BAHAETT N KARAKOÇ UN RLER NDE SIRA DI I BA DA TIRMALAR

TC GAZ ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ TÜRK D L B L M DALI BAHAETT N KARAKOÇ UN RLER NDE SIRA DI I BA DA TIRMALAR MASTER TEZ Hazırlayan Aytaç D NÇ YILDIRIM Tez Danı manı Yrd. Doç. Dr. Güzin TURAL ANKARA 2005

2 GAZ ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ MÜDÜRLÜ ÜNE Aytaç D NÇ YILDIRIM a ait Bahaettin KARAKOÇ un iirlerinde Sıra Dı ı Ba da tırmalar ba lıklı çalı ma, jürimiz tarafından Türk Dili Bilim Dalında YÜKSEK L SANS TEZ olarak kabul edilmi tir. 14.06.2006 Tez Danı manı:... Yrd. Doç. Dr. Güzin TURAL Jüri Üyesi:... Doç. Dr. Çetin PEKACAR Jüri Üyesi:... Doç. Dr. Fatih K R Ç O LU

3 SÖZ BA I Bahaettin Karakoç, Türk iir dünyasında zamana ve mekâna sı mayan, sınır kural tanımayan, gerçek dünyadan ba larını koparmadan masallar âlemini ya atan iirleriyle çı ır açmı, ya arken devle mi ender airlerdendir. Tezimizin konusu olan sıra dı ı ba da tırmalar ı çalı mak için metin olarak, örnek sıkıntısına dü ülmeyecek zenginlikte olması sebebiyle, onun anlamına ket vuramadı ımız iirlerini seçtik. Tezimizin amacı hem üzerinde detaylı bir çalı ma bulunmayan sıra dı ı ba da tırmaları dilbilimsel açıdan incelemek hem de sıra dı ı ba da tırmaların Bahattin Karakoç un iirlerine ve bu yolla dilin yaratıcı gücüne katkısını ortaya koyabilmektir. Tez konusunu öneren ve çalı mamın her a amasında aradaki uzaklı a inat, sürekli yanımda olup birikimlerini benimle payla an de erli hocam Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Özbay a; tezimi hazırlama sürecinde büyük deste im, tez danı manım, sevgili hocam Yrd. Doç. Dr. Güzin Tural a; yardımlarından dolayı sayın Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun a, kitaplarını benimle hiç çekinmeden payla an büyük insan Bahaettin Karakoç ve de erli air Ali Akba a te ekkür borçluyum. Ayrıca tezin yazımı sırasında büyük yardımlarını gördü üm karde lerim Ay e Dinç, Esra Yıldırım a ve aileme; Sema ve Semra Bayraktar ile Nihâl Kilci ye ve de sevgili e ime ve biricik kızıma içtenlikle te ekkür ediyorum. Aytaç D NÇ YILDIRIM Ankara 2005

4 Ç NDEK LER SÖZBA I 3 Ç NDEK LER.. 4 KISALTMALAR... 20 G R... 21 Tezin Amacı... 21 Tezin Önemi... 21 Tezin Yöntemi... 21 Tezin Kapsamı... 22 Tezin Sınırlılıkları... 22 Bahaettin Karakoç un Hayatı.. 23 Ba da tırma ve Sıra dı ı ba da tırma... 25 I. BÖLÜM CÜMLE DÜZEY NDE SIRA DI I BA DA TIRMALAR 34 1. 1 Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması.. 34 1. 1. 1 sim Cümlelerinde Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması.. 34 1. 1. 1. 1 sim Cümlelerinde Benzetme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 35 1. 1. 1. 2 sim Cümlelerinde Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması...... 35 1. 1. 1. 2. 1 sim Cümlelerinde Do adan nsana Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 52 1. 1. 1. 2. 2 sim Cümlelerinde Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması.... 52 1. 1. 1. 2. 3 sim Cümlelerinde Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması..... 53

5 1. 1. 2 Fiil Cümlelerinde Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 53 1. 1. 1. 2. 1 Fiil Cümlelerinde Benzetme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 56 1. 1. 1. 2. 2 Fiil Cümlelerinde Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması.. 57 1. 1. 1. 2. 2. 1 Fiil Cümlelerinde Do adan nsana Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 57 1. 1. 1. 2. 2. 2 Fiil Cümlelerinde Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması.. 58 1. 1. 1. 2. 2. 3 Fiil Cümlelerinde Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 62 1. 1. 1. 2. 2. 4 Fiil Cümlelerinde Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 68 1. 1. 1. 2. 2. 5 Fiil Cümlelerinde Farklı Düzlemler Arasında Geçi Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması. 70 1. 2 Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 72 1. 2. 1 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 73 1. 2. 1. 1 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 73 1. 2. 1. 2 Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 74 1. 2. 1. 3 Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 76 1. 3 Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 86 1. 3. 1 Sıra Dı ı Yer Tamlayıcısı+Yüklem Ba da tırması... 87 1. 3. 1. 1 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Yer Tamlayıcısı+ Yüklem Ba da tırması... 88

