ADIM 01 FELSEFENİN BAŞLANGICI 1. a. Merak b. Sükuneti c. Zerdüşt d. Metafizik e. Milet 2. 1. e 2. d 3. a 4. c 5. b 3. 1. Y 4. Y A E B D C D B D B A A C 3. 1. D 4. Y B E D C B D A D B D D E İLK ÇAĞ FELSEFESİNİN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ 1. a. 5 b. 2 c. 4 d. 1 e. 3 2. 1. Atomdan 2. Platon 3. Göreli 4. İdeaların 5. Bilgili ADIM 02 1. Sokrates, zenginlikten daha çok erdeme önem vermektedir. Kendi çocukları bile olsa erdemsiz olduklarında cezalandırılmaları gerektiğini belirtir. 2. Konfüçyus un düşüncesinde önem taşıyan kavramlardan biri Li dir. Li de terbiyeyi, toplumun kurallarını içerisinde barındırmaktadır. Bu da gösteriyor ki Konfüçyus ahlaka ve değerlere önem veren bir düşünürdür. 3. 1. Y 1
4. Y 1. 1. İnsana 2. Bilgi 3. Erdem 4. Bilginin 5. Tanrı nın 2. İnsan her şeyin ölçüsüyse bilginin de ölçüsüdür. Bu yüzden herkese göre değişen bir bilgiden söz edilebilir. Bu da insanları ortak bir bilgide buluşturamayacaktır. Fakat bunun yanında her insan kendisi için doğru olanı seçtiği için sorunlarını da bu bilgiler sayesinde çözecektir. 3. 1. Y DEĞERLENDİRME ADIMI 01 ADIM 03 M.Ö. 6. YÜZYIL M.S. ÜZYIL FELSEFESİ 1. Felsefenin Eski Yunan da Doğmadan Önce Gösterdiği Yerler ve Temsilcileri a. Hindistan da Buda b. Çin de Konfüçyüs c. Çin de Lao Tse d. İran da Zerdüşt 2. a. maddesi b. bir topluma c. ateş d. plüralist e. tao unan Felsefesinin Ön Plana Çıkmasının Nedenleri a. Refah seviyesinin yüksek olması b. Doğal olayların doğal nedenlerle açıklanması gerektiği inancı c. Merak duygusuna sahip olunması d. Dini ve mitolojik düşüncenin yerine akla önem verilmesi D A C A D B D E D E B D A E C D D E A D B D C 4. Sofist Düşünürlerin Bilgi Anlayışları Sofist filozoflardan Protagoras, İnsan her şeyin ölçüsüdür, var olanların ve var olmayanların var olmamalarının ölçüsü diyerek bilginin göreli olduğunu belirtmiştir. Doğruluk, kişiden kişiye değişir. Çünkü duyulara dayalı bilgi söz konusu olduğunda, duyumlar duyumlayanın o andaki durumuna bağlıdır. Bu görüşe göre, aynı şey hakkında birbirinin karşıtı iki sav ileri sürülebilir, ancak bunlardan herhangi birinin genelgeçer bir hakikat olduğu söylenemez. Diğer bir sofist düşünür olan Gorgias ise üç sav ileri sürmüştür. - Hiçbir şey yoktur. - Bir şey olsaydı bile biz onu bilemezdik. - Bir şey olsaydı ve bilinseydi de biz onu başkasına aktaramazdık. Bu düşüncesinde Gorgias, göreliliği aşmış ve bilmenin imkansız olduğunu savunmuştur. 5. Sokrates in doğru bilgiye ulaşmada kullandığı yöntemleri yazarak kısaca açıklayınız. ( 10 puan ) İroni ( alay ): Bir şey bildiğini sanan kişileri sorgulayarak ona gerçekte bir şey bilmediğini gösterir. Maiotik ( doğurtma ): Bu yöntemle bir konuda bir şey bilmediğini sanan kimseye yönelttiği sorularla aslında o konuda çok şey bildiğini kanıtlardı. Bu yaptıklarını da ebe olan annesinin yaptıklarına benzetirdi. Annem nasıl var olan bebeğin dünyaya gelmesine yardımcı oluyorsa öğretmen de öğrencisine yeni bir şey öğretmez; ancak onun aklında var olan bilgileri gün ışığına çıkarır. Çünkü bilgiler aklımızda doğuştan vardır. 2
