TürkçeMino Artık Türkçe yi daha çok seviyorum. AKILLI TÜRKÇE DEFTERİ Artık Türkçe den korkmuyorum. Artık Türkçe dersinde eğleniyorum. 4 Artık az yazarak çok zaman kazanıyorum. Artık kelimeleri doğru yazıyorum. Artık Türkçe den sıkılmıyorum. Artık daha fazla etkinlik yapıyorum. Artık daha fazla kelime öğreniyorum.
Bu kitabın her hakkı Arı Defter ve Dağıtım a aittir. İçindeki şekil, yazı, resim ve grafiklerin yayınevinin izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. YAZAR İbrahim SEYHAN KAPAK TASARIM İhsan SONDOĞAN GRAFİK-TASARIM Ebru PEKÜN BASIM YERİ Aykut Basım (0212 428 52 74) Arı Defter ve Dağıtım İnternet Bilişim Hizmetleri Güneşli Yolu Cad. İkebana Evleri H Blok D:26 Bahçelievler/İSTANBUL Tel: 0212 879 20 60 - Faks: 0212 879 20 70 www.ariyayin.com - info@ariyayin.com /ariyayin /ariyayin 2
Merhabalar, Hazırlamış olduğumuz Akıllı Türkçe Defteri ile siz saygıdeğer öğretmenlerimizin işlerini biraz daha kolaylaştırırken, sevgili öğrencilerimizin de Türkçe yi daha iyi öğrenmelerini sağlamak istedik. Akıllı defterlerin amacı, not tutma sıkıntısı yaşayan öğrencilerin ve konu yetiştirme telaşına giren öğretmenlerimizin işlerini kolaylaştırmaktır. TürkçeMino da boş bir defter kadar not kısmı bulabilirsiniz. Her öğretmenin konu anlatım ve not alma tarzı farklı olabilmektedir. Bu yüzden öğretmen, gerekli bulduğu ayrıntıları kendi anlatım tarzına uygun olarak yazdırabilecektir. Türkçemino'da etkinlikler ve sorular hazır olarak verildiği için; haricen soru çözmek, konuyu tekrar etmek, kitap okumak, şiir ve hikaye yazmak vb. gibi bir çok etkinlik için bol bol zaman kalacaktır. Öğrencilerin yıl boyunca göreceği konular da tema sonlarındaki Tekrarlıyorum, Hatırlıyorum bölümlerinde özet etkinlikler olarak verilmiştir. Akıllı Türkçe Defteri nin ek bir kaynak olarak algılanmasını istemeyiz. Çünkü bu defter ile öğrenciye ek kaynak aldırmıyoruz, DEFTER İHTİYACINI karşılıyoruz. Bu defteri alan bir öğrencinin başka bir defter almasına gerek kalmayacaktır. Başarılarınızın sürekli olması dileğiyle. İbrahim SEYHAN Bu defterin hazırlanma aşamasında desteğini ve sabrını esirgemeyen sevgili eşim Havva'ya, güzel kızım Şeyma'ya ve değerli arkadaşım Reyhan'a teşekkür ederim. 3
İÇİNDEKİLER 1. TEMA 1.1. Ses Bilgisi...10 1.2. Ünlü Ünsüz Harfler...12 1.3. Büyük Ünlü Uyumu...14 1.4. Sert - Yumuşak Ünsüzler...19 1.5. Ünsüz Yumuşaması...20 1.6. Ünsüz Benzeşmesi...22 1.7. Kaynaştırma Harfleri...23 1.8. Hece Bilgisi...27 1.9. Ünlü Düşmesi...28 2. TEMA 2.1. Kelimede Anlam...45 2.2. Ana Düşünce...46 2.3. Kelimede Gerçek - Mecaz Anlam...48 2.4. Eş Anlam...54 2.5. Zıt Anlam...55 2.6. Sesteş Kelimeler...57 2.7. Sözlükte Sıralama...60 2.8. Ünlem - Soru İşareti...61 2.9. Atasözü - Özdeyiş - Deyim...62 3. TEMA 3.1. Şiirde Konu - Ana Duygu...75 3.2. Basit - Türemiş - Birleşik Sözcükler...77 3.3. Özel - Tür Adlar...84 3.4. Tekil - Çoğul - Topluluk Adları...86 3.5. Soyut - Somut Adlar...87 3.6. Yapılarına Göre Adlar...89 3.7. İsmin Halleri...93 3.8. Noktalama İşaretleri (Konuşma Çizgisi, Kesme İşareti, Üç Nokta)...95 3.9. Hikâye Unsurları...98 3.10. Anı - Biyografi - Otobiyografi... 100 4
