OKUL TEMELLİ MESLEKİ VE BİREYSEL GELİŞİM PROGRAMININ VERİMLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ

MĠLLĠ EĞĠTĠM BAKANLIĞI Öğretmen YetiĢtirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü OKUL TEMELLİ MESLEKİ VE BİREYSEL GELİŞİM PROGRAMININ VERİMLİLİĞİNİN BELİRLENMESİ ( 01 Eylül 2007-30 Haziran 2008 Dönemi Pilot Uygulama ) Öğretmen Yeterlikleri AraĢtırma Grubu: Mehmet ÖZCAN (Sorumlu Daire BaĢkanı) Baki TOPÇU (ġube Müdürü) Yusuf Ziya GÜLDERE (Eğitim Uzmanı) Hülya YALÇINKAYA (Öğretmen) Esen BAġARA (Öğretmen) Burcu YILMAZ (Öğretmen) Düzenleyenler: Sedat KARAÇAM Nurten TEKĠN Gül ÇELEBĠ ĠLHAN (Öğretmen) (Öğretmen) (Öğretmen) Ağustos, 2008 Ankara

1.GiriĢ.3 1.1. OTMG Kılavuzunun Ġçeriğinin GeliĢtirilmesi ve Uygulama Süreci.12 22-28.06.2005 ÇalıĢtayı 12 24.10-11.11.2005 ÇalıĢtayı...12 8-17.02.2006 ÇalıĢtayı..13 11-15.09.2006 ÇalıĢtayı 14 30.10 3.11.2006 ÇalıĢtayı 14 15 19.01.2007 ÇalıĢtayı... 15 22-26.01.2007 ÇalıĢtayı 15 26.02 02.03.2007 ÇalıĢtayı..16 1.2. Problem Durumu...19 1.2.1. Alt Problemler....20 1.3. AraĢtırmanın Amacı..20 1.4. AraĢtırmanın Önemi..20 1.5. Sınırlılıklar 20 2.Yöntem..21 2.1.Metod..21 2.2.Katılımcılar.22 3.Veri Toplama Araçları...22 2.3.1. Öz Değerlendirme Formu(Ek - 1)...22 2.3.2. Okul Kültürlerine ĠliĢkin Algıları Belirleme Envanteri(Ek - 2)..23 2.3.3. Aylık Ġlerleme Raporları 24 2.3.4.GörüĢme Formu...24 2.4. Veri Analizi 24 3. Bulgular 25 3.1. Öğretmenlerin program öncesi ve program sonrası öz değerlendirme ortalamaları arasında fark var mıdır? alt problemine iliģkin bulgular...25 3.2. Öğretmenlerin görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin program öncesi ile program sonrası algıları arasında fark var mıdır? alt problemine iliģkin bulgular 26 3.3.OTMG kılavuzunun olumsuz yönlerine iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģleri nelerdir? alt problemine iliģkin bulgular...27 3.4. OTMG modelinin uygulama sürecinde karģılaģılan olumsuzluklara iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģleri nelerdir? alt problemine iliģkin bulgular.30 3.5. Öğretmenlerin programın uygulama süreci içindeki mevcut durumu ve uygulama sürecine iliģkin görüģleri nelerdir? alt problemine iliģkin bulgular...38 4. Sonuçlar 43 4.1. Öğretmenlerin program öncesi ve program sonrası öz değerlendirme ortalamaları arasında fark olup olmadığına iliģkin sonuçlar.43 4.2. Öğretmenlerin görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin program öncesi ile program sonrası algıları arasında fark olup olmadığına iliģkin sonuçlar...44 4.3.OTMG kılavuzunun olumsuz yönlerine iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģlerin iliģkin sonuçlar...45 4.4. OTMG modelinin uygulama sürecinde karģılaģılan olumsuzluklara iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģlerine iliģkin sonuçlar..46 4.5. Öğretmenlerin programın uygulama süreci içindeki mevcut durumu ve uygulama sürecine iliģkin görüģlerine iliģkin sonuçlar......49 4.6. Özet ve Öneriler...52 Ekler..55 2

Ek 1: Öz değerlendirme Formu Ek 2: Okul Kültürüne ĠliĢkin Algıları Belirleme Envanteri Kaynakça 65 3

