.7.lü Prollr 1. Başlagıç ölçü oyu ola ir çuuğu çk dyid ölçü oyu 3 olduğuda çk doğrultusudaki iri şkil dğiştir v grçk şkil dğiştir dğrlrii hsaplayı. Ölçü oyu daha sora 34 uzuluğua ulaştığıda k iri şkil dğiştir v grçk şkil dğiştir iktarı olur? Hr adıda oluşa iri şkil dğiştir v grçk şkil dğiştir dğrlrii toplaailir olup oladıklarıı göstri. 3 i Birici adıda 336 1 i 3 1 l l,89, 34 3 3 i İkici adıda 498 34 l i l 3,44, Şkil dğişii ir adıda grçklştirildiği takdird i 34 1 l i 34 l,693 1 + =,336 +,498 =,834 1 ua karşılık ε 1 + ε =,89 +,44 =,693 = ε. Çapı 6,35 ola ir çuuğa 8,96 kn dğrid ir çk kuvvti uyguladığıda çuuğu çapı 5,8 olaktadır. Şkil dğişiii üior v çuuk hacii sait kaldığıı kaul drk oial gril, iri şkil dğiştir, grçk gril v grçk şkil dğiştir dğrlrii hsaplayı. Bu çuuğa 345 MPa dğrid grçk çk grilsi 4
uyguladığıda çapı 5,99 olduğua gör oial gril v iri şkil dğiştir dğrlrii ulu. 8,96 kn çk kuvvti tkisid çuuktaki oial gril 896 83 MPa (6,35) / 4 uluur. Haci saitliği diyl l/l = / olduğuda iri şkil dğiştir içi i 1 1 iadsid (6,35) (5,8) 1,563 ld dilir. Grçk gril v grçk şkil dğiştir dğrlri is 896 (5,8) / 4 l i l 44 Mpa 6,35 l 5,8,446 Not : l (1 + ) = l (1 +,563) =,446 olduğua gör ε = l (1+) iadsi sağlaaktadır. Grçk v oial çk grillri arasıda ( 1 ) ağıtısı olduğuda, d u iadd 1 koyarak d d 5,59 345 67 MPa d 6,35 6,35 5,59 1,9 uluur. 3. Çapı 9,7 ola tal ir çuuk çky zorlaaktadır. Çk kuvvti 13,44 kn olduğuda lastik davraış so ulduğua v u ada yapıla ölçlr soucuda çuuğu çapı 9,576 uluduğua gör oial v grçk dğrlrii kıyaslayı. 43
Noial gril 1344 8 MPa (9,7) / 4 Grçk gril 1344 (9,576) / 4 olduğua gör lastik alada pratik olarak 8,7 MPa alıailcği görülktdir. 4. Bir çk dy parçasıı aşlagıç ölçü oyu =5, aşlagıç ksiti = 1 dir. Kopa, çk kuvvti yüksk dğrii aldığıda ydaa glktdir (şkil dğişii üior, üzül yok). =6, =83,33 olduğua gör grçk kopa uzaasıı ulu. Grçk kopa uzaası 6 l 5,18 dir. Büzül oladığı içi ayı souca, / = / olası diyl, l iadsiyl d ulaşılailir l 1 l, 18 83,33. Not: Başlagıçtaki haci V =. =1.5=5 3, so haci V=.=83,33.6=5 3 olup, u şkil dğişiid haci dğişktdir. 5. Bir çk dy parçasıı aşlagıç ölçü oyu = i. v çapı d =,55 i. Dğriddir. Kopada öc üzül oluşaktadır. Kopada ölçü oyu =,78 i. v kopa ksitid küçük çap d =,31 i. Olduğua gör öcki proli tkrarlayı. Çk çuuğu üstüd aşlagıçta aralarıdaki uzaklık 1,4 i. ola iki okta alıır v kopada u oktaları uzaklığı,5 i. Ölçülürs, u oktalara gör % kopa uzaası olur? Bulduğuuz soucu irdlyi. 44
