FİZİKSEL GELİŞİM II İÇİNDEKİLER Fiziksel Gelişimde Bireysel Farklılıklar ve Önemi Fiziksel Gelişimi Etkileyen Etmenler Fiziksel Gelişimin Diğer Gelişim Alanlarıyla İlişkisi ÇOCUK GELİŞİMİ I Doç. Dr. Birol ALVER HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Fiziksel gelişimde bireysel farklılıkların önemini kavrayabilecek, Fiziksel gelişimi etkileyen faktörlerin neler olduğunu öğrenebilecek, Fiziksel gelişimin diğer gelişim alanlarıyla ilişkisini öğrenebileceksiniz. ÜNİTE 2
FİZİKSEL GELİŞİMDE BİREYSEL FARKLILIKLAR VE ÖNEMİ Gelişim, çevre ve kalıtımın etkileşim süreci sonunda ortaya çıkan üründür. Bu ürün bireylerin gerek çevre gerek kalıtımsal özelliklerinin ayrı olması nedeniyle kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Aynı yumurta ikizi olmadıkça dünyadaki hiç kimse aynı fiziksel donanıma sahip değildir. Gelişim sürecinde gözlenen bu farklılıklar aşırıya kaçmadıkça normal karşılanmalıdır. Bireysel farklılıklar kendisini bazen kültürel bazen fizyolojik şekilde ortaya çıkabilir. Gelişim süreci içinde, tüm çocuklar aynı gelişim yolunu izlerler. Çocuk koşmadan önce yürür, yürümeden önce de emekler. Ancak, çocukların gelişim hızlarıyla bu davranışları başarmak üzere geçirdikleri sürenin; bireyden bireye değişiklik gösterdiği görülür. Şöyle ki, bazı çocuklar diğer yaşıtlarına göre daha hızlı gelişir. Gelişimin; bireysel farklılıkların etkisi altında, birbirini izleyen düzenli bir süreç olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır. Doğadaki canlıların en gelişmiş organizmasına sahip olan insan yavrusu diğer canlılardan farklı olarak doğarlar. Yaşamın ilk yıllarında fiziksel gelişim, diğer gelişim alanları gibi çok hızlıdır. Örnek Serpil Hanım, oğlunun beşinci doğum gününü kutlarken partiye gelen çocuklarının boylarının ve kilolarının daha uzun olduğunu görmüş ve bir gelişim uzmanına başvurmuştur. Gelişim uzmanı ise Serpil Hanım'a bu konuda endişelenmemesini ve gelişimde bireysel farklılıklar olabileceğini söylemiştir. Fiziksel gelişim açısından cinsiyetler arasında farklılıklar vardır. Kızların gelişimi erkeklere göre daha erken başlamakta ve daha erken tamamlanmaktadır. Kızlar doğumda altı hafta, ergenlikte iki yıl öndedirler. Fiziksel gelişimde kalıtımın önemi büyüktür. Bazı çocuklar okul öncesinde bile ana-babalarına benzerlik gösterirler. Bazıları ise ancak ergenlik çağına doğru ana-babalarına benzemeye başlarlar. Yine bazı çocuklar, daha ilkokul çağında hızlı bir uzama gösterirler. Bazıları ise, başlangıçta uzamada yavaş iken, ergenlik çağında ya da ergenliğin ilk yıllarında hızlanırlar. Bireysel farklılıklar, özellikle ilkokul çağında kendini göstermeye başlar. Ve ortaokul yıllarında en yüksek seviyeye ulaşır. Bireysel farklılıklar konusunu ilk kez inceleyen Galton dur. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 2
0-18 yaş arasında görülen fiziksel gelişim özelliklerini ve bireyler arasında görülen farklılıkları inceleyiniz. 0-18 yaş grubundaki çocukların fiziksel gelişimlerini destekleyecek tedbirler alınmalıdır. Fiziksel gelişim açısından bireyler bazı alanlarda yetersizlik gösterebilirler. Bu alanlar arasında, görme, işitme engelliler, bedensel yetersizliği ve süreğen hastalığı olanlar gösterilebilir. Bu bireyler, bireysel farklılıklarına göre hazırlanmış ortamlarda, özel program ve özel öğretmenler ile yetiştirilmelidir. Ayrıca bedensel engelli olmak bir öğrencinin öğrenimini, sosyal ilişkilerini ve kendine karşı tutumunu da etkiler. İlk çocukluk yıllarında ve özellikle ikinci çocukluk yılları olan okul yıllarında çocukların fiziksel gelişimlerini destekleyici tedbirlerin alınması çocukların fiziksel gelişimlerini destekleyici bir rol üstlenebilir. 