4. TEMA 4.1. Köylü Kızı... 112 4.2. Bir Yazının Bölümleri (Giriş - Gelişme - Sonuç)... 113 4.3. Ön Ad (Sıfat)... 115 4.4. Noktalama İşaretleri (Virgül, Noktalı Virgül)... 122 4.5. Adıl (Zamir)... 124 5. TEMA 5.1. Fiil (Eylem)... 142 5.2. Eylemde Mastar Eki... 148 5.3. Fiilde Şahıs... 149 5.4. Olumlu - Olumsuz Eylemler... 150 5.5. Eylemlerde Soru... 151 5.6. Ki'nin Yazılışı... 154 5.7. Noktalama İşaretleri (İki Nokta)... 155 5.8. Mektup Yazma... 156 6. TEMA 6.1. Zarflar (Belirteçler)... 169 6.2. Bağlaç... 173 6.3. Edat (İlgeç)... 174 6.4. Dilekçe - Tebrik Kartı Yazma... 181 6.5. Noktalama İşaretleri (Tırnak İşareti, Parantez)... 185 7. TEMA 7.1. Tümce ve Tümcenin Öğeleri... 195 7.2. Tümcede Özne - Yüklem Uygunluğu... 197 7.3. Tümce Çeşitleri... 198 7.4. Tümcede Anlam (Sebeb - Sonuç - Karşılaştırma Tümcesi)... 208 7.5. Tümcede Öznel, Nesnel Yargılar... 212 5
TEMA 1 - KAZANIMLAR Yazmak için hazırlık yapar. Yazma amacını belirler, anlamlı ve kurallı cümleler yazar. Yazılarında noktalama işaretlerini doğru ve yerinde kullanır. Yazılarında sözlük ve yazım kılavuzundan yararlanır. Bütün yazılarını bitişik eğik yazı ile yazar. Kelimeleri yerinde ve anlamına uygun kullanır. Yeni öğrendiği kelimeleri yazılarında kullanır. Olayları, oluş sırasına göre yazar. Yazılarında kelime türlerini işlevine uygun kullanır. Mantıksal bütünlük içinde yazar. Günlük, anı vb. yazar. Şiir yazar. Resim ve fotoğrafları yorumlar. Ünlü - Ünsüz sesleri ayırt eder. Sesleri ince, kalın, yumuşak, sert, ünlü - ünsüz olarak ayırt eder. Cümle ve kelimelerin hece sayılarını karşılaştırır. Hece düşmesinin ne olduğunu bilir. Anlamına göre kelimeleri ayırt eder. (Eş-zıt anlam) 6
1. Temaya Giriş 7
1. Temaya Giriş 8
Ses Bilgisi HARFLERİN OYUNU 29 harften oluşur alfabemiz. 8 i sesli 21 i sessiz. Bazıları kalın, bazıları ince, Okur, yazarız hepsini öğrenince. Her sesin var anlamı. Oluşturur; heceleri, kelimeleri. Ünsüz yumuşar, hece düşer. Değişmez anlamları. P, ç, t, k ünsüzleri, Dönüşür; b, c, d, g ünsüzlerine. Harf düşer, ek gelir. Kurallıdır alfabemiz. 9
Ses Bilgisi Aşağıdaki soruları yukarıdaki şiire göre cevaplayalım. 1. Alfabemiz sesli ve sessiz olarak toplam kaç harften oluşmaktadır? Yazalım. 2. Sesler bir araya gelerek neyi oluştururlar? Yazalım. 3. Şiire göre p, ç, t, k ünsüzleri neye dönüşüyormuş? Yazalım. 4. Şiirin konusunu yazalım. 5. Siz olsaydınız şiire hangi başlığı yazardınız? Büyük ve küçük temel harfleri yazım kurallarına uyarak aşağıya yazalım. a - b - c - A - B - C - 10
Ses Bilgisi Harflerin Oyunu şiirini el yazı kurallarına uygun olarak yazalım. 1. Mısra 2. Mısra 3. Mısra 1. Kıta 4. Mısra 5. Mısra 6. Mısra 2. Kıta 7. Mısra 8. Mısra 9. Mısra 10. Mısra 3. Kıta 11. Mısra 12. Mısra Mısra: Kıta: 11
Ses Bilgisi (Ünlü - Ünsüz Harfler) Şiirin ilk mısrasını yazalım. Mısranın ünlü (sesli) harfleri: Mısranın ünsüz (sessiz) harfleri: Şiirdeki 2. kıtanın 3. mısrasını yazalım. Mısranın ünlü (sesli) harfleri: Mısranın ünsüz (sessiz) harfleri: Öğretmenim dedi ki: 12