6. 1. Y 7. Platon un benimsediği ideal devlet anlayışı hakkında bilgi veriniz. Platon insan ile devlet arasında bir benzerlik olduğunu kabul eder. Platon a göre insan bedenindeki gibi devlette de belli organlar belli görevleri yerine getirirler. Devlet üç ayrı sınıftan oluşmuştur ve kendine ait erdemleri bulunmaktadır. Yönetici sınıfının erdemi bilgelik, bekçilerin yani koruyucu sınıfın erdemi cesaret olmalıdır. Yönetilen üretici sınıfın ise kendine özgü bir erdemi yoktur. Bununla birlikte ölçülülük ve adalet yöneticiler ve bekçiler sınıfının da erdemi olmalıdır. Bu erdemler düzenli bir toplumda olması gereken temel erdemlerdir. Platon a göre adalet her sınıfın üzerine düşeni yerine getirmesidir. Bir toplumu oluşturan her sınıf kendine düşeni yaptığında o toplum adil bir toplum olur. 8. Aristoteles in varlık anlayışı: O, varlığı idea olarak kabul etmektedir. Ancak O na göre idea; varlığın içinde değil, varlığın kendisiyle birliktedir. Aristoteles ideayı varlıkların formu şeklinde tanımlamıştır. İdea maddenin şekli olduğu için maddeden ayrı olamaz. Her oluşumun da mutlaka maddesi ve formu vardır. Aristoteles e göre, en yüksek varlık, salt form Tanrı dır. Bütün varlıklar, oluşlarını bu ilk hareketi veren doğurucu, oluşturucu salt formdan alır. 9. Bilgili olmak bireyi erdemli kılar. Çünkü bilgili olan birey neyi yapıp neyi yapmaması gerektiğini bilir. Mesela, çok fazla yalan söyleyen bir kişi aslında yalan söylemenin kötü olduğunu bilmemektedir. B E D C E A D D E A E ADIM 04 M.S. ÜZYIL M.S. 15. YÜZYIL FELSEFESİ 1. 1. Hristiyan 2. ahiret 3. bilim 4. Tanrı-teolojik 5. ontolojinin 6. Aristoteles in 7. Yöntemi 2. 1. Y 7. Y A B C B C E D D C C C D 1. 1. inanç-akıl 2. Antikçağ ın 3. iki 4. okul 5. Aristoteles 6. çifte hakikat anlayışı 7. Eleştiri 2. 1. D 3
7. Y ADIM 05 A B C A E D A B E B A C B C B E A B E D E C D B 1. Kişi Tanrı yı aradığında huzur bulacaktır. İnsan ruhunu da her şeyi olduğu gibi Tanrı, iradesiyle yaratmıştır. Tanrı nın iradesi bütün yaratılanların üstündedir. 2. İbn Sina iki tür varlıktan bahseder. Zorunlu ve zorunsuz varlık. Zorunlu varlık varlığı bir sebebe bağlı olmayan Tanrı dır. Bu hikayede beşeri aşktan yani zorunsuz bir varlığa olan bir aşktan bahsedilmiştir. Fakat bu aşk daha sonraları ilahi aşka yani zorunlu varlığa olan aşka dönüşmüştür. 7. D 4. 1. Platon 2. aklı 3. zorunlu-zorunsuz 4. inanç 5. Sonsuz-sonlu 6. bilgi 7. erdemli-erdemsiz 1. İnsan her şeyin üstünde değerli bir varlıktır. Bu yüzden de bütün değerlerin temelinde insanın kendinden başka hiçbir belirleyici yoktur. İnsanın kendinden başka bir güce ihtiyacı yoktur. 2. Hacı Bektaş Veli ye göre insanla Allah ayrı değildir. Allah nasıl değerliyse, O nun yarattığı insan da değerlidir. Bu yüzden insan başta olmak üzere bütün yaratılanlar Tanrı yarattığı için değerlidir. Yunus Emre ye göre, insan hem beden hem ruhtan oluşur. Fakat beden kalıcı değildir. Ruh kalıcıdır. Ruhun özünü ise gönül oluşturur. Gönül ile insan Tanrı yı ve Tanrı nın yarattıklarını sevebilir. 3. Akıl ile inanç aslında beraber hareket eder. İnsan inandığı şeyi de bilmek zorundadır. İnanç ile akıl uyumlu olmalıdır. 4. 1. D 5. Y 6. Y 7. D 3. 1. D 5. Y 5. 1. Evrensel 2. Tanrı dan 3. sevgi 4. beden 5. anlayabilmek için inanıyorum. 6. Vahdetikusüd 7. Tanrı-Tanrı yı 4
