İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XVII GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM TAŞIMA ÜCRETİ, HUKUKİ NİTELİĞİ, KAYNAĞI VE KAPSAMI 1. TAŞIMA ÜCRETİ KAVRAMI... 5 A. İktisadi Anlamda Ücret... 5 B. Hukuki Anlamda Ücret... 6 C. Taşıma Ücreti... 7 D. Taşıma Ücreti ve Benzer Kavramlar... 9 I. Bedel... 9 II. Navlun... 11 2. TAŞIMA ÜCRETİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ... 13 3. TAŞIMA ÜCRETİNİN KAYNAĞI... 16 A. Taşıma Sözleşmesi... 16 I. Taşıma Sözleşmesinin Tanımı... 16 II. Taşıma Sözleşmesinin Kurulması... 17 III. Taşıma Sözleşmesinin Konusu... 17 IV. Taşıma Sözleşmesinin Tarafları... 21 1. Gönderen... 21 2. Taşıyıcı... 22 V. Taşıma Sözleşmesiyle İlgili Diğer Kişiler... 27 1. Gönderilen... 28 2. Taşıma Konusu Eşyanın Sahipleri... 29 VI. Taşıma Sözleşmesinin Unsurları... 30 1. Taşıma İşinin Üstlenilmesi... 30 2. Ücretin Üstlenilmesi... 33 a. Taşıma Sözleşmesiyle Taşıma Ücretinin Kararlaştırılmış Olması... 36 b. Taşıma Sözleşmesiyle Taşıma Ücretinin Kararlaştırılmamış Olması... 36
X VII. Taşımanın Karayoluyla ve Taşıtla Yapılması... 38 VIII. Taşıma Ücretinin Unsuru Olduğu Taşıma Sözleşmesinin Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Olmasının Sonuçları... 40 B. Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesi... 41 4. BİR TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN MEVCUT OLMADIĞI EŞYA TAŞIMALARI...44 A. Ücretsiz Gerçekleştirilen Eşya Taşımaları... 44 B. Ücretsiz Gerçekleştirilen Eşya Taşımalarının Tabi Olduğu Hükümler... 45 5. TAŞIMA ÜCRETİNİN KAPSAMI...48 A. Giderler... 49 B. Tazminat... 52 C. Ek Uygun Ücret... 53 D. Bekleme Ücreti... 54 I. Genel Olarak Bekleme Ücreti... 54 II. Yükleme ve Boşaltma... 55 1. Gönderenin Yükleme ve Boşaltma Yükümlülüğü... 56 2. Yükleme veya Boşaltma Yükümlüsünün Sözleşmeyle Kararlaştırılması... 59 3. Yükleme veya Boşaltma Yükümlüsünün Durumun Gereği Olarak Belirlenmesi... 59 4. Yükleme veya Boşaltma Yükümlüsünün Ticari Teamülün Gereği Olarak Belirlenmesi... 60 5. Gönderilenin Boşaltma Yükümlülüğü... 60 III. Yükleme ve Boşaltma Süresi... 61 IV. Yükleme ve Boşaltma Süresinin Aşılması... 64 V. Bekleme Ücretine Hak Kazanılması... 65 1. TTK da Yüklemede ve Boşaltmada Bekleme Ücretine Hak Kazanılmasına İlişkin Düzenlemeler... 67 2. Yüklemede Bekleme Ücreti... 68 3. Boşaltmada Bekleme Ücreti... 70 VI. Riziko Alanı (Risikobereich) İlkesi... 70 1. Genel Olarak Taşıma Hukukunda Riziko Alanı... 70 2. Türk Taşıma Hukukunda Riziko Alanı Teorisi... 72 3. Alman Taşıma Hukukunda Riziko Alanı Teorisi... 73 a. Alman Doktrinde Riziko Alanı Teori... 73 b. Alman Mahkeme Kararlarında Riziko Alanı Teorisi... 74 4. Riziko Alanı Teorisinde Riziko Alanları... 75 a. Taşıyıcının Riziko Alanı... 75 b. Gönderenin Riziko Alanı... 77 c. Nötr Alan... 78