0-18 yaş grubundaki çocuklarda fiziksel gelişimi desteklemek için alınabilecek tedbirleri araştırınız. Fiziksel Gelişimi Destekleyecek Etkinliklerde Kullanılan Araç ve Gereçlerin Özellikleri (Oyuncaklar): Araç gereçler, birden fazla hedefi olan çok aşamalı ve çocukların gelişim düzeylerine uygun olmalıdır. Araç gereçler sade, ayrıntıları az, iyi zımparalanmış, pürüzsüz ve keskin köşeleri yuvarlatılmış olmalıdır. Çocuğun yaş ve gelişim seviyesine uygun olup ilgileri doğrultusunda olmalıdır. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 3
Şekil ve boyut bakımından kullanışlı olmalıdır. Araç gereçlerin nasıl oynanacağı kolaylıkla kavranabilmelidir. Dayanıklı, sağlam ve temizliği kolay olmalıdır. Tehlike unsuru yaratmayacak şekilde planlanmalıdır. Göze hoş görünmeli ve estetik olmalıdır. Etrafınızdaki çocukların oyuncaklarının, yaşları açısından fiziksel gelişimlerine uygun olup olmadığını araştırınız. Dokunma duyusunu olumlu yönde etkilemelidir. Birden fazla çocuğun bir arada oynayabileceği nitelikte olmalıdır. Çocuktaki araştırma ve keşfetme duygusunu harekete geçirmelidir. Çocuğun yaratıcılığını destekleyici olmalıdır. Çocuğun kaslarını koordineli olarak kullanmasını güdüleyici olmalıdır. Çocuğun bütün bu sıralananların yanında sosyal ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunacak nitelikte olmalıdır. Fiziksel Gelişimi Destekleyici Etkinliklerde Kullanılan Materyallerin ya da Alanın Taşıması Gereken Özellikler Çocuk parkları ve oyun alanları çocukların fiziksel gelişimlerine uygun olmalıdır. Ortamın güvenilir olması oldukça önemlidir. Fiziksel açıdan çocuklara güvence sağlanabileceği gibi kendilerine güvenmelerine ve sorumluluk duyguları kazanmalarına yardımcı olur, aynı zamanda kendilerini daha bağımsız hissetmelerini sağlar. Bahçede bulunan materyaller, aynı zamanda hareket kolaylığı sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Dolayısıyla yapısal özellikleri de dikkate alınmalıdır. Çocuklar için oluşturulan açık hava alanlarındaki materyallerin canlı renklerde ve ilgi çekici olmasına özen gösterilmelidir. Güçlü ve zıt renkler çocukların materyalleri, parçalara ayırmasına ve derinliğini algılamasına yardımcı olabilir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 4
Bahçede parkta bulunan materyaller, çocuklar için kullanışlı olmalıdır. Her yaş grubu çocuğa ayrı ayrı hizmet edebilecek özelliklere sahip olmalıdır. Materyaller, sık sık kontrol edilmeli; hava koşulları düşünüldüğünde açık havadaki materyallerin yıpranmaları söz konusudur. Dolayısıyla bu materyaller tehlike yaratmamalı, paslanma, zincir kopması vb. sorunlara karşı gerekli bakımları yapılmalıdır. Etrafınızdaki oyun alanlarının ve parkların, çocukların yaşları açısından fiziksel gelişimlerine uygun olup olmadığını araştırınız. Materyaller, çocukların alanı bağımsız ve rahat bir şekilde kullanmalarına olanak sağlamalıdır. Materyallerin nitelik açısından olduğu kadar, nicelik açısından da çocukların gereksinimlerini karşılayabilecek sayıda olmasına önem verilmelidir. Kalıtım, organizmanın biyolojik mirasını; çevre ise organizmanın çevresel deneyimini ifade eder. FİZİKSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER Bireyin gelişimi, kalıtım ve çevre etkileşiminin etkisi altındadır. Bu etkileşim sürekli ve kalıcıdır. Gelişimi etkileyen faktörler üç temel başlık altında incelenir: Kalıtım Çevre Zaman (kritik dönem) Kalıtım; anne ve babadan bireye genetik yolla geçen yetenek ve özelliklerdir. İnsanda 23 çift kromozom vardır. Bunların yarısı yumurta yarısı da spermden gelmektedir. Bu kromozomların içinde bireyin kalıtsal yapısı bulunur. Kromozomların 22 çifti bedensel özellikleri belirler ve bunlara otozom denir. Diğer çift ise gonozom adını alır ve kişinin cinsiyet özelliklerini belirler. Her kromozom üzerinde 20-100 bin arasında gen bulunmaktadır. Bu genler, doğum sonrası gelişim özelliklerini büyük oranda belirler. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 5
Fiziksel gelişimi etkilemesi muhtemel kalıtsal faktörleri araştırınız. Anne ve babadan çocuğa geçen temel yapı taşına genotip denir. Genotip çevreden bağımsız olarak bireyin tüm kalıtsal özelliklerini açıklar. Genotip çevresel etkenlerle bir araya geldiğinde ise fenotip olarak adlandırılan yapı ortaya çıkar. Bazı güçlü dış unsurlar sonucunda bireyin kalıtsal yapısında kalıcı farklılaşmalar meydana gelebilir. Bu duruma mutasyon denir. Yine kromozom sayısındaki ya da yapısındaki bozukluklar sakatlıklara neden olabilmektedir. Bir başka önemli kalıtım ilkesi ise bazı özelliklerin baskın (dominant) bazı özelliklerin çekinik (resesif) olmasıdır. Örnek Kahverengi göz, A,B ve AB kan grupları, yüksek tansiyon baskın özelliklerdir. Mavi göz, düz saç çekinik özelliklerdir. Çevre; hem doğum öncesi hem doğum sonrası bebeğin fiziksel gelişimini etkileyen diğer öğedir. Doğum öncesi etmenlerin başında döl yatağının durumu gelmektedir. Gelişim için uygun olmayan bir döl yatağı hamilelik sürecinin başlangıcında bebeğin yaşamını yitirmesine neden olabilir. Fiziksel gelişim ile beslenme arasında çok yakın bir ilişki bulunmaktadır. Doğum sırasında bebeğin ters gelmesi, boynunun kordona dolanması gibi nedenler de fiziksel gelişimi etkiler. Doğum sonrası etmenler ise; beslenme, ilaçlar ve kimyasal maddeler, alkol ve uyuşturucu kullanımı, enfeksiyonlar, annenin sahip olduğu kronik rahatsızlıklar, annenin yaşı, kazalar vs. dir. Doğum sonrası dönemde ise bebeğin beslenmesi ile fiziksel gelişimi arasında doğrudan bir ilişki bulunmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 6
Beslenme çocukların gelişimi için oldukça önemlidir. Çünkü erken dönemde sadece fiziksel gelişim değil buna ek olarak beyin gelişimi, bilişsel gelişim, metabolizmalar, hormonlar ve genler üzerinde etkili olan doğru beslenmenin geç dönem etkileri artmaktadır. Bunlar; bilişsel ve ruhsal gelişim sorunları, okul başarısı, toplumsal yaşantı, bağışıklık, önemli hastalıklar, çalışma kapasitesi ve yaşlılığı etkiler. Erken dönemde çocukların beslenme sorunlarının nedenleri tıbbi olabilir. Bu nedenle beslenme sadece kalori hesabı, diyet ve kilo artışı değildir. Çocukluk dönemi beslenme bozuklukları, nedenleri ve çözümleriyle önemli bir konudur. Beslenme bozukluklarının nedenleri fiziksel veya anatomik sorunlar olabilir. En sık şikâyet edilen sorun çocuğun yemek yemeyi reddetmesi ya da istenilen miktarda yememesidir. Bu durum anneler tarafından kısaca "Bu çocuk iştahsız." olarak dile getirilir. Şikâyet büyüme ve kilo alma ölçüleriyle değerlendirildiğinde sorun yoksa ailenin bu durumun oluşacağına ilişkin kaygısı