karbonhidrat tüketimi Ağırlık artışı!!!!
Karbonhidrat içeren içki için (bira, tatlı şarap, likörler vb), içkinin karbonhidrat miktarını hesaplamalı Öğünde tüketilmesi gereken karbonhidrat miktarı göz önünde bulundurulmalı Gece tüketilen alkol sonrası, Kan şekeri düşme eğiliminde ise Ara öğün atlanmamalı ve/veya ilave karbonhidrat alınmalı.
Her gün benzer saatte, benzer miktarda karbonhidrat tüketmek gerekli midir? Ara öğün 3 ara öğün yapmak zorunlu değil Ana ve ara öğün sayısı/sıklığı Alışkanlıklar ve kan şekerleri
15 gr 10 gr 6 gr
TEŞEKKÜR EDERİM