YEREL YÖNETİMLERDE ULAŞIM HİZMETLERİ 26.11.2011
5216 sayılı kanunda; Büyükşehir Belediyelerinin görev, yetki ve sorumlulukları Büyükşehir ulaşım ana plânını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek. olarak ifade edilmektedir. *Madde 7 nin f bendi
MEVCUT DURUM Türkiye de kentlerin büyümesine paralel olarak nüfusla birlikte yoğun yolculuk talepleri ile karşı karşıya kalınmıştır. Toplu taşımadaki yetersizlik, belediyelerin ulaşımdaki rolünü; tamamen özel, yarı özel, veya kamu marifeti ile işletmesi olarak şekillendirmiştir. Raylı Sistemlerde ise genellikle idareler tarafından işletme yoluna gidilmektedir.
MEVCUT DURUM Toplu taşımada belediyenin sağladığı hizmet kalitesi yüksek iken; işçilik, yedek parça, yakıt gibi maliyetlerin fazlalığı idarelerin zarar etmesine sebep olmuştur.
ALTERNATİF ÇÖZÜMLER Zararın telafisi ve stratejik planda yer alan diğer yatırımları yapabilmek için ulaşım hizmeti götürülecek hatlar özel şirketlere kiraya verilmesi / hat satışları gibi alternatif yöntemler uygulanmıştır. Bu çözümler, belediyelere mali olarak avantaj sağlasa da ulaşım hizmetlerini disipline edemeyerek, vatandaşın memnuniyetini ve hizmet kalitesini sağlayamamaktadır.
MEVCUT DURUM Gaziantep te Ulaşımın Yapısı: Şehir içi toplu ulaşım; Dolmuş sayısı: 487 adet Özel Halk Otobüsü sayısı: 315 adet Belediye Otobüsü sayısı: 28 adet Tramvay sayısı: 15 adet ile yapılmaktadır.
Yaşanan sıkıntılar: Konfor Kaybı, Düşük Kalite, Hat İhlali, Hareket Saati İhlali, Azami Taşınması Gereken Yolcu Sayılarına Uyulmaması, Trafik Kurallarına Uyulmaması, Şoförün Uygunsuz Davranışı, Doluluk Oranlarının Düşük Olduğu Seferlerden Kaçılması gibi durumlarla karşı karşıya kalınmaktadır..
Bu sebeplerden dolayı; Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, Kentin günden güne büyüyen yolculuk talebini karşılamak, Toplu ulaşımdaki belediye hizmet oranını arttırmak, Toplu taşıma hızını ve konforunu artırmak, İşletme ve bakım maliyetlerini düşürmek, Toplu taşımadan dolayı oluşan egzoz emisyon oranlarını azaltmak ve Avrupa standartlarında ulaşımı sağlamak için Raylı Sistem ağlarını genişletmeyi ve 50 adet doğalgazlı solo otobüs almayı planlamaktadır.
Araçlarda CNG kullanımının avantajları; CNG yakıt olarak 650 C de yanan bir gaz olup, patlama tehlikesi bulunmamaktadır. Doğal gaz temiz yanan bir yakıt olduğu için araç bakımlarını azaltıyor. Doğal gaz diğer sıvı yakıtlara benzemediği için dışarı çekilerek çalınma riski bulunmuyor. Bu durum, özellikle büyük filolarda görülen yakıt çalma işini engelliyor. Doğalgaz boru hatları ile taşındığından, karayolu ile taşınan akaryakıt ve LPG ye göre otoyollarda tehlike unsuru, ekstra masraf ve kirlilik oluşturmuyor. Motorin, LPG ve benzin kullanıldığında soğuk havalarda ortaya çıkan motor çalıştırma problemi CNG de yaşanmıyor.
Araçlarda CNG kullanımının avantajları; Avrupa Birliğinin egzost emisyon standardı olan Euro5 i işlem görmeden sağlayan tek yakıttır. Rezervi tükenmekte olan petrole alternatif olarak 130 yıllık bilinen rezervi olan doğalgazın, konutlarda ve sanayide kullanımı dışında ulaştırma sektöründe de kullanılması alternatif yakıt olma özelliğini cazip hale getirmektedir. CNG (SDG) benzinle çalışan araçlarla kıyaslandığında %60 %70 oranında LPG ile çalışan araçlarla kıyaslandığında %30, motorinli araçlarla kıyaslandığında ise % 25 daha tasarrufludur. Ayrıca, istasyonlarda depolama yoktur. Motora hiç bir zararı olmayan CNG kullanımında ortalama 35-40 bin km. de bir yağ değişimi yapılmaktadır. Motor ömrünü uzatmaktadır.
