KĠMYA ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖZEL ALAN YETERLĠK DÜZEYLERĠ Sinem GÜNEġ, Nusret KAVAK, Havva YAMAK
Problem durumu Milletleri kurtaranlar yalnız ve ancak öğretmenlerdir. Öğretmenden, eğiticiden mahrum bir millet henüz millet namını almak yeteneğini elde edememiştir. Ona basit bir kütle denir, millet denmez. 14.10.1925 Mustafa Kemal ATATÜRK Bu çalıģmanın amacı, kimya öğretmen adaylarının özel alan yeterlik düzeylerini belirleyerek yeterlik düzeylerinin sınıf seviyesi ve cinsiyete bağlı olarak değiģip değiģmediğini araģtırmaktır.
Ġlgili AraĢtırmalar Shulman (1986) Öğretmen Neleri Bilmelidir? Öğretmen Dersi Anlatırken Neler Yapmalıdır? Shulman, öğretmenlerin konu alan bilgileriyle öğrencilere sunma biçimleri arasında bir iliģki olduğunu düģünerek, konu alan bilgisi, müfredat bilgisi ve pedagojik bilgi arasındaki ayrımı yapmaya çalıģmıģtır. AraĢtırmaları sonucunda, öğretmen bilgi modelini konu alan bilgisi, müfredat bilgisi ve pedagojik alan bilgisi Ģeklinde yeniden yapılandırmıģtır.
Ġlgili AraĢtırmalar Shulman (1987) Özel Alan Bilgisi Genel Pedagojik Bilgi Müfredat (Program) Bilgisi Öğrenen KiĢilerin Bilgisi Öğrenciler ve Onların Özellikleri Bilgisi Genel Öğretim Ġçerik Bilgisi (Eğitim Sistemi Bilgisi) Eğitim Hedefleri, Değerleri, Tarihi ve Felsefi Temelleri Bilgisi PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİ (PAB)
Konu öğretim amacı bilgisi Öğrenciyi anlama bilgisi Öğretim programı bilgisi Öğretim strateji, yöntem ve teknik bilgisi Medya bilgisi Ölçme ve Değerlendirme bilgisi Konu alan bilgisi Bağlam bilgisi Pedagojik bilgi Ġlgili AraĢtırmalar Bilgi Türleri Araştırmacılar Shulman (1987) a PAB a PAB b b a a a Tamir (1988) b PAB PAB PAB b PAB a b a Grossman (1990) PAB PAB PAB PAB b b a b b Marks (1990) b PAB b PAB PAB b PAB b b Smith ve Neale(1989) PAB PAB b PAB b b a b b Geddis ve diğ. (1993) b PAB PAB PAB b b b b b Fermandez ve diğ.(1995) PAB PAB b PAB b b PAB PAB b Magnusson ve diğ. (1999) PAB PAB PAB PAB b PAB b b b Hasweh (2005) PAB PAB PAB PAB b PAB PAB PAB PAB Loughran ve diğ.. (2006) PAB PAB b PAB b b PAB PAB PAB a Öğretimin bilgi temelindeki farklı kategoriler b Açıkça tartıģılmamıģ
Ġlgili AraĢtırmalar
Ġlgili AraĢtırmalar Türkiye de Öğretmen Yeterlikleri Genel Öğretmen Yeterlikleri Haziran 2004 te 25 öğretim elemanı,120 öğretmen, 18 ilköğretim müfettiģi, 6 ölçme ve değerlendirme uzmanı ile sendika temsilclerinin katıldığı çalıģtayda taslak olarak ana yeterlik alanları, alt yeterlik alanları ve performans göstergeleri belirlendi. Taslak olarak hazırlanan öğretmen yeterliklerinin geçerli, güvenilir, uygulanabilir ve geliģtirilebilir olduğu 6 pilot ilde 167 yönetici, 1913 öğretmen, 63 öğretim elemanı, 394 son sınıf öğrencisi ve 433 ilköğretim müfettiģinin görüģüne baģvurularak tespit edildi.
