16 Eylül 2009 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 27351 (Mükerrer) BAKANLAR KURULU KARARI Karar Devlet Planlama Teşkilatı Abdullah GÜL CUMHURBAŞKANI Recep Tayyip ERDOĞAN 1 / 89
Başbakan C. ÇİÇEK Devlet Bak. ve H. YAZICI Devlet Bakanı E. BAĞIŞ Devlet Bakanı M. V. GÖNÜL Milli Savunma Bakanı N. ÇUBUKÇU Milli Eğitim Bakanı M. M. EKER 2 / 89
Tarım ve E. GÜNAY Kültür ve Turizm Bakan ORTA VADELİ PROGRAM (2010-2012) GİRİŞ İçinde bulunduğumuz 200 Mevcut uluslararası Türkiye ekonomisinin 201 Yakın gelecekte önemli 3 / 89
I. EKONOMİK VE SOSYA 2000'li Yıllarda Dönüşüm 1990'lı yıllar boyunca u 2001 krizinden sonra, in Ekonomide rekabet güc Yaşam kalitesini artırmak Bölgesel kalkınmayı deste Kamu hizmetlerinin yay Avrupa Birliği ile tam üyel Ülkemizde sağlanan siyas 2003-2007 döneminde, yı Türkiye'nin 2003-2007 de 4 / 89
Bu dönemde ihracatta da Küresel Krizin Ortaya Çı 2007 yılının ikinci yarısınd 2008 yılı son çeyreğinden 2009 yılında, istihdamda 2009 yılında küresel dara Küresel ekonomik daralm Son açıklanan veriler, dün Mevcut Krizin Türkiye Üzerindek Küresel kriz Türkiye ek Küresel krizin, ihracatımız 5 / 89
Krizin Türkiye ekonomisin Küresel kriz tüm dünyada GSYH 2008 yılının son Ekonomideki bu daralma, Kriz, cari işlemler dengesi Dünyada talep daralmasın Küresel krizin Türk banka Küresel kriz ülkemizde ka 2009 yılı başında 10,4 mil Bütçe dengesindeki bu ge Türkiye'de Krize Karşı A Küresel krizin Türkiye e 6 / 89
İstihdamı korumak ve yen Uluslararası likidite sıkı Çeşitli gelir ve harcama II. TEMEL AMAÇ VE REF 2010-2012 dönemini kaps Kamu kesimi, uyguladığı g Özel sektörün yatırım ve ü Orta Vadeli Program döne Mali kurala ilişkin yasal Mali kural çerçevesinde, Kamu açığındaki uyarlam 7 / 89
KİT'lerde yeni bir yöne KİT'lerde hesap verebilirliğ Kamu cari harcamaları Devlet Personel Başkanlığ Kamu yatırımlarına ayrılan Yatırımların finansman Yatırım hacmini artırmak v Sağlık hizmet ve harca 2010 yılında SGK Başkan Sosyal yardımlarda yer Sosyal yardım sisteminde 8 / 89
Tarımsal destekler yen Tarımsal destekleme öde Vergi kayıp ve kaçağı a Kurumlar arası etkili bir Kaçakçılıkla mücadele Akaryakıt, tütün, içki gibi Yerel yönetimlerin öz g Belediye ve il özel idare İş dünyasının talep etti İş dünyası temsilcilerinin, Esnek istihdam biçimle İstihdamın artırılması ve 9 / 89
Yeni üniversitelerin be 2006-2008 yıllarında kuru Kuruluşları tamamlana 2010 yılında ülke genelind Devlet yardımları şeffa Hazine Müsteşarlığı so Kredi garanti fonunun KOBİ'lerin finansman ih Yargı sisteminin hız ve İş ortamını iyileştirmek, III. MAKROEKONOMİK P Bu Programın temel ma 10 / 89