6 1. 3. 1. 1. 1 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Yer Tamlayıcısı+ Yüklem Ba da tırması... 88 1. 3. 1. 1. 2 Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Yer Tamlayıcısı+ Yüklem Ba da tırması... 89 1. 3. 1. 1. 3 Farklı Düzlemler Arasında Geçi Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Yer Tamlayıcısı+Yüklem Ba da tırması... 90 1. 3. 2 Sıra Dı ı Hâl Tamlayıcısı+Yüklem Ba da tırması... 91 1. 3. 2. 1 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Hâl Tamlayıcısı+ Yüklem Ba da tırması... 91 1. 3. 2. 1. 1 Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Hâl Tamlayıcısı+ Yüklem Ba da tırması... 92 1. 3. 2. 1. 2 Farklı Düzlemler Arasında Geçi Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Hâl Tamlayıcısı+Yüklem Ba da tırması... 92 1. 4 Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 94 1. 4. 1 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 94 1. 4. 1. 1 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 95 1. 4. 1. 2 Ki ile tirme Ve Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 96 1. 4. 1. 3 Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+ Nesne Ba da tırması... 96 1. 4. 1. 4 Canlandırma ve Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 97 1. 4. 1. 5 Canlandırma ve Farklı Düzlemler Arasında Geçi Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 98

7 1. 5 Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 99 1. 5. 1 Benzetme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 99 1. 5. 2 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+ Tamlayıcı Ba da tırması... 101 1. 5. 2. 1 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 102 1. 5. 2. 2 Ki ile tirme ve Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 103 1. 5. 2. 3 Canlandırma Ve Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 104 1. 5. 2. 4 Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+ Tamlayıcı Ba da tırması... 105 1. 5. 2. 5 Farklı Düzlemler Arasında Geçi Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 107 1. 6 Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 108 1. 6. 1 Benzetme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 108 1. 6. 2 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+ Tamlayıcı Ba da tırması... 109 1. 6. 2. 1 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+ Tamlayıcı Ba da tırması... 109 1. 6. 2. 2 Ki ile tirme Ve Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 110 1. 6. 2. 3 Canlandırma Ve Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 110 1. 6. 2. 4 Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+ Tamlayıcı Ba da tırması... 111

8 1. 6. 2. 5 Farklı Düzlemler Arasında Geçi Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 113 1. 7 Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne+Tamlayıcı Ba da tırması... 115 II. BÖLÜM KEL ME GURUBU DÜZEY NDE SIRA DI I BA DA TIRMALAR. 125 2. 1 sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 125 2. 1. 1 Benzetme Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 125 2. 1. 2 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 134 2. 1. 2. 1 Do adan nsana Aktarma Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 134 2. 1. 2. 2 nsandan Do aya Aktarma Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 136 2. 1. 2. 3 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 138 2. 1. 2. 4 Canlandırma Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 140 2. 1. 2. 5 Somutla tırma Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 144 2. 1. 2. 6 Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar.... 149 2. 1. 3 Ad Aktarması Yoluyla Yapılan sim Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 154

9 2. 2 Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 154 2. 2. 1 Benzetme Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 159 2. 2. 2 Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 162 2. 2. 2. 1 Do adan nsana Aktarma Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 162 2. 2. 2. 2 Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 163 2. 2. 2. 3 Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 165 2. 2. 2. 4 Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar...... 169 2. 2. 2. 5 Duyular Arası Aktarım Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 172 2. 2. 2. 6 Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıfat Tamlaması Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar... 174 2. 3 Fiilimsi Gurubu Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar 176 2. 3. 1 Fiilimsi Gruplarında Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması 176 2. 3. 1. 1 Fiilimsi Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 176 2. 3. 1. 1. 1 Fiilimsi Gruplarında Ki ile tirme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 177 2. 3. 1. 1. 2 Fiilimsi Gruplarında Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 178 2. 3. 1. 1. 3 Fiilimsi Gruplarında E yala tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 179 2. 3. 1. 1. 4 Fiilimsi Gruplarında Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 180