Ġlgili AraĢtırmalar Türkiye de Öğretmen Yeterlikleri Kimya Özel Alam Öğretmen Yeterlikleri 3 alan uzmanı, 2 öğretmen ve Talim Terbiye Kurulunda görevli bir uzmandan oluģan komisyon tarafından yürütülen çalıģmalar 4 aģamada gerçekleģtirildi. Bunlar; Yeterlik alanları ve kapsamlarının belirlenmesi 177 kimya öğretmenin görüģüne baģvuruldu Yeterliklerin tamlık ve homojenliğinin belirlenmesi 8 öğrenci, 5 kimya öğretmeni ve 5 öğretim üyesi ile odak grup görüģmesi yapıldı Performans göstergelerinin tamlık, uygunluk, homojenlik ve anlaģılabilirliğinin belirlenmesi 27 kimya öğretmeninin görüģüne baģvuruldu PaydaĢ görüģlerinin alınması Üniversiteler, sendikalar, YÖK, Ġl Milli Eğitim Müdürlükleri gibi 121 kurum ve kuruluģlardan görüģ alındı
Yeterlik Alanı Yeterlik Performans göstergesi sayısı Kimya ile ilgili teori, kanun, prensip, hipotez ve kavramları değerlendirebilme 27 Kimya ile ilgili teori, kanun, prensip, hipotez ve kavramların diğer disiplinler ile ilişkisini kurabilme 4 KĠMYA BĠLGĠSĠ KĠMYA EĞĠTĠMĠ BĠLGĠSĠ Kimya ile ilgili teori, kanun, prensip, hipotez ve kavramların öğrenilmesi için gerekli olan matematik bilgi 8 ve becerilerini kullanabilme. Öğretim Programını Ġzleme ve Değerlendirebilme 8 Öğrencilerin Ön Bilgi ve Öğrenme Zorluklarını Analiz Edebilme Konuya Uygun Öğretim Yaklaşım, Strateji, Yöntem, Teknik ve Modellere Karar Verebilme Öğretim Sürecini Öğretim Programına Göre Planlama ve Uygulayabilme 10 Ölçme-Değerlendirme Tekniklerine Karar Verebilme 6 3 6 KĠMYA OKURYAZAR LIĞI Bilimin Doğasını Anlayabilme 10 Üst Düzey, Bilimsel Süreç ve Laboratuvarı Kullanma Becerilerini Kullanma 16 Tutum ve Değerlere Sahip Olabilme 7 Kimya, Teknoloji, Toplum ve Çevre Arasında Ġlişki Kurabilme 8 Bilişim ve Ġletişim Becerilerini Kullanabilme 6
AraĢtırmanın Tarama modeline uygun olarak gerçekleģtirilen bu çalıģmada; ÇalıĢmanın evrenini; OFMA Eğitimi Bölümü bulunan eğitim fakültelerinin Kimya Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 4 ve 5. sınıf öğrenciler ÇalıĢmanın örneklemini ise; G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi OFMA Eğitimi Bölümü Kimya Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören; 4 sınıftan 24 öğrenci 5. sınıftan 13 öğrenci oluģturmuģtur. Bu öğrencilerin 23 ü kız 14 ü ise erkektir.
AraĢtırmanın Verilerin Toplanması Kimya özel alan öğretmen yeterliklerindeki performans göstergelerinden faydalanılarak özyeterlik ölçeği geliģtirilmiģtir. 119 maddeden oluģan ölçekte öğretmen adaylarının performans göstergeleriyle ilgili olarak kendilerine 0 ila 100 arasında not vermeleri istenmiģtir. Ayrıca ölçekte 0-30 arasındaki notların yetersiz, 40-60 arasındaki notların kısmen yeterli ve 70-100 arasındaki notların ise yeterli anlamına geleceği belirtilmiģtir.
AraĢtırmanın Verilerin işlenmesi Ölçeğin uygulanması sonucunda toplanan verilerin frekans ve yüzdeleri SPSS paket programı kullanılarak belirlenmiģ, özyeterlik puanlarının sınıf ve cinsiyete göre değiģimi ise Mann Whitney U testi ile analiz edilmiģtir.