B A E C D C C E D C D İslam dünyasının dikkatini Antik döneme çekmiştir. d. İslam dünyasında özellikle Platon ve Aristo nun tartışıldığı görülür. 3. - İslam coğrafyasında ortaya çıkan felsefi hareketliliktir. - İslam felsefesi, Yunan felsefesinin sonucudur. - İslam felsefesi, rasyonalist bir felsefedir. - İslam felsefesi, farklı kültürlerle karşı karşıya gelmesi ve savaşların etkisiyle ortaya çıkmıştır. - İslam filozoflarının genel amacı, Aristoteles ve Platon u birleştirmeye çalışmaktır. D D C C A B 4. Augustinus: İtiraflar Farabi: Medinet ül Fazıla İbn Sina: Salaman ve Absal İbn Rüşd: Tehafut et-tehafut el - Felasife A B C E E D 5. 1. dine DEĞERLENDİRME ADIMI 02 ADIM 06 M.S. ÜZYIL M.S.15. YÜZYIL FELSEFESİ 1. - Batı Roma İmparatorluğu nun yıkılışından İstanbul un fethine kadar süren yaklaşık 1000 yıllık bir süreyi kapsar. - Bu felsefe genellikle Hristiyan öğretisi üzerine kurulmuştur. Öğretmenleri kilisenin aziz diye tanıdığı din adamlarıdır. - Kendine özgü bir düşünce yapısına sahiptir. Felsefe tarihinde özel bir yeri vardır. Amacı; Hristiyanlığı korumak ve savunmaktır. - Antik Yunan felsefesinin kavramlarını kullanmışlardır. Ortaçağ ın durağan bir felsefesi vardır. Kilisenin doğruları her şeyi açıklamaya yetmektedir. - Bu çağda görülen akım Dogmatizm dir. 2. a. İç faktörler: O dönemin siyasal ortamı, Kuran-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerin buyruklarıdır. b. Dış faktörler a. İslamiyet in doğuşu ve Arap yarımadasında başlayan yeni bir kültür akımı, Doğuda Hint; Batıda Yunan kültürü ile karşılaşmıştır. Ayrıca İran ve Hint medeniyetlerinden çeşitli eserlerin tercümeleri de İslam felsefesinin doğuşunu etkilemiştir. b. Eski Yunan ve Roma eserlerinin çeviri faaliyetleri etkili olmuştur. c. İslam dünyası, kilise tarafından yasaklanan veya değiştirilerek Hıristiyanlıkla uzlaştırılan Yunan ve Roma felsefesine ait yapıtları, çeşitli çeviri merkezlerinde tanımıştır. Böylece Batı dillerinden Arapçaya çeviriler başlamış ve bu çeviriler, 2. İslam coğrafyasında 3. Tanrı da 4. Aynü l cem 5. İşrak ( Nur ) 6. Farabi nin devlet anlayışı: O na göre her insanın yapması gereken işlerde başka insanlara bağlanması, doğal bir eğilimdir. Bütün insanlar, ihtiyaçlarını giderebilme hususunda birbirleriyle yardımlaşmaya ve birlikte bulunmaya muhtaçtır. Kendi türüyle bir arada bulunmak diğer canlılarda olduğu gibi, insanın doğasında da vardır. Bu nedenden dolayı Farabi, insan için içtimai ve siyasi hayvan tanımlaması yapmıştır. İbn Sina nın varlık anlayışı: İbn Sînâ, zorunlu varlık ile zorunsuz varlık ayırımını ilk defa ortaya koymuştur. Zorunlu varlık varlığı başka hiçbir varlığa muhtaç olmayan varlık, zorunsuz varlık ise varlığı zorunlu varlığa bağlı olan varlıktır. 7. 1. D 5. Y 5
