Eğitimcilerin Eğitimi Bölüm 7: Doğrulama Süreci İklim ŞAHİN 23.02.2017, ANTALYA
Sunum İçeriği Doğrulama Süreci Önemli Tanımlar Önemli Kavramlar Doğrulamanın Temel Prensipleri Doğrulamanın Adımları
Doğrulama ve Yetkilendirme Tebliği
Önemli Tanımlar Doğrulayıcı kuruluş: Doğrulama işleminin tüm aşamalarını yürütmek üzere TÜRKAK tarafından akredite edilmiş ve Doğrulayıcı Kuruluş Yeterlik Belgesi almış olan kurum veya kuruluş Doğrulayıcı: Doğrulama ekibinin üyesi olan ve sera gazı emisyon raporunun doğrulama işlemlerini gerçekleştirmekten sorumlu olan kişi Baş doğrulayıcı: Sera gazı emisyon raporunun doğrulama sürecini yürütmekten ve raporlamaktan sorumlu olan, doğrulama ekibinin yönetimi ve denetimiyle görevlendirilen kişi (takım lideri)
Önemli Tanımlar Doğrulama ekibi: Doğrulama işlemlerinin yürütülmesini gerçekleştirecek ekip. Doğrulama ekibi, asgari olarak bir baş doğrulayıcıdan ve gerekli olması halinde yeterli sayıda doğrulayıcı ve teknik uzmandan oluşur. Teknik uzman: Doğrulama faaliyetlerinin sağlıklı yürütülmesinde görev alan ve belirli bir konuda detaylı bilgi ve uzmanlık sahibi kişi. Bağımsız tetkikçi: Doğrulayıcı kuruluş tarafından, ilgili doğrulama faaliyetlerinin bağımsız olarak da gözden geçirilebilmesi için atanan, doğrulama ekibinin üyesi olmayan tetkikçi.
Taraflar ve Sorumluklar
Doğrulamanın Adımları
Doğrulamanın Adımları
Doğrulamanın Adımları
Doğrulamanın Adımları
Çevrim İçi Sistem
Doğrulamanın Güvenirliği Doğrulama: bilgi ve verilerin toplanması ve uygulanmasının kontrolüne ilişkin teknik bir değerlendirmedir. Şeffaf Nesnel Güvenilir Doğrulanmış emisyon raporları güvenilir kabul edilir.
Bağımsızlık-Tarafsızlık Doğrulayıcı kuruluşlar; bir işletme veya bir tesisin parçası veya sahibi olmamalıdır. Doğrulayıcı kuruluşun işletme ile danışmanlık hizmeti veya teknik destek hizmeti gibi bir çıkar ilişkisi olmamalıdır. Doğrulayıcı kuruluşlar Bakanlıktan da bağımsız olmalıdır. Doğrulama ve Yetkilendirme Tebliği Madde 34
Hatalı Bildirim Hatalı Bildirim: Müsaade edilen belirsizlikler hariç, işletme tarafından rapor edilmiş verilerdeki ihmal, gerçeğe aykırı beyan veya hatayı ifade eder. Hatalı Bildirim: Emisyon raporunda oluşmuş rakamsal hatalı bildirimlerdir. Örnek: İzleme planında tanımlı ölçüm cihazı müsaade edilen belirsizlik eşiğinin altında ise bu bir hatalı bildirim değildir. Örnek: İzleme planında tanımlı ölçüm cihazı müsaade edilen belirsizlik eşiğinin üzerinde ise bu bir hatalı bildirim olabilir. Örnek: Kömür kaynak akışının faaliyet verisi, yuvarlama hatasından dolayı yanlış girildiyse bu bir hatalı bildirimdir.
Uygunsuzluk Uygunsuzluk: Onaylı izleme planında yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya bu yükümlülüklere aykırı hareket edilmesi durumunu ifade eder. Uygunsuzlukların giderilmesi için izleme planının güncellenmesi ve yapılan değişikliklerin Bakanlık onayına sunulması gerekir. Örnek: Onaylı izleme planında önemsiz olarak sınıflandırılmış bir kaynak akışının, raporlama sonucunda küçük kaynak akış kategorisinde yer alması Örnek: Stok değişimine yönelik prosedürün oluşturulmamış ve uygulanmamış olması
Mevzuata Aykırı Durum Mevzuata Aykırı Durum: mevzuat gerekliliklerine aykırı olan ihmal veya hareketi ifade eder. Örnek: İşletme tarafından alınan örneklerin ilgili lotu temsil etmemesi Örnek: İzleme döneminde yapılmış geçici bir değişikliğin Bakanlığa bildirilmemesi
Uygunsuzluk ve Mevzuata Aykırı Durumun Hatalı Bildirim İle İlişkisi Hatalı bildirim Uygunsuzluk Mevzuata aykırı durum Bir uygunsuzluk; verilerde ihmal, gerçeğe aykırı beyan veya hataya sebep olduğu takdirde, hatalı bildirime yol açabilir. Mevzuata aykırı bir durum; verilerde ihmal, gerçeğe aykırı beyan veya hataya sebep olduğu takdirde, hatalı bildirime yol açabilir. Bazı durumlarda, bir uygunsuzluk aynı zamanda mevzuata aykırı durum olabilir
Makul Güven Seviyesi Makul Güven: Doğrulamaya tabi tutulan sera gazı emisyon raporunun önemli hatalı bildirim içermediğine dair olumlu olarak değerlendirilen yüksek fakat kesin olmayan güven seviyesini ifade eder. Doğrulama Tebliği uyarınca sınırlı güven seviyesi, bir emisyon raporunun doğrulanması için yeterli değildir ve doğrulama görüşü sunabilmek için belirli bir güven seviyesine erişim zorunludur. Makul güven seviyesine erişimin sağlanması; işletmelerin sera gazı emisyon beyanlarının büyük oranda tutarlı, doğru olduğunu ve raporlama verilerinin gerçeği yansıttığını ifade eder.