OKUL TEMELLĠ MESLEKĠ GELĠġĠM PROGRAMININ VERĠMLĠLĠĞĠNĠN BELĠRLENMESĠ 1. GiriĢ: Mesleki geliģim öğretmenin, okul ya da sistem içinde mesleki bilgi ve beceri bağlamında bireysel geliģimini sağlamaya ya da öğrenenlerin öğrenmeyi geliģtirmelerine yönelik çeģitli etkinliklerini içeren geniģ kapsamlı bir terimdir (Owen, 2003). Sözü edilen etkinlikler için, öğretmenin mesleki yeterliklerini geliģtirmeye yönelik bilimsel süreç becerilerini kullanabilme, sınıf ve okul içinde veya okul dıģında çeģitli durum araģtırmaları yapma, öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarına cevap verebilme ve performanslarını arttırma adına okul yöneticileri, aile, meslektaģlar ve uzmanlarla birlikte çalıģma, konferanslara katılma vb. gibi çok çeģitli örnekler verilebilir. Bu açıdan mesleki geliģimde sürekliliğin sağlanması, hızla değiģen dünyada öğretmenlerin bilgi, beceri ve yeteneklerini üst düzeylere çıkarabilmeleri ve dolayısıyla eğitimin niteliğinin çeģitlendirilmesi, yükseltilmesi adına vazgeçilemeyecek bir unsurdur. Mesleki geliģim anlayıģı, kendi kararlarını alabilen, sorumluluk ve yetkileri paylaģtıran yeni ve yerel bir okul yapılanması önermektedir. Bu anlayıģ ayrıca, dünyada gün geçtikçe mesleki geliģimin okul geliģimi ile iliģkilendirilmesini ve okul düzeyinde gerçekleģtirilmesini sağlamaya yönelik önlemleri öncelik sırasında en üst basamaklara yerleģtirmiģtir (Sparks, D.,& Hirsch, 1999; Spillane, 2002). Milli Eğitim Bakanlığı, sürdürmekte olduğu eğitim reformu kapsamında Temel Eğitime Destek Programı (TEDP) de yer almıģtır. Temel Eğitime Destek Programı, Avrupa Birliği Komisyonu ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında 8 ġubat 2000 tarihinde imzalanan finansman anlaģmasıyla yürürlüğe girmiģ ve proje faaliyetlerine de 2002 yılı Eylül ayında baģlanılmıģtır. Projenin genel amacını; "Yoksulluğu azaltma perspektifinde, eğitim seviyesini artırarak, eğitim kalitesini ve eğitime eriģimi iyileģtirmek, dezavantajlı kırsal, Ģehirsel bölgeler ve gecekondularda nüfusun hayat Ģartlarını geliģtirmek, eğitim dıģında kalan 4

çocukların, gençlerin ve yetiģkinlerin temel eğitim kapsamına alınması ve öğretmen arzının iyileģtirilmesini desteklemek" (MEB TEDP Tanıtım BroĢürü, 2005) oluģturmaktadır. Temel Eğitime Destek Programı; Öğretmen Eğitimi, Eğitimin Kalitesi, Yönetim ve Organizasyon, Yaygın Eğitim, ĠletiĢim olmak üzere 5 bileģenden oluģmaktadır. Öğretmen Eğitimi BileĢeni kapsamında; Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri, ilköğretim kademesi öğretmenlerine yönelik Özel Alan Yeterlikleri, öğretmenlerin kiģisel ve mesleki geliģimlerini artırmaya yönelik Okul Temelli Mesleki GeliĢim Kılavuzu nun hazırlanması projelendirilmiģtir, proje çalıģmalarının sorumluluğunu Öğretmen YetiĢtirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü üstlenmiģtir. Tüm öğretmenlerde bulunması gereken bilgi, beceri ve tutum özelliklerini kapsayan, 6 ana yeterlik, 31 alt yeterlik ve 233 performans göstergesinden oluģan Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri çalıģması tamamlanarak, Talim Terbiye Kurulu BaĢkanlığı nın uygun görüģüyle, Kasım 2006 tarih ve 2590 sayılı Tebliğler Dergisi nde yayımlanmıģ, Bakanlık Onayı ile öğretmen yetiģtirme politikalarının belirlenmesinde, öğretmenlerin; hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerinde, seçiminde, iģ baģarımlarının ve performanslarının değerlendirilmesinde, kendilerini tanıma ve kariyer geliģimlerinde kullanılmak üzere yürürlüğe konulmuģtur. Öğretmenlerin kiģisel ve mesleki yeterliklerini geliģtirmek için Okul Temelli Mesleki GeliĢim Kılavuzu hazırlanarak, bu kapsamda il çalıģma ekiplerince belirlenen okullarda; birinci aģamada, eğitim ve bilgilendirme, ikinci aģamada mesleki geliģim planları ile ilgili 5

