TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN GENEL KAVRAMLAR

Transkript

1 ÖNSÖZ ÖZ ABSTRACT İÇİNDEKİLER KISALTMALAR İÇİNDEKİLER Sayfa V IX X XI XXIII GİRİŞ VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 1 Bilinci Bölüm TAŞIMA SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN GENEL KAVRAMLAR I. TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 11 A. UNSURLARI Taahhüt Unsuru 13 a. Niteliği ve Özellikleri 13 b. Konusu 14 c. İfası Ücret Unsuru 17 B. HUKUKİ NİTELİĞİ 20 C. TARAFLARI VE İLGİLİLERİ Tarafları 24 a. Gönderen 24 b. Taşıyıcı 25 aa. Genel Olarak 25 bb. Uluslararası Konvansiyonlarda Taşıyıcı Kavramıyla İlgili Tanımlamalar 27 aaa. Akdi Taşıyıcı 28 bbb. Fiili Taşıyıcı 28 ccc. Müteakip Taşıyıcı 29 aaaa. Varşova Konvansiyonuna Göre 30 bbbb. CMR ve CIM'e Göre İlgililer 34 a. Gönderilen 34 b. Eşyanın Malikleri 35 c. Aracılar ve Yardımcılar 36 II. ÇEŞİTLERİ 38 XI

2 A. KLASİK AYRIMLAR Gerçekleştirildiği Ortama Göre Konusuna Göre Özel Bir Düzenleme Kapsamında Olmasına Göre Güzergâhın Birden Fazla Devletin Sınırlan İçinde Olmasına Göre Taşıyıcının Güzergâhın Tamamında Taşımadan Sorumluluğu Üstlenip Üstlenmemesine Göre 39 a. Kesik/Kesintili Taşıma Sözleşmesi 39 b. Direkt Taşıma Sözleşmesi 40 aa. Zincirleme Taşıma Sözleşmesi 40 bb. Multimodal Taşıma Sözleşmesi Eşyaya Belirli Bir Yerin veya Aracın Tahsis Edilip Edilmemesine Göre Taşımanın Başka Bir Taşıyıcıya Devredilip Devredilmemesine Göre 42 B. MODERN TAŞIMA TEKNİKLERİNDEN DOĞAN AYRIMLAR Ro/Ro Taşımacılığı ve Piggback (hackepack) Taşımacılığı Konteyner Taşımacılığı 43 İkinci Bölüm ULUSLARARASI KONVANSİYONLARIN UYGULAMA ALANI VE ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞMA SÖZLEŞMELERİNE UYGULANACAK DİĞER KURALLAR I. ULUSLARARASI KONVANSİYONLARIN UYGULAMA ALANI 45 XII A. CMR'NİN UYGULAMA ALANI Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır 47 a. CMR'ye Göre Eşya Kavramı 47 b. CMR'nin Uygulama Alanı Dışında Kalan Eşya Taşımaları 48 aa. Uluslararası Posta Konvansiyonu Kapsamında Geçekleştirilen Taşımalar 48 bb. Cenaze Taşımaları 48 cc. Ev Eşyası Taşımaları Taşıma Ücret Karşılığı Olmalıdır Taşıma Karayoluyla ve Belirli Araçlarla Yapılmalıdır 51 a. Karayoluyla Taşıma 51 b. Belirli Araçlarla İfa Edilmesi 51 c. Karayolu Dışında Uygulama Alanı Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır 54 B. CİMİN UYGULAMAALANI 55