XI VII. Bekleme Ücretinin Hukuki Niteliği... 79 VIII. Bekleme Ücretinin Hesaplanması... 81 İKİNCİ BÖLÜM TAŞIMA ÜCRETİNDEN DOĞAN SORUMLULUK 1. TAŞIMA ÜCRETİNDEN SORUMLULUĞUN BAŞLANGICI... 83 2. TEK BİR TAŞIYICININ BULUNDUĞU DURUMLARDA TAŞIMA ÜCRETİNİ ÖDEME BORCU... 86 A. Taşıma Ücretine Borçlanılması... 86 B. Gönderenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olması... 87 C. Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olması... 88 I. Eşyayı Teslime Almaya Yetkili Bir Gönderilenin Bulunması... 89 II. Eşyanın Teslimini (Tazminatı) Talep Hakkının Kullanılması... 90 1. Talep Hakkını Kullanma Zamanı... 90 2. Teslimi Kabul (Tazminatı Talep) Açıklaması... 92 III. Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olmasının Geçerlilik Şartları... 95 IV. Temsil... 96 V. Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olmasının Kaynağı... 97 VI. Gönderilen Dışında Bir Üçüncü Kişinin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olması... 102 1. Sözleşmenin Nisbiliği İlkesi Karşısında Üçüncü Kişinin Taşıma Ücretini Borçlanması... 102 2. Ödemeli Kayıtları... 104 3. BİRDEN FAZLA TAŞIYICININ BULUNDUĞU DURUMLARDA TAŞIMA ÜCRETİNİ ÖDEME BORCU...106 A. Alt Taşımada Taşıma Ücreti... 106 I. Alt Taşıma Sözleşmesi... 106 II. Alt Taşıma İlişkisi... 108 III. Alt Taşıma Sözleşmesinde Taşıma Ücreti... 108 B. Fiili Taşıyıcının Taşıma Ücreti... 114 C. Bölünmüş Taşımada Taşıma Ücreti... 116 D. Müteakip Taşımada Taşıma Ücreti... 116 I. Genel Olarak Müteakip Taşıma... 116 II. Müteakip Taşımanın Hukuki Niteliği... 117 III. Müteakip Taşıyıcının Ücret Hakkı... 120 4. TAŞIMA ÜCRETİNİN İFASI...122 A. İfanın Konusu... 122 B. Taşıma Ücretinin Muacceliyeti... 127
XII C. Aynı Anda Karşılıklı İfa Kuralı... 130 D. Taşıma Ücretinin Ülke Parası veya Yabancı Para ile Ödenmesi... 133 I. Taşıma Ücretinin Ülke Parası ile Ödenmesi... 133 II. Taşıma Ücretinin Yabancı Para İle Ödenmesi... 135 III. Taşıma Ücretinin İfa Yeri... 137 E. Taşıma Ücreti İçin Hapis Hakkının Kullanılması... 138 I. Taşıma Konusu Eşya Üzerinde Hapis Hakkı... 138 II. Refakat Belgelerini Teslimden Kaçınma Hakkı... 144 F. Taşıma Ücretinde Temerrüt... 145 5. TESLİMDE ÖDEME ŞARTLI TAŞIMA...147 A. Teslimde Ödeme Kavramı... 148 B. Teslimde Ödemede Sözleşmesel İlişkiler... 150 C. Teslimde Ödeme Şartı... 151 D. Teslimde Ödeme Şartının Talimat Verme Yetkisi İle Öngörülmesi... 154 E. Teslimde Ödeme Şartının Kapsamı... 155 I. TTK nın Uygulama Alanı Bakımından... 156 II. CMR nin Uygulama Alanı Bakımından... 159 F. Teslimde Ödeme Şartından Doğan Sorumluluk... 161 I. Teslimde Ödeme Şartından Doğan Sorumluluğun Var Oluş Şartları... 162 1. Bir Taşıma Sözleşmesinin Bulunması... 162 2. Taşıma Sözleşmesinde Teslimde Ödeme Şartına Yer Verilmesi... 