izleme ve değerlendirme çalıģmalarının tamamlanmasını takiben üçüncü aģamada, uygulamalardan alınan geri bildirimler doğrultusunda OTMG Kılavuzu geliģtirilmiģtir. Okul Temelli Mesleki GeliĢim pilot uygulama çalıģması 6 pilot ilde 311 okulda devam etmektedir. Projenin üçüncü aģamasında temel eğitim kademesi öğretmenlerinin 14 alanda özel alan yeterlikleri ile normal sınıflarda öğrenim gören özel eğitim gereksinimi olan öğrencilere verilecek desteği sağlamak üzere görme, iģitme ve zihinsel engelli öğrenciler için gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmenlerin yeterlik taslakları hazırlanmıģtır. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri geliģtirme sürecinde öğretmen, yönetici, müfettiģ, sendika temsilcileri, Eğitim Fakülteleri öğretim üyeleri ve son sınıf öğrencilerinin katıldığı PaydaĢ GörüĢleri AraĢtırması yapılmıģtır. Genel amacı, öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri, alt yeterlikleri ve performans göstergelerine iliģkin paydaģ görüģlerini almak olan araģtırmanın sonuçları analiz edilerek Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri ÇalıĢması 1. Ulusal Raporu ile açıklanmıģtır. Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri; A. KiĢisel ve Mesleki Değerler-Mesleki GeliĢim B. Öğrenciyi Tanıma C.Öğrenme ve Öğretme Süreci D.Öğrenmeyi, GeliĢimi Ġzleme ve Değerlendirme E.Okul, Aile ve Toplum ĠliĢkileri F.Program ve Ġçerik Bilgisi olarak 6 ana yeterlik, 31 alt yeterlik ve 233 performans göstergesi belirlenmiģtir. AraĢtırma sırasında paydaģlar, yeterliklerin uygulanmasını engelleyeceğini düģündükleri bazı görüģlere de yer vermiģlerdir. Bu görüģler; ders yükü fazlalığı, sınıfların kalabalık oluģu, fiziki ortam yetersizliği, materyal ve kaynak eksikliği, taģımalı eğitim uygulaması, ders dıģı etkinlikler düzenlemede mali ve bürokratik engeller, birleģtirilmiģ sınıf 6

uygulaması, branģ öğretmenlerinin öğrenciyi tanımada sınıf öğretmenlerine göre yetersiz kalması, eğitim programlarının yüklü olması, programların yıl sonuna kadar bitirilmesi zorunluluğu, bazı öğretmenlerin görev yaptıkları yerlerde ikamet etmemeleri gibi sorunları içermektedir. PaydaĢ GörüĢleri AraĢtırması sonrasında; Öz değerlendirme çalıģmalarıyla, öğretmenler genel ve alt yeterliklerde kendilerini ne kadar yeterli görmektedirler? Gözlem ve görüģme çalıģmalarıyla, öğretmenler genel ve alt yeterliklerde ne kadar yeterli bulunmuģtur? Genel ve alt yeterliklerde öğretmenlerin kendi kendilerini değerlendirmeleri ile ( öz değerlendirmeleri) gözlemcilerin onları değerlendirmeleri (gözlem-görüģme) arasında bir fark var mıdır? Öğretmenlerin geliģime ihtiyaç duydukları yeterlik-alt yeterlik alanları nelerdir? Sorularını yanıtlamak amacıyla Ankara, Bolu, Hatay, Ġzmir, Kocaeli ve Van illerinin her birinden seçilen on ikiģer ilköğretim okulunda (Toplam 72 Ġlköğretim okulu) Mevcut Durum AraĢtırması yapılmıģtır. 2242 öğretmenin katıldığı araģtırmanın sonuçları, 14 25 ġubat 2005 tarihleri arasında yapılan çalıģmayla raporlanmıģtır. Rapor sonuçlarına göre öğretmenler, altı yeterlik alanında da kendilerini geliģtirmek istediklerini belirtmiģlerdir. Ayrıca araģtırmaya katılan öğretmenler, Hizmet içi eğitime öncelik verilmesi ve öğretmenlerin eğitim ihtiyaçlarının giderilmesi, Okullar ve öğretmenler arasında bilgi ve beceri paylaģımını sağlayacak önlemlerin alınması, AraĢtırma sonuçlarının öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimlerinde de dikkate alınması baģlıklarında öneri getirmiģlerdir. 7