Önemlilik Seviyesi Önemlilik Seviyesi: bir hatalı bildirimin tek başına veya diğer hatalı bildirimlerle birlikte önemli sayılıp sayılmayacağına ilişkin eşik değeri ifade eder. Önemlilik seviyesi mevzuatta tanımlanmış olan belirsizlik eşikleriyle alakalı bir kavram değildir. Uygunsuzluk Toplam emisyonlara etkisi Mevzuata Aykırı Durum Hatalı Bildirim
Önemlilik Seviyesi Emisyon raporunun doğrulanabilmesi için önemli hatalı bildirim içermemesi gerekir. Emisyon raporunun önemli hatalı bildirim içerip içermediği teyit edilirken önemlilik seviyesine bakılır.
Önemlilik Seviyesi Örnek: Kategorisi C olan bir tesisin yıllık raporlanan emisyonu 800.000 ton CO2 dir. Bu durumda tesisin önemlilik seviyesi %2 dir. bir hatalı bildirimin tek başına veya diğer hatalı bildirimlerle etkisi 16.000 ton CO2 den fazla olamaz. Önemli Not: Ancak, tesiste bir hatalı bildirim tespit edildiğinde bunun etkisi önemlilik seviyesinin altında bile olsa düzeltilmesi gerekir. Doğrulama görüşünün güvenilir olması için emisyon raporu hatalı bildirim içermemeli.
Doğrulamanın Temel Prensipleri
Sözleşme Öncesi Değerlendirme Doğrulamanın İlk Adımı: Sözleşme Öncesi Değerlendirme Doğrulayıcı kuruluş bu doğrulama işini alıp alamayacağını değerlendirir. Doğrulayıcı kuruluş bu doğrulama işinin riskini değerlendirir.
Sözleşme Öncesi Değerlendirme İşletmelerin sözleşme öncesi değerlendirmesi: TÜRKAK TS EN ISO 14065 akreditasyonu /Bakanlık tarafından yetkilendirilme Akreditasyon ve yeterlik kapsamı Tarafsızlık ve Bağımsızlık Doğrulayıcı kuruluşun sözleşme öncesi değerlendirmesi: Akreditasyon ve yetki kapsamı Doğrulama işinin riski İşletme tarafından sunulan belgelerin incelenmesi-doğrulamanın kapsamının belirlenmesi Uygun doğrulama ekibi için yeterli kapasite Doğrulama süresinin belirlenmesi Tarafsızlık ve bağımsızlık
Yetki Belgesi Kapsamı YETKİ KAPSAMI 1 YAKITLARIN YANMASI 2 PETROL RAFİNASYONU 3 DEMİR-ÇELİK / KOK 4 METAL ALAŞIMLAR 5 ALUMİNYUM 6 MİNERAL ENDÜSTRİSİ 7 KAĞIT SANAYİ 8 PETROKİMYA SANAYİ 9 NİTRİK / ADİPİK ASİT Örnek: Doğrulayıcı kuruluşun kağıt üretimi yapan tesisin doğrulama faaliyetlerini yürütebilmesi için Kapsam 1 ve 7 ye sahip olması gerekir.
Asgari Doğrulama Süreleri Tabloda verilen süreler «asgari sürelerdir». Verilen sürelere sözleşme öncesi değerlendirme ve stratejik analiz esnasında gerçekleştirilen saha ziyareti dahil değildir.
Sözleşmenin İmzalanması Doğrulayıcı kuruluş, gerçekleştirdiği sözleşme öncesi değerlendirme sonucuna göre doğrulama işini alıp almayacağına ve sözleşme şartlarına karar verir. Sözleşmede doğrulamanın süresi belirtilir ve sözleşmede gerekli gördüğü durumlarda doğrulama süresini arttırmaya yönelik ifadeye yer verilir. 2015 ve 2016 yılları için asgari adam-gün hizmet bedeli Katma Değer Vergisi hariç 1000 (bin) Türk Lirası dır. Sözleşme raporlama yılının 1 Kasım tarihine kadar imzalanmalıdır.
İşletmenin Doğrulayıcı Kuruluşa Belgeleri Temin Etmesi Doğrulama ve Yetkilendirme Tebliği Ek-2 Bölüm 2
Stratejik Analiz Stratejik analiz, risk analizi ve doğrulama planı birlikte değerlendirilmesi gereken adımlardır. Doğrulayıcı kuruluş stratejik analiz esnasında tesisi en az bir kere yerinde görmek zorundadır (saha ziyareti süresine dahil değildir.) Stratejik analizin raporlama yılının 15 Aralığına kadar sonlandırılması gerekir.
Stratejik Analiz Sözleşme Öncesi Değerlendirme Önemlilik Seviyesi İşletmenin Temin Ettiği Belgeler Stratejik Analiz Stratejik analiz esnasında: Tesiste yürütülen faaliyetler Doğrulama işlemleri için gerekecek süre ve çaba İzleme planı ve emisyon raporu uyumu
Risk Analizi Risk analizi tamamlandıktan sonra ilerleyen doğrulama faaliyetleri esnasında yeni bir riskin tespit edilmesi durumunda risk analizi yenilenir. İşletmenin doğrulayıcı kuruluşa sunduğu risk analizi ile doğrulayıcı kuruluşun gerçekleştireceği risk analizi aynı şey değildir. Doğrulayıcı kuruluş yapacağı risk analizinde işletmenin sunduğundan da yararlanır. Risk analizi ile doğrulayıcı kuruluş emisyon raporunun önemli hatalı bildirim içerme ihtimalini değerlendirir.
Doğrulama Planı Doğrulayıcı kuruluş: Sözleşme öncesi değerlendirme Önemlilik seviyesi Stratejik analiz Risk analizinin çıktılarını kullanarak doğrulama planını hazırlar.
Doğrulama Planı Doğrulama Programı: doğrulama faaliyetlerinin niteliği, kapsamı ve faaliyetlerin nasıl, ne zaman ve kimin tarafından yürütüleceğine dair programdır. Test Planı: işletmenin kontrol faaliyetlerinin ve ilgili prosedürlerin gerçekten etkin olup olmadığının test edilmesine dair plandır (inceleme nasıl yapılacak). Örnekleme planı: veri örneklemesinin kapsamını ve yöntemini ortaya koyan plandır. Örnekleme Planı Doğrulama Programı Doğrulama Planı Test Planı
Proses Analizi Proses Analizi: doğrulayıcı kuruluşlar tarafından doğrulama işlemleri için gerekli bilgilere ulaşmak için yürütülen işlemlerdir. Proses analizi, saha ziyaretini de kapsar. Proses analizi esnasında doğrulayıcı kuruluş: veri kaynağını kontrol eder, veriyi kontrol eder, belirsizlik ve veri boşluğu gibi bir takım değerlendirmeler, kontroller yürütür.
Saha Ziyareti Saha ziyareti en az bir defa gerçekleştirilir (stratejik analiz esnasında gerçekleştirilen saha ziyareti dışında) Gerekli olması durumda teknik uzmanlar da saha ziyaretinde bulunur. Çalışanlarla yerinde görüşmeler yapılır. Tesis sınırları, izleme planında belirtilen kaynak akışı, emisyon kaynaklarının eksiksizliği değerlendirilir. İzleme planında belirtilmiş prosedürlerin gerçekte var olup olmadığı, uygulanabilirliği, uygunluğu değerlendirilir. Veri boşlukları için uygulanan yöntemlerin ve veri kaybına karşı kontrol faaliyetlerinin uygunluğu, etkinliği değerlendirilir.
Bulguları Değerlendirilmesi Doğrulama faaliyetlerinin başından itibaren doğrulayıcı kuruluş, tespit ettiği hatalı bildirim, uygunsuzluk ve mevzuata aykırı durumları tespit eder ve bu durumlar hakkında işletmeyi bilgilendirir. Bilgilendirme saha ziyareti esnasında veya sonrasında yapılabilir. İşetme kendisine bildirilen hatalı bildirim, uygunsuzluk ve Mevzuata aykırı durumları düzeltmek zorundadır.
Bulguların Değerlendirilmesi Bulgu Yapılan kontrollerde petro kok kaynak akışına ilişkin ölçüm cihazının onaylanmış izleme planında tanımlanmadığı tespit edilmiştir. İzleme planının bu yönde güncellenmesi gerekmektedir. İşletmenin Açıklaması İlgili ölçüm cihazı tanımlanacak şekilde izleme planı güncellenmiş ve Bakanlıkça onaylanmıştır. Doğrulayıcı Kuruluşun Açıklaması Ölçüm cihazının tanımlandığı görülmüş ve uygunsuzluk giderilmiştir.
TEŞEKKÜR EDERİZ İklim ŞAHİN iklim.sahin@lifeenerji.com