10 2. 3. 1. 1. 5 Fiilimsi Gruplarında Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne-Yüklem Ba da tırması... 181 2. 3. 2 Fiilimsi Gruplarında Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması 182 2. 3. 2. 1 Fiilimsi Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 182 2. 3. 2. 1. 1 Fiilimsi Gruplarında Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 182 2. 3. 2. 1. 2 Fiilimsi Gruplarında Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 183 2. 3. 2. 1. 3 Fiilimsi Gruplarında Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Yüklem Ba da tırması... 183 2. 3. 3. Fiilimsi Gruplarında Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 184 2. 3. 3. 1 Fiilimsi Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 184 2. 3. 3. 1. 1 Fiilimsi Gruplarında Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 184 2. 3. 3. 1. 2 Fiilimsi Gruplarında Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 186 2. 3. 4 Fiilimsi Gruplarında Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 186 2. 3. 4. 1 Fiilimsi Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 187 2. 3. 4. 1. 1 Fiilimsi Gruplarında Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 187 2. 3. 4. 1. 2 Fiilimsi Gruplarında Ki ile tirme Ve Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 187

11 2. 3. 5 Fiilimsi Gruplarında Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 188 2. 3. 5. 1 Fiilimsi Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 188 2. 3. 5. 1. 1 Fiilimsi Gruplarında Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Tamlayıcı Ba da tırması... 188 2. 3. 5. 1. 2 Fiilimsi Gruplarında Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem +Tamlayıcı Ba da tırması... 189 2. 3. 6 Fiilimsi Gruplarında Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 190 2. 3. 6. 1 Fiilimsi Gruplarında Benzetme Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 190 2. 3. 6. 2 Fiilimsi Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 191 2. 3. 6. 2. 1 Fiilimsi Gruplarında nsandan Do aya Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 191 2. 3. 6. 2. 2 Fiilimsi Gruplarında Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 192 2. 3. 6. 2. 3 Fiilimsi Gruplarında Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 194 2. 4 art Gurubu Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar.. 195 2. 4. 1 art Gruplarında Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması 196 2. 4. 1. 1 art Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 196 2. 4. 1. 1. 1 art Gruplarında Canlandırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem Ba da tırması... 197

12 2. 4. 2 art Gruplarında Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 197 2. 4. 2. 1 art Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 197 2. 4. 2. 1. 1 art Gruplarında Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 198 2. 4. 3 art Gruplarında Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 198 2. 4. 3. 1 art Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 198 2. 4. 3. 1. 1 art Gruplarında Canlandırma ve Somutla tırma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Özne+Yüklem+Nesne Ba da tırması... 199 2. 4. 4 art Gruplarında Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 199 2. 4. 4. 1 art Gruplarında Deyim Aktarması Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 199 2. 4. 4 art Gruplarında Somutla tırma ve Farklı Düzlemler Arasında Aktarma Yoluyla Yapılan Sıra Dı ı Nesne+Tamlayıcı+Yüklem Ba da tırması... 200 2. 5 Birle ik Fiil Gurubu Kurulu undaki Sıra Dı ı Ba da tırmalar 200 SONUÇ... 202 A. Bahaettin KARAKOÇ un iirlerinde Sıra Dı ı Ba da tırmaların Söz Dizimi Temelli nceleme Sonuçları... 202 B. Bahaettin KARAKOÇ un iirlerinde Sıra Dı ı Ba da tırmaların Kavramlar Temelli nceleme Sonuçları... 210

13 KAYNAKÇA... 215 EK 1 Bahaettin KARAKOÇ un Tezde Kullanılan iirleri.. 220 SEYRAN... 220 ( 1 ) Be gen Ça rı Çiçe i... 220 ( 2 ) Bir Defter Açtım Geceye... 221 ( 3 ) Ortalıkta... 221 ( 4 ) Seyran... 222 ( 5 ) Ba... 222 ( 6 ) Islak Direklerdeki Yorgun Ku lar Festivali... 223 ( 7 ) Gök Olanda A k ve iir... 224 ( 8 ) Ak am Olur... 224 ( 9 ) Biraz Daha... 225 ( 10 ) Ak Mu tuluk... 226 ZAMAN B R BEYAZ TÜRKÜDÜR... 226 ( 11 ) Zaman Bir Beyaz Türküdür... 226 ( 12 ) Sabah Selamı... 228 ( 13 ) Av... 230 SEVG TURNALARI... 230 ( 14 ) afa a Do ru... 230 ( 15 ) Kapısı Açık Duran Ev... 231 ( 16 ) Çıkmaz... 231 ( 17 ) Da Yollarında... 232 ( 18 ) Dostlar... 233 ( 19 ) Gövermi Gök Ekince... 233 ( 20 ) Kutlu Dönem... 234 ( 21 )Yolda... 235 ( 22 ) Mutsuzluk Çemberi... 236