Ülkemizin küresel krizin Dünyaya ilişkin beklentiler A. MAKROEKONOMİK P 1. Büyüme ve İstihdam i) Merkez Bankasının fiya ii iii iv) Yeni teşvik sistemi ç v) Kalkınma ajansları, yer vi vii viii 11 / 89
ix x) Yurtiçi tasarrufların a xi xii 2. Maliye Politikası Program döneminde izlen Maliye politikası uygulama 2011 yılı bütçe döneminde Politikaların oluşturulması Kamu maliyesinde mali a Kamu kaynaklarının ku 12 / 89
Program döneminde uygu i) Kamu idareleri tarafında ii iii iv) Genel sağlık sigortası, v) Mahalli idarelerin genel vi vii b Kamu yatırımlarının etkinl i) Kamu yatırımlarının etki ii 13 / 89
iii iv) AB'ye üyelik yönünde o v) Kamu altyapı yatırımlar vi c Uygulanacak kamu gelir i) Vergi politikalarının u ii iii iv) Vergi ve diğer mali y v) Vergiye gönüllü uyumu vi 14 / 89
vii viii ix x) KİT'lerin geçmiş yıllara d Borç yönetiminin temel he i) Özel kesim tarafından ii iii iv) Kamu borçlanma v) Nakit ve borç yönetimin e 15 / 89
İdari ve mali sorumlulukla i) 5018 sayılı Kanunla uyu ii iii iv) Sayıştay'ın denetim v) Kamu kurum ve kuruluş vi f Kamu iktisadi teşebbüsler i) KİT'lerde; ii iii 16 / 89
iv) KİT'lerin zarar eden v) KİT'lerde nitelikli person vi 3. Para Politikası Para politikası 2010-2012 Bu amaç doğrultusunda; i) Kısa vadeli faiz oranları ii iii iv) Uluslararası kredi pi v) Dalgalı döviz kuru rejim vi 17 / 89
vii viii ix 4. Ödemeler Dengesi Cari açığın Program döne i) Sürdürülebilir ihracat ii iii iv) Üretim ve ihracatın i v) Yurtiçi piyasaya kaliteli vi B. PROGRAM DÖNEMİ H 18 / 89
1. Büyüme ve İstihdam i) 2009 yılında ekonomide ii iii iv) Kriz nedeniyle 2009 yıl 2. Kamu Maliyesi i) 2009 yılı sonunda yüzde ii iii iv) 2009 yılında yüzde 40, v) 2009 yılında yüzde 33,6 vi 19 / 89
vii viii ix 3. Ödemeler Dengesi i) Küresel krizin dünya ii iii 4. Fiyat i) Dünya enerji ve emtia IV. PROGRAM DÖNEMİ A. REKABET GÜCÜNÜN 1. İş Ortamının İyileştiril 20 / 89
İş ortamının rekabetçi bir Bu çerçevede; i) Küresel krizin etkisiyle ii iii iv) Fikri mülkiyet sistemind v) Girişimci Bilgi Sistemi vi 2. Ekonomide Program döneminde, eko i) Şubat 2009'da uygulam ii 21 / 89
3. Finansal Sistemin Ge Finans sektöründe güven i) Küresel finansal kriz n ii iii iv) İstanbul Uluslararası v) Sermaye Piyasası Stra 4. Enerji ve Ulaştırma Al a Enerji politikasının temel i) Küresel ekonomik kriz ii 22 / 89
iii iv) Elektrik enerjisi üreti v) Enerji verimliliğini art vi vii b Ulaştırma sektöründe tem i) ii iii iv) Devam eden bölünmüş v) TCDD'nin hizmet kalite 23 / 89
vi vii viii 5. Çevrenin Korunması v Kentlerin yaşam standartl i) AB müktesebatına uyum ii iii iv) Evsel nitelikli katı atık v) Çevre korumaya yöneli vi vii 24 / 89
