Uzman Gözüyle G Demans Dr. Burcu Tellioğlu lu Yüksekyalçın
Tanım Demans Günlük k yaşam am aktivitelerini (GYA lar) eskisi gibi yürütülemez y kılan k birden fazla kognitif bozukluk Seyir, ilerleyici
1- Günlük k yaşam amı etkileyecek düzeyde unutkanlık k (özellikle( yakın n zamana ait olayları ve insan isimlerini hatırlayamama rlayamama) 2- Günlük k işleri i yerine getirmekte (örne( rneğin alış ışveriş yapma yemek pişirme irme ya da bir ev aletini çalıştırma) ) güçg üçlük çekme 3- Kelime bulmakta güçg üçlük çekme 4- Tarihleri unutma veya bildiği yolları bulamama 5- Karar vermekte (örne( rneğin giysi seçimi imi) ) güçg üçlük çekme 6- Pratik düşünme d (hesap( yapabilme ya da planlama) becerisinin azalması 7- Sık k kullanılan lan eşyalare yaları yanlış yere koyma (örne( rneğin gözlg zlüğünü ayakkabı dolabına koyma) 8- Ruh hali veya davranış ışlarda değişiklik iklik (örne( rneğin çok çabuk ağlama ya da sinirlenme) 9- Görsel ile uzaysal ilişkileri anlamada güçlük 10- Sorumluluktan kaçınma
İlk belirtiler Yakın n bellekte zayıflama Uzak- eski belleğin korunması Kelime bulmada hafif zorlama Plan yapma, karar verme ve organizasyon yeteneklerinde azalma Sosyal davranış ışların n göreceli g olarak iyi olması
İlk belirtiler/örneklerle rneklerle Aynı konu hakkında tekrar tekrar aynı soruyu sorarlar Arabanın n anahtarlarını buzdolabının n içinde i inde uzak bir yere koyarlar Normalde çekingen olan kişi, i, kişili iliği i ile uyuşmayacak şekilde çok gezen yada çok konuşan birisi haline gelebilir Telefonla satış yapan kişilerden ilerden ihtiyacı olmamasına rağmen, ürün n yada servis satın n almayı kabul eder
Herhangi bir şey satın n alırken, doğru miktarı hesaplamakta yada parayı denk getirmekte zorluk çeker Yemek yemeyi unutur, öğünleri atlar, yada her öğün n aynı yemeği i yer İçine kapanık, k, hırçın h n ve en yakınlar nları ile dahi kolayca tartış ışabilen birsi haline dönüşürd Araba kullanan bir kişi i ise trafikte çok daha fazla hata yapar ve kolayca öfkelenir
Biz ne yapıyoruz?????? yoruz??????
Alzheimer Hastalığı Tanı Süreci Ayrınt ntılı anamnez (hem hasta hem de aileden) Fizik muayene Mental durum muayenesi (MMSE vb), Nöropsikiyatrik testler ( NPI vb) v Lab. tetkikleri (kan sayımı,, T3-T4, T4, TSH, B12 vb.) Nörolojik görüntg ntüleme (BT, MRI vb.) Tanı ölçütleri Kesin tanı; ; otopsi ve beyin biyopsisi Dahili Kullanım İçindir 9
Laboratuvar Tetkikleri Tam kan sayımı: Anemi Eritrosit sedimantasyon hızı: h İnflamasyon,malignite Elektrolitler (Na,K,Cl): Elektrolit dengesizliği Kan üre azotu (BUN): Böbrek yetmezliği Kan şekeri (glukoz): Diabetes mellitus Folik asit: Folat eksikliği Tiroid hormonları (T3, T4, TSH): Hipotiroidi Kalsiyum, fosfor: Paratiroid hastalığı B12 vitamini: B12 eksikliği - Pernisyöz anemi KC fonksiyon testleri (ALT, AST): Karaciğer hastalığı VDRL: Sifiliz HIV antikoru: AIDS Dahili Kullanım İçindir 10
Global Değerlendirme erlendirme Testleri CIBIC-Plus (Clinician s s Interview-Based Impression of Change-plus plus) CDR-SB (Clinical Dementia Rating-Sum of Boxes) PDS (Progressive Deterioration Scale) FAST (Functional Assessment Staging Tool) GBS (Gottfries-Brane Brane-Steen scale) GDS (Global Deterioration Scale) Kognitif Fonksiyonlar ADAS-cog (Alzheimer s s Disease Assessment Scale-Cognitive Cognitive) MMSE (Mini Mental State Examination) SIB (Severe Impairment Battery)
Günlük k Yaşam am Aktiviteleri (Fonksiyonal Testler) DAD (Disability Assessment for Dementia) IADL (Instrumental Activities of Daily Living Scale) BrADL (Bristol Activities of Daily Living Scale) FAQ (Functional Activities Questionnaire) IDDD (Interview for Detorioration in Daily Living Activities in Dementia) Davranış ışsal ve Nöropsikiyatrik N semptomlar NPI (Neuropsychiatric Inventory) BEHAVE-AD AD (Behavior Pathology in AD Rating Scale)
MMSE Mini Mental Durum Muayenesi Kognitif fonksiyonu (bellek, dil, oryantasyon, dikkat, hesaplama,, anlama ve praksi) ölçmekte kullanılan lan kısa k ve uygulaması kolay bir testtir. Hastalığı ığın n gidişini ini ve hastanın n tedaviye yanıtını izlemek, ayrıca AH nı evrelendirmek için i in kullanılır. Skor aralığı ığı: : 0-300 puan Puan düştükçe d - klinik kötülek leşme 24-30 puan: Normal 20-23 23 puan: Hafif AH 10-19 19 puan: Orta AH A 0-99 puan: Şiddetli AH Dahili Kullanım İçindir 13