14 ( 23 ) Kader Da ının Eteklerinde... 237 AY AFA I ÇOK Ç ÇEK... 237 ( 24 ) Ay afa ı Çok Çiçek... 237 ( 25 ) Sök Çıkar Yüre imden Bu Sevdayı... 238 ( 26 ) Bir Hasret Yılı Daha... 238 ( 27 ) Bıçak Kemice Sert Vurunca... 239 ( 28 ) Sensin Ak Sevgilerde Gülümseyen... 240 ( 29 ) O... 241 ( 30 ) Mavi Sevda... 242 ( 31 ) Sen Benim mzamsın... 242 ( 32 ) Sancı... 243 ( 33 ) Sınırda... 244 ( 34 ) Bu ölen Bir Ba ak öleni... 245 KAR SES... 245 ( 35 ) Kar Sesi... 245 ( 36 ) Kan... 246 ( 37 ) Eski Bahçelerde Can Bir Ku Evi... 247 ( 38 ) Sen Bir Dara acısın Yorgun Gecelerimde... 248 ( 39 ) Yürek Bir Kırmızı Güldür Seninle... 249 ( 40 ) Serencam... 250 ( 41 ) Kar Ya ıyor... 251 ( 42 ) Ye il Direnç... 252 ( 43 ) Kader... 253 ( 44 ) Senin çin -I-, -II-... 254 ( 45 ) Ölüme Bakan Açılar... 256 ( 46 ) Gözlerinin Ü ümesi... 257 ( 47 ) A k Zincirinden Halkalar... 258 LK YAZDA... 261 ( 48 ) lk Yazda... 261

15 ( 49 ) lk Yazda -V-... 262 ( 50 ) Rüzgarlara Astım Türkülerimi... 263 ( 51 ) Bo lukta... 264 ( 52 ) Da lar... 265 ( 53 ) Seninle... 265 ( 54 ) Ve Bütün Atlar Rehin Bıraktılar Nallarını... 266 ( 55 ) Ba ka Ne Beklerim Ki... 267 ( 56 ) Sahib... 268 ( 57 ) Bir Devi Emziren Mor Acılar... 269 B R Ç FT BEYAZ KARTAL... 269 ( 58 ) Bir Çift Beyaz Kartal... 269 ( 59 ) Son Raks... 270 ( 60 ) Uzun Saçlı Sevdam... 271 ( 61 ) Bühtan Ku ları... 272 ( 62 ) Payla mak... 273 ( 63 ) Baki Kalan... 274 ( 64 ) E er Özün Biraz Mühlet Verirse... 275 ( 65 ) Konu an Parmak zleri... 276 ( 66 ) Ya murlu Bir Türkü... 277 ( 67 ) ekiller... 279 ( 68 ) Kö eleri Törpülerim Severken... 279 ( 69 ) Özüm Gerçe i Söyler... 280 ( 70 ) Bo De il Ku ça Elleri... 281 MENZ L... 281 ( 71 ) Bismillahi... 281 ( 72 ) Zulmün Karanlı ında... 282 ( 73 ) Senden Özge Bir Dost Yoktur Ki Bana... 282 ( 74 ) Yalnızlı a Dayanabilir Mi Da lar... 282 ( 75 ) Can, Sen Bize Ufuklarca Yürek Sesi Sun... 282 ( 76 ) Yi itsen Mum Yak Götür... 283

16 ( 77 ) Duası Bo ta Kalmaz Hakk'a Yalvaranların... 283 ( 78 ) Duman Çıkan Yerde Ate De Vardır... 283 ( 79 ) Gitti im Yere Ta ırdım Güne i Ay ı... 283 ( 80 ) Muhabbet Çırasında... 284 ( 81 ) Yordamı... 284 ( 82 ) Yolcu... 284 ( 83 ) Denizlerin Med Vakti... 284 ( 84 ) Fırındaki Hamur... 285 ( 85 ) Ferman Sendedir... 285 ( 86 ) Gördü üm Her Asmanın Üzümü Koruk... 285 ( 87 ) Zaman Sana Akortludur Sıfırdan Sonsuza... 285 UZAKLARA TÜRKÜ... 286 ( 88 ) Uzaklara Türkü... 286 ( 89 ) Asıldı ım Her p Boynumda Uzar... 288 ( 90 ) Gözlerim Can Evimde... 292 ( 91 ) Kavilname... 293 ( 92 ) Açık Adres... 293 ( 93 ) Miras... 294 ( 94 ) Bütün Kelebekler 9 Temmuzdur... 295 ( 95 ) Yeniden... 296 ( 96 ) Söktüm Tan Yerinin Mührünü... 296 ( 97 ) Beyaz Bulutlar Altında... 297 ( 98 ) Mühre... 298 ( 99 ) Merhaba... 298 ( 100 ) Nostalji... 299 ( 101 ) Yeterince... 299 ( 102 ) Üç Damla Kan Dü tü Karların Üstüne... 301 ( 103 ) Redd- Miras... 302 ( 104 ) Ola Ki Bir Gün... 302 ( 105 ) Yürek Duyunca Yunus u... 303