8. İbn Rüşt: O na göre dünya bir yaratıcının eseridir. Bütün varlıklar insanın faydası için vardır. İbni Rüşd, insanı bilme ve Tanrı yı bilme olarak iki bilme düzeyi ortaya koyar. İnsanı bilme, insana özgü olup akla ve duyu organlarına dayanır. Tanrı yı bilme ise Tanrı ya aittir ve nesnelere bağlı değildir. Nesneler Tanrı nın bilgisine bağlıdır. Ayrıca İbn-i Rüşd ruhun ölümlü, düşüncenin ölümsüz olduğunu düşünür. 9. - Mevlana Celaleddin Rumi: Mevlana felsefesinin temelinde aşk vardır. Mevlana ya göre Allah a ulaşmak için gerekli olan en önemli şey aşktır. Mevlana tüm insanlığa derin bir sevgi beslemiştir. Mevlana nın sevgisi evrenseldir, ırk dil, din ayrımı yapmadan tüm insanları kapsar. O tasavvuf inancını sadece bir nazariye olarak benimsememiş, günlük hayatına da mal etmiştir. - Hacı Bektaş Veli: Türk mutasavvıflarından olan Hacı Bektaş ın benimsediği felsefi öğreti vahdet-i vücuddur. Bu görüşe göre Tanrı dan başka hiçbir varlık gerçek değildir. O tüm varlıkların varlık nedenidir. - Yunus Emre: O na göre, gerçek varlık Tanrı dır. Evren ise bir görüntüler alanı, bir hayaldir. Doğru bilgi, Tanrı yı tanımaktır. Tanrı yı tanımanın tek yolu ise sevgidir, aşktır. Yüce değer, Tanrı ya yönelmektir. Yunus Emre ye göre de bu dünyadaki her şey Tanrı nın kendisindeki sevgi sayesinde varlığa getirilmiştir. ADIM 07 M.S.15. YÜZYIL M.S. 17. YÜZYIL FELSEFESİ 1. 1. Mısır-Mezopotamya, Yunanca-Hintçe 2. Orta Çağ-Özgür aklının 3. Rönesans 4. felsefenin 5. insan 6. Rönesans 7. Orta Çağ daki 2. 1. Y 5. Y 7. Y A C D E D C A C E D D 1. 1. Descartes a 2. Kilisenin-bilim 3. Hümanizm 4. Empirik - Dedüktif 5. fizik-matematik 6. otorite-gözlem C C E C D E D C E C E D 7. Sivil toplum 2. 1. D 6. Y 7. Y 6
B E D E C A 4. Y 5. Y 7. D B D C E D A B D E C D E 1. Bilgi sahibi olmanın entelektüel ve pratik açıdan birtakım getirileri vardır. Genel-kültür açısından bilgi sahibi olan bireyler toplumda söz hakkı alabilirler. Kendilerini ifade edebilirler. Bu bir toplumsal güçtür. Ayrıca bilgi sayesinde insan hayatını kolaylaştıran araçlar yapılmıştır. Fakat bu araçlar dışında insan hayatını olumsuz yönde etkileyen silahlar, bombalar da yine bilgi sayesinde ortaya çıkmıştır. Bu da bir güçtür. Fakat bu güç olumsuz, yıkıcı bir güçtür. B C E D B E ADIM 08 1. Leviathan, İncil de bahsedilen bir deniz canavarıdır. Hobbes a göre insan kötüdür. Tek başına kalan insan güvenliği sağlayamaz ve devlete ihtiyaç duyar. Devletin esas görevi baskı yapmak değil, güvenliği sağlamaktır. 2. Spinoza nın ahlak görüşünde temel unsur özgürlüktür. Peki insan gerçekten özgür müdür? Aslında insan özgür değildir. Sadece kendini özgür zannetmektedir. İnsan eylemlerini kendisi oluşturmaz. Önceden belirlenmiştir. 3. 1. var olduğunu-metodik 2. Ütopya, hayali ülke anlamına gelir. Gerçekleşmesi pek mümkün değildir. Ütopyalar hayali bir yönetimi ifade eder. Fakat insan hayatında olmayacak şeyleri de ütopya olarak kabul edersek herkesin ütopyaları, hayalleri farklı olacaktır. Kiminin hayali iyi bir yönetimdir, kimi iyi bir eğitimi hayal eder. İşte bu tarz hayaller de birer ütopya sayılabilir. 3. 1. var olmayan- olması hayal edilen 2. Güneş ülkesi 3. Bacon 4. bilgi güçtür -bilginin 5. Ütopik 2. toplumsal-yapay 3. Köle 4. doğuştan 5. İradeleriyle 6. İnsan insanın kurdudur 7. ruh-madde 4. 1. Y C E C D A E A D B B E E 7
