EKOLOJİK BİRİMLER *Ekoloji: Canlıların birbirleriyle ve yaşadıkları ortamla olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. *Populasyon: Belli bir bölgede yaşayan, (1) türe ait bireylerin oluşturduğu topluluğa populasyon denir. Örnek: Karadenizdeki hamsi balıkları, Sivastaki kangal köpekleri **Tür: Birbirlerine benzeyen ve çiftleştiklerinde verimli döller veren bireyler topluluğudur. Örnek: İnsan, hamsi balığı, kangal köpeği, amasya elması, kara çam 1. aynı 2. canlılar 3. cansızlar A_Populasyon nedir? B.Komünite ye örnek veriniz. C. Ekosistemin tanımını yapınız? *Karadenizdeki canlılar populasyona örnekti.d / Y *Habitat biyosferden daha geniş yer kaplar. D / Y *Ekosistem bünyesinde *Komünite: Belli bir bölgede yaşayan ve aralarında etkileşim olan (2) (populasyonlar) topluluğudur. Örnek: Karadenizdeki canlılar, Yağmur ormanlarındaki bitkiler. cansız maddeleri barındırır. D / Y *Kutup ayılarının habitatı kuzey kutbu iken penguenlerin habitatı güney kutbudur. Kutup *Ekosistem: Belli bir bölgede yaşayan ve aralarında etkileşim olan canlılar ve (3) oluşan bir yaşama birliğidir. ayıları ve penguenler hayvanat bahçeleri dışında bir araya gelemez. Örnek: Göl, nehir, deniz, dağ, çöl *Biyosfer: 1
Dünyadaki tüm ekosistemler toplamıdır. Biyosferin toplam kalınlığı ortalama olarak; 16000 metredir. Biyosferin alt sınırı okyanusun 5000 metre derinliğidir. Üst sınırı ise deniz seviyesinden 11000 metre yüksekliğidir. *Habitat: Bir populasyonun doğal olarak yaşadığı yerdir. Örnek: Kutup ayısının habitatı kuzey kutbudur. 1. _güneştir 2. fotosentez A_Populasyon nedir? B.Komünite ye örnek veriniz. C. Ekosistemin tanımını yapınız? Ekosistemin iki tür bileşeni vardır. Cansız bileşenlere Abiyotik faktörler, canlı bileşenlere biyotik faktörler denir. *Karadenizdeki canlılar populasyona örnekti.d / Y *Habitat biyosferden daha geniş yer kaplar. D / Y *Ekosistem bünyesinde cansız maddeleri barındırır. D / Y 1. biyotik Faktörler Abiyotik faktörler, canlıların yaşamlarını devam ettirebilecekleri çevresel koşullardır. Belirli bir çevrede hangi türlerin yaşayabileceğini belirler. Işık, iklim, sıcaklık, su, ph, toprak ve mineraller vb. abiyotik elemetlerdendir. a. Işık Dünyadaki bütün canlıların enerji kaynağı (1). Güneşten dünyaya ulaşan güneş ışınlarının bir bölümü, bitkiler ve klorofil içeren canlılar tarafından (2) için kullanılır. 2
Güneşten yeryüzüne ulaşan mor ötesi, kızıl ötesi ışınlar DNA yapısını bozmaktadır. b. Sıcaklık Canlılık olaylarını gerçekleştiren enzimlerin yapısı ve çalışma hızı sıcaklıktan etkilenir. Sıcaklık bitkilerin çiçek açmasını, yapraklarının dökülmesini ve bitki davranışlarını etkiler.sıcaklık hayvanların dış görünüşünü, vücut büyüklüğünü etkiler. Sıcaklık değişimleri bazı hayvanlarda göç etme, kış uykusu, yaz uykusu ve gece aktif olmak gibi davranışlara yol açar. 1. _iklim 2. organik 3. PH c. İklim Uzun zaman aralığında belirli bir bölgede etkili olan atmosfer koşullarına (1) denir. İklim, canlıların gelişimini, üremelerini ve davranışlarını şekillendirir. d. Toprak ve Mineraller Toprak, çürümüş bitki ve hayvan kalıntıları gibi (2) maddelerden; parçalanmış kaya ve çeşitli minerallerin bulunduğu organik