17 GÜNE E UÇMAK ST YORUM... 304 ( 106 ) Nemrût Da ı Esintisi... 304 ( 107 ) Her Ay afa ında Bir Beyaz Turnayım Ben... 306 ( 108 ) Dün... 307 ( 109 ) Ya ama Sevinci... 308 ( 110 ) Er Ki i Niyetine... 310 ( 111 ) Benimle... 311 ( 112 ) Türkçem... 312 ( 113 ) Serhat çı ım... 313 ( 115 ) flas Duyurusu... 314 ( 116 ) Ne Ocak Ayını Seviyorum Ne De Silahları... 315 ( 117 ) Yorgun Bulutlar Oturmu Gözlerine ve Hâlâ Bir Hüsnüyusuftur Bendeki Yüzün... 316 ( 118 ) Bahçeye Açılan Pencereden... 317 ( 119 ) ndeks... 317 ( 120 ) Kara Yılan... 318 ( 121 ) Karanlık Odada kinci Banyo... 320 ( 122 ) Yorumlar... 321 ( 123 ) Gönül Döverken Yoku u... 322 BEYAZ D LEKÇE... 323 ( 124 ) Beyaz Dilekçe'ye Beyaz Bir Önsöz... 323 ( 125 ) Beyaz Dilekçe IV... 328 GÜNE TEN ÖTE... 331 ( 126 ) Ötelere Do ru... 331 (127 ) Sesinle Yaka Yaka Oku Beni... 332 ( 128 ) f a... 333 ( 129 ) Suçumuz Müslüman Olmakmı Bu Yeryüzünde... 333 ( 130 ) Tespihin pli i Kopuverdi... 335 ( 131 ) Ay afa ında Turnalar... 336

18 ( 132 ) Demirkazık Yıldızı... 336 ( 133 ) Geçenin E i inde Kendini Yakan Su... 338 ( 134 ) A ıt Gibi... 338 ( 135 ) Söze Dair... 339 ( 136 ) Zonguldak... 340 ( 137 ) Merkez Olan Sevgilidir... 341 ( 138 ) Üstümde Zorlu Bir in Yorgunlu u Var... 341 ( 139 ) Sizin çin Yazdım Bu iiri... 341 LEYL Ü NEHAR A K... 344 ( 140 ) Münacat... 344 ( 141 ) Ayrılık Köprüsü... 345 ( 142 ) Bu Kervan Yollarda Kalası De il... 346 ( 143 ) Yatak... 347 ( 144 ) Güzsü/Güz... 348 ( 145 ) Dönü üm Bir Utkudur Sevdalanınca... 349 ( 146 ) Geç Kaldım Ba ı la... 350 ( 147 ) Hayatım Sana Ayarlı... 351 (148 ) Sen Yakla Bir Adım Daha... 352 ( 149 ) Bildi im Tek Adres Sensin... 353 ( 150 ) A ır Geliyor... 354 ( 151 ) Taze Kar Ya dı Da ıma... 354 ( 152 ) Özüm Seninle... 355 A K MEKTUPLARI... 356 ( 153 ) Leyla... 356 ( 154 ) A k Mektubu IV... 357 ( 155 ) A k Mektubu IX... 358 ( 156 ) A k Mektubu XIV... 358 ( 157 ) A k Mektubu XIX... 359 ( 158 ) A k Mektubu XXIV... 360

19 ( 159 ) A k Mektubu XXIX... 361 ( 160 ) A k Davulcusu... 362 ( 161 ) Hami - 5 Tutanak Yerine... 363 IHLAMURLAR Ç ÇEK AÇTI I ZAMAN AY I I INDA SERENATLAR... 365 ( 162 ) Ihlamurlar Çiçek Açtı ı Zaman... 365 ( 163 ) Sen Adres Bırakmadan Gidince... 368 ( 164 ) Bir Kör Koridorda Uçmak Ku ça... 369 ( 165 ) Küllük... 371 ( 166 ) Kanlı Atlas... 371 ( 167 ) Ba lamamın Tellerine Takılan Ko ma... 372 ( 168 ) Bahar Kapısında... 373 ( 169 ) Seninle Doluyor Bütün Bo luklar... 374 (170 ) Damlanın Denizli i... 375 ( 171 ) Gelgit... 376 ( 172 ) Çeperinden Kan Sızan Bir Testinin Yalın Öyküsü... 377 ( 173 ) Açılmayan Mor emsiye Veya Sitemdide... 378 ( 174 ) Süresiz... 378 ( 175 ) Rastlantı Mı Bu... 380 ( 176 ) Yoku ları Tırmanırken... 380 ( 177 ) Su Tutar Mı Kırık Testi... 381 ( 178 ) Ehram Bilip Sana Geldim... 382 ( 179 ) Çorum'da Bir Harman Üstü... 383 ( 180 ) Tek Tek Kıyıya Vurur Unuttuklarımız ( Malatya çin Poem)... 384 ( 181 ) Ya adıkça Seni Hep Anaca ız... 390 ( 182 ) Ölü Bir aire Son Mektup... 391 ÖZET... 393 ABSTRACT... 394