6. Ar- Özel sektörün yenilik ye i) Özel kesimin, özellikle d ii iii iv) Dışa bağımlılığın yükse v) Öncelikli teknoloji ala vi 7. Bilgi ve İletişim Tekno Bilgi ve iletişim teknoloj i) Bilgi ve iletişim tekno ii 25 / 89
iii iv) Uydu teknolojileri ala v) Bilgi teknolojileri sek vi vii 8. Tarımsal Yapının Etki Tarım sektöründe, gıda i) Tarımsal destekler, alan ii iii iv) Tarım ürünleri ihracat v) Üreticilerin, faaliyetle 26 / 89
vi vii viii ix x) Toprak ve su kaynaklar xi xii xiii 9. Sanayi ve Hizmetlerde a İmalat i) Şirketlerin yeniden ya 27 / 89
ii iii iv) KOBİ'lerin büyüme ve v) Sanayi mallarında kalite vi vii b Ekonomide ağırlığı gidere Turizm Turizm sektöründe, ülkeye i) Turizm yatırımları çeş ii 28 / 89
iii iv) İstanbul başta olmak ü İnşaat, Mühendislik-Mim Ülke ekonomisi ve sosyal i) Yurtdışı ii iii iv) Sektörde teknik müşav Ticaret Hizmetleri Sektörde rekabetçi bir orta i) Ticaret hizmetlerinde yü ii 29 / 89
iii iv) Tüketici haklarının k B. İSTİHDAMIN ARTIRIL 1. İşgücü Piyasasının Ge İstihdam odaklı sürdürüleb i) İstihdamın artırılması ve ii iii iv) İşletmelerin ilave istihd 2. Eğitimin İşgücü Taleb Eğitimin işgücü talebine i) Hayat Boyu Öğrenme 30 / 89
ii iii 3. Aktif İşgücü Politikala Bireylerin işgücü piyasası i) Aktif işgücü programları ii iii C. BEŞERİ GELİŞME VE 1. Eğitim Sisteminin Gel Düşünme, algılama ve pro i) Eğitimin tüm kademeler ii 31 / 89
iii iv) Mesleki eğitimin payı v v) Orta ve yükseköğretimd 2. Sağlık Sisteminin Gel Sağlık politikasının temel i) Aile hekimliği uygulama ii iii iv) Akılcı ilaç kullanımı ve 3. Gelir Dağılımının İyile Yoksulluk ve sosyal dışlan i) Dezavantajlı gruplar için 32 / 89
ii iii iv) Aile destek hizmetleri 4. Sosyal Güvenlik Siste Sosyal güvenlik sisteminin i) Sosyal sigorta sistemind ii iii iv) Sosyal yardım sistemin 5. Kültürün Korunması, Toplumsal değişim süreci i) Toplumumuzda dayanış 33 / 89
ii iii iv) Yurtiçi ve yurtdışı kültü v) Kültür turizminin geli D. BÖLGESEL GELİŞME Bölgesel gelişme politik 1. Bölgesel Gelişme Pol i) Bölgesel gelişme ve böl ii iii iv) Kalkınma Ajansları Yön v) Cazibe merkezlerini 34 / 89
vi 2. Yerel Dinamiklere ve İ i) Krizin olumsuz etkilerini ii iii iv) Bölgesel potansiyeli ve 3. Yerel Düzeyde Kurum i) Düzey 2 bölgelerinin ii 4. Kırsal Kesimde Kalkın i) Kırsal Kalkınma Planını ii 35 / 89
iii iv) Kırsal kalkınma uygu v) Zorunlu nedenlerle y vi E. KAMU HİZMETLERİN 1. Kurumlar Arası Yetki Kamu kurum ve kuruluş i) Kamu kurum ve kuruluş ii iii 2. Politika Oluşturma ve Kamu idarelerinde strateji 36 / 89