162 3. Kararlaştırılan Bedel Tahsil Edilmeksizin Eşyanın Gönderilene Teslim Edilmesi... 163 4. Teslimde Ödeme Şartına Aykırılığın Zarara Yol Açması... 166 II. Teslimde Ödeme Şartından Doğan Sorumluluğun Hukuki Niteliği... 166 6. TAŞIMA İŞİNİN GEREĞİ GİBİ İFA EDİLMEMESİ HALİNDE TAŞIMA ÜCRETİ...168 A. Zıya veya Hasar ile Gecikme Halinde Taşıma Ücreti... 169 I. Zıya veya Hasarın Varlığı... 171 1. Taşıma Hukukunda Zıya... 171 2. Tam Zıya- Kısmi Zıya... 172 3. Zıya Karinesi... 174 4. Taşıma Hukukunda Hasar... 177 5. Tam Hasar- Kısmi Hasar... 179 II. Zıya veya Hasarın Varlığı Halinde Taşıma Ücreti... 180 1. Dar Anlamda Taşıma Ücreti... 180 a. Kısmi Zıya Halinde Taşıma Ücreti... 186 b. Kısmi Hasar Halinde Taşıma Ücreti... 187 c. Zıya Karinesinin Varlığı Halinde Taşıma Ücreti... 187
XIII 2. Geniş Anlamda Taşıma Ücreti... 189 III. Gecikmenin Varlığı... 192 1. Taşıma Hukukunda Gecikme... 193 2. Taşıma Süresi... 194 a. Taşıma Süresinin Sözleşmeyle Belirlenmiş Olması... 194 b. Taşıma Süresinin Sözleşmeyle Belirlenmemiş Olması... 197 3. Gecikme Halinde Taşıma Ücreti... 199 a. Zararın Mevcut Olmadığı Durumlarda Taşıma Ücreti... 199 b. Zararın Mevcut Olduğu Durumlarda Taşıma Ücreti... 204 IV. Taşıyıcının Sorumluluktan Kurtuluş İmkânının Bulunmaması... 209 1. Genel Sorumluluktan Kurtulma İmkânı... 209 2. Gecikme Halinde Taşıma Ücretine İlişkin Sorumluluktan Kurtuluş Hükümlerinin Değerlendirilmesi... 213 3. Özel Sorumluluktan Kurtuluş İmkânları... 214 B. Diğer Yükümlülüklerin İhlali Halinde Taşıma Ücreti... 215 I. Refakat Belgelerinin Eksikliği Halinde Taşıma Ücreti... 215 II. Yetersiz Ambalajlama veya İşaretleme Halinde Taşıma Ücreti... 217 III. Yükleme veya Boşaltmaya İlişkin Yükümlülüklerin İhlali Halinde Taşıma Ücreti... 220 IV. Tehlikeli Eşyayı Bildirim Yükümlülüğünün İhlali Halinde Taşıma Ücreti... 220 1. Tehlikeli Eşyayı Bildirim Yükümlülüğü... 220 2. Tehlikeli Eşyayı Bildirim Yükümlülüğünün İhlali Halinde Taşıma Ücretine İlişkin Sonuçlar... 221 7. KANUNUN ÖNGÖRDÜĞÜ DURUMLARDA TAŞIYICININ TAŞIMA ÜCRETİ HAKKI...224 A. Talimatı Yerine Getirmesi Halinde Taşıyıcının Taşıma Ücreti... 224 I. Talimat Verme Yetkisi... 224 II. Talimatı Yerine Getirmesinin Taşıyıcının Taşıma Ücretine Etkisi... 230 1. Talimatın Yerine Getirilmesinden Doğan Uygun Ücret... 230 2. Talimatın Yerine Getirilmesi İçin Talep Edilebilecek Avans... 236 3. Talimat Verme Yetkisinin Kullanılması İle Gönderilenin Taşıma Ücretinin Borçlusu Olması İlişkisi... 237 B. Kısmi Taşımayı İstem Hakkının Kullanılması Halinde Taşıma Ücreti... 239 I. Kısmi Taşımayı İstem Hakkı... 239 II. Kısmi Taşımaya İlişkin İstemin Yerine Getirilmesinde Taşıyıcının Taşıma Ücreti... 241 1. Dar Anlamda Taşıma Ücreti... 241 2. Geniş Anlamda Taşıma Ücreti... 245