20 KISALTMALAR bkz. bakınız çev. çeviren F.D.E Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Dergisi N nesne No. numara Ö özne s. sayı T tamlayıcı TDK Türk Dil Kurumu TDKS Türk Dil Kurumu Sözlü ü vb. ve benzeri Y yüklem yay. yayınları

21 G R Tezin Amacı Bu tezi yapmaktaki amacımız; araç metin üzerinde yapılacak olan incelemeler sonucunda, etkili anlatım çabasıyla, yazı dilinde ve özellikle de iir dilinde, sıra dı ı ba da tırmalardan nasıl faydalanıldı ını ve birle tirmeler yapılırken gerek gramatikal yapıyı, gerekse kullanılan kelimeler arasındaki anlam ba lantılarını ortaya koymaktı. Tezin Önemi 1. Sıra dı ı ba da tırmalar, dilin yeni kullanımına katkı sa lar, 2. Sıra dı ı ba da tırmalar, dilde yeni kelimeler kullanarak de il herkesin kullandı ı sıradan kelimelerle yeni kullanımlar yaparak dile katkı sa lar, 3. Sıra dı ı ba da tırmalar, dildeki basmakalıplı ı yok etmede ba arılıdır, 4. Sıra dı ı ba da tırmalar, dile dinamizm, hareket getirir, 5. Sıra dı ı ba da tırmalar, iirin etkileme, duygulandırma ve güçlü etkiler bırakma amaçlarını yerine getirebilmede çok ba arılıdır. Yöntem Tezimizde sıra dı ı ba da tırmaları tahlil ederken Do an Aksan ın dilbilimsel yöntemi ile edebiyatı harmanlayarak olu turdu umuz disiplinler arası bir alanda çalı tık. Sıra dı ı ili kiler içerisinde birle tirilen göstergelerden temel anlamında ve yan tasarımları, duygu de erleri, uzak/yakın ça rı ımları ile kullanılanları tespit ettikten sonra, anlam

22 yüklemesiyle ortaya çıkabilecek ifadeleri gözler önüne serdik, bu ifadelerdeki iirsel gücü ortaya koyduk. Kapsam Sıra Dı ı Ba da tırmalar konusunu çalı tı ımız metni, Bahaettin Karakoç un bütün iirleri arasından örnekleme yöntemiyle seçti imiz iirlerden olu turduk. Göstergeleri kullanımındaki ustalı ı ile sıra dı ı ba da tırmayı hem çok hem de farklı yöntemlerle yapması Bahaettin Karakoç u seçmemizin nedeni oldu. Sınırlılıklar 1. Metin sınırı: Etkili anlatma çabasıyla iir dilinde sıra dı ı ba da tırmalardan sık sık yararlanılması sebebiyle, istenilen ilmî ölçülere ve bu ölçülere ba lı olarak arzu edilen sonuçlara eri ebilmek için, metnin iir olmasını uygun gördük. Sıra Dı ı Ba da tırmalar konusunu üzerinde çalı tı ımız metni, Bahaettin Karakoç un bütün iirleri arasından örnekleme yöntemiyle seçti imiz iirlerden olu turduk. Göstergeleri kullanımındaki ustalı ı ile sıra dı ı ba da tırmayı hem çok hem de farklı yöntemlerle yapması Bahaettin Karakoç u seçmemizin nedeni oldu. 2. Konu Sınırı: Metinlerde tüm ba da tırmalar de il sadece sıra dı ı ba da tırmalar üzerinde çalı ılmı tır.