maddelerden oluşur Toprak bitkilerin gelişmesi için gerekli olan su ve mineralleri içerdiği gibi onların kökleriyle tutunabilecekleri sağlam bir temeli de oluşturmaktadır. Ayrıca birçok hayvan ve mikroorganizmalar için yaşama ortamıdır. e. Su Bir bölgedeki suyun miktarı ve mevsimlere göre dağılışı, bitkilerin yayılışını ekiler. Yağış alan bölgelerde ormanlar ve çayırlar daha çok gelişir. Yağışı az olan kurak bölgelerde tek yıllık ve genellikle tohumda üreyen bitkiler yer alır. A_Toprak hangi maddelerden oluşabilir? B.İklimin tanımını yapınız. C. biyotik faktörler kaça ayrılır, açıklayıız? *İklim bir bölgede kısa süreliğine etkili olan atmosfer olaylarıdır.d / Y *PH canlılık için önemli değildir. D / Y *Otçul canlılar üreticidir.. D / Y f. Ortam ph si Ortam ph ı canlıların yaşamsal faaliyetlerini etkiler. Bilinçsizce kullanılan tarım ilaçları ve gübreler, asit yağmurları, kimyasal atıklar, çöp ve kanalizasyon atıkları (3) değişikliklerine neden olur. 1. Biyotik Faktörler Ekosistemin içinde bulunan canlı varlıkların tümüne biyotik faktörler denir. 3
1. _organik 2. fotosentez 3. ışık A_Üretici canlıların enerji kaynağı nedir? B.Ototrof canlılar kaç grupta incelenir? C. Foto ototrof canlılara örnek verin? *Sadece bitkiler fotosentez yapabilir.d / Y *Işık olmazsa bir canlı kendi besinini üretemez. D / Y *İnek süt ürettiği için ototrof canlı yani üretici canlı grubuna girer. D / Y **Ototrof canlılar (üreticiler): Kendi besinlerini kendileri sentezlerler. İnorganik maddelerden (1) besin üretirler. Ototrof canlılar; foto ototrof ve kemo ototrof olmak üzere iki gruba ayrılır. ***Foto ototrof: (2) yapan canlılardır. Yeşil bitkiler, bazı bakteriler, mavi-yeşil algler, algler (su yosunları) bu gruba girer. Bu canlılar (3) enerjisini kullanarak, inorganik maddelerden organik besin 4
sentezlerler. 1. _hazır Kemo ototrof: Kemosentez yapan canlılardır. Bazı bakteriler bu gruba girer. (nitrit, nitrat, demir, kükürt bakterileri...) Bu canlılar inorganik maddelerin kimyasal bağ enerjisini kullanarak, inorganik maddelerden organik besin sentezlerler. 2. dışı 3. bitkisel A_heterotrof canlılar kaç gruba ayrılır? B.Holozoik beslenmenin tanımını yapınız. C. hem etçil hem de otçul beslenme nasıl olur? Heterotrof canlılar (tüketiciler): (1) besin kullanan canlılardır. Heterotrof canlılar; üç gruba ayrılır. a.holozoik: Besinlerini büyük katı parçalar halinde tüketen canlılardır. Hücre (2) sindirim yaparlar. *Aslan herbivor bir canlıdır atmosfer olaylarıdır.d / Y *Omnivor canlılar bitkiler ile beslenmez. D / Y *İnsan omnivore bir canlıdır. D / Y Holozoik canlılar; herbivor, karnivor ve omnivor olmak üzere üç gruba ayrılır. Herbivor (otçullar): (3) besinlerle beslenirler. Koyun, keçi, at, eşek, sığır, deve, lama, antilop, ceylan, çekirge, sincap, zürafa... örnek olarak verilebilir. Karnivor (etçiller): Hayvansal besinlerle beslenirler. Aslan, kaplan, sırtlan, kartal, yılan, kurbağa, timsah, leopar, kurt, çakal, köpek balığı örnek olarak verilebilir. 5