3 1. Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır 57 a. CIM'e Göre Eşya Kavramı 57 b. Taşıma Zorunluluğu Bakımından Eşyalar 58 aa. CIM'e Göre Taşınması Zorunlu Olan Eşyalar 58 bb. CIM'e Göre Taşınması Yasak Olan Eşyalar 58 cc. CIM'e Göre Taşınması Koşula Bağlı Olan Eşyalar Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır Taşıma Listeye Kayıtlı Hatlar Üzerinden Yapılmalıdır Taşımanın Tamamı İçin Tek Bir (Direkt) Hamule Senedi Düzenlenmeli ve Tek Bir (Direkt) Taşıma Sözleşmesi Gereğince Gerçekleştirilmelidir CIM'in Uygulama Alanının İstisnaları 61 C. VARŞOVA SİSTEMİNİN UYGULAMA ALANI Taşıma Ücret Karşılığı Olmalıdır 63 a. Ücretli Taşımalar 63 b. Varşova Sistemine Tabi Olan Ücretsiz Taşımalar Sözleşmenin Konusu Yolcu, Bagaj veya Eşya Taşıması Olmalıdır Taşıma Hava Aracıyla Yapılmalıdır Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır 65 D. HAMBURG KURALLARININ UYGULAMA ALANI Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır Taşıma Denizyoluyla Yapılmalıdır 71 a. Denizyoluyla Taşıma 71 b. Denizyoluyla Taşımayı İçeren Multimodal Taşımalar Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır Taşıma Sözleşmesi Konvansiyonca Belirlenen Bağlama Noktalarından Biriyle Konvansiyona Bağlanmış Olmalıdır 73 a. Deniz Taşıma Sözleşmesinde Öngörülen Yükleme veya Boşaltma Limanlarından Birinin Taraf Bir Devletin Ülkesinde Olması 73 b. Deniz Taşıma Sözleşmesinde Öngörülen Seçimlik Boşaltma Limanlarından Birinde Yükün Boşaltılması ve Bunun Taraf Bir Devletin Ülkesinde Olması 74 c. Konişmento veya Deniz Taşıma Sözleşmesini İspat Eden Diğer Bir Belgenin Taraf Bir Devletin Ülkesinde Düzenlenmesi 74 d. Konişmento veya Deniz Taşıma Sözleşmesinde Sözleşmenin Hamburg Kurallarına Tabi Olduğuna İlişkin Kayıt (Paramount Klozu) Bulunması.. 75 E. EŞYANIN MULTİMODAL OLARAK ULUSLARARASI TAŞINMASINA XIII

4 İLİŞKİN BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KONVANSİYONUNUN UYGULAMA ALANI Taşımanın Konusu Eşya Olmalıdır Multimodal Taşıma Olmalıdır Taşıma Uluslararası Nitelikte Olmalıdır Tarihli Konvansiyonunun Uygulama Alanının İstisnaları 80 II. ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNE UYGULANACAK DİĞER KURALLAR 81 A. KONVANSİYONLAR TARAFINDAN BELİRLENEN KURALLAR CMR Tarafından Belirlenen Kurallar 83 a. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar 83 aa. Sözleşmenin Yapıldığı Yer Hukukunun (Lex Loci Contractus) Uygulanacağı Haller 83 bb. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun (Lex Rei Sitea) Uygulanacağı Haller 83 cc. Mahkemenin Hukukunun (Lex Fon) Uygulanacağı Haller 84 b. Diğer Atıflar CİM Tarafından Belirlenen Kurallar 84 a. Genel Kanunlar İhtilafı Kuralı 84 aa. Tamamlayıcı Hükümler ve Uygulama Alanı 85 bb. Uluslararası Tarifeler ve Uygulama Alanı 85 cc. Ulusal Hukuk 86 b. CIM'de Özel Olarak Yapılan Atıflar 86 aa. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar 86 aaa. Sözleşmenin Yapıldığı Yer Hukukunun (Lex Loci Contractus) Uygulanacağı Haller 86 bbb. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun (Lex Rei Sitea) Uygulanacağı Haller 87 ccc. Mahkemenin Hukukunun (Lex Fon) Uygulanacağı Haller 88 bb. Diğer Atıflar Varşova Konvansiyonu Tarafından Belirlenen Kurallar 89 a. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar 89 b. Diğer Atıflar Hamburg Kuralları ve 1980 Tarihli Konvansiyon Tarafından Belirlenen Kurallar 90 a. Hamburg Kurallan ve 1980 Tarihli Konvansiyondaki Ortak Atıflar 90 XIV