Tablo. Sınıf Seviyesi Farklı Kimya Öğretmen Adaylarının Kimya ile Ġlgili Kuram, Kanun, Prensip, Hipotez Ve Kavramları Değerlendirebilme Yeterliğine ait Performans Göstergeleriyle Ġlgili Öz Değerlendirme Puanlarının Ortalamaları 4. Sınıf 5. Sınıf Performans Göstergesi X X A.1.2. Maddeleri farklı özelliklerine göre sınıflandırır. 89,0 91,5 A.1.3. Maddenin dört halinin özelliklerini karşılaştırarak açıklar. 88,1 87,7 A.1.7. Elektromanyetik ışın-madde etkileşimini irdeler. 71,3 68,5 A.1.25. Biyolojik süreçlerde meydana gelen biyokimyasal 65,4 68,5 reaksiyonları irdeler. Öğretmen adayları kimya bilgisi yeterlik alanındaki performans göstergeleriyle ilgili olarak kendilerine verdikleri özyeterlik puanları genellikle 70 den daha yüksektir. Öğretmen adaylarının puanları bağıl olarak değerlendirildiğinde Biyokimya, Elektrokimya ve Enstrümantal Analiz dersleriyle ilgili performans göstergelerine düģük, birden fazla ders ile iliģkili olan performans göstergelerine ise yüksek not verdikleri görülmüģtür.
Kimya bilgisi yeterlik alanındaki performans göstergeleriyle ilgili bulgular topluca irdelendiğinde; 4. sınıf öğretmen adayları bir performans göstergesi hariç bütün performans göstergelerinde kendilerini yeterli görürken 5. sınıf öğretmen adayları altı performans göstergesinde kendilerini yeterli görmediği. kimya öğretmen adaylarının öz değerlendirme puanlarının sınıf seviyesine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği kimya öğretmen adaylarının öz değerlendirme puanlarının arasında kimya ile ilgili kuram, kanun, prensip, hipotez ve kavramların öğrenilmesi için gerekli olan matematik bilgilerini ve becerilerini kullanabilme yeterliği hariç cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olmadığı kimya ile ilgili kuram, kanun, prensip, hipotez ve kavramların öğrenilmesi için gerekli olan matematik bilgilerini ve becerilerini kullanabilme yeterliği ile ilgili performans göstergelerinde erkek öğretmen adaylarının öz değerlendirme puanlarının daha yüksek olduğu bulunmuģtur.
Kimya eğitimi bilgisi yeterlik alanındaki performans göstergeleriyle ilgili bulgular topluca irdelendiğinde; Öğretim programını izleme ve değerlendirebilme ve kimya öğretmen adaylarının öğrencilerin ön bilgi ve öğrenme zorluklarını analiz edebilme yeterliklerinde 5. sınıf öğretmen adaylarının 4. sınıf öğretmen adaylarına oranla kendilerini daha yeterli gördükleri Öğretim sürecini öğretim programına göre planlama ve uygulayabilme, ölçme değerlendirme karar verebilme yeterliklerinde ise 4. sınıf öğretmen adaylarının 5. sınıf öğretmen adaylarına oranla kendilerini daha yeterli gördükleri Ancak puanlar arasında hem cinsiyete hem de sınıf seviyesine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığın olmadığı Hem kız hem de erkek öğretmen adaylarının kendilerini öğretim programının kuramsal dayanaklarını açıklar performansında yeterli görmedikleri BulunmuĢtur.
Kimya okuryazarlığı yeterlik alanındaki performans göstergeleriyle ilgili bulgular topluca irdelendiğinde; kimya okuryazarlığı ile ilgili bütün yeterliklerde 4. sınıf öğretmen adaylarının 5. sınıf öğretmen adaylarına oranla kendilerini daha yeterli gördükleri kız öğretmen adaylarının sadece Bilimin doğasını anlayabilme yeterliğinde erkek öğretmen adaylarına oranla kendilerini daha yeterli gördükleri üst düzey bilimsel süreç ve laboratuvar becerilerini kullanma, tutum ve değerlere sahip olabilme, kimya, teknoloji, toplum ve çevre arasında iliģki kurabilme ve biliģim ve iletiģim becerilerini kullanabilme yeterliklerde erkek öğretmen adaylarının kız öğretmen adaylarına oranla kendilerini daha yeterli gördükleri ancak puanlar arasında hem cinsiyete hem de sınıf seviyesine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığın olmadığı bulunmuģtur.