Grçk kopa uzaası, ölçü oyu göz öü alıırsa ksitlr göz öü alıırsa,78 l,39,55 l,96,31 uluur. Büzül oluşası diyl, ulua ε dğrlri Prol 4 d olduğu gii şit dğildir. Yi üzül diyl so haci hsaplaa olaağı da yoktur. Başlagıçta aralarıdaki uzaklık 1,4 i. Ola oktalara gör % kopa uzaası,,51,4.1 %46,4 1,4 dğriddir. Bua karşılık aşlagıç ölçü oyu i. lıırsa % kopa uzaası,78.1 %39 uluur. Başlagıç ölçü oyu küçük alıdıkça % uzaaı üyüsi üzüli yrl ir oluşu olasıı doğal soucudur. 6. Plastik şkil dğiştir silidirik ir çuuğu ksiti % 4 azalaktadır., 69 (MPa) olduğua gör soğuk plastik şkil dğişii souda alzi aka sıırı hagi dğri alır? urada da uluur. Dairsl ksitli çuuklarda d l d olduğuda 1 l,51 1,4, 69 (,51) 63 MPa 45
7. Bir alzi dysl olarak ulua çk dayaıı 193 MPa dır. Bu alzi çk dyid ld dil v dğrlrii logaritik koordiatlara,5 taşıasıyla çizil doğru içi 345 ( MPa ) dkli kaul dildiği takdird K v dğrlrii uygu sçildiklri söylilir i? Çk ğrisii aksiu oktasıda, diğr ir dyişl çk dayaııa ulaşıldığıda dir. Burada =,5 sçildiği gör alzi çk dayaıı 345,5 345,5 19 MPa olalıdır. Dysl olarak ulua çk dayaıı 193 Mpa olduğua gör K v dğrlri içi sçi uygu olduğu söylilir. 8. 13 çapıda ir çk uusii ilk ölçü oyu 5 dir. %. lik ost ait yük 68 kg dır v aksiu yük 84 kg dır. Kopada soraki çap 8 v ölçü oyu 65 dir. Malzi çk dyid ld dil stadart özlliklrii hsaplayı. aksiu çk grilsi (13) 4 13,7 13,7 x 6 1 (8) 4 5,3 13,7 x1 F ak 84.9,8 ç 6 MPa 6 13,7 x1 68.9,8 %. ostli aka grilsi ak 5 MPa 6 13,7 x1 F ak 6 kopa grilsi F kopa 73.9,8 kopa 539 6 13,7 x1 MPa 65 5 kopa uzaası.1 % 3 5 13,7 5,3 ksit daralası.1 % 6 13,7 46
9. Eğr grçk gril-grçk iri şkil dğiştir graiği vrilirs alzi aksiu çk grilsi dir? ( MPa iriid),33 14 olarak Maksiu yükt üior uzaa, 33 tür. aksiu,33 Maksiu yükt grçk gril u 14(,33) 971MPa olur. g v l( 1) dkllrid ikici dkld ( 1) i çkr ( 1) u ( 1) xp(,33), ilk dkld yri koyarsak ; uluruz. 1. Ticari sa alüiyu içi. C( ) dklidki paratrlr aşağıda, T vriliştir. 94 K 713 K C : 7,3 MPa 14,5 MPa :,66,11 Hr ir sıcaklık içi iri şkil dğiştiri üssl olarak kad üyüsiyl aka grillridki dğişii hsaplayı.. 94 K d, C,66 ( ) 7,3(1) 7, Mpa a 3 7,3(1),66 95, 3 Mpa / 1, 35 a 14,5(1) 14,,11 713 K d, Mpa a 5 14,5(1),11 38, 3 Mpa /, 64 a 47
.8. Çözülck prollr 1. 6 yarıçapıdaki çlik çuuğa 4N luk çk kuvvti uyguladığıda, çuuktaki gril iktarı kadar olur.. l çk çuuğuda 4 lik ölçü uzuluğu işartldikt sora çk dyi tai tutuluştur. Çuuğu oyu 4.3 y ulaştığıda şkil dğiştir oraı kadar olur. 3. Bir alzi ukavti il tokluğuu taılayıız? 4. Sıcaklığı aka ukavti tkisi yöddir, dii açıklayıız? 5. Yay alzsi sçiid alzi hagi kaik özlliklri ö taşır, d? 6. Sük ir alzy ait tipik ir ühdislik çk diyagraıda, lastik ölgd sora, hooj dorasyou yr aldığı ölgd yük içi artakta, ua karşı htroj dorasyo ölgsid is içi azalaktadır? 7. 1 c ölçü uzuluğudaki uuy, 1 dak. -1 oial çk hızı uygulaak istirs, çk cihazıı ç hızı kac /dak. Olalıdır? 8. Bir alzi içrisid katışkı v/vya ikro-oşluk olduğu tahi dilirs, u alz hagi kaik dylr karşı daha duyarlıdır? 48