olarak belirir. Çözüm, sağlıklı yeme davranışının aile ve çocuğa öğretilmesi olmalıdır. İştahsızlığın birçok nedeni olabileceği gibi genellikle sağlıklı çocukların, iştah dürtüleri de sağlıklıdır. Eğer sağlıklı çocuğun iştahına ilişkin sorun varsa, nedenleri çocuğa, yediren kişiye, yedirilme şekline bağlı olabilir. Yeni doğan bebeğin yaşaması, beslenmesiyle direkt ilişkilidir. Bu nedenle yemek yeme aile ve bebek arasındaki ilk ve önemli ilişkilerden biridir. Çocuklara ilişkin beslenme sorunları olabilir. Çocuğun tıbbi sorunları vardır. Mesela yemek borusu, sindirim sistemi sorunları olabilir. Bu durumlar tıp tarafından tedavi edilebilen durumlardır. Bir başka sorun ise besin seçiminde yapılan yanlışlıklardır ki, kolayca çözümlenebilir. Ama son sorun olan beslenmeye ilişkin uygun olmayan tutumlar hem daha sık görülen hem de daha zor değiştirilebilen sorunlardır. Beslenme sorunlarının sonuçlarının yetersiz beslenme, şişmanlık gibi önemli sonuçları olduğu düşünülünce önemi daha iyi anlaşılır. Yemek yeme ve yedirme ilişkisindeki sorunlar çocuklara yansıyabilir. Bu yansıma çocuğun yemeğe direnmesi, yemek yemeyi istememesi şeklinde ortaya çıkar. Bunun en önemli nedenlerinden biri, çocuğun aç ya da tok olmasına, bu anlamda gösterdiği belirtilere önem verilmeden beslenmeye çalışılmasıdır. Çocuk açlık ve tokluğu hissetmeyeceği gibi, yemek yemenin anlamını ve sorumluluğunu kavrayamayacaktır. Çocuğa uygun besinlerin seçilmemesi, isteği dışında aşırı beslenmeye çalışılması diğer sorunlardır. Aşırı titiz, temiz annelerin Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 7
yemek yedirme süreçleri çocuğun gerginliğini artırır. Annenin de gergin olduğu durumlarda, yemek zamanı çocuk gergin ve öfkeli olacak, bu da iştahını etkileyecektir. Beslenmede çocuğun kontrolü olmaması, devamlı başkası tarafından beslenmesi, kendinin beslenmesine izin verilmemesi yemek kavramının gelişimini engelleyeceği gibi, çocuğun kontrolünü yitirdiği hissine kapılmasına yol açar. Çocuğa ilişkin bu olaylar, yemek yeme ilişkisinin zorlanmasına neden olur. Çocukların yeme sorununu çözmenin ilk adımı, ailelerin çocuğun sağlıklı olduğuna ikna olmalarıdır. Durumun fiziksel bir sorundan değil, tutumlardan kaynaklandığına ikna olduğunuzda işiniz kolaylaşacaktır. En büyük sorun ailenin endişesidir. Bu nedenle ailenin kaygıyla baş etmeyi öğrenmesi gereklidir. Zorlayarak ya da oyalayarak yemek yediren aileler bu durumu değiştirmeye dirençli olur. Çünkü böyle davranmadıkları zaman, çocuğun hiç yemeyeceğini düşünürler. Oysa bu davranış iştahsızlığı artırır ve çocuğa zarar verir. Çocuğun sevdiği şeylerden oluşan menülerin oluşturulması, aralarda atıştırmaların sınırlandırılması, yemek zamanlarının belirlenmesi çocuğun açlık ve tokluk hissiyle birlikte, yemek zevkini öğrenmesini de sağlayacaktır. Çocuklarda beslenme sorunlarının çözümü için alınabilecek tedbirleri araştırınız. Gebelik döneminden başlayarak anne babaların düzenli beslenme konusunda bilgi alması gerekir. Önemli olan aile ile çocuk arasında iyi ve doğru bir beslenme ilişkisi kurmaktır. Bu ilişkinin kurulabilmesi için, öncelikle annenin bebekten gelen işaretleri doğru yorumlayabilmesi gerekir. Çocuğunuzun beslenmesine aşırı kaygı ve titizlik göstermek, beklenenin tersi sonuçlar yaratacaktır. Fiziksel gelişimi etkilemesi muhtemel psikososyal faktörleri araştırınız. Yaşamın her döneminde fiziksel gelişimin hızı farklıdır. Zaman; gelişimsel kazanımlarda belirli yaşantıların potansiyel olarak en fazla etkilendiği zaman dilimleridir. Fiziksel gelişim yaşamın belli dönemlerinde Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 8