C A D E D B D E A C E D 3. Bilimsel yöntemin basamakları Problemin belirlenmesi, Problem ile ilgili gözlem yapma ve veriler toplama, Hipotezler kurma, Deneyler tasarlayıp, hipoteze dayalı tahminlerde bulunma, Kontrollü deneyler yapma, Verilerden sonuç çıkartma, Sonuçları teori ya da yasa haline getirip duyurma DEĞERLENDİRME ADIMI 03 ADIM 09 M.S. 15. YÜZYIL M.S.17. YÜZYIL FELSEFESİ 1. Rönesans Felsefesi - Rönesans felsefesinde her türlü bağlılıktan, dinden kopuş söz konusudur. Dinin değil, aklın ve deneyin verileri esas alınmıştır. - Rönesans felsefesinde sistem çokluğu görülmüştür. Herkes kendi eserine kendi kişiliğini yansıtabilmiştir. Latince bırakılıp milli diller kullanılmaya başlanmıştır. - Rönesans felsefesinde yazarlar, bilim adamları felsefe yapmışlardır. Rönesans filozofu araştırıcı ve yapıcıdır. - Rönesans ta çok sayıda fikir akımı ortaya çıkmıştır. - Felsefenin konusu din ve ilahiyattan akıl, mantık, eleştiri, gözlem ve deneyin verileriyle tabiat ve insana kaymıştır. 17. yüzyıl Felsefesi - 17. Yüzyıl dönemi durulma dönemidir. - 17. Yüzyıl, Rönesans ın elde ettiği sonuçları derleyip düzenleyen, bunlarla bağlantılı yeni bir dünya görüşü sunmaya çalışan yüzyıldır. - 17. Yüzyıl felsefesinin dayanağı ve metodu Matematik Fiziğidir. Bu nedenle bu yüzyılda Rasyonalizm ( Akılcılık ) egemen olmuştur. escartes in bilgi ve varlık görüşü Descartes in varlık anlayışı: O na göre varlık hem madde hem düşüncedir. Bütün varlıklar bu iki tözden oluşmuştur. Ruhu ruh yapan özelliği düşünme, maddeyi madde yapan özellik ise yer kaplamadır. İki cevherden madde yer kaplamakta, ruh ise düşünmektedir. Madde ile ruh arasında bir ilişki yoktur. Bunlar mutlak olarak birbirinin zıttıdır. Bu düşünceler Descartes in dualizminin temelini oluşturur. Dualizm, varlığı birbirine indirgenemeyen iki cevherden oluştuğunu savunur. Bilgi anlayışı: Descartes, insan zihninde doğuştan var olduğunu kabul ettiği gerçeklerden başlanarak ve matematiğin metodu kullanılarak apaçık bilgilere varılabileceğini iddia etmiştir. Descartes, doğrulara varmada şüphe metodunu kullanmıştır. Kullandığı şüphe, bir amaç değil bir araç şüphesidir. 5. T. Hobbes a göre devlet yapay bir kurumdur. Çünkü insanların birbiriyle savaş halinde olduğu ortam insanın varlığını sürdürmesine uygun değildir. Bunun için insanlar, herkesin güvenliğini sağlayacak bir düzen arayışına girmiştir. Doğa nimetlerinden yararlanırken zora başvurmaktan vazgeçmek üzere birbirlerine söz vermiş, zora başvurma yetkisini ve gücünü, boyun eğecekleri bir kişiye devretmek için aralarında anlaşmışlardır. 2. Skolastik düşünce ile bilimsel düşünce arasındaki farklar: Bilimsel düşünсe kanıtlanırkеn, skоlаstik düşünсe kanıtlanamaz. Bilimsel düşünce tüm inѕanlığa hizmet ederken, skоlastik düşünсe bellі kеsimlеrin çıkаrlаrınа hizmet еdеr. Skolаstik düşünсede kilisenin bilim insanlаrı üzеrindе уoğun bir bаskısı vardır. Fakat bilimѕel düşünсede bilim insanları desteklenmelidir. Günümüzde skolastik düşünce hеmеn hemen tüm vаrlığını уitirmişken, bilimsеl düşünсe güçlеnеrеk tüm varlığını devаm ettirmektedir. Günümüzde icat edilen tüm buluşların temelinde bilimsеl düşüncе varken günümüzdеki ilmi gelişmelere skolastik düşünсenin hiçbir katkısı yoktur. 