6. HAMLE
TANECİK BOYUTUNA GÖRE KARIŞIMLAR KARIŞIMLAR HOMOJEN KARIŞIM Dağılan tanecik boyutu 10-9 m den küçük Çözelti Dağılan tanecik boyutu 10-9 m ile 10-6 m arası=kolloit Dağılan tanecik boyutu 10-6 m den büyük=süspansiyon KARIŞIM HETEROJEN KARIŞIM Süspansiyon Emülsiyon Aerosol Adi Karışım *Katı +sıvı heterojen karışım *Çalkalamak gerekir. Kumlu su,ayran,kahve,naftalinsu,kan Sıvı-Sıvı heterojen Karışım Su-zeytinyağı, mazot-su, benzin-su,, süt, CCl4-su, mayonez, yağ-sirke Gaz+sıvı ya da gaz+katı heterojen karışımlardır. Spreyler,sis kümesi,duman,bulut Genellikle katıların oluşturduğu heterojen karışımlardır.demir tozu-kükürt tozu karışımı KOLLOİTLER:Bir maddeenin başka bir madde içerisinde asılı kalmasıyla oluşan heterojen karışımlardır. Katının sıvı faz içerisinde dağılmasından meydana gelen kollloit sistemlere SOL denir. Sollerin pıhtılaşması ile oluşan pelte kıvamındaki koloitlere jel denir. DAĞITAN FAZ KATI SIVI GAZ DAĞILAN FAZ KATI SIVI GAZ Jel,jöle,merhem Losyon,tereyağı Mücevher taşları, İnci,kırmızı taş,süs camları Kan serumu,mürekkep boya Duman,kirli hava Homojenize Süt,mayonez, Sis,saç spreyleri bulut Ponza taşı,ekmek Lav, Çırpılmış yumurta, Krema,sabun köpüğü -----------------
ÇÖZELTİ ÇÖZÜCÜ ÇÖZÜNEN ÇÖZÜNME OLAYI MOLEKÜLER ÇÖZÜNME *İyonlarına ayrışmadan moleküler halinde çözünmeye denir. *Şeker,alkol,üre,oksijen gazı ve azot gazı gibi maddeler moleküler çözünür. *Moleküler çözünen maddelerin çözeltileri elektrik akımını iletmez. * İYONİK ÇÖZÜNME *Asit,Baz,Tuz suda çözünürken iyonlarına ayrışır. *İyonik Çözünme sonucu oluşan çözeltiler elektrik akımını iletir. ÇÖZÜNME VE POLARLIK *Genellikle polar maddeler polar çözücülerde,apolar maddeler apolar çözücülerde çözünür. *Çözünme sırasında çözücü olarak su kullanılırsa hidratasyon *Çözünme sırasında sudan başka bir çözücü kullanılmasına solvatasyon denir.
ÇÖZELTİLERİN SINIFLANDIRILMASI Doymuş Çözelti Doymamış Çözelti Çözünürlüğüne Göre Aşırı Doymuş Çözelti Dibinde katısı olan çözelti aşırı doymuş çözelti değildir. Derişimine Göre İletkenliğe Göre SEYRELTİK ÇÖZELTİ Aynı miktar çözücünün içerisinde çözünen miktar az olan çözeltilerdir. DERİŞİK ÇÖZELTİ Aynı miktar çözücünün içerisinde çözünen miktar fazla olan çözeltilerdir Elektrolit Çözelti Elektrolit Olmayan Bir çözeltinin tek başına seyreltik derişik olduğuna karar verilmez Doymamış bir çözeltiyi doymuş hale getirmek için 1-2- 3- Grafikler:
ÇÖZELTİLERDE DERİŞİM HESAPLAMALARI 1.soru: 200 gram kütlece %30 luk ve 400 gram kütlece %10 luk şeker çözeltileri karıştırılıyor. Karıştırılan çözeltiden 100 gram su buharlaştırılıyor. Çökelme gözlenmediğine göre yeni oluşan çözelti kütlece % kaçlıktır? ÇÖZÜM a)10 b) 15 c) 20 d) 40 e) 80 2.SORU: Kütlece %10ʼluk 400 gram tuz çözeltisine 60 gram tuz, 40 gram su ilave edildiğinde yeni çözeltinin kütlece yüzdesi ne olur? a) 5 b) 15 d) 25 e) 10 e) 20 3.SORU: 120 gram kütlece %20 lik tuz çözeltisine 240 gram kütlece %30 luk tuz çözeltisi ekleniyor.buna göre oluşan çözeltiye kaç gram su eklendiğinde son çözelti kütlece %10 luk olur? a) 150 b) 250 c) 500 d) 600 e) 300 4.SORU: 210 gram saf suya 50 gram tuz ilave edildiğinde 10 gram tuzun çözünmeden kaldığı görülüyor. Buna göre aynı sıcaklıkta hazırlanan çözelti kütlece % kaçlıktır? a) 12 b) 16 c) 18 d) 20 e) 25 5.SORU: Kütlece %40 lık CaCO 3.5H 2 O çözeltisi hazırlayabilmek için 380 gram CaCO 3.5H 2 O bileşiğinin üzerine kaç gram su eklenmelidir? a) 120 b) 180 c) 300 d) 500 e) 600
KOLLİGATİF ÖZELLİKLER KOLLİGATİF ÖZELLİKLER KAYNAMA NOKTASI *Bir sıvıda uçucu olmayan bir madde çözündüğünde çözeltinin kaynama noktası saf çözücününkinden yüksek olur. *Tuzlu su kaynama noktası saf suyunkinden yüksektir *Çözeltide çözünen miktar artııkça kaynama noktası artar. *Bir sıvıda uçucu bir madde (alkol gibi..)çözündüğünde kaynama noktası saf çözücününkinden düşük olur. DONMA NOKTASI *Çözeltinin donma noktası ile saf çözücünün donma noktası arasındaki farka DONMA NOKTASI DÜŞMESİ denir. *Çözeltide çözünen tanecik sayısı arttıkça donma noktası düşmesi orantılı olarak düşer. *Kışın yollara tuz dökülmesinin nedeni buzlanmayı engellemektir. Arabalara antifiriz olarak bilinen etilen glikol eklenmesiyle suyun donması engellenir. *Yer altı sularına sızan tuzlu su, hayvan ve bitki sağlığını etkiler. *Bitki örtüsü üzerinde yaprak hasarına ve bitkinin ölümüne sebep olabilir. *Buzlanmayı önlemek için kullanılan tuz göl ve göletlerin alt kısmında tuzlu su tabakası oluşturarak su bitkileri ve suda yaşayan canlıların besin maddelerini hapsedebilir. * Yüksek tuz derişimi suda yaşayan canlıların büyüme, üreme ve hayatta kalmalarını olumsuz etkiler. *Memelilerde ve kuşlarda tuzlu su içmek tuz zehirlenmesine neden olabildiği gibi yol kenarına sıçrayan tuzu tüketen hayvanların ölümüne neden olabilir. *Tuzun yol açtığı korozyon nedeniyle köprüler ve yollar tahrip olup, bu yüzden yenilenen yol çalışmaları ülke ekonomisine de zarar verir.