oldukça hızlıdır. Belli dönemlerde ise gelişim devam etmekle birlikte hızında bir yavaşlama söz konusudur. Doğum öncesi dönem fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. Bu dönemi sırasıyla bebeklik dönemi ve ergenlik dönemi izlemektedir. Söz konusu bu üç dönemde çocuklarda fiziksel gelişim oldukça hızlıdır. İkinci çocukluk yılları olan 6-11 yaş arasında ise fiziksel gelişimin hızında belirgin bir düşme söz konusudur. Yetişkinlik dönemi de aynı şekilde fiziksel gelişimin hızının yavaşladığı bir diğer dönemdir. Örnek Doğum öncesi ve doğumdan sonraki ilk üç yıllık süreç, beyin dokusunun gelişmesi için son derece önemlidir.. Farklı yaşam dönemlerinde, fiziksel gelişim açısından görülen farklılıkları araştırınız. FİZİKSEL GELİŞİMİN DİĞER GELİŞİM ALANLARIYLA İLİŞKİSİ Tüm gelişim alanları birbiriyle etkileşim içindedir. Bir gelişim alanındaki değişme, diğer gelişim alanlarında da değişmelere yol açar. Yani gelişim alanları birbiriyle etkileşim içindedir. Fiziksel gelişim tüm gelişim alanlarının başlangıcıdır ve çocuğun fiziksel gelişimi onun diğer gelişim alanlarını etkiler. Örneğin, fiziksel yönden gelişmemiş bir çocuk, arkadaşları ile birlikte oynamakta zorluk çekebilir ve çabuk yorulur. Bu durum çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyebileceği gibi sosyalleşmesini de engelleyebilir. Bütün gelişim alanları birbirleriyle yakından ilişkilidir. Örnek ilköğretim 3. sınıf öğrencisi Buğra, uzun boyu ve güçlü görüntüsü ile arkadaşları arasında doğal lider olarak kabul edilir. Buğra'nın bu özelliği sosyal açıdan da gelişimini artırmıştır. Çocukların vazgeçemedikleri fiziksel gelişimi destekleyici etkinliklerin, çocukların tüm gelişim alanlarına sayısız yararı olduğu unutulmamalıdır. 0yun, Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 9
çocuğun fiziksel gelişimindeki ilerlemeyi destekler ve bir anlamda fiziksel gelişim oyun sayesinde kendi hızını yakalayabilir. Hareket, çocuğun gelişmesi kendi bedenini ve çevresini tanıyabilmesi, gelişmekte olan kaslarının çalışması için gereklidir. Zihinsel gelişimde de algılama keşfetme ve inceleme gerektirdiğinden fiziksel ve zihinsel gelişiminde birbirleriyle ilişkisi olduğu söylenebilir. Çocuklarda fiziksel gelişim ile bilişsel gelişim arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Çocuklar doğa koşullarıyla içiçe oynarken çevredeki olay nesnelerin adlarını öğrenmek, tanımlarını yapmak,birbiriyle bağlantılı kavramları gözleyerek ve deneyerek öğrenir. Okul öncesi çocuklarına sağlanan açık hava oyun sahası gerçek ve canlı bir laboratuvar yerine geçer. Fiziksel gelişimin diğer gelişim alanları ile olan ilişkisini araştırınız. Fiziksel gelişim diğer bütün gelişim alanlarının gelişmesine öncülük etmektedir. Çocuklarda aynı zamanda fiziksel gelişim ile sosyal-duygusal gelişim arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Başkalarıyla uyum ve eş güdüm sağlama: Kısıtlı ve dar bir alandan bahçeye ve yakın çevreye açıldığı zaman, çocuğun dolaşma olanakları çoğalır, çevresi genişler, yaşıtlarıyla ve yetişkinlerle iletişimi artar. Toplumun kurallarını öğrenme ve benimseme: Bedensel etkinliklerde yer, oyuncak gibi somut şeylerin paylaşılmasına ek olarak duyguları ve düşünceleri, paylaşma, dayanışma