i) Kamu İdarelerinde Strat ii iii 3. Kamu Kesiminde İnsa Kamu kurum ve kuruluşla i) Kamu personeli bilgi sis ii 4. e-devlet Uygulamalar e i) Kamuda karar verme sü ii iii 37 / 89
iv) e-devlet Ana Kapısınd v) e-devlete güveni tesis 5. Adalet Sisteminin İyile Hukukun üstünlüğü ve hu i) Adalet hizmetlerinin sun ii 6. Güvenlik Hizmetlerini Hakların gözetildiği, özgür i) Suçun oluşmadan önlen ii iii 7. Doğal Afetler 38 / 89
Afet yönetiminin, merkezi i) Ulusal Afet Yönetimi ii iii ---------- 1 2 3 4 5 39 / 89
a: kamu açığındaki uyarlama a - a *: b b *: y k ( y Ek Tablo 1 : Temel 40 / 89
2009 2010 2011 2012 BÜYÜME VE İSTİHDAM GSYH (Milyar TL, Cari Fiyatlarla) 947 41 / 89
1.029 1.118 1.227 GSYH (Milyar Dolar, Cari Fiyatlarla) 608 641 669 723 Kişi Başına Milli Gelir (GSYH, Dolar) 8.456 8.821 42 / 89
9.096 9.732 GSYH (1) Büyümesi -6.0 3.5 4.0 5.0 Toplam (1) Tüketim -2,3 2,5 3,3 43 / 89
4,4 Kamu 5,2 2,3 2,8 2,2 Özel -3,1 2,5 3,4 4,7 44 / 89
Toplam (1) Sabit Sermaye Yatırımı -17,9 7,5 6,8 10,2 Kamu 0,6 5,7-4,6 2,6 Özel 45 / 89
-22,0 8,0 10,0 12,0 Toplam (1) Nihai Yurtiçi Talep -6,1 3,6 4,1 5,7 Toplam (1) Yurtiçi Talep -7,6 46 / 89
3,8 4,4 5,8 Nüfus (Yıl Ortası, Milyon Kişi) 71,9 72,7 73,5 74,3 İşgücüne Katılma Oranı (%) 47,6 47,4 47 / 89
47,3 47.3 İstihdam Düzeyi (Milyon Kişi) 20,9 21,3 21,7 22,2 İşsizlik Oranı (%) 14,8 14,6 14,2 48 / 89
13,3 DIŞ TİCARET İhracat (FOB) (Milyar Dolar) 98,5 107,5 118,0 130,0 49 / 89
İthalat (CIF) (Milyar Dolar) 134,0 153,0 168,0 187,0 Dış Ticaret Dengesi (Milyar Dolar) -35,5-45,5-50,0-57,0 İhracat / İthalat (%) 50 / 89
73,5 70,3 70,2 69,5 Dış Ticaret Hacmi / GSYH (%) 38,2 40,6 42,8 43,9 Turizm Gelirleri (Milyar Dolar) 21,0 51 / 89
22,5 23,5 24,5 Cari İşlemler Dengesi (Milyar Dolar) -11,0-18,0-22,0-28,0 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) -1,8-2,8 52 / 89
-3,3-3,9 Ham Petrol (2) Fiyatı (Dolar/w) 62,1 75,2 78,0 80,9 Ham Petrol İthalatı (Milyar Dolar) 7,9 12,4 13,6 53 / 89
15,5 Enerji İthalatı (27. Fasıl, Milyar Dolar) 26,1 34,5 38,4 43,4 ENFLASYON 54 / 89
GSYH Deflatörü 6,0 5,0 4,5 4,5 TÜFE (3) Yıl Sonu % Değişme (Tahmin) 5,9 5,3 4,9 4,8 (1) Sabit fiyatlarla yüzde değişimi göstermektedir. 55 / 89
(2) DPT tarafından IMF tahminleri kullanılarak yapılan hesaplamalardır. (3) 3 Haziran 2008 tarihinde belirlenen enflasyon hedefleri, 2009 yılı için yüzde 7,5, 2010 yılı için yüzde 6,5 ve 2011 yılı için yüzde 5,5 dir. Ek Tablo 2 : Kamu Finansmanına İlişkin Temel Büyüklükler (Milyar TL) 2009 2010 56 / 89
2011 2012 Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (1) -62,8-50,0-45,1-39,1 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 203,9 236,8 253,1 57 / 89