26 Ocak 2005 tarihinde TÜBĠTAK tarafından yayınlanan Eğitim ve Ġnsan Kaynakları konulu Vizyon 2023 - Teknoloji Öngörü Projesi sonuç raporunda Türk Eğitim Sisteminin Sorunları, Öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitimin yetersizliği, öğretmen kariyer planlamasının uzun süredir yapılamaması, Eğitim kurumlarında ders araç-gereçleri(donanım) yetersizliği ve etkin kullanılamaması, Eğitimciler arasında iletiģim, iģbirliği ve mesleki dayanıģmanın yetersiz olması, Profesyonel vizyon sahibi yönetici yetersizliği, Öğretim programlarının, öğretim materyallerinin ve öğretmen yetiģtirme sisteminin, eleģtirel-yaratıcı-yansıtıcı düģünme, öğrenmeyi öğrenme gibi öğrenci merkezli yaklaģımın amaçladığı tutum ve becerileri desteklememesi olarak sıralanmıģ ve eğitimcilerin kendilerini geliģtirmeleri sürecinde desteklenmeleri ve özendirilmelerinin gerekliliği belirtilmiģtir. AraĢtırma sonuçları ve yukarıda değinilen amaçlar esas alınarak öğrencilerin öğrenme ihtiyaçlarını karģılamaya yönelik öğretmenin mesleki geliģiminin okulunda, iģi baģında karģılanması, amacıyla Okul Temelli Mesleki GeliĢim Kılavuzunun hazırlanmasına karar verilmiģtir. Okul Temelli Mesleki GeliĢim (OTMG), okul içinde ve dıģında öğretmenlerin mesleki bilgi, beceri, değer ve tutumlarının geliģimini destekleyen, etkili öğrenme ve öğretme ortamları oluģturmada öğretmene destek sağlayan süreçler bütünü olarak tanımlanmaktadır. OTMG, mesleki yeterliklerini geliģtirmek isteyen öğretmene kendi geliģim modelini kendisinin oluģturması, hazırladığı Mesleki GeliĢim Planının uygulanması ve izlenmesi süreçlerinde öğretmene yol haritası sunması bakımından Türk Eğitim Sisteminde yeni bir kavramdır. Okul Temelli Mesleki GeliĢim Modeli ne iliģkin yapılan uluslar arası araģtırmalar 8

göstermektedir ki, okul dıģında gerçekleģtirilen atölye çalıģmaları, katılınan seminer ve konferanslar öğretmenlerin edindikleri bilgi ve deneyimlerini okula yansıtmalarında tek baģlarına yetersiz kalmaktadır (Owen, 2003; Spillane, 2002; Bredeson,& Scribner, 2000). Amerikan AraĢtırma Enstitüsü tarafından (AIR) etkili Mesleki GeliĢimin 6 özelliği; Biçim Zaman MüĢterek katılım Ġçerik Aktif öğrenme Uyum Olarak ortaya konmuģtur (Akt: Lewis, 2002). Okul temelli mesleki geliģim modeli, dünyada birçok ülke tarafından denenmiģ ve halen uygulamada olan bir modeldir. Bu model, meslektaģların okul geliģimi ile uyumlu hedefler doğrultusunda, geliģim alanlarını ya da konuları okul ortamında sürdürülebilir bir biçimde ele almalarına izin verecek fırsatlar tanıması açısından özellikle etkili bulunmuģtur (Owen, 2003). Ayrıca öğretmenlerin mesleki geliģimlerinin sürekli kılınmasının öğrenci performansını arttırdığı da yapılan