içinde çalışma ve oynama alışkanlıkları da edinir, sırayla girme, sıra bekleme, başkalarının haklarına saygı gösterme vb. Çocukların duygularını ifade etme, bunalımlarını dışa yöneltme ve sıkıntılarından kurtulmalarına olanak sağlama: Fazla enerjisini yönlendirme ve boşaltma (harcama) çocuk açısından kesinlikle önemli gereksinimlerdir. Açık hava etkinliklerinde biraz daha esnek olmalı, çocuklar daha az kısıtlanmalı, daha yalın kurallar uygulanmalıdır. Çocuk bahçede daha özgür olabilmeli, isterse tek başına, isterse grup hâlinde oynayabilmelidir. Fiziksel gelişim ile sosyal-duygusal gelişim arasındaki ilişkiyi araştırınız. Gelişimin İlk Yıllarının Önemi Hiçbir canlı doğumundan sonra insan yavrusu kadar uzun bir süre bakım Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 10
gerektirmez. Bu durum, insan yavrusunun ilk yıllarındaki bakım ve eğitimini son derece önemli kılar. İlk yıllarda hızlı bir gelişimin olması da bu önemi pekiştirir. Doğum öncesi dönemdeki bebek çok hızlı bir gelişim içindedir. Her ay yaklaşık 5 cm büyür. Bu hızlı büyüme, doğum sonrası ilk aylarda ve yıllarda da sürer. Çocuklar zihin gelişiminin üçte ikisini, sinir sistemi gelişiminin yaklaşık olarak beşte dördünü ilk beş yıl içinde tamamlar. Aynı şekilde, temel kişilik özellikleri de ilk beş yıl içinde oluşur. Bu nedenle ilk beş yıl içinde alınan eğitimin niteliği bireyin var olan potansiyel gücünü gerçekleştirme düzeyini doğrudan etkiler. Çünkü bu yıllarda nöronlar, yani beyin hücreleri arasındaki bağlantılar nicel olarak büyük bir sıçrama yapar. Hayatın ilk aylarında ve yıllarında gelişimin çok hızlı bir seyir göstermesi, bu dönemin önemini artırmaktadır. Bu kritik dönemde çocukların eğitim ve öğretim hayatına azami derecede önem verilmesi gerekir. Bu amaçla, çocuklara mümkün olduğunca zengin uyaranlar sunulmalı ve gizil güçleri ortaya çıkarılarak geliştirilmelidir. Fiziksel gelişim ile bilişsel gelişim arasındaki ilişkiyi araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 11
Özet Gelişim; büyüme, olgunlaşma, öğrenme ve yaşantı sonucu bireyde gözlenen nitelik ve nicelik boyutlarındaki değişiklikleri içerir. Fiziksel gelişim üzerinde kalıtımın etkisini çok önemli bir faktör olmasına rağmen tek faktör değildir. Buna ek olarak psikolojik, sosyal, çevresel faktörlerin de çok önemli etkileri bulunmaktadır. Fiziksel gelişimi, doğum öncesi ve doğum sonrası faktörler etkilemektedir. Bebeklik döneminden iki yaşına kadar olan süreç içerisinde büyüme eğrisi oldukçe hızlı iken, bu dönemi ergenliğe kadar devam edecek olan bir yavaşlama süreci izlemektedir. Gelişim çevre ve kalıtımın etkileşim süreci sonunda ortaya çıkan üründür. Bu ürün bireylerin gerek çevre gerek kalıtımsal özelliklerinin ayrı olması nedeniyle kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Tüm gelişim alanları birbiriyle etkileşim içindedir. Bir gelişim alanındaki değişme, diğer gelişim alanlarında da değişmelere yol açar. Yani gelişim alanları birbiriyle etkileşim içindedir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 12
Ödev Fiziksel gelişimi etkileyen biyolojik ve kalıtsal faktörleri araştırınız. Ödev Fiziksel gelişim açısından görülebilecek bireysel farklılıkları araştırınız. Ödev Fiziksel gelişimin,diğer gelişim alanları ile olan ilişkisini araştırınız. Ödev Fiziksel gelişim ile beslenme arasındaki ilişkiyi araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 13
Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. I. Sosyal Gelişim II. Bilişsel Gelişim III. Duygusal Gelişim IV. Psiko-motor Gelişim Fiziksel gelişimin, yukarıda verilen gelişim alanlarından hangisi ya da hangileri ile yakından ilişkisi vardır? a) Yalnız I b) Yalnız IV c) I ve III d) II ve IV e) I II III IV 2. I. Şekil ve boyut bakımından kullanışlı olmalıdır. II. Araç-gereçlerin nasıl oynanacağı kolaylıkla kavranabilmelidir. III. Tehlike unsuru yaratmayacak şekilde planlanmalıdır. IV. Çocukların ilgisini çekmelidir. V. Dayanıklı, sağlam ve temizliği kolay olmalıdır. Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri, fiziksel gelişimi destekleyen oyuncakların taşıması gereken özellikler arasında yer almaktadır? a) Yalnız IV b) Yalnız V c) I III IV d) II ve IV e) I II III V 3. Aşağıdakilerden hangisi fiziksel gelişimi desteklemek için oyuncakların taşıması gereken özelliklerden değildir? a) Çocuğun yaş ve gelişim seviyesine uygun olup ilgileri doğrultusunda olmalıdır. b) Araç gereçler, birden fazla hedefi olan çok aşamalı ve çocukların gelişim düzeylerine uygun olmalıdır. c) Çocuğun yaşından ileri düzeyde hedef davranışlara ilgini çekmelidir. d) Araç gereçler sade, ayrıntıları az, iyi zımparalanmış, pürüzsüz ve keskin köşeleri yuvarlatılmış olmalıdır. e) Dayanıklı, sağlam ve temizliği kolay olmalıdır. 4. Bireyin en hızlı gelişim gösterdiği dönem, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? a) Ergenlik dönemi b) Doğumdan itibaren ilk beş yıl arasında geçen dönem c) Doğum öncesi dönem d) Okul öncesi dönem e) İlkokula başladığı dönem Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 14
5. Aşağıdakilerden hangisi fiziksel gelişimi etkileyen faktörlerden biridir? a) Kalıtım b) Çevre c) Beslenme d) Annenin yaşı e) Babanın yaşı 6. Aşağıdakilerden hangisi fiziksel gelişimi destekleyici etkinliklerde kullanılan materyallerin ya da alanın taşıması gereken özelliklerden biri değildir? a) Ortam güvenilir olmalıdır. b) Fiziksel açıdan çocuklara güvence sağlanabileceği gibi kendilerine güvenmelerine ve sorumluluk duyguları kazanmalarına yardımcı olmalıdır. c) Çocukların, kendilerini daha bağımsız hissetmelerini sağlamalıdır. d) Materyallerde aranan en önemli özellik materyallerin niteliğidir. e) Materyallerde aranacak en önemli özellik materyal sayısıdır. 7. Kişinin cinsiyetini belirleyen kromozomlara ne ad verilir? a) Gonozom b) Otozom c) Genotip d) Fenotip e) Mutasyon 8. Bir çocuğun ilk 18 yılı göz önüne alındığında fiziksel gelişimin en yavaş olduğu dönem hangisidir? a) 0-1 yaş b) 1-3 yaş c) 3-6 yaş d) 6-11 yaş e) 12-18 yaş 9. Bir çocuğun ilk 18 yılı göz önüne alındığında fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönem hangisidir? a) 0-1 yaş b) 1-3- yaş c) 3-6 yaş d) 6-11 yaş e) 12-18 yaş 10. Fiziksel gelişimle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? a) Kızlarda ağırlık artışı en fazla bebeklik dönemlerinde olmaktadır. b) Erkeklerde ağırlık artışı en fazla 10 yaş civarında görülür. c) Kızlardaki kas oranı erkeklerden daha fazladır. d) Erinlik döneminde kızların fiziksel gelişimi erkeklerden ilerdedir. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 15
e) Okul döneminde kas sistemindeki gelişme, iskelet gelişiminin üstündedir. Cevap Anahtarı 1.E, 2. E, 3.C, 4.C, 5.E, 6.E, 7.A, 8. D,9.A, 10.D Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 16