275,4 Merkezi Yönetim Bütçe Harcamaları 266,8 286,8 298,2 314,4 Toplam Kamu Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı) -19,8-3,5 4,4 58 / 89
11,9 Merkezi Yönetim Bütçesi Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı) -20,8-8,4-2,1 4,3 Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri (Program Tanımlı) 190,3 220,4 239,6 262,0 59 / 89
Merkezi Yönetim Bütçesi Faiz Dışı Harcamaları (Program Tanımlı) 211,1 228,8 241,7 257,7 Diğer Kamu Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı) 1,0 4,9 6,5 7,6 Özelleştirme Gelirleri (2) 60 / 89
4,3 10,4 9,4 8,9 ( GSYH'ya Oran, %) 2009 2010 61 / 89
2011 2012 Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (1) -6,6-4,9-4,0-3,2 Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 21,5 23,0 22,6 62 / 89
22,4 Merkezi Yönetim Bütçe Harcamaları 28,2 27,9 26,7 25,6 Toplam Kamu Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı) -2,1-0,3 0,4 63 / 89
1,0 Merkezi Yönetim Bütçesi Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı) -2,2-0,8-0,2 0,4 Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri (Program Tanımlı) 20,1 21,4 21,4 21,4 64 / 89
Merkezi Yönetim Bütçesi Faiz Dışı Harcamaları (Program Tanımlı) 22,3 22,2 21,6 21,0 Diğer Kamu Faiz Dışı Fazlası (Program Tanımlı) 0,1 0,5 0,6 0,6 Özelleştirme Gelirleri (2) 65 / 89
0,5 1,0 0,8 0,7 Sosyal Güvenlik Primleri Hariç Vergi Yükü ( Red ve İadeler Hariç) 17,7 19,4 19,4 19,3 Sosyal Dahil Güvenlik Primleri Vergi Yükü 66 / 89
( Red ve İadeler Hariç) 24,0 26,2 26,2 26,2 AB Tanımlı Genel Yönetim Nominal Borç Stoku 47,3 49,0 48,8 47,8 (1) Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçe tekliflerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan TBMM'ye gönderdiklerinden, bu kurumların bütçe büyüklükleri tahmini olarak kullanılmıştır. 67 / 89
(2) Merkezi yönetim bütçesi özelleştirme gelirleri ile özelleştirme fonundan aktarılan özelleştirme gelirlerinin toplamıdır. Not: Negatif işaret açığı göstermektedir. Ek Tablo 3 : Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (1) (GSYH'ya Oran, %) 2009 2010 2011 2012 68 / 89
KAMU KESİMİ GENEL DENGESİ (KKGD) (2) -6,5-4,2-3,0-2,1 Genel Devlet -6,6-4,7-3,5-2,7 Merkezi Yönetim Bütçesi (3) 69 / 89
-6,6-4,9-4,0-3,2 Mahalli İdareler -0,3-0,3-0,3-0,3 Bütçe Dışı Fonlar 0,0 70 / 89
0,0 0,0 0,0 İşsizlik Sigortası Fonu 0,3 0,4 0,7 0,7 Sosyal Güvenlik Kuruluşları 0,0 0,0 71 / 89
0,0 0,0 Genel Sağlık Sigortası 0,0 0,0 0,0 0,0 Döner Sermayeli Kuruluşlar 0,1 0,0 0,1 72 / 89
0,1 KİT (Özelleştirme dahil kapsamındaki ) kuruluşlar 0,1 0,5 0,6 0,6 FAİZ GİDERLERİ VE ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİ HARİÇ KKGD -0,4 0,9 1,5 73 / 89