Omnivor (hem etçil-hem otçul): Hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenirler. İnsan, maymun, ayı, fare örnek olarak verilebilir. b.simbiyoz (ortak yaşam): Farklı türden iki canlının, birlikte yaşamasına simbiyoz yaşam denir. Simbiyoz; mutaalizm, kommensalizm, ve parazitler olmak üzere üç gruba ayrılır. 1. yarar 2. zarar 3. yararl A_Mutualizm nedir? B.Mutualizm yapan canlılara Mutalizm (+ +): Zorunlu ortak yaşamdır. Bu birliktelikten her iki canlı da (1) görür. Ayrıldıklarında ise her ikisi de (2) görür. Örnek: Örnek: Otçul memeliler ile selüloz sindiren bakteriler. Alg ve mantar (liken birliği) (2) örnek verin. C. Kommensalizm nedir? *Mantarlar fotosentez yapabilir.d / Y *Mutualizm de mantar alg e besin verir. D / Y *Kommensalizm de tek taraflı yarar vardır. D / Y Kommensalizm (+ 0): Bu birliktelikte tek taraflı (3) görülür. Diğer canlı ise ne yarar ne de zarar görür. 6
Örnek: Köpek balıkları ile onlara yapışarak yaşayan vantuzlu balıklar. 1. zarar 2. konak 3. organik A_Parazit beslenen canlılar kaç gruba ayrılır? B.Saprofit canlılar nasıl Vantuzlu balıklar bu birliktelikten yarar görür. Köpek balığı ise ne yarar ne de zarar görür. beslenir? C. Saprofit canlıların doğaya nasıl bir yararı Parazit beslenme (+ -): Bu birliktelikten canlılardan biri yarar görürken; diğeri ise (1) görür. Parazit beslenmede yarar göre canlıya parazit, zarar gören canlıya ise (2) denir. vardır? *İnsan saprofit beslenir. D / Y *Saprofit canlılar hücre dışı sindirim yaparlar. D / Y *Saprofit canlıların sindirim enzimleri çok gelişmiştir. D / Y Parazit beslenme; yarı parazit ve tam parazit bitkiler ile dış parazit ve iç parazit hayvanlar olmak üzere 4 gruba ayrılır. ***Saprofit beslenme (çürükçül, ayrıştırıcı): Bazı bakteriler, cıvık mantarlar ve bazı gerçek mantar bu gruba girer. Bu canlılar ölü canlıları ve canlıların (3) atıklarını çürüterek beslenirler. 7
Bu canlılar organik maddeleri inorganik maddelere dönüştürerek madde döngüsünün tamamlanmasını sağlarlar. Hücre dışı sindirim yaparlar. Sindirim enzimleri çok gelişmiştir. Saprofit bakterilerde beslenme: 1. dışı 2. azot 3. ışık 4. zinciri A_Böcekçil bitkiler neden Bakteri, hücre dışına sindirim enzimlerini salgılar. Büyük besin molekülünü hücre dışında sindirir. Besinleri hücre içine alır. böcekler ile beslenir? B.Böcekçil bitkilerin neden azota ihtiyacı vardır? C. Öglena ne zaman fotosentez yapar? **Hem ototrof- hem heterotrof beslenen canlılar: Bu canlılar hem fotosentez yaparak kendi besinlerini kendileri sentezler; hem de hazır organik besin kullanır. Öglena ve böcekçil bitkiler örnek olarak verilebilir. Öglenada hücre içi sindirim görülür. Böcekçil bitkilerde ise hücre (2) sindirim görülür. Not: *Böcekçil bitkilerin azota ihtiyacı yoktur. D / Y *Öglenada hücre içi sindirim görülür. D / Y *Böcekçil bitkiler hücre dışı sindirim yapabilir. D / Y Böcekçil bitkiler (1) oranı az olan bataklıklarda yaşar. Kökleriyle topraktan yeteri kadar azot alamadığından; azot ihtiyaçlarını yakaladığı böceklerden karşılar. Öglena (3) varlığında kendi besinini kendi üretir, ışık yokluğunda ise besinini dışarıdan hazır alır. Besin zinciri ve besin ağı: Besinlerde depolanmış olan enerjinin, canlılar arasındaki beslenme ilişkisi yoluyla; bir canlıdan diğer bir canlıya aktarılmasına besin (4) denir. 8
Ekosistemde bulunan besin zincirlerinin hepsine birden besin ağı denir. 9