TartıĢma Kimya öğretmen adaylarının kendilerini kısmen yetersiz buldukları yeterlik alanı, alan bilgisidir. Alan bilgisiyle ilgili performans göstergelerine kimya öğretmen adayları genellikle 80 puanın altında not verirken alan eğitimi bilgisi ve kimya okuryazarlığı bilgisiyle ilgili performans göstergelerine daha yüksek notlar vermiģlerdir. ÇalıĢmamızda elde edilen bu sonuç literatür ile uyum içindedir. Örneğin Canbazoğlu (2008) nun yaptığı çalıģmada da fen bilgisi öğretmen adaylarının alan bilgilerinin yetersiz olduğu ortaya konulmuģtur.
Öğretmen adaylarının özyeterlik puanları onların alan bilgisi düzeyleri ile yakından ilgilidir. Örneğin Schriver ve Czerniak (1999), özyeterlik algısı düģük öğretmen adayları arasında alan bilgisi eksikliğinin ortak bir sorun olduğunu ortaya koymuģlardır. O halde yetiģtirdiğimiz öğretmen adaylarının kimya bilgi düzeylerinin düģük olduğu söylenebilir.
ÇalıĢmamızda ortaya çıkan diğer bir çarpıcı sonuç kimya bilgisiyle ilgili performans göstergelerinde 5. sınıfta okuyan öğretmen adaylarının 4. sınıfta okuyanlara oranla kendilerine daha düģük puan vermiģ olmalarıdır. Bu sonuç, ortaöğretim fen ve matematik alanları eğitimi bölümlerinde uygulanan 3,5+1,5 modelinin öğretmen adaylarının alan bilgilerini unutmasına neden olduğunu gösteren güzel bir sonuçtur. O halde YÖK tarafından alınan karar doğru bir karardır. Alan dersleri, alan eğitimi dersleri ve formasyon dersleri 5 yıla yayılarak verilmelidir.
ÇalıĢmamızda odaklanılan diğer yeterlik alanı, alan eğitimi bilgisidir. Alan eğitimi bilgisinde öğretmen adaylarının kendilerine en düģük notları verdikleri yeterlik, öğretim programını izleme ve değerlendirebilmedir. Yani öğretmen adayları öğretim programıyla ilgili performans göstergelerinde diğerlerine oranla kendilerini daha az yeterli bulmuģlardır. Bunun baģlıca nedeni kimya öğretmen adaylarının kimya öğretim programıyla ilgili herhangi bir ders almamalarıdır. Onlar program geliģtirme dersi almakta ancak bu ders kapsamında özel alan öğretim programlarına vurgu yapılmamaktadır.
Kimya okuryazarlığı yeterlik alanında öğretmen adaylarının kendilerine en düģük notları verdikleri yeterlik, biliģim ve iletiģim becerilerini kullanabilmedir. Bu beklenmeyen bir durumdur. Çünkü kimya öğretmen adayları en az üç dönem bilgisayar dersi almaktadır. BiliĢim ve iletiģim becerilerini kullanabilme yeterliğine ait performans göstergelerine az puan verilmiģ olmasının nedeni, bilgisayar derslerinin içeriğinin performans göstergeleriyle uyuģmamıģ olması olabilir. Çünkü bilgisayar derslerinde genellikle kelime iģlemci programların kullanımı öğretilmekte, donanım ve iģletim sistemleri ile kimyayla ilgili verileri iģlemek için uygun yazılım uygulamaları üzerinde durulmamaktadır. Bu durum Yıldırım ve arkadaģları tarafından yapılan çalıģmada da kısmen dile getirilmiģtir.
Kimya yılınızı tekrar kutlar, beni dinleme nezaketinde bulunduğunuz için TEġEKKÜR ederim. Her Ģey GÖNLÜNÜZE göre olsun. Hepinize çalıģmalarınızda BAġARILAR.