KARIŞIMLARIN AYRILMASI TANECİK BOYUTUNA GÖRE ELEME YÖNTEMİ: SÜZME YÖNTEMİ: DİYALİZ *Katı+Katı heterojen karışım *ELEK yardımıyla karışım ayrılır. Örnek: Çakıl taşlarının kumdan ayrılması *Katı-sıvı heterojen karışım Süzgeç *Katı-gaz karışım Gaz Filtre Kan Santrifüj cihazları Kolloit türündeki karışımların gözenekli zarlardan geçebilmesi için temeline dayanan arıtma yöntemine denir. Diyaliz makinesinde metabolik atıklar diyaliz zarından geçerek dışarı atılır.büyük protein molekülleri zardan geçemez.ve kanda kalırlar KARIŞIMLARIN AYRILMASI YOĞUNLUK FARKINA GÖRE AYIRMA HUNİSİ:.Yoğunlukları farklı olan heterojen sıvı sıvı karışımları ayırmak için kullanılır..ayırma hunisine konulan karışım bir süre beklendiğinde yoğunluğu büyük olan sıvı sıvı musluk açılarak alınır..yoğunluğu küçük olan sıvı ayırma hunisinde kalır. YÜZDÜRME YÖNTEMİ(FLOTASYON) Suda çözünmeyen ve yoğunluğu suyun yoğunluğundan küçük olan katı taneciklerinin suyun yüzeyine yükseltilmesi ve uzaklaştırılmasıdır. Madencilikte sülfürlü cevherlerin ayrıştırılmasında kullanılır. MIKNATIS FARKI İLE AYIRMA ERİME NOKTASI FARKI İLE AYIRMA *Demir, nikel, kobalt mıknatıs tarafından kuvvetli bir şekilde çekilirler. *Karışımlarda bulunan maddelerin mıknatıs tarafından çekilme özelliklerinin farklı olmasından yararlanarak ayrılmasına mıknatıs ile ayırma denir. *Altın-demir, kobalt-kükürt heterojen karışımları bu yöntemle ayrılır..katı-katı homojen karışımlarda katıların erime noktalarının farklı olmasından yararlanılarak ayrıştırılır..erime noktası küçük olan bileşen erir ve karışımdan ayrılır..alaşımlar bu yöntemle ayrılır.
ÇÖZÜNÜRLÜK FARKI İLE AYIRMA KAYNAMA NOKTASI FAKI İLE AYIRMA BASİT DAMITMA. Katı-sıvı homojen karışım.bir sıvının ısı verilerek buharlaştırılması ve tekrar buharın soğutularak yoğunlaştırılması işlemine DAMITMA(DESTİLASYON),damıtma ile elde edilen sıvıya DESTLAT denir..tuzlu su, şekerli su AYRIMSAL DAMITMA.Sıvı-sıvı homojen karışım.kaynama noktası farkı.iki ya da daha fazla sıvıdan oluşan homojen karışımın kaynama noktaları farkından yararlanarak yapılan ayırma işlemi..kaynama noktası küçük olan sıvı önce karışımdan ayrılır. 1-ÖZÜTLEME:. Karışımdaki bileşenlerden birinin karışıma ilave edilen çözücü yardımıyla ortamdan uzaklaştırılmasına ekstraksiyon (özütleme, çekme) denir. Çayın demlenmesi,aspirin hammaddesinin söğüt ağacından elde edilmesi,şeker pancarından şeker eldesi,bitkilerden yağ, Tuzlu topraktan tuz eldesi 2-KRİSTALLENDİRME Katı-sıvı homojen karışımlarından katının sıcaklıkla çözünürlüğünün değişiminden yararlanarak yapılan ayırma yöntemidir..katıların çözünürlüğü genellikle sıcaklıkla artar..sıcaklık düşürüldüğünde çözeltide çözünen katı bileşenin çözünürlüğü azalacağı için çözünen madde tekrar çökmeye başlar..çöken madde geometrik şekilli katılar hâlinde çöker. Belirli geometrik şekle sahip katı parçalarına kristal, olaya kristallenme denir. 3-AYRIMSAL KRİSTALLENDİRME İki veya daha çok maddenin çözünürlük farkı ile ayrılmasına ayrımsal kristallenme denir. Ayrımsal kristallendirme yöntemi çözünürlükleri sıcaklıkla artan veya azalan iki bileşeni birbirinden ayırmak için kullanılabilir. Örneğin: KNO 3 ve NaCl