Tüm bunların yanında; Belediyemiz 50 adet doğalgazlı otobüs alarak; CNG li araçların toplu ulaşımda yaygınlaştırılmasını sağlayarak öncülük teşkil edecektir, Doğalgazın CO oranı % 0 olduğu için çevreye dost bir alternatif yakıt olup atmosfere atılan sera gazı emisyonu azalacaktır, Kaçak yakıt kullanımını engelleyerek, doğalgaz yakıtının tamamı faturalı olduğundan yakıt kullanımından doğan vergi geliri kayıt altına alınacaktır, Yolcular için konforlu bir ulaşım sağlanacaktır.
ULAŞIMDAKİ MALİYETLERİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ENERJİ -Elektrik -CNG -Motorin PERSONEL -Şoför BAKIM VE ONARIM -Yedek Parça -İşçilik
MALİYET ANALİZİ DİZEL (MOTORİNLİ) BELEDİYE OTOBÜSÜ YILLIK BAKIM-ONARIM MALİYETİ 29.072,00 TL YILLIK ENERJİ MALİYETİ 146.702,75 TL YILLIK PERSONEL MALİYETİ 31.578,00 TL TOPLAM 207.352,75 TL AKARYAKITIN TOPLAM MALİYETE ORANI 70,75 Tabloda da görüldüğü üzere mevcut durumda toplam maliyetin % 70,75 lik, bir kısmını yakıt için ödemekteyiz. Bu sebeple, yakıt maliyetini azaltmak ve çevreye olumlu katkıda bulunmak için raylı sistem ve CNG li otobüs kullanımını kent içi ulaşımda yaygınlaştırmayı hedeflemekteyiz. *Bakım-onarım ve personel maliyeti aynı kabul edilmiştir. *Yapılan hesaplara Amortisman dahil değildir. *1 yıllık yapılan harcamaların ortalaması alınmıştır. *Hesaplar 1 adet otobüs için yapılmıştır.
MALİYET ANALİZİ CNGLİ OTOBÜS DİZEL (MOTORİNLİ) OTOBÜS A YAKIT TÜKETİMİ (m3/km) 0,66 (3) 0,45 (2) B YILLIK YAPILAN KM 88.830 88.830 C AKARYAKITTAKİ ÖTV MİKTARI (m3-lt) 0,6964 (1) 1,3045 (1) D YAKIT FİYATI (TL/m3) (ÖTV+KDV DAHİL) 1,90 3,67 E TOPLAM MALİYET (E=A*B*D) 111.392,82 TL 146.702,75 TL F ÖTV MİKTARI (TL) (F=A*B*C) 40.828,40 TL 52.145,43 TL G ÖTV ORANI (G=F/E*100)% 36,65 35,54 H KDV ORANI 18 18 I TOPLAM VERGİ ORANI (I=G+H) 54,65 53,54 Tabloda da görüldüğü üzere, CNG li otobüs kullandığımızda her bir otobüs için % 36,65 ÖTV ve % 18 KDV olmak üzere toplamda % 54,65 vergi ödenecektir. Raylı Sistemde elektrik için ödediğimiz vergi oranı ise % 19,89 dur. 1)Yakıttaki ÖTV miktarı 2011 yılı Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesinden alınmıştır. 2)Makine İkmal deki mevcut otobüslerimizin ortalama yakıt tüketimi 0,45 lt/km dir. 3) Doğalgaz ile motorin arasındaki yakıt tüketimi yaklaşık % 32 dur. Kaynak: MMO cilt:49 sayı:581 ve İZGAZ
FİYAT POLİTİKASI Arz talep eğrisini etkileyen faktörler; Kalite, Doluluk, Memnuniyet, Verimlilik Akaryakıttır. Ancak bu talep eğrisini fonksiyonları ile birlikte tanımlamak çok sofistike olduğu için; Anket, Sivil Toplum Kuruluşları, Yönetim Toplantısı, Çevre İller gibi DİZEL (MOTORİNLİ) BELEDİYE OTOBÜSÜ DİZEL (MOTORİNLİ) ÖZEL HALK OTOBÜSÜ GÜNLÜK ORTALAMA YOLCU SAYISI 300 300 GÜNLÜK SEFER SAYISI 7 7 ARAÇ KAPASİTESİ 90 50 DOLULUK ORANI 47% 85% talep toplama yöntemlerini kullanarak şehiriçi toplu ulaşım fiyatlarını belirlemekteyiz.
SONUÇ Yerel yönetimlerde hizmetler fiyatlandırılırken sadece kar-zarar hesabı güdülmemekte, öncelikli olarak kamu hizmetinin düzenli bir şekilde verilmesi amaçlanmaktadır. Dolayısıyla; Doğalgazın toplu ulaşım araçlarında kullanılmasının cazip hale getirilmesi ve raylı sistemin kent içinde yaygınlaştırılması için fiyatlarının iyileştirilerek, ÖTV+KDV oranlarının düzenlenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Böylelikle, ulaşım ucuzlayacak, kamu hizmetleri kolaylaşacak, bilançoda zarar olmayacak ve belediye kendi hizmetlerini yapabilecek.
TEŞEKKÜRLER..