6. 1. bilgileri-bilgiyi 2. İnsan 3. Aristoteles in-deney 4. metod 5. fizik 7. Spinoza nın ahlak görüşü evrensel ahlak yasasının bulunduğunu ve bunun da nesnel bir temele dayandığını savunur. O na göre, insan tutkular ve düşünce ikilemi içinde yaşar. Tutkular, ruhun karışık ve bulanık yanını oluşturur ve bunlar güçsüzlük, erdemsizlik ve yetkinsizlik halleridir. Tutkular içinde insan bir köledir, düşünce durumunda ise özgürdür. Özgürlük erdemdir. Ahlakın ödevi ise düşünce aracılığıyla tutkuları yenmektir. 8
İnsan özgür olmak istiyorsa bilgi sahibi olmalıdır. Bu bilgi Tanrı ve evrenin bilgisidir. Çünkü evren ve Tanrı aynıdır. İnsan evrenin doğasına kendini bırakmalıdır. Sonuçta insan evrenin bilgisine ulaşarak ona uygun hareket etmelidir. 8. Ütopya: Gerçekte var olmayan, ama gelecekte var olabileceği düşünülen devlet ve toplum tasarımıdır. Thomas More Ütopya, Campanella Güneş Ülkesi, Francis Bacon Yeni Atlantis 9. Leviathan: T. Hobbes Felsefenin İlkeleri: Descartes Ethica: Spinoza C B B E B C A E D E D B 2. 1. Y 4. Y 5. Y 7. Y 1. 1. akıl-doğa 2. din-din 3. bencillik ahlakı 4. buyurucu 5. nesnel 6. tabula rasaydı 7. insancıl-seçkin D E B E D A D B C A B C 2. 1. D 6. Y ADIM 10 18. YÜZYIL 19. YÜZYIL FELSEFESİ 1. 1. İngiliz Devrimi-Fransız Devrimi 2. insan aklının 3. ansiklopedi 4. Orta Çağ da 5. mutluluğu 6. laik 7. aklını kullanma cesaretini göster 7. D E C A D B E C D A B C E 9
C E D B D A D C E B D B D A C D B E A C B D E ADIM 11 18. YÜZYIL M.S. 19. YÜZYIL FİLOZOFLARININ GÖRÜŞLERİ 1. 1. İnsan zihni üzerine bir deneme 2. görev anlayışıyla 3. diyalektik 4. ahlak 5. iç-dış 6. Felsefe 7. akıl-deney 2. 1. Y DEĞERLENDİRME ADIMI 04 ADIM 12 18. ve 19. Yüzyıl Felsefesi 1. 18. Yüzyıl Felsefesinin Genel Özellikleri 1. Akla kesin bir güven duyulmuştur oğa bilimlerinin yanı sıra insana ve insani bilimlere verilen önem artmıştır. 3. Laik bir dünya görüşü benimsenmiştir. 4. Otoritelere karşı mücadele kendini göstermiştir. 19. Yüzyıl Felsefesinin Genel Özellikleri 1. 19. Yüzyıla doğa bilimi yüzyılı denmektedir. 2. Gerçek olan şey gözleyeceğimiz şeydir fikri ön plana çıkmıştır. 3. Bu dönemde asıl gerçeklik olarak zaman ve mekan içerisindeki cisimler dünyası kabul edilmektedir. 4. Tek gerçeklik, gözleme ve deneye dayanan olgulardır. 6. Y 7. Y 2. Kant a göre; Yardıma muhtaç olan insanlara yardım etmek ödevimizdir anlayışı ile yardım edersek burada çıkar söz konusu değildir. Sadece iyiyi gerçekleştirme söz konusudur. Bu nedenle ahlak yasasına uygundur. Kısacası eylemler gerçekleştirilirken hiçbir çıkar gözetilmemelidir. Ödev duygusu ile yapılmalıdır. Sadece iyiyi gerçekleştirme amaçlanmalıdır. C A C D E A B C B E D 3. Rasyonalizm (Akılcılık) Mutluluk Aydınlanmış Din İnsan Hakları ve Özgürlük Bilim ve Doğa 10