ASİTLER VE BAZLAR Asitlerin Genel Özellikleri Asitlerin tadı ekşidir. Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir Mavi turnusol kâğıdının rengini kırmızıya çevirir. Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz oluşturur. Asitler aşındırıcı özelliğe sahiptir. Ciltle temas ettiklerinde yakıcı etki gösterir. Asitler karbonatlı bileşiklere etki ederek CO2 gazı açığa çıkarır. CaCO3 (k) + 2HCl(suda) CaCl2(suda) + CO2(g) + H2O (s) Asitler bazı metallerle (Mg, Fe, Zn gibi) tepkimeye girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur. 2HCl (suda) + Zn(k) ZnCl2(suda) + H2(g). Asitler bu nedenle aşındırıcı özelliğe sahiptir. Bazların Genel Özellikleri Bazların tadı acıdır. Bazlar ciltte kayganlık hissi oluşturur. Genellikle suda iyonlarına ayrışarak çözündükleri için sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Kırmızı turnusol kâğıdının rengini maviye çevirir. Bazlar asitler ile reaksiyona girerek nötralleşme tepkimesi verir. Bazlar amfoter metallerle (çinko, krom, alüminyum gibi) reaksiyona girerek hidrojen gazı çıkmasına neden olur. ASİTLER BAZLAR ZAYIF ASİTLER KUVVETLİ ASİTLER ZAYIF BAZLAR KUVVETLİ BAZLAR %100 iyonlaşmaz %100 iyonlaşır Suda çözünme denklemi Suda çözünme denk. Çift okla gösterilir tek okla gösterilir. HF,CH 3 COOH,HCN HCl,HNO 3,H 2 SO 4 HNO 2 H 3 PO 4 NH 3,C 6 H 5 -NH 2 KOH,NaOH,Ca(OH) 2 %100 iyonlaşmaz %100 iyonlaşır İyonlaşma denk.çift iyonlaşma denk.tek ok gösterilir okla gösterilir. Sabun,deterjanlar Fırın temizleyiciler
ASİTLER VE BAZLAR ASİTLERİN SUDA ÇÖZÜNME DENKLEMLERİ BAZLARIN SUDA ÇÖZÜNME DENKLEMLERİ NH 3 suda çözünme denklemini yazınız H 3 PO 4 suda çözünme denklemini yazınız. YAPISINDA HİDROJEN İÇERMEYEN ASİTLER Ametallerin oksijence zengin bileşiklerine ASİDİK OKSİT denir. Ametal + Oksijen =Asidik ksit(co 2,SO 3,N 2 O 5 ) Asidik oksitler su ile tepkimelerinde asit çözeltileri oluşur. YAPISINDA HİDROKSİT İÇERMEYEN BAZLAR Metallerin oksijenli bileşiklerine BAZİK OKSİT denir. Ör: CaO, MgO, Na 2 O. Metal +oksijen = Bazik oksit(metal oksit) Bazik oksitler su ile tepkimelerinde baz çözeltileri oluşturur. CO, NO ve N 2 O gibi oksijence fakir olan (oksijen sayısı ametal sayısına eşit veya ametal sayısından daha az olan) oksitlere genellikle nötr oksit denir. Na 2 O bileşiğine ait suda çözünme denklemini yazınız. ASİT FORMÜLÜ SİSTEMATİK ADI YAYGIN ADI HBr HCl H 2 SO 4 HNO 3 H 3 PO 4 CH 3 COOH HCOOH HF HCN HNO 2 HClO 4 YAYGIN KULLANILAN ASİTLER
ph ve poh KAVRAMLARI YAYGIN KULLANILAN BAZLAR BAZ FORMÜLÜ SİSTEMATİK ADI YAYGIN ADI LiOH NaOH KOH Ca(OH) 2 Ba(OH) 2 Mg(OH) 2 Al(OH) 3 NH 3 C 6 H 5 -NH 2 İNDİKATÖRLER Bir maddenin asit mi baz mı olduğunu anlamak için kullanılan boyar maddelere İNDİKATÖR denir DOĞAL İNDİKATÖRLER Çay,lahana suyu,üzüm suyu,yaban mersini,sirke YAPAY İNDİKATÖRLER Fenolftalein,metil oranj,bromtimol mavisi,yapay indikatör sınıfındandır. Bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini ifade eden ölçü birimine ph denir ph (power hydrogen) hidrojenin gücü demektir NÖTR ASİDİK BAZİK ph > 7 poh=7 poh > 7 poh < 7 ph=poh ph < poh ph > poh 0 asit 7 baz 14