5 aa. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar 90 aaa. Sözleşmenin Yapıldığı Yer Hukukunun (Lex Loci Contractus) Uygulanacağı Haller 90 bbb. Eşyanın Bulunduğu Yer Hukukunun (Lex Rei Sitea) Uygulanacağı Haller 90 ccc. Mahkemenin Hukukunun (Lex Fori) Uygulanacağı Haller 91 bb. Ortak Olan Diğer Atıflar 92 b. Hamburg Kurallarında ve 1980 Tarihli Konvansiyonda Farklı Olan Atıflar 93 aa. Kanunlar İhtilafı Kuralı Şeklindeki Atıflar 93 bb. Farkh Olan Diğer Atıflar 93 B. GENEL HÜKÜMLERE GÖRE BELİRLENEN HUKUK Uluslararası Konvansiyonlardaki Hükümlerin Emrediciliği ve Taraflarca Belirlenen Kurallar 94 a. Konvansiyonlardaki Hükümlerin Emrediciliği 94 aa. Genel Olarak 94 bb. Emrediciliğin İstisnaları 96 aaa. CMR Bakımından 96 bbb. CİM Bakımından 97 ccc. Varşova Konvansiyonu Bakımından 98 ddd. HK ve BMK Bakımından 100 b. Taraflarca Belirlenen Kurallar 101 aa. Genel İşlem Şartlan 102 bb. Sözleşme Kayıtlan 102 cc. Taraflann Seçtikleri Hukuk Kanunlar İhtilafı Kurallan Tarafından Belirlenen Hukuk 103 Üçüncü Bölüm ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞMA SÖZLEŞMELERİNDE GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN TESPİTİ I. GENEL OLARAK 107 II. ULUSLARARASI KONVANSİYONLARA GÖRE TAŞIYICININ GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 109 A. CMR'YE GÖRE 110 B. COTIF/CIM'E GÖRE 112 C. VARŞOVA KONVANSİYONUNA GÖRE 114 D. HAMBURG KURALLARI VE 1980 TARİHLİ KONVANSİYONA GÖRE XV

6 III. GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN ŞARTLARI 123 A. GENEL OLARAK 123 B. TAŞIMA SÜRESİNİN AŞILMASI 125 XVI 1. Taşıma Süresinin Belirlenmesi 126 a. CMR, VK, HK ve BMK'ya Göre 126 aa. Sözleşmeyle Belirlenmesi 126 bb. Makul Süre Dikkate Alınarak Belirlenmesi 127 b. CIM'e Göre 129 aa. Demiryolları Arasındaki Anlaşmalar, Uluslararası Tarifeler veya Taşıma Planlarına Göre 130 bb. CİM m.27 2'ye Göre 131 cc. Demiryolu İşletmesinin Taşıma (Teslim) Süresine İlave Yetkisi İfa Süresinin Belirlenmesi 132 a. CMR, VK, HK ve BMK'ya Göre 132 aa. İfa Süresinin Başlaması (Eşyanın Taşıyıcı Tarafından Teslim Alınması) 133 bb. İfa Süresinin Durması ' 136 cc. İfa Süresinin Sona Ermesi (Eşyanın Gönderilene Teslim Edilmesi) aaa. Genel Olarak 136 bbb. Eşyanın Teslimi Mecburi Bir İdari Makam veya İşletmeye Teslim Edilmesi 138 ccc. Teslim Engellerinin Bulunması Halinde 140 aaaa. CMR'ye Göre 141 bbbb. HK ve BMK'ya Göre 142 ddd. Taşıma Engellerinin Bulunması Halinde 142 b. CIM'e Göre 144 aa. İfa Süresinin Başlaması 144 bb. İfa Süresinin Durması 145 aaa. Taşıma Sırasında Meydana Gelen Olaylar Sebebiyle Durması. 145 bbb. Tatil Günleri Sebebiyle Durması 146 ccc. İfa Süresinin İşlemeye Başlamasına İlişkin Özel Hüküm Sebebiyle Durması 146 cc. İfa Süresinin Sona Ermesi (Eşyanın Teslim Edilmesi) 147 aaa. Genel Olarak 147 bbb. Eşyanın Mevzuat Gereği Teslimi Mecburi Bir İdari Makam veya İşletmeye Teslimi 148

7 ccc. Teslim Engellerinin Bulunması Halinde 149 ddd. Taşıma Engellerinin Bulunması Halinde Taşıma Süresinin Aşıldığının Tespiti 154 a. CMR, VK, HK ve BMK'ya Göre 154 b. CIM'e Göre 154 aa. Genel Olarak 154 bb. Taşıma Sürelerinin Varış Garının Kapanışından Sonra Sona Ermesi. 156 C. ZARAR MEYDANA GELMESİ Malvarlığının Zarar Görmesi Taşıma Konusu Eşyanın Zarar Görmesi 158 D. İLLİYET BAĞININ BULUNMASI 161 IV. GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUKTAN KURTULMA SEBEPLERİ A. CMR-CIM SİSTEMİ Taşıyıcının/Demiryolu İşletmesinin Önleyemeyeceği veya Sonuçlanndan Kaçınamayacağı Durum Talep/Hak Sahibinin Hatası (Kusuru) Talep/Hak Sahibinin Talimatı Eşyanın Kendi Kusuru CMR Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinde Taşıyıcının Taşıma Aracındaki Arızalan Sorumluluktan Kurtulma Sebebi Olarak İleri Sürememesi 172 B. VARŞOVA SİSTEMİ Gerekli Tedbirlerin Alınması veya Alınmasının İmkânsız Olması Müterafık Kusur Sözleşme İle Getirilebilecek Belirli Kurtuluş Sebepleri 179 C. HK ve BMK SİSTEMİ HK ve BMK Bakımından Ortak Kurtuluş Sebepleri 181 a. Kusursuzluğun İspatı 181 b. Başka Bir Sebebin de Zararın Oluşumunda Etkili Olması HK'da Özel Kurtuluş Sebepleri 184 a. Yangın 184 b. Canlı Hayvan Taşımacılığı 185 c. Güverte Yükü 186 d. Denizde Can veya Mal Kurtarmak İçin Alınan Tedbirler 188 e. Sözleşme İle Getirilebilecek Belirli Kurtuluş Sebepleri 189 XVII

8 V. TAŞIYICININ YARDIMCILARININ FİİLLERİ SEBEBİYLE SORUMLULUĞU 189 A. ULUSLARARASI KONVANSİYONLARDA YARDIMCI KİŞİLERE İLİŞKİN HÜKÜMLER CMR'ye Göre CIM'e Göre Varşova Konvansiyonuna Göre HK ve BMK'ya Göre 192 B. ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR BAKIMINDAN YARDIMCI KİŞİLER KAVRAMININ KAPSAMI Bağımlı Yardımcılar Bağımsız Yardımcılar 194 C. YARDIMCILARIN FİİLLERİ SEBEBİYLE SORUMLULUĞUN ŞARTLARI Uluslararası Konvansiyonlara Tabi bir Taşıma Sözleşmesi Olması Yardımcının Görevi Çerçevesinde Hareket Etmesi Zararın Meydana Gelmesi Kurtuluş Beyyinesi Getirilememesi 199 Dördüncü Bölüm ULUSLARARASI KONVANSİYONLAR KAPSAMINDAKİ TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNDE GECİKMEDEN DOĞAN SORUMLULUĞUN KAPSAMI VE DAVALAR I. SORUMLULUĞUN KAPSAMI 201 A. SINIRLI SORUMLULUK 202 XVIII 1. Uygulama alanı 202 a. Genel Olarak 202 b. Sözleşmesel Nitelik Taşımayan Talepler Bakımından Uygulama Alanı aa. CMR, HK ve BMK'ya Göre 204 bb Tarihli VK'ya Göre 206 cc. CM ve 4 Sayılı Montreal Protokolüne Göre Sorumluluk Miktarları 208 a. Gecikmeden Doğan Sorumluluğu Taşıma Ücreti veya Bunun Belirli Katlarıyla Sınırlayan Konvansiyonlar 208 aa. CMR, CİM, HK ve BMK Hükümleri 208 aaa. CMR Hükümleri 208

9 aaaa. Tazminat Miktarı 208 bbbb. Faiz 210 cccc. Faiz Oranının Ulusal Mahkemeler Tarafından Uygulanışı 212 bbb. CİM Hükümleri 214 ccc. HK ve BMK Hükümleri 215 bb. Sınırlı Sorumluluğa Ölçü Olan Ücret 216 b. Varşova Konvansiyonu Hükümleri 217 aa. Genel Olarak 217 bb. Varşova Konvansiyonunda Öngörülen Sorumluluk Sınırlan 220 c. Konvansiyonlarda Sorumluluk Sınırlarını Tespit İçin Kullanılan Hesap Birimlerinin Türk Lirasına Çevrilmesi İşlemleri 221 aa. Altın Frank (Poincare Frankı) 222 bb. Özel Çekme Hakkı (SDR) 224 B. SINIRLI SORUMLULUK MİKTARININ DEĞİŞTİRİLMESİ Yükseltme Yönünde Değiştirilmesi 225 a. Teslimde Özel Menfaat Beyanı 227 b. Sorumluluğu Ağırlaştıran Sözleşmeler 232 g. Azaltma Yönünde Değiştirilmesi 232 a. CİM Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinin İfasının Özel Tarifeler Uyarınca Yapılması Halinde Tazminat Sınırının Daha Düşük Belirlenmesi 233 b. VK Kapsamındaki Taşıma Sözleşmelerinde Zarann Yükteki Kusur veya Ayıp Sebebiyle Ortaya Çıkması 233 C. SINIRSIZ SORUMLULUK Kusurun Ağırlığı Sebebiyle 234 a. CMR Sistemi 235 b. CİM, VK, HK ve BMK Sistemi 237 aa. Konvansiyonlardaki Düzenlemeler 237 aaa. CIM'deki Düzenleme 237 bbb. Varşova Konvansiyonundaki Düzenleme 238 aaaa Tarihli Metne Göre 238 bbbb Tarihli Lahey Protokolüne Göre 238 cccc Tarihli 4 Sayılı Montreal Protokolüne Göre 239 ccc. HK ve BMK'daki Düzenleme 240 bb. Taşıyıcının Kasten veya Zarann Doğması İhtimalini Bilerek Yaptığı Dikkatsizce Davranışıyla Zarara Sebep Olması 241 XIX

10 aaa. Kavram ve Unsurları 241 bbb. Hukuki Niteliği 245 c. İspat Yükümlülüğü Taşıma Belgesinin Düzenlenmemesi veya Gerekli Kayıtlan İçermemesi II. GECİKMEDEN DOĞAN TAZMİNATIN DAVA YOLUYLA İLERİ SÜRÜLMESİ 251 A. GECİKMENİN İHBARI Konvansiyonlarda Öngörülen İhbar Süreleri 251 a. CMR'deki Süre 251 b. CIM'deki Süre 252 c. VK'daki Süre 253 d. HK ve BMK'daki Süre İhbarın Amacı İhbarın Şekli İhbar Yükümlülüğünün İstisnası 256 B. DAVANIN TARAFLARI Davacı Davalı 258 a. Genel Olarak 258 b. CMR ve CIM'e Göre 259 c. VK'ya Göre 260 d. HK ve BMK'ya Göre 260 C. YETKİLİ MAHKEME CMR'ye Göre CIM'e Göre VK'ya Göre HK ve BMK'ya Göre Tarihli Konvansiyona Göre 266 D. TAHKİM 267 E. DAVA AÇMA SÜRELERİ Konvansiyonlarda Öngörülen Süreler 269 a. CMR'deki Süreler 269 b. CIM'deki Süreler 270 c. HK ve BMK'daki Süreler 271 d. VK'daki Süreler Gecikmeden Doğan Davaya İlişkin Zamanaşımı Süresinin İşleyişi 273 XX

11 a. CMR ve CİM Göre 273 aa. Sürenin Başlaması ve Hesaplanması 273 bb. Durması ve Kesilmesi 274 b. HK ve BMK Göre 276 aa. Sürenin Başlaması ve Hesaplanması 276 bb. Durması ve Kesilmesi 276 c. VK Göre Dava Açma Sürelerinin Usul Hukuku Bakımından Niteliği 277 III. GECİKME SEBEBİYLE TAZMİNAT ÖDEYEN TAŞIYICININ RÜCU HAKKI 278 A. GENEL OLARAK 278 B. CMR ve CIM'E GÖRE RÜCU HAKKI Rücu Hakkına İlişkin Hükümlerin Uygulama Alanı Rücu Miktarı ve Paylaşımı Rücu Usulü, Zamanaşımı ve Yetkili Mahkeme 285 a. Muhakeme Usulü 285 aa. CMR'ye Göre 285 bb. CIM'e Göre 286 b. Rücu Davasının Zamanaşımı 287 c. Yetkili Mahkeme Rücu Konusundaki Sözleşmeler 287 SONUÇLAR VE ÖNERİLER 289 KAYNAKÇA 307 XXI

12 PPN: Titel: Uluslararas e sya ta s ma hukuku : (gecikmeden doægan sorumluluk); genel kavramlar... / Muharrem Gençtürk. - çistanbul : Vedat, 2006 ISBN: Bibliographischer Datensatz im SWB-Verbund