23 Bahaettin KARAKOÇ 1 Bahaettin Karakoç, 5 Mart 1930 tarihinde Mara Elbistan'a ba lı Ekinözü (Celâ) köyünde, soyca air bir aile zincirinin, sa lam halkalarından biri olarak dünyaya geldi. Asıl adının yanı sıra Baha Deliorman, Said Yaylalı, Ekinözülü Â ık Rahmanî mahlaslarını kullandı. lk ö renimini do du u köyde yaptı. Adana Düziçi Köy Enstitüsü'nde ba ladı ı orta ö renimini Hasano lan Köy Enstitüsü'nde (Ankara) tamamladı (1949). Kahramanmara 'taki sa lık kurulu larında sa lık memuru olarak (1949-82) görev yaptıktan sona kendi iste iyle 1982'de emekli oldu. lk iiri, 1942 yılında Behçet Kemal Ça lar'ın yönetti i Yurt gazetesinde yayımlanan airin ilk denemeleri ise daha erken, 8 ya larında filizlenir. Ustası, babasıdır. O tarihten bu yana sürekli kendini yenileyerek yazar. Kim sorsa, Mola yok, yola devam!... diyen KARAKOÇ un hep ba a soyunması, hep uzak ufukları kollaması kendine olan güveninden ve yo un birikiminden kaynaklanmaktadır. 1986 yılında Dolunay Yayıncılık'ı kurdu ve airin editörlü ünü üstlendi i bu sanat ve edebiyat dergisi 37 sayı yayımlandı. Yayımlandı ı sürece metropollerde çıkıp ulusal anlamda yayın yapan dergilerin birço unu geride bıraktı ve haklı bir üne kavu tu. Bu dergi etrafında; genç, amatör; ama yetenekli ki ileri toplayıp, emsiyesi altına alan Karakoç, Türk iir ve Edebiyatı adına, edebiyat tarihlerine girecek bir çı ır açtı. 1 airin biyografisi www.antoloji.com adlı internet sitelerindeki ve kendi kitaplarındaki bilgilerden, Mehmet Nuri Yardım ın Türk Edebiyatı Dergisi nde yayımlanan yazısından (357/25. Temmuz 2003) yararlanılarak hazırlanmı tır.

24 1986 da Türkiye de Bir Çift Beyaz Kartal adlı kitabıyla Türkiye Yazarlar Birli i tarafından yılın airi seçildi. 1989 yılında Kültür Bakanlı ı tarafından ülkemizi temsilen Strugua Uluslar Arası iir Ak amları Festivali ne katıldı ve burada bir tebli sundu. 1991 yılında Diyanet Vakfı nca düzenlenen Münacaat Yarı ması nda Beyaz Dilekçe isimli iiriyle birincilik kazandı. 1993 yılında Kazakistan ın ba kenti Almaatı da düzenlenen Türkçe nin Uluslar Arası 2. iir öleni nde Büyük Abay Ödülü ile mükâfatlandırıldı. air önceleri halk iirine daha yakın olan iir anlayı ını, son dönemlerinde modern tarzla birle tirip kendine özgü yeni bir stil ortaya koydu. Birçok iiri, de i ik formlarda bestelendi. iirleri; Yurt Gazetesi (1942), Köy Postası (1949), Genç Kalemler (1950), Hareket, Hisar, Türk Edebiyatı, Do u Edebiyat ve Dolunay gibi dergiler ile bazı gazetelerde yayınlandı. Ba lıca eserleri: Mevsimler ve Ötesi (1962), Seyran (1973), Zaman Bir Beyaz Türküdür (1974), Sevgi Turnaları (1975), Ay afa ı Çok Çiçek (1983), Kar Sesi (1983), lkyazda (1984), Bir Çift Beyaz Kartal (1986), Menzil (1991), Uzaklara Türkü (1991), Güne e Uçmak stiyorum (1993), iir Burcunda Çocuk (Antoloji- H. ÖZBAY ve M. TATÇI ile beraber), Beyaz Dilekçe (1995), Güne ten Öte (1995), Dolunay iir Güldestesi (1996), Leyl ü Nehar A k (1997), A k Mektupları (1999), Ihlamurlar Çiçek Açtı ı Zaman, Ay I ı ında Serenatlar (2001), Sürgün Vezirin A k Ne ideleri (2004).