2,1 Genel Devlet -0,6 0,3 0,8 1,4 Merkezi Yönetim Bütçesi (3) -1,0 0,1 0,6 1,1 74 / 89
Mahalli İdareler -0,2-0,1-0,1-0,1 Bütçe Dışı Fonlar -0,3-0,4-0,5-0,4 İşsizlik Sigortası Fonu 75 / 89
0,8 0,7 0,8 0,8 Sosyal Güvenlik Kuruluşları 0,0 0,0 0,0 0,0 Genel Sağlık Sigortası 0,0 76 / 89
0,0 0,0 0,0 Döner Sermayeli Kuruluşlar 0,1 0,0 0,1 0,1 KİT (Özelleştirme dahil ) kapsamındaki kuruluşlar 0,2 77 / 89
0,6 0,7 0,7 (1) Devlet Planlama Teşkilatının klasik kamu kesimi genel dengesi formatı esas alınmıştır. (2) Gelir - gider farkını göstermektedir. (3) Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçe tekliflerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan TBMM'ye gönderdiklerinden, bu kurumların bütçe büyüklükleri tahmini olarak kullanılmıştır. Not: Negatif işaret açığı göstermektedir. Ek Tablo 4 : Genel Devlet Borçlanma Gereği (1) (GSYH'ya Oran, %) 78 / 89
2009 2010 2011 2012 GENEL DEVLET DENGESİ (GDD) (2) -6,6-4,7-3,5-2,7 Merkezi Yönetim Bütçesi (3) 79 / 89
-3,4-2,1-1,4-0,6 Mahalli İdareler -0,5-0,5-0,5-0,4 Bütçe Dışı Fonlar 0,1 80 / 89
0,4 0,5 0,4 İşsizlik Sigortası Fonu 0,3 0,4 0,7 0,7 Sosyal Güvenlik Kuruluşları -1,9-2,1 81 / 89
-2,1-2,1 Genel Sağlık Sigortası -1,4-1,0-0,9-0,7 Döner Sermayeli Kuruluşlar 0,2 0,2 0,2 82 / 89
0,2 FAİZ GİDERLERİ VE ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİ HARİÇ GDD -0,6 0,3 0,8 1,4 Merkezi Yönetim Bütçesi (3) 2,3 2,9 3,2 3,6 83 / 89
Mahalli İdareler -0,4-0,4-0,3-0,3 Bütçe Dışı Fonlar -0,1-0,1-0,1-0,1 İşsizlik Sigortası Fonu 84 / 89
0,8 0,7 0,8 0,8 Sosyal Güvenlik Kuruluşları -1,9-2,1-2,1-2,1 Genel Sağlık Sigortası -1,4 85 / 89
-1,0-0,9-0,7 Döner Sermayeli Kuruluşlar 0,2 0,2 0,2 0,2 Genel Devlet Gelirleri 33,5 35,6 86 / 89
35,3 35,1 Özelleştirme Hariç Genel Devlet Gelirleri 33,0 34,6 34,5 34,4 Genel Devlet Harcamaları 40,1 40,3 38,8 87 / 89
37,8 Faiz Giderleri Hariç Genel Devlet Harcamaları 33,6 34,3 33,6 33,0 (1) Devlet Planlama Teşkilatı tarafından Avrupa Birliğine sunulan Katılım Öncesi Ekonomik Program formatı esas alınmıştır. Bu çerçevede, kamu kaynağının, ilk elde eden kuruluş bütçesinde gelir; nihai olarak harcayan kuruluş bütçesinde gider olarak yazılması durumunda oluşan ve KİT'leri kapsamayan Genel Devlet Dengesinde, toplam denge rakamı klasik tanıma göre değişmemekte, ancak bütçe türleri itibarıyla açık (veya fazla) değişmektedir. (2) Gelir - gider farkını göstermektedir. (3) Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçe tekliflerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan TBMM'ye gönderdiklerinden, bu kurumların bütçe büyüklükleri tahmini olarak kullanılmıştır. 88 / 89
Not: Negatif işaret açığı göstermektedir. 89 / 89