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Acarlar, F.(2002). Çocuklarda dilin değerlendirilmesi: Betimleyici yaklaşım. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 121-127 Akbaba, S.(2008). Ahlak ve gelişimi. (Ed). Özbay, Y., Erkan, S. Eğitim psikolojisi. Ankara: Maya Akademi. Atay, M.(2009). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim-1. Ankara: Kök Yayıncılık. Austin, V., Scıarra, D.T.(2012). Children and adolescents vith emotional and behavioral disorders. (1. Basım) (Çev. Özekes, M.). Ankara: Nobel Yayıncılık Bacanlı, H., (2013). Eğitim Psikolojisi (Gelişim ve Öğrenme). Ankara: Nobel Yayınevi. Başaran, İ. E. (2000). Eğitim Yönetimi. Ankara: Feryal Matbaası. Bishop, D.V.M. and Adams, C. (1990). A prospective study of the relationship between specific language impairment, phonological disorders and reading retardation. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 31(7), 1027-1050. Bloom L., ve Lahey, M.(1978). Language development and language disorders. Nev York: John Wiley and Sons Catts, H. (1993). The relationship between speechlanguage impairments and reading disabilities.journal of Speech and Hearing Research, 36(5), 948-958. Chomsky, N.(1957). Syntactic structures. The Hague: Moutun Çataloluk, C. (1994). Farklı Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Ortamlarda Yetişen Çocukların Okul Olgunluğu Açısından Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Ege, P.(1997). Kekemelikte erken tedavi: Önemi ve yöntemleri. Ankara Üniversitesi 5. Mitat Enç Özel Eğitim Günleri, Ankara: Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Yayınları, 5, 137-141. Fabes, R., ve Martin, C.L.(2003). Exploring child development. Boston: Pearson Education. Geçtan, E. (1995). Psikodinamik Psikiyatri ve Normal Dışı Davranışlar. İstanbul: Remzi Kitabevi,11. Basım Güven, M.(2012). Dil Gelişimi (içinde), Özbay, Y., Erkan, S.(2012). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 17
Karakaya, Z.(2008). Dil Edinimi: Okul Öncesi Dil ve Oyun Eğitimi. Samsun: E-Yazı Yayıncılık. Kürkçüoğlu, B.(2012). 0-6 Yaş Arası Çocukların Temel Gelişimsel Özellikleri: Bilişsel ve Dil Gelişimi (içinde) Diken, İ. (2012). Erken Çocukluk Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Lund, N.J. ve Duchan, F.J. (1988). Assessing children s language in naturalistic contexts. NJ: Prentice Hall. Maviş, İ.(2010) Çocukta Dil Edinim Kurmaları (içinde) Topbaş, S.(2009). Dil ve Kavram Gelişimi. Ankara: Kök Yayıncılık. İnanç, B.Y.(2007). Gelişim psikolojisi. Ankara: PegemA Yayıncılık Santrock, J.W. (2011). Life-span development (13. Basım) (Çev. Yüksel, G.) Ankara: Nobel Yayıncılık Savaş, B.(2006). Okuma eğitimi ve çocuklarda dil gelişimi. İstanbul: İstanbul Alfa Basım Yayın Dağıtım. Senemoğlu, N. (2005). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi. Stanton-Chapman, T.L, and Chapman, D.A., Kaiser, A.(2004). Cumulative Risk and Low-Income Children s Language Development. Topics in Early Childhood Special Education. 24,(4), 227-237 Tümkaya, S.(2008). Dil gelişimi. (Ed). Deniz, E. Erken çocukluk döneminde gelişim. Ankara: Maya Akademi. Ulusoy, A. (2009). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık. Ulusoy, A., Güngör, A., Akyol, A., Subaşı, G., Ünver, G., Koç, G.(2009) Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık Yavuzer, H.(1993). Çocuk psikolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi. Atatürk Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi 18