25 BA DA TIRMA ve SIRA DI I BA DA TIRMA Ba da tırma ve sıra dı ı ba da tırma terimlerini ilk ortaya atan ve üzerinde ilk çalı maları yapanlar anlambilimcilerdir. Halihazırda bugün de bu konu, yine anlambilim çerçevesinde incelenmektedir. Bu terimlerin açıklamaları da bu nedenle daha çok anlambilimine özgü bakı açısını içerir. Açıklamalarda en çok üzerinde durulan konu ise anlam dır. Bu konunun, ba da tırma ve sıra dı ı ba da tırma terimlerinin tanımlarına geçmeden aydınlatılması, tanımların anla ılabilirli ini sa layaca ı için öncelikle anlam konusunda ortaya atılan fikirler hakkında bilgi vermek yerinde olacaktır. Anlambilim ortaya çıktı ı günden bu yana anlam ile ilgili birçok fikir öne sürülmü tür. 2 Geleneksel anlambilimde anlam kavramı, daha çok anlam de i mesi ve aktarma dedi imiz dil olaylarından yola çıkılarak bir sözcü ün yansıttı ı kavram olarak tanımlanırken (Aksan, 2003: 159) bugünkü dilbilimciler anlamın tanımında ortak bir noktada birle ememi tir. 3 Sözcü ün anlamı üzerinde duran ünlü dü ünür Wittgenstein eserinde Sözcü ün anlamı, onun dil içindeki kullanımıdır. der (Aksan, 1999a: 46). J. Lyons da buradan hareketle Dil incelemesinde deneysel yönden denetleyebilece imiz tek ey, günlük ya amın çok çe itli durumlarında, dil sözcelerinin kullanımıdır. Bir sözcü ün anlamı, bir tümcenin (ya da önermenin) anlamı gibi deyi ler bizi bunların anlamlarını ara tırmaya ve anlamları olarak da fiziksel dünyadaki i lerin durumunu tanımaya 2 Anlambilim, son do an dilbilim dallarından biri olmasına kar ın bu dalın son yirmi yılda yapılan çalı malarla oldukça geli ti i söylenebilir. Bununla beraber dilbilimcilerin pek çok konuda uzla amadıkları bu dalda, en büyük fırtınalar da anlam ın kendisi üzerinde kopmaktadır. Bu nedenle anlam konusunda kesin yargılardan söz etmek yerine yapılan çalı maları belirtmek yerinde olur. Türkiye de bu alanda en kapsamlı çalı ma Do an Aksan a aittir (Aksan 1999a). Bunun dı ında anlambilim konusu için bkz. Aksan, 2003; Grünberg, 1970; Arıklı, Tunçdo an ve Vardar, 1969; Guiraud, 1955; Kocaman, 1979a; Lyons, 1983; Palmer, 1976. 3 Lyons eserinde bu problemi öyle dile getirmektedir: Konunun belirli incelemelerine gelir gelmez, anlam ın tanımına ve belirlenmesine ili kin a ırtıcı ölçüde çe itli yakla ımlarla kar ı kar ıya geliyoruz. Duygusal ve anlık anlam ; ve anlamlama ; edimsel ve betimlemeli anlam, içlem ve gönderim ; düz anlam ve yan anlam ; gösterge ve simge ; kaplam ve içlem ; sezdirim ve içerme ve önsayıltı arasında ayrımlar çizilmektedir. (Lyons, 1983:360)

26 yönelttikleri için tehlikeli biçimde yanıltıcıdırlar. (Kocaman, 1983:367) diyerek P. GUIRAUD un Sözcüklerin anlamları yoktur, kullanımları vardır. (Guiraud, 1975: 26-27) tezini savunur. Firth anlamın bir birimin girdi i ili kiler, i levler a ının bütünü oldu u görü ünü savunurken yapısal anlambilimin kurucularından Greimas ise; tek ögenin anlamının bulunmadı ını, anlamın mutlak ko ulunun ö eler arasındaki ba ıntı (relation) oldu unu ileri sürer(aksan, 1999a: 46-47). Ülkemizde dilbilimi çalı malarına büyük katkıları olan Aksan ise gerek kavram gerekse terim olarak anlam ın belirlenebilece ini söyler. Aksan a göre alı ılagelmi dil kuralları içinde kurulan bir cümleyi olu turan ögelerin ve bu ögelerin birbiriyle kurdukları ili kinin anlamı, bu cümlenin yapı kurallarının belirlenmesiyle, bu cümle içindeki ögelerin birbirleriyle ili kilerinin ses ve anlam açısından belli kurallar ve yollarla açıklanmasıyla ortaya konulabilir. Bununla birlikte özellikle iir dilinde oldu u gibi bir öge di eriyle ili kiye girerek yepyeni anlamlar kazanabilmekte, sıra dı ı ba da tırmalar içinde insanda ola anüstü duygulanmalara yol açabilmekte, üstelik de bu yadırgadı ımız kullanımlarla çok güçlü bir ileti im kurulabilmektedir. te asıl açıklanamayan dilin bu tarz kullanımlarının, ögelerin tek tek anlam özellikleri ve dizin ili kilerine, genel kabul görmü kurallara aykırı olmasıdır. Bu nedenle Aksan, anlam teriminin ve kavramının, dildeki birimlere ba lı olarak kullanılabilece ini dü ünmektedir (Aksan, 2003: 175-76). Bütün bu karga aya kar ın, ara tırmacıların hemen hepsi anlam ı genellikle göstergeden yola çıkarak kelimeye dayalı olarak tanımlamakla birlikte, kelimelerin tek tek anlamlarının olması dı ında, bir dil birli i içinde, di er kelime ve kelime gruplarıyla kurdukları ili kiler, ba da tırmalar sonucunda kazandıkları anlamların varlı ı konusunda hem fikirlerdir. Özellikle iir dilinde anlamı, göstergelerin tek tek anlamlarıyla ortaya koymanın imkansızlı ını dü ünürsek, bu fikre katılmamak mümkün de ildir. Ne var ki, anlam konusunda bir ekilde anla an ara tırmacılar, bu anlamın ortaya koyulması konusunda farklı yakla ımlar sergilemektedirler. Oysa