XIV C. Yükleme Süresine Uyulmaması Nedeniyle Tanınan Süre İçerisinde Kısmi Yükleme Yapılmasından Dolayı Kısmi Taşımayı Talep Hakkında Taşıma Ücretine İlişkin Hükümlerin Uygulanması... 247 I. Yükleme Süresine Uyulmaması Nedeniyle Tanınan Süre İçerisinde Kısmi Yükleme Yapılmasından Dolayı Taşıyıcının Yüklenen Eşyayı Taşıma Hakkı... 247 II. Kısmi Yükleme Yapılmasından Dolayı Taşıyıcının Yüklenen Eşyayı Taşıması Sebebiyle Taşıma Ücreti... 248 D. Taşıma veya Teslim Engellerinin Varlığı Halinde Taşıma Ücreti... 250 I. Taşıma veya Teslim Engeli... 250 II. Taşıma veya Teslim Engeli Halinde Talimat Vermeye Yetkili Kişiler... 251 III. Talimat Vermeye Yetkili Kişilerden Talimat Alınamaması... 252 IV. Taşıma veya Teslim Engellerinin Varlığı Halinde Hak Kazanılan Taşıma Ücreti... 253 V. Taşıma veya Teslim Engellerinin Varlığı Halinde Talep Edilebilen Ek Ücret ve Giderler... 259 8. TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN FESHİ HALİNDE TAŞIMA ÜCRETİ...264 A. Taşıma Sözleşmesinin Gönderen Tarafından Feshedilmesi... 264 B. Gönderenin Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıyıcının Talep Edebileceği Taşıma Ücreti... 268 C. Gönderenin Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıyıcının Talep Edebileceği Taşıma Ücretinin Hukuki Niteliği... 273 D. Yükleme Süresine Uyulmaması Sebebiyle Taşıyıcının Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıma Ücreti... 274 I. Taşıma Sözleşmesinin Taşıyıcı Tarafından Feshedilmesi... 274 II. Taşıyıcının Taşıma Sözleşmesini Feshetmesi Halinde Taşıma Ücreti... 275 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TAŞIMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI VE İSPATI 1. TAŞIMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI...277 A. Taşıma Ücretinin Miktarının Açıkça Kararlaştırılması Halinde Taşıma Ücretinin Hesaplanması... 277 I. Taşıma Ücretinin Genel İşlem Şartı İle Kararlaştırılması... 279 II. Ücret Tarifeleri... 282 B. Taşıma Ücretinin Miktarının Kararlaştırılmaması Halinde Taşıma Ücretinin Hesaplanması... 284 I. Piyasadaki Ücret... 285 II. Makul Ücret... 286
XV 2. TAŞIMA ÜCRETİNİN İSPATI...288 A. Taşıma Senedinde Taşıma Ücretine Yer Verilmesi... 288 I. Taşıma Senedinde Taşıma Ücretinin Hesaplanmasına İlişkin Ölçülerin Varlığı... 292 II. Gönderilenin Taşıma Ücretini Taşıma Senediyle Sınırlı Olarak Ödemesi... 293 III. Taşıma Senedinde Uluslararası Teslim Şekillerinin Öngörmüş Olduğu Kayıtlara Yer Verilmesi... 295 B. Yük Senedinde Taşıma Ücretine Yer Verilmesi... 297 C. Taşıma Ücretinin Diğer Belgelerle İspatı... 299 3. ZAMANAŞIMI...300 A. Taşıma Ücretine İlişkin Doğrudan Talepte Zamanaşımı... 300 B. Taşıma Ücretine İlişkin Dolaylı Talepte Zamanaşımı... 305 4. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME...308 SONUÇ...311 KAYNAKÇA...317