Dahili Kullanım İçindir 14
Dahili Kullanım İçindir 15
GÜNLÜK K YAŞAM AM AKTİVİTELER TELERİ Enstümental GYA lar Alışveriş Yemek hazırlama Günlük ev işleri Nakil araçlarını kullanma Para kontrolü Telefon kullanımı Kişisel yazışmaları yürütme Durumları ve açıklamaları kavrama Ev gereçlerini kullanma Hobiler/boş zaman etkinliklerini gerçekleştirme Dahili Kullanım İçindir Temel GYA lar Giyinme Kişisel hijyen ve özbakım Banyo yapma Yemek yeme Tuvalete gitme Yürüme 16
Saat Çizme Testi Dahili Kullanım İçindir 17
NPI Nöropsikiyatrik Envanter Davranış ışsal ve nöropsikiyatrik n semptomları değerlendiren, erlendiren, 12 maddeli bir testtir. Hezeyanlar Halisünasyonlar Disinhibisyon Ajitasyon/saldırganl rganlık İrritabilite Depresyon Anksiyete Elasyon/öfori Apati Anormal motor davranışlar Uyku/ gece davranışları Dahili Kullanım İçindir İştah/yeme 18
CDR-SB Klinik Demans Değerlendirmesi erlendirmesi 6 başlık k altında l l l l l l bellek, oryantasyon, yargı ve problem çözme, sosyal etkinlikler, ev işleri i ve hobiler kişisel isel bakım, ölçmekte kullanılan lan bir testtir. Dahili Kullanım İçindir 19
CDR- SB Klinik Demans Değerlendirmesi erlendirmesi-kutuların n Toplamı Herbir kategoriden alınan puanlar toplanıp, p, AH nın n ağıa ğırlık k derecesine göre klinik evrelendirme yapılır. Puan yükseldiky kseldikçe - klinik kötülek leşme Toplam 5 evre ; CDR 0 : Normal, CDR 0.5 : Şüpheli / çok hafif AH CDR 1 : Hafif AH CDR 2 : Orta AH CDR 3 : Şiddetli AH Dahili Kullanım İçindir 20
GBS Gottfries, Brane ve Steen Ölçeği Global fonksiyonu ölçmekte kullanılan lan bir skaladır Entellektüel fonksiyonlar (oryantasyon, bellek ve konsantrasyon) - 12 madde Motor fonksiyon & GYA (özellikle( kendine bakım) m)-6 madde Emosyonel durum/fonksiyon - 3 madde Davranış bozuklukları - 6 madde 27 maddeli (her bir madde 6 puanlık: 0-normal, 0 6-şiddetli) 6 Hekimin hasta yakınlar nlarıyla yaptığı görüşme Skor aralığı ığı: : 0-1620 puan Puan yükseldiky kseldikçe - klinik kötülek leşme Dahili Kullanım İçindir 21
0 Normal yaşlanma Bellekle ilgili yakınmalar yok veya özel isim unutma gibi subjektif yakınmalar 0.5 Amnestik HKB İlerleyici unutkanlık, objektif yakın bellek bozukluğu, GYA nde bozulma yok CDR 1 2 Hafif AH Orta şiddette AH Birden fazla kognitif işlevde bozukluk, karmaşık (enstrümental) GYA nde bozulma: Mali işler, hobiler, yabancı mekanda yön bulma, alet ve makine kullanma, ± depresyon Kognitif bozulmada artış: ev çevresinde yön bulma, iletişim; temel GYA nde güçlük: Giyinme, yıkanma, beslenme; davranışsal problemler: Hezeyan, hallüsinasyon, anksiyete, fobiler, uyku sorunları 3 Ağır AH Global kognitif yıkım; temel GYA nde tümüyle bağımlı; ajitasyon, amaçsız tekrarlayıcı hareketler; Motor sorunlar: Sfinkter kusuru, yürüyüş bozukluğu, rijidite 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Yıl
GDS Global Bozulma Ölçeği Demanstaki kötülek leşme/ me/şiddetlenmeyi gösterirg Primer olarak kognitif kapasiteyi, beraberinde de GYA ile emosyonel & kişilik ilik değişikliklerini ikliklerini ölçmekte kullanılan lan bir skaladır Hekimin hasta yakınlar nlarıyla yaptığı bir görüşme g Skor aralığı ığı: : 1-71 7 puan Puan yükseldiky kseldikçe - klinik kötülek leşme 1 puan: bozulma yok, 7 puan:çok şiddetli kognitif bozulma Dahili Kullanım İçindir 24
Kırmızı bayraklar Erken yaşta başlang langıç Hızlı progresyon Eşlik eden nörolojik n defisit
Serebral vaskülitler HIV-D Herpes Enfeksiyonu PML Nörosifiliz Nörobruselloz Lyme Hst CJH Whipple Hastalığı Alkol ilişkili D Postravmatik D MS NBH Limbik ensefalit Wilson Hst Diger Nörodej N Hst
Depresyon (Psödodemans) Depresyon ve demans çoğu u kez birlikte bulunur Demans tanısı koyulanların n %50 sinde hastalığı ığın n belli bir evresinde depresif semptomlar görülürg Demans ile depresyonu ayırt etmek zor olabilir: Depresyonda; ani başlang langıç, depresyon öyküsü, ilgisiz,aldırmazl rmazlık, bilmiyorum tarzı yanıtlar, kognitif fonksiyonlarda inişli çıkışlı kayıp Antidepresan tedaviye verilen yanıt t belirleyici olabilir Dahili Kullanım İçindir 27