Ülkemizde ve Dünyada Rüzgar Enerjisindeki Son Durum Salahattin Baysal Yönetim Kurulu Başkanı resyad@ada.net.tr Kasım 2010, ANKARA
1. 2010 yılında RES Projelerinin Ülkemizdeki Durumu 2. RES Projelerinin Dünyadaki Son Durumu 3. Ülkemizde RES Projelerinin Önündeki Sorunlar
Yakıt / Kaynak Tipi İnceleme- Değerlendir me Uygun Bulunanlar LİSANS VERİLENL ER KURULU GÜÇ Tablo Türkiye nin mevcut kurulu gücü (22 Kasım 2010) Toplam Başvuru Lisanslı-ÖzelKamu Santralları İşletmedeki santrallar Yİ-YİD-İHD TOPLAM KURULU Türkiye Kurulu Gücü Yüzdesi Rüzgâr 30.272,10 984,5 3.483,20 34.815,00 1.185,20 17,4 1.202,60 2,53% Hidrolik 2.547,00 3.054,00 16.698,70 25.281,10 2.567,60 1 1.677,9 1.002,50 15.248,00 32,05% Fuel Oil- Motorin-LPG 1.254,50 1.279,80 886 681 1.567,10 3,29% Doğalgaz 4.432,80 2.490,80 13.211,50 33.715,80 7.790,10 4.082,90 6.231,40 18.104,40 38,06% Linyit 270 4.281,20 4.588,20 610,2 7.461,00 620 8.691,20 18,27% Taş Kömürü 6.809,00 900 8.964,40 20.733,20 796 300 1.320,00 2.416,00 5,08% Asfaltit 675 675 135 135 0,28% Jeotermal 50 9,5 202,6 392 94,2 94,2 0,20% Diğer 22,9 4 145,4 180,6 114,8 114,8 0,24% TOPLAM 44.133,70 7.713,40 48.916,40 121.660,80 14.179,10 24.202,80 9.191,30 47.573,20 100,00% %
Yüzdesi Rüzgâr 1.202,60 2,53% Hidrolik 15.248,00 32,05% Fuel Oil-Motorin-LPG 1.567,10 3,29% Doğalgaz 18.104,40 38,06% Linyit 8.691,20 18,27% Taş Kömürü 2.416,00 5,08% Asfaltit 135 0,28% Jeotermal 94,2 0,20% Diğer 114,8 0,24% TOPLAM 47.573,20 100,00% Asfaltit; 135; Diğer; 114,8; Jeotermal; 94,2; 0,28% Taş Kömürü; 0,24% 0,20% 2.416,00; 5,08% Linyit; 8.691,20; 18,27% Doğalgaz; 18.104,40; 38,06% Hidrolik; 15.248,00; 32,05% Rüzgâr 1.202,60 2,53% Fuel Oil-Motorin- LPG; 1.567,10; 3,29%
BİRİNCİL KAYNAKLAR TÜRKİYE ÜRETİM TOPLAMI ÜRETİM BİRİNCİL KAYNAKLAR TÜRKİYE ÜRETİM TOPLAMI FUEL-OIL 4.024.032 BİOGAZ 223.565 2,16 0,12 MOTORİN 0 DİĞERLERİ 80.147 0,00 0,04 TAŞKÖMÜRÜ 2.736.654 TERMİK TOPLAMI 136.571.043 1,47 73,23 İTHAL KÖMÜR 12.528.996 JEOTERMAL 570.733 6,72 TOPLAMI 0,31 LİNYİT 31.455.719 BARAJLl 40.555.515 16,87 21,75 ASFALTİT 821.943 AKARSU 6.496.619 0,44 3.48 DOĞALGAZ 84.091.665 HİDROLİK TOPLAMI 47.052.133 45,09 25,23 LPG 388.104 RÜZGAR TOPLAMI 2.302.482 0,21 1,23 NAFTA 220.216 0,12 GENEL TOPLAM 186.496.391 100,00
AYLAR TÜKETİM 2007-2010 AYLAR İTİBARİYLE YILLIK ENERJİ TÜKETİMİ VE ARTIŞ ORANLARI (%) 2007 2010 2006 (GWh) (GWh) 2007 2008 (GWh) 2008 2009 (GWh) 2009 (GWh) 2010 TÜKETİM TÜKETİM TÜK. ART. OR.(%) TÜKETİM TÜK. ART. OR.(%) TÜKETİM TÜK. ART. OR.(%) TÜKETİM 2010 TÜK. ART. OR.(%) OCAK 14.172,1 15.685,7 10,7 17.948,3 14,4 16.851,4-6,1 17.337,0 2,9 ŞUBAT 13.540,3 14.548,0 7,4 16.504,0 13,4 15.010,0-9,1 15.716,6 4,7 MART 14.471,4 15.622,6 8,0 16.244,6 4,0 15.983,7-1,6 17.031,3 6,6 NİSAN 13.277,5 14.785,9 11,4 15.652,2 5,9 14.849,1-5,1 16.339,1 10,0 MAYIS 13.875,7 15.112,6 8,9 16.284,0 7,8 15.297,7-6,1 16.563,5 8,3 HAZİRAN 14.336,1 15.560,4 8,5 16.527,1 6,2 15.899,6-3,8 17.099,7 7,5 TEMMUZ 15.452,8 17.491,7 13,2 18.308,5 4,7 17.743,5-3,1 19.369,7 9,2 AĞUSTOS 16.267,2 17.579,4 8,1 18.391,8 4,6 17.704,6-3,7 20.357,6 15,0 EYLÜL 14.395,2 15.636,4 8,6 16.045,2 2,6 15.379,3-4,2 17.146,2 11,5 EKİM 13.735,2 15.071,0 9,7 14.916,9-1,0 15.876,4 6,4 17.103,3 7,7 KASIM 15.068,0 16.103,5 6,9 15.446,1-4,1 15.543,9 0,6-100,0 ARALIK 16.046,0 16.803,2 4,7 15.816,4-5,9 17.574,2 11,1-100,0 YIĞIM 174.637,4 190.000,4 8,8 198.085,2 4,3 160.595,4-18,9 174.064,0 8,4
Yakıt/ Kaynak Tipi LİSANS DURUMU Başvuru İnceleme-Değerlendirme Uygun Bulunanlar Lisans Verilenler TOPLAM Adet Kurulu Güç Adet Adet Kurulu Güç Adet Adet Rüzgar 6 75,20 670 30.272,13 18 984,50 92 3.483,20 786 34.815,03 Hidrolik 163 3.058,50 190 2.486,20 223 3.032,55 626 16.698,69 1202 25.275,94 Fuel-Oil 2 25.32 0 0,00 0 0,00 39 1.239,51 41 1.264,83 Doğalgaz 36 12.334,71 23 4.293,59 5 2.490,80 213 13.211,47 277 32.330,57 Linyit 1 37.00 0 0,00 1 270,00' 32 4.281.25 34 4.588,25 Taş Kömürü 12 6.458,28 11 6.809,00 1 900,00 22 8.964.39 46 23.131,67 Asfaltit 0 0,00 0 0,00! 0 0,00 1 675,00 1 675,00 Çöp 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Jeotermal 5 129,90 2 50,00 1 9,50 9 202,55 17 391,95 Çöp Gazı 1 4.02 1 3,39 0 0,00 7 45,96 9 53,38 Biyogaz 4 5.77 3 10,90 0 0.00 11 18,03 18 34,71 Biyokütle 0 0,00 2 7,16 1 4,00 5 21,28 8 32,44 Güneş 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0.00 0 0,00 Prit 1 11,50 1 11,50 Nafta 4 47,98 4 47,98 LPG 2 14,95 2 14,95 TOPLAM 230 22.128,71 902 43.932,37 250 7.691,35 1064 48.915,76 2446 122.668,19
Ülkeler 2008 Yılı Sonu 2009 Yılı Eklenen 2009 Yılı Sonu A.B.D. 25,237 9922 35,159 Kanada 2369 950 3319 Toplam 27,606 10,872 38,478 Ülkeler 2008 Yılı Sonu 2009 Yılı Eklenen 2009 Yılı Sonu Brezilya 341 264 606 Meksika 85 117 202 Şili 20 148 168 Kosta Rika 74 50 123 Nikaragua 0 40 40 Karayipler 35 0 35 Arjantin 29 2 31 Uruguay 20 0 20 Jamaika 22 1 23 Kolombiya 20 0 20 Diğer (5 Ülke) 5 0 6 Toplam 653 622 1274 DÜNYADA SON DURUM Ülkeler 2008 Yılı Sonu 2009 Yılı Eklenen 2009 Yılı Sonu Çin 12,104 13,000 25,104 Hindistan 9655 1271 10,926 Japonya 1880 178 2056 Tayvan 358 78436 288 Güney Kore 236 112 348 Filipinler 33 0 33 Toplam 24,272 14,639 38,909 Ülkeler 2008 Yılı Sonu 2009 Yılı Eklenen Mısır 365 65 430 Fas 134 119 253 İran 85 6 91 Tunus 20 34 54 Cap Verde 12 0 12 Güney Afrika 8 0 8 Diğer 12 5 17 Toplam 635 230 865 2009 Yılı Sonu Kaynak : GWEC
Ülkeler Pazar Payı (%) ABD 35,159 22.3 Almanya 25,777 16.3 Çin 25,104 15.9 İspanya 19,149 12.1 Hindistan 10,926 6.9 İtalya 4850 3.1 Fransa 4492 2.8 İngiltere 4051 2.6 Portekiz 3535 2.2 Danimarka 3465 2.2 Hollanda 1746 2.3 En Büyük 10 Pazar 136,508 86.5 Dünyanın Geri Kalanı 21,391 13.5 Dünya Toplam 157,899
RES İLE İLGİLİ SORUNLAR
Rüzgar Enerjisi Santralleri ile ilgili gerek çevreye gerekse de sisteme olan etkileri üzerine bir takım yanlış değerlendirmeler yapılmaktadır. Rüzgâr türbinleri çok fazla gürültü çıkarır. Modern rüzgâr türbinleri sahip oldukları güce rağmen çok az gürültüye sebep olurlar Üreticiler yeni nesil kanatlarıyla bu sesleri azaltırlar. 250-300 metre uzağımızda çalışmakta olan bir rüzgar santralinin sesi, ev tipi bir buzdolabının sesinden daha azdır. Bir insana rüzgâr türbinlerinin sessiz çalıştığını göstermenin tek yolu çoğu zaman onu türbinlerin normal çalıştığı bir günde bir rüzgâr santraline götürmektir.
Rüzgâr türbinleri elektronik aletlerin çalışmasını engeller. Eski nesil rüzgâr türbinlerinin metal kanatları vardı ve elektromanyetik etkileşimlere sebep olabiliyorlardı; fakat yeni nesil kanatlarda kullanılan sentetik materyaller ile bu sorun minimize edilmiştir. Günümüzde kullanılan kanatlar manyetik dalgaları etkilemekten çok onları engelleyebilirler, bu da çok kısa mesafeler için geçerlidir. Kulenin tepesinde bakım yapan ekipten bazı insanların telefonu çekmeyebilir; fakat uzaklık 20 metreden fazlaysa telefon ve telsiz gibi cihazların çalışmalarına bir etki yaşanmaz. Rüzgâr türbinlerinin insan sağlığına zararlı elektromanyetik radyasyon sebebi olduğu da iddia edilmiştir. Bir rüzgâr santralinde elektromanyetik radyasyona sebep olacak kısımlar elektrik jeneratörü ve trafolardır; bunların yaydığı manyetik radyasyon da son derece düşük ve çok az bir alanda etkilidir. Yapılan ölçümler bu parçaların sebep olduğu manyetik radyasyonun türbinin tabanına geldiğimizde bile ihmal edilebilir şekilde düşük olduğunu göstermiştir.
Rüzgâr santralleri kuş ölümlerine sebep olur. Uçan kuşlar zaman zaman binalara ve diğer kalıcı yapılara çarpabilirler. Rüzgâr türbinleri bunun dışında bilinen özel bir soruna neden olmamaktadır. 2001 de ABD de National Wind Coordinating Committee tarafından yapılan araştırmaya göre o tarihte ABD de kurulu olan 15.000 adet türbine çarparak ölen kuş sayısı bir senede 33.000 olmuştur; türbin başına senede 2 kuştan biraz fazladır. Aynı tarihte ABD'de araba çarpması ile ölen kuşların sayısının 60 ile 80 milyon adet arasında olduğu tahmin edilmektedir.
Rüzgâr enerjisi güvenilmezdir ve diğer enerji kaynakları ile desteklenmek zorundadır. Hiçbir elektrik üretim tesisi yüzde 100 güvenilir değildir. İster rüzgar santrali olsun ister başka bir santral, her elektrik üretim santrali çıkışında tüm elektrik sistemi tarafından desteklenir. Sistem bir bütün olarak hareket eder ve içerdiği tüm santrallerden en üst verimi almak için planlamalar yapar. Bu planlamalar için tüm elektrik üretim sistemlerinin çalışma karakterlerini, gün içinde talepte meydana gelen değişiklikleri kullanır ve olası hataları hesaba katar. Danimarka ve İspanya gibi ülkeler elektrik ihtiyaçlarının yüzde 20 si ile 40 ı arasındaki miktarı rüzgâr enerjisinden sağlamaktadırlar ve bunu güvenilirlikten bir şey kaybetmeden başarmaktadır. Rüzgâr enerjisini elektrik arzına eklemek ve sistemin devamlılığını sağlamak için herhangi bir yedek sisteme ihtiyaç yoktur.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun (YEK KANUNU) "8.Yenilenebilir enerji kaynakları (YEK) : Hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dahil), dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynaklarını, "8. Yenilenebilir enerji kaynakları (YEK) : Hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynaklarını, 9. Biyokütle: Organik atıkların yanı sıra bitkisel yağ atıkları, tarımsal hasat artıkları dahil olmak üzere, tarım ve orman ürünlerinden ve bu ürünlerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynakları," 9. Biyokütle: Organik atıkların yanı sıra bitkisel yağ atıkları, tarımsal hasat artıkları dahil olmak üzere, tarım ve orman ürünlerinden ve bu ürünlerin işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen katı, sıvı ve gaz halindeki yakıtları,"
YEK Destekleme Mekanizması MADDE 6 "Bu Kanunun yürürlüğe girdiği 18/05/2005 tarihinden itibaren 31/12/2015 tarihine kadar işletmeye girmiş veya girecek YEK destekleme mekanizmasına tabi üretim tesisi lisans sahipleri için, bu Kanuna ekli Cetvelde yer alan fiyatlar, on yıl süre ile uygulanır. Ancak, arz güvenliği başta olmak üzere diğer gelişmeler doğrultusunda 31/12/2015 tarihinden önce veya bu tarihten sonra işletmeye girecek olan YEK belgeli üretim tesisleri için uygulanacak fiyat ve süreler, Bakanlık tarafından hazırlanacak rapor doğrultusunda Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. YEK destekleme mekanizmasına bir sonraki takvim yılında tabi olmak isteyenler, YEK Belgesi almak ve 31 Ekim tarihine kadar EPDK'ya başvurmak zorundadır. YEK Destekleme Mekanizması MADDE 6 Üretim tesisleri 31/12/2015 tari hinden önce işletmeye giren ve YEK destekleme mekanizmasına tabi olan lisans sahibi tüzel ki şiler için, bu Kanuna ekli I sayılı cetvelde yer alan fiyatlar ve belirlenen süreler uygulanır. YEK destekleme mekanizmasına bir sonraki takvim yılında tabi olmak isteyenler, YEK Bel gesi almak ve 31 Ekim tarihine kadar EPDK ya başvurmak zorundadır. Ancak bitkisel veya hay vansal atık yağlardan veya bunların işlenmesi sonucu ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen katı ve sıvı haldeki yakıtları kullanmak suretiy le elektrik enerjisi üreten biyokütleye dayalı üretim tesislerinden kurulu gücü 1000 kilovattan az olanlar YEK destekleme mekanizmasına tabi olamaz.
MADDE 4 - (1) 5346 sayılı Kanuna 6 ncı mad desinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde ler eklenmiştir. Muafiyetli üretim MADDE 6/A- 4628 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında kurula cak yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üre tim tesisleri için başvuru yapılması, izin veril mesi, denetim yapılması ile teknik ve mali usul ve esaslar, Bakanlık, İçişleri Bakanlığı ve DSİ nin görüşleri alınarak EPDK tarafından çı kartılacak bir yönetmelikle düzenlenir. Hidro elektrik üretim tesisleri için su kullanım hakkı nın verilmesine, DSİ nin ilgili taşra teşkilatının su rejimi açısından üretim tesisinin yapımında sakınca bulunmadığına ve bağlantının yapılaca ğı dağıtım şirketinden dağıtım sistemine bağ lantı yapılabileceğine dair görüş alınmak kay dıyla, tesisin kurulacağı yerdeki İl Özel İdarele ri yetkilidir. MADDE 4 - (1) 5346 sayılı Kanuna bu Ka nuna ekli II sayılı cetvel ile birlikte, 6 ncı mad desinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde ler eklenmiştir. Muafiyetli üretim MADDE 6/A- 4628 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında kurula cak yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üre tim tesisleri için başvuru yapılması, izin veril mesi, denetim yapılması ile teknik ve mali usul ve esaslar, Bakanlık, İçişleri Bakanlığı ve DSİ nin görüşleri alınarak EPDK tarafından çı kartılacak bir yönetmelikle düzenlenir. Hidro elektrik üretim tesisleri için su kullanım hakkı nın verilmesine, DSİ nin ilgili taşra teşkilatının su rejimi açısından üretim tesisinin yapımında sakınca bulunmadığına ve bağlantının yapılaca ğı dağıtım şirketinden dağıtım sistemine bağ lantı yapılabileceğine dair görüş alınmak kay dıyla, tesisin kurulacağı yerdeki İl Özel İdarele ri yetkilidir.
Yerli ürün kullanımı maddesi tamamen kanun metninden çıkarılmıştır. Yerli ürün kullanımı MADDE 6/B- Lisans sahibi tüzel kişilerin bu Kanun kapsamındaki yenilenebilir enerji kay naklarına dayalı ve 31/12/2015 tarihinden önce işletmeye giren üretim tesislerinde kullanılan mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın yurt içinde imal edilmiş olması halinde; bu tesisler de üretilerek iletim veya dağıtım sistemine veri len elektrik enerjisi için, I sayılı cetvelde belir tilen fiyatlara, üretim tesisinin işletmeye giriş ta rihinden itibaren beş yıl süreyle bu Kanuna ek li II sayılı cetvelde belirtilen fiyatlar ilave edilir. II sayılı cetvelde yer alan yurt içinde ima latın kapsamının tanımı, standartları, sertifikas-yonu ve denetimi ile ilgili usul ve esaslar, Ba kanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle dü zenlenir. 31/12/2015 tarihinden sonra işletmeye gi recek olan YEK Belgeli üretim tesisleri için yer li katkı ilavesine ilişkin usul ve esaslar, Bakan lığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenerek ilan edilir.
- SON - RESYAD TEŞEKKÜR EDERİZ