4. Pozitivizm: Temsilcisi A. Comte tur. Bu görüş, olgulara, deneye ve gözleme dayananı gerçek kabul eden görüştür. Olgulara, bilime dayanmayanı, metafiziği, dünyanın sınırlarını aşanı gerçek kabul etmeyen görüştür. Bu yaklaşıma göre, olaylar arasında değişmez ilkeler bulunmaktadır. Doğru bilgi, deneye ve gözleme dayanarak elde edilen pozitif bilgidir. Pragmatizm: Bu anlayışı savunan düşünürlere göre bir şey yararlı olduğu ölçüde değerlidir, doğrudur. Bir kuram, pratikte işe yaradığı ölçüde doğrudur, aksi taktirde doğruluk değeri taşımaz. 9. İnsan Zihni Üzerine Bir Deneme: J. Locke Saf Aklın Eleştirisi: I. Kant Tinin Fenomenolojisi: Hegel B C E A B C E A C D B E 5. J. Locke un bilgi anlayışı: O, doğuştan düşüncelerin bulunmadığını düşünür. O na göre, ruhun içinde bulunanların hepsinin kaynağı deneydir. Deneyle karşılaşmadan önce insan zihni boş bir kağıt gibidir ( Tabula Rasa ). Bilgilerimiz deneyden gelir ve bu deneyin iki yönü vardır: Bilincin dışındaki şeyleri bildiren dış deney ile bilincin içinde olup bitenler, yani öğrendiğimiz iç deneydir. İç deney ile ruhumuzdaki durumları ve etkinlikleri, dış deney ile de ruhumuzun dışındaki nesnelerin etkinliklerini kavrarız. 6. 1. bireye 2. akıldan 3. koşulsuz buyruk 4. emprizmin-deney 5. ruh-tin 7. Rousseau ya göre, devletin kaynağı insanın doğasında bulunan özgürlük ve hak eşitliği duygusudur. Rousseau, insanın doğa durumundayken tam bir eşitlik içinde, mutlu yaşadığını ileri sürer. Ama doğa durumu, tarımın başlaması ve ona bağlı olarak mülkiyet kavramının ortaya çıkması ile sona ermiştir. Doğal eşitliğin ortadan kalkması da insanları sözleşme yoluyla bir araya gelmeye zorlamıştır. Devlet ve toplum bu sözleşmenin ürünüdür. D A E C B C D C A D E B ADIM 13 19. Yüzyıl - 20. Yüzyıl Felsefesi 1. 1. ideolojilerin 2. pragmatizm-pozitivizm-maksizm 3. Hegel in-somut 4. güçlü-korkusuz 5. duyguların 6. rasyonel-iradenin 7. başarı-yararlarla 8. Hegel in varlık anlayışı: O na göre varlık, düşünce gibi diyalektik olarak gelişen bir süreçtir. Hem varlık hem de düşünce karşıtların içinden geçerek, karşıtları uzlaştırarak gelişir. Varılan her uzlaşmada yeniden çözülmesi gereken karşıtlıklar gizli olduğundan, diyalektik hareket, düşüncenin varlığı bir bütün olarak kavramasına, varlığın da bilincine erişip özgürlüğünü elde etmesine kadar sürüp gider. Hegel, tüm varlığın arkasında bulunan ilkeyi ide, tin, töz ya da akıl olarak adlandırır. Evrende bulunan idenin amacı kendi kendini bularak bilinç ve özgürlüğe ulaşmasıdır. Bu gelişmede ide; tez, antitez, sentez sürecinden geçer. 2. 1. D 6. Y 7. D 11
ÇAĞDAŞ FELSEFENİN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ 3. 1. J. Paul Sartre 2. toplumsal olaylar 3. Emprizm-pozitivizme 4. klasik-felsefelerin C B E D E A B C E C E 5. metafiziğe-gereksiz 6. N. Hartmann-dört 7. Nermi Uygur 4. 1. D 6. Y 7. D ADIM 14 ÇAĞDAŞ FELSEFE ÇAĞININ FİLOZOF VE DÜŞÜNCELERİ 1. 1. nihilist 2. sezgiciliğin 3. hareket felsefesini 4. varoluşçuluk-varoluşun-tanrı nın 5. etkinliktir-öznel 6. ontolojik 7. tümevarım A E D B A C 2. 1. Y A E B C A 4. Y 5. Y 7. D 12
