7. UNITE GAZETE VE DERGI KAZANIMLAR 1. Gazete ile ilgili temel kavramlar tan r. 2. Gazetedeki haber ve foto raf iliflkisini analiz eder. 3. Örnek bir gazete haz rlar. 4. çerik ve yay n periyoduna göre dergi türlerini s n fland r r. HAZIRLIK SORULARI 1. Gazetelerde ne tür yaz lar okuyorsunuz? 2. Sürekli okudu unuz gazete ve dergi var m? Varsa neden bu gazete ve dergileri okuyorsunuz? 125
GAZETE DERS : MEDYA OKURYAZARLI I SINIF : 6, 7, 8 YAKLAfiIK SÜRE : 40' (1 ders saati) ÜN TE : Gazete ve Dergi (7. ünite) TEMEL BECER LER : Problem çözme, yarat c düflünme, elefltirel düflünme, Türkçeyi güzel, do ru ve etkin kullanma. KAZANIMLAR : Gazete ile ilgili temel kavramlar tan r (1. kazan m). Gazetedeki haber ve foto raf iliflkisini analiz eder (2. kazan m). MATERYALLER : TDK Türkçe Sözlük, 3 adet ulusal gazete DERSE HAZIRLIK Bir hafta önceden ö rencilerinizden birer adet ulusal gazete getirmelerini isteyiniz. Dersin bafl nda 127. sayfadaki etkinli i ço altarak ö rencilerinize da ıtıp etkinli i yapmalarını isteyiniz. Daha sonra 128. sayfada yer alan GAZETE ÖRNE sayfas n ço altarak ö rencilerinize da t n z. Sayfa üzerinde önceki etkinlikte ö rendikleri gazetecilik kavramlar n uygun bölümlere yazmalarını isteyiniz. DERS N filen fi S n fa getirilen gazetelerde ayn haberin farkl ebatlarda verildi ini göstererek bunda gazetenin ekonomik durumunun, siyasi e iliminin vb. de etkili oldu unu/olabilece ini vurgulayın z. Gazetede verilen bir haberi desteklemek için kullan lan foto raf n öneminden söz ediniz. Bunun için afla daki bilgilerden yararlanabilirsiniz. 129. sayfadaki FOTO RAF HABERE RENK VER R etkinli ini ö rencilerinize da t n z. Haberle foto rafın birbirlerini destekleyip desteklemedi ini sorunuz. S n fa getirilen gazetelerden foto raflar keserek bu foto raflar n haberlerinin nas l olabilece i konusunda tahmin yürütmelerini isteyiniz. Daha sonra gazete haberini elefltirel bir gözle inceleyebilmeleri için 130. sayfada verilen GAZETE HABER KONTROL L STES bafllıklı etlkinli i ço altarak ö rencilerinize da ıtınız. Ö rencilerinizden sayfada yer alan haberi, gazete haberi kontrol ölçülerine göre de erlendirmelerini isteyiniz. GAZETE VE FOTO RAF Politika, ekonomi, kültür ve sanat baflta olmak üzere birçok konuda haber ve bilgi vermek amacıyla yorumlu veya yorumsuz, her gün ya da belirli zaman aralıklarıyla çıkan basılı yayın organına gazete denir. Gazete 17. yüzyılda ilk kez Avrupa da yayımlanmaya bafllamıfltır. Ülkemizde ilk gazete ise 1831 yılında yayınlanan Takvim-i Vekâyi gazetesidir. Gazetelerde iç, dıfl, magazin, ekonomi, kültür-sanat, spor gibi haberler bulunur. Bu haberlerin olmazsa olmaz bir ögesi ise foto raflardır. Foto rafsız bir gazete ya da dergi düflünmek günümüz koflullarında neredeyse imkânsızdır. Foto raflar gazetelerde yazı kadar hatta bazen ondan da önemli bir unsurdur. Bazen uzun bir yazıyla anlatılamayan bir haber iyi çekilmifl bir foto rafla çok daha etkili anlatılabilir. Foto raflar haberi tanımlayan, tamamlayan ve güçlendiren unsurlarıyla haberin inandırıcılı ını artırırlar. Bu yüzden gazete ve dergilerde birçok foto muhabiri çalıflır. 126
EfiLEfiT REREK Ö RENEL M Afla daki kutucuklarda gazetecilik kavramlar, cümlelerde ise onlar n aç klamalar verilmifltir. Cümlelerin bafl ndaki boflluklara ipucu olarak verilen harflerden yararlanarak ilgili kavramlar yaz n z. M ZANPAJ FOTO RAF KÜNYE MANfiET HABER ENFORMASYON SÜRMANfiET SPOT T RAJ fi 1. Gazetelerin ilk sayfas na iri puntolarla konulan bafll a verilen ad. T 2. Gazetelerin birinci sayfas ndaki logonun üzerinde kullan lan bafll a verilen ad. J 3. Gazete, kitap, dergi vb.nin bask say s. O B 4. Bir haberde ilgi ve merak uyand rmak amac yla haberin içinde bulunan çarp c ifadelerin daha büyük puntoyla verilmesi. 5. letiflim ve medya yay n araçları tarafından verilen bilgi. 6. Görüntüyü, fl a karfl duyarl cam, kâ t vb. bir yüzey üzerinde özel makine ile tespit etme yöntemi, bu yöntemle aktar larak ço alt lan resim. Ü 7. Bir gazetede, gazetenin sahibi, sorumlular, adresi, bas ld yer ve iletiflim bilgilerinin verildi i kutucuk. P 8. Gazete, dergi vb. yay nlarda sayfa düzeni. F 9. Haber alma, haber verme, haberleflme. 127
GAZETE ÖRNE Afla daki gazetecilik kavramlar n gazete üzerinden okla göstererek alt, üst, sa ve soldaki boflluklara yaz n z. 1. Manflet 2. Sürmanflet 3. Spot 4. Haber 5. Foto raf 6. Mizanpaj 7. Logo 128
FOTO RAF HABERE RENK VER R Afla daki foto rafla desteklenmifl gazete haberi kupürünü inceleyerek sorular cevaplay n z. 1. Haberle foto raf birbirini destekliyor mu? Açıklayınız......... 2. Haber, foto rafla desteklenmese nas l olurdu?..... 3. Foto rafın habere ya da haberin foto rafa sa ladı ı katkılar nelerdir?........ 4. Haberin ve foto raf n verilifl flekline etki eden nedenler (kayg /faktör) neler olabilir?........ 129 Bir gazete haberi, 15.05.2006
GAZETE HABER KONTROL L STES Afla daki gazete haberi kupürünü inceleyerek verilen ölçütlere göre de erlendiriniz. Evet Hay r 1. Haberde bilgi ya da olay, anlaflılır ve do ru flekilde anlat lm fl m? 2. Haberin alındı ı kaynak güvenilir mi? 3. Haber baflka medya araçlarında aynı flekilde yer almıfl mı? 4. Haberde ad geçen kifli ya da kurumlar n görüfllerine yer verilmifl mi? 5. Haber, yorum ifade eden sözcüklerden ar nd r lm fl m? 6. Haberde gerekti i kadar ayr nt ya yer verilmifl mi? 130 Bir gazete haberi, 25.06.2005
HAYDI GAZETE HAZIRLAYALIM DERS : MEDYA OKURYAZARLI I SINIF : 6, 7, 8 YAKLAfiIK SÜRE : 40' (1 ders saati) ÜN TE : Gazete ve Dergi (7. ünite) TEMEL BECER LER : Araflt rma, yarat c düflünme, giriflimcilik, bilgi teknolojilerini kullanma, sosyal ve kültürel kat l m, Türkçeyi do ru, güzel ve etkili kullanma KAZANIMLAR : Örnek bir gazete haz rlar (3.kazan m). MATERYALLER : Beyaz karton, yap flt r c, makas DERSE HAZIRLIK Ö rencilerinize bir hafta önce 132. sayfadaki M ZANPAJ YAPIYORUZ etkinli ini ço altarak da t n z. Gelecek derste örnek gazete yapacaklar n bunun için önceden gazetede bulunmas gereken bölümleri incelemelerini söyleyiniz. S n f iki gruba ay r n z. Her grubun kendi aras nda görev da l m yaparak iki farkl içerikte gazete haz rlayacaklar n söyleyiniz. gazete sayfas verilmifltir. Bu sayfa gazetenin ana (ilk) sayfas olacakt r. Ö rencilerinize bu sayfay vermeden önce mizanpaj konusunda afla daki bilgilerden yararlanarak onlar bilgilendiriniz. Gruplar n gazetelerini, edindikleri mizanpaj bilgileri do rultusunda haz rlamalar n sa lay n z. Haz rlanan gazete sayfalar n, s n f panosuna ast rarak s n fça inceleyiniz. DERS N filen fi 132. sayfada ö rencilerinizin bu çal flmay yapmalar na kolayl k sa lamak amac yla bofl Sayfa Tasar m (Mizanpaj) Nedir, Neye Yarar? Bir gazeteyi di er gazetelerden ay ran görsel özellikler sayfa tasar m (Mizanpaj) ile ortaya konur. Gazeteye kiflilik veren, onu be enilir ve çekici k lan, okuyucu ile sözsüz iletiflimi sa layan büyük ölçüde sayfa tasar m d r. Neyin önemli oldu unu okura ilk elden sunan, hangi haberin daha de erli, hangi foto raf n daha anlaml oldu unu belirten de sayfa tasar m d r. Gazeteyi haber ve köfle yaz lar n n monoton yap s ndan kurtaran ve daha okunabilir hâle getiren de yine sayfa tasar m d r. Genel olarak gazete ve dergi gibi yay nlarda sayfalarda yer alacak haber, köfle yaz s, foto raf ve görsel unsurlar n düzenlenmesi, karmafla ve düzensizli in ortadan kald r lmas anlam na gelen sayfa tasar m, ayr ca sayfa plan, sayfa düzeni ya da Frans zca kökenli mizanpaj karfl l yla bilinir. Bir gazeteyi görsel yönden farkl k lan niteliklerin de sayfa tasar m na konu oldu u söylenebilir. Sayfa tasar m, fark yaratan en belirgin unsurdur. Gazetede kullan lan yaz karakterleri ya da fontlar ve yaz puntolar, kullan lan ince, kal n ya da kesik çizgiler, ikon ya da semboller, foto raflar n yerleflim biçimleri hatta verilen aç lar, sayfa yap s ndaki sütun say s ve renkler zaman içinde de iflim gösterir. 131 Doç. Dr. Erkan YÜKSEL Doç. Dr. Halil brahim GÜRCAN Haber Toplama ve Yazma
M ZANPAJ YAPIYORUZ Afla da bofl bir gazete sayfas görüyorsunuz. Gazetede bulunmas gereken bölümlerin baz lar verilmifltir. Bu bölümleri uygun yerlere yerlefltiriniz. SÜRMANfiET LOGO MANfiET FOTO RAF HABER BAfiYAZI KÖfiE YAZISI 132
DERGI INCELEYELIM DERS : MEDYA OKURYAZARLI I SINIF : 6, 7, 8 YAKLAfiIK SÜRE : 40' (1 ders saati) ÜN TE : Gazete ve Dergi (7. ünite) TEMEL BECER LER : Araflt rma, yarat c düflünme, giriflimcilik, bilgi teknolojilerini kullanma, sosyal ve kültürel kat l m, Türkçeyi do ru, güzel ve etkili kullanma KAZANIMLAR : çerik ve yay n periyoduna göre dergi türlerini s n fland r r (4. kazan m). MATERYALLER : Projeksiyon cihaz /tepegöz, çeflitli dergiler DERSE HAZIRLIK Bir hafta önceden ö rencilerinizden farkl hedef kitlelere yönelik yay n yapan dergiler getirmelerini isteyiniz (Yay n tarihi geçmifl dergiler de olabilir.). Gelenler içinden kendileri için yararlı ya da ilgi çekici dergi olup olmadı ını sorunuz. Böyle dergi varsa onun hakkında bilgi vermelerini isteyiniz. DERS N filen fi Ö rencilerinize dergileri; a. çerik türü, b. Künyesi, c. Kaç günde / haftada / ayda vb. yay nland (yay n periyodu), ç. Hedef kitle olarak kimlere (yafl, meslek, cinsiyet, genel) hitap etti i gibi ölçütlere göre de erlendireceklerini belirtiniz. Bu ölçütleri tahtada tablo hâline getiriniz. 134. sayfadaki DERG LER TANIYORUZ etkinli ini ço altarak da t n z. Ard ndan s n fa dergi getiren ö rencilerin bunlara ait bilgileri k saca aktarmalar n isteyiniz. Bu esnada s n fa aktar lan bilgileri görevlendirdi iniz bir ö renci tahtadaki kategorilere ifllesin. Ö rencilerinizle birlikte s n fa getirilen dergileri içerik türlerine ve yay n periyotlar na göre s n fland r n z. 135. sayfadaki BU DERG DEN NELER Ö RENEB L R M? etkinli ini ço altıp da ıttıktan sonra ö rencilerinize etkinli i yapt rarak derginin ifllevlerini kavramalar n sa lay n z. Bu çal flmalar yapt r rken afla daki içeriklerine göre yay n yapan dergi türlerinden yararlanabilirsiniz. Ayr ca bu dergi türlerinden baz lar na örnekler verdiriniz. Bu dergilerin yay n periyodu ile ilgili görüfl al fl veriflinde bulununuz. Sayfada bulunan dergi görsellerini inceleyip hangi dergi türlerinden oldu unu sorup yay n periyodu hakk nda görüfllerini al n z. Bilgisayar Gençlik Zekâ Oyunlar Kiflisel Geliflim Çocuk Kültür Edebiyat Emlak Mutfak ve Yemek Oyun Hobi ve Beceri Müzik Al flverifl Sektörel Denizcilik Sa l k ve Spor Do a ve Tatil Avc l k Foto rafç l k Bilim ve Teknik Havac l k Mimarl k ve Tasar m Sinema ve Tiyatro Yolcu Üniversite Haz rl k Grafik Tasar m E itim Çizgi Roman Mizah Hukuk fiehir ve Yaflam Ekonomi Otomobil Din ve Tasavvuf Kad n Aktüel 133
DERG LER TANIYORUZ S n fa getirdi iniz dergileri, konular na ve yay nland klar süre aral klar na göre inceleyerek afla daki tabloyu doldurunuz. Dergi Ad Yay n Türü Yay n Periyodu Bilim Çocuk Bilimsel Çocuk Dergisi Ayl k Hedef Kitle 10-15 Yafl Arası Yukar daki tablodan elde etti iniz sonuclara göre afla daki boflluklar doldurunuz. 1. ÇER KLER NE GÖRE DERG TÜRLER............. 2. YAYIN PER YODUNA GÖRE DERG TÜRLER............. 134
BU DERG DEN NELER Ö RENEB L R M? Yafl ve e itim düzeyinize uygun olan çocuk, edebiyat, kültür, sanat vb. dergi türlerinden bir tanesini seçiniz. Derginin kapa n afla daki bofllu a yap flt rarak, dergiyi inceleyerek afla daki cümlelerin karfl s ndaki uygun kutuya iflareti koyunuz. EVET KISMEN HAYIR 1. Dergiden bir e itim arac olarak yararlanabilirim. 2. Bu derginin ö retici ifllevi var. 3. Bu derginin e lendirici ifllevi var. 4. Bu dergi günlük yaflamda karfl laflt m sorunlara çözümler önermektedir. 135
ÜN TE DE ERLEND RMES Afla ıdaki cümlelerden do ru olanların baflına D, yanlıfl olanların baflına Y harfi yazınız.yanlıfl oldu unu düflündü ünüz cümlelerin do rularını verilen bofllu a yazınız. ( ) 1. Gazetelerde farklı bilimsel çalıflmalar sıkça yer almalıdır.... ( ) 2. Sürmanflet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde yer alan bafllı a verilen addır.... ( ) 3. Dergiler içeriklerine göre moda, çocuk, magazin, spor, bilim olarak adlandırılır.... ( ) 4. Gazete haberlerinde foto rafa yer verilmesi haberi inandırıcı kılar.... ( ) 5. Bir derginin hedef kitlesi, ifadesi ile anlat lmak istenen okuyucunun yafl, cinsiyeti, mesle i vb.dir.... ( ) 6. Künyede gazetenin tiraj yla ilgili bilgiler yer al r.... Afla ıdaki cümlelerde bofl bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz. 1. Gazete, dergi vb. yayınlarda sayfa düzenine...denir. 2. Yayınlar süreli ve süresiz olmak üzere ikiye ayrılır. Gazete ve dergiler...yayınlardır. Afla ıdaki soruların cevaplarını iflaretleyiniz. 1. Bilinçli bir gazete okuyucusu için bir haberde afla ıdaki seçeneklerden hangisi önemsizdir? A. Haberin foto rafı B. Haberlerin yansız olup olmadı ı C. Haberde yorum olup olmadı ı D. Gazetenin tirajı 2. Bir gazetenin ana sayfasında yer alması zorunlu olan öge afla ıdakilerden hangisidir? A. Logo B. Künye C. Reklam ilanı D. Köfle yazıları 3. Afla ıdaki seçeneklerden hangisi bir derginin yayın periyodu olamaz? A. Haftal k B. Ayl k C. Günlük D. Üç ayl k Afla ıdaki soruyu okuyunuz. Cevabını bofl bırakılan yere yazınız. 1. Sizce bir gazetenin tiraj n n yüksek olmas onun hangi özellikleriyle iliflkilidir?............ 2. Kendi yafl grubunuza ve e itim düzeyinize uygun bir dergi yayımlamak isteseniz bu derginin içeri inde nelerin olmasını istersiniz?............ 136
ÖZ DE ERLEND RME GAZETE VE DERG ünitesinde neleri ne kadar ö rendi inizi anlamak için kendinizi de erlendirebilirsiniz. Afla daki ifadeleri okuyarak size uygun olan seçene i x ile iflaretleyiniz. Bunu çok iyi yapabiliyorum. için Bunu k smen yapabiliyorum. için Bunu yapam yorum. için kutucu unu iflaretleyiniz. ÖLÇÜTLER 1. Gazetecilikle ilgili kavramların anlamlarını gazete sayfası üzerinde gösterek açıklayabilirim. 2. Gazete okuyucusu olmakla hangi kazanımları elde edebilece imi söyleyebilirim. 3. Dergilerin yayın türlerini ve periyotlarını söyleyebilirim. 4. Gazete haberlerini hangi ölçütler do rultusunda de erlendirmem gerekti ini söyleyebilirim. 5. Gazete haberi ile birlikte verilen foto rafın haberi destekleyip desteklemedi ini yorumlayabilirim. 6. Bu konuda ö rendiklerimi günlük hayatımda kullanabilirim. Ö RETMEN N YORUMU:... De erlendirme sonunda iki kez ya da bir kez iflaretlediyseniz bu üniteyi yeniden gözden geçirmeniz yararl olacakt r. 137