Ses Bilgisi (Ünlü - Ünsüz Harfler) Aşağıda yazılı olan kelimelerin sesli ve sessiz harflerini uygun yerlere yazalım. Kelime Sesli Harfler Kelime Sesli Harfler Hece e - e Anlamlı Sesin Oluşturur Var Heceleri Kelime Sessiz Harfler Kelime Sessiz Harfler Ünsüz n - s - z Düşer Yumuşar Değişmez Hece Anlamları Aşağıdaki kelimeleri inceleyim. İstenenleri kerşılarına yazalım. Kelime Ünlü Harf Ünsüz Harf Harf Sayısı Benim Sadık Yarim...... 13
Ses Bilgisi (Büyük Ünlü Uyumu) Alfabemizdeki ünlü harfleri yazalım. Öğretmenim dedi ki: Cümleleri oluşturan kelimeleri örneğe uygun olarak inceleyelim. Hamal odunumuzu taşıdı. Ha mal - odunumuzu - taşıdı. k k B.Ü.U.U İnci üşütünce hasta oldu. İn ci - üşütünce - hasta - oldu. i i B.Ü.U.U Müzik dinlemeyi severim. Mü zik - dinlemeyi - severim. i i B.Ü.U.U 14
Ses Bilgisi (Büyük Ünlü Uyumu) Aşağıdaki sözcükleri Büyük Ünlü Uyumu'na göre inceleyelim. anne uymaz kedi k i K İ kalem bulut resim bilet kadın bakır sıcak kase sehpa koltuk bidon hediye merdiven tabure UYARI! -ki, -ken, -yor, -leyin, -mtrak ekleri büyük ünlü uyumunu bozar. Örnek: yeşilimtırak, sabahleyin... 15
Ses Bilgisi (Büyük Ünlü Uyumu) Cümleleri oluşturan kelimeleri Büyük Ünlü Uyumu na göre inceleyelim. Hasan, Ahmet i düşürdü. k k uyar İlay korkudan dilini yuttu. Akşamki yemeği çok beğendim. Beyhan kolunu kırdı. Sakin ve sessiz bir ev! Bana bağırmaya hakkın yok! UYARI! Tek heceli kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Örnek: çok, gel, yok... 16
Sınıf İçi Etkinlikler 17
Sınıf İçi Etkinlikler 18
Ses Bilgisi (Ser t - Yumuşak Ünsüzler) Alfabemizdeki ünsüz harfleri yazalım: b - c - ç Öğretmenim dedi ki: Ünsüzler Sert Ünsüzler: Yumuşak Ünsüzler: Aşağıda verilen örneğe uygun olarak kelimeleri inceleyelim. Kelime Sessiz Harfler Sert Sessiz Yumuşak Sessiz Esma s-m s m Çakmak Şahin Atakan Dalgıç Şemsiye Fıstık Sandalye 19
Ses Bilgisi (Ünsüz Yumuşaması) Ünsüz Yumuşaması: Öğretmenim dedi ki: ÖRNEK toprak - ı toprağı Örnekteki ses olayına dikkat ederek aşağıdaki kelimeleri inceleyelim. çekirdek - i çekirdeği çekiç - e ağaç - a ayak - a yaprak - a kitap - ı sahip - i kirpik - e tat - ı bayrak - a umut - u örnek - e UYARI! Özel isimlerde yumuşama olmaz. 20
Ses Bilgisi (Ünsüz Yumuşaması) Aşağıdaki kelimelerin sonuna ünlü ile başlayan bir ek getirerek yeni sözcükler oluşturalım. Ünsüz yumuşaması, olayı gerçekleştirenleri işaretleyelim. Kelime Dolap + ı Ünlü Ek Almış Hali dolabı Yumuşama Olmuş 7 Kitap... Oluk... Mutfak... Araç... Gereç... Kalem... Çörek... Cetvel... Yemek... Millet... Tabak... Pantolon... 21
Ses Bilgisi (Ünsüz Benzeşmesi) Ünsüz Benzeşmesi: Öğretmenim dedi ki: Aşağıdaki kelimelerin doğru ve yanlış yazılışına bakalım. Yanlış Dostca Çiçekci Yalıtgan Doğmuşdur Doğru Dostça Çiçekçi Yalıtkan Doğmuştur Aşağıdaki sözcükleri inceleyelim. Belirtilen ekleri kelime sonlarına yerleştirerek Ünsüz Benzeşmesi olup olmadığını kontrol edelim. sözcük -de, -da durum makas makasta benzeşti dolap okul çiçek bidon 22
Ses Bilgisi (Kaynaştırma Harfleri) Kaynaştırma Harfleri (Yardımcı Ünsüzler): Öğretmenim dedi ki: ÖRNEK su - y - a, yedi-.. ş.. -er, Aşağıda verilen sözcüklerin kaynaştırma harfi alıp almadıklarını örnekteki gibi gösterelim. halaya Kaynaştırma var. dumana odayı çarşıdan köyün makası yorganı yedişer eli yazıyı............ 23
Sınıf İçi Etkinlikler 24
Sınıf İçi Etkinlikler 25