D E C B A B E B A D E 2. a. 3 b. 1 c. 4 d. 2 e. 5 D A C E D B A B C C D 3. 1. üstün insan 2. akılcılığa-bilimciliğe 3. Tanrı nın yokluğu 4. metafizik, bilim olamaz 5. çokluk-birlik 6. yanlışlanabilir DEĞERLENDİRME ADIMI 05 ADIM 15 19. YÜZYIL - 20. YÜZYIL FELSEFESİ 1. 20. Yüzyıl Felsefesinin Genel Özellikleri - Bu yüzyıl felsefesinin çıkış noktası Kant tır. 20. yüzyıl felsefelerinin çoğu Kant la hesaplaşmaya girişir. Kant ın gerçeğin bilgisiyle ilgili görüşleri ve yalnızca akla dayanan metafiziğinin eleştirisi bu yüzyılın dönüm noktası olmuştur. - Deneyciliğin etkili olduğu bir dönemdir. Bu anlayışa göre gerçekliğe sadece deney yoluyla ulaşılır. Bu nedenle, felsefenin araştırmaları ve konusu mantık ve bilim konusu ile sınırlanmalıdır. - Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkar. Kültür bunalımı denen sorun da bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bu nedenle din, ahlak, sanat, toplum gibi kültür alanları temellendirilmeye çalışılmıştır. 4. Mantıkçı Pozitivizmin Özellikleri - Deney ve gözleme öncelik verir. - Metafiziğe karşı çıkar ve bu tarz şeyleri gereksiz ve yararsız sayarlar. - Dış dünyanın deneyle tanınabileceğini savunurlar. 5. T. Kuhn un bilim anlayışını kısaca özetleyiniz. Thomas Kuhn un bilim anlayışı: Kuhn, bilimi bir süreç ve bilim adamları topluluğunun gerçekleştirdiği bir etkinlik olarak kabul eder. Kuhn un görüşünün temelinde paradigma kavramı yer almaktadır. Paradigma; bilim adamının dünyayı açıklamada kullandığı bakış açısı, bilimsel bir yaklaşımın doğayı ve toplumu algılama ve sorgulama biçimidir. Kuhn a göre bilimin gelişim aşamaları: 1. Bilim Öncesi Dönem: 2. Olağan Bilim Dönemi: 3. Bunalımlar Dönemi: 4. Bilimsel Devrim Dönemi - 20. yüzyıl felsefesinde ayrımlaşma ve uzmanlaşma göze çarpar. Geçmişte felsefe tüm alanları kapsarken bu yüzyılda bilimlerin bağımsız hale gelmesiyle bu alanlar da ayrımlaşmıştır - Bu yüzyılda insanın, varlığı doğru kavrayabilme yeterliliğine ve gücüne sahip olduğuna inanılmıştır. Nesnel gerçeklik yaygınlık kazanmıştır. iyalektik materyalizmin temsilcisi K. Marx tır. Karl Marx a göre evrendeki her şey diyalektik bir çatışmalı gelişim içindedir. Tez ve antitez birbiriyle savaşırken aynı zamanda yeni sentezlerde bir araya gelir, ancak her sentez aynı zamanda bir tezdir de. Bu kaçınılmaz bir süreçtir 13
7. - Bedia Akarsu - Nermi Uygur - Ziya Gökalp - Cemil Meriç - Uluğ Nutku 8. Nietzsche nin ahlak anlayışı: Nihilizmin temsilcisidir. Mevcut ahlaki değerlere karşı çıkmış ve bunu köle ahlakı olarak nitelendirmiştir. Köle ahlakı insanın zayıflığına dayanır. Nietzsche ye göre yapılması gereken insanları ahlaktan kurtarmaktır. Üstün insan mevcut ahlaki değerleri bir kenara bırakmalı ve yeni değerler yaratmalıdır. Üstün insan kendi değerlerini kendisi yarattığı için ahlak yasası evrensel olamaz. 9. Varoluşçuluk felsefesi: Bu anlayışa göre insan, kendi varlığını kendisi yaratmıştır. Varoluşçuluk varlığın özünü değil, varlığın kendisini ele alır. İnsanın var oluşu onun özünden önce gelir, var olur, sonra kendi kendini tanımlayıp belirleyerek özünü ortaya çıkarır. İnsan ne olacağını kendisi seçer ve özünü oluşturur. Kendisini çevreleyen tüm şartlara istediği gibi davranır. Varoluş bir durum değil, bir süreçtir. İnsanın kendini var edebilmesi için özgür olması gerekir. B E C D A D E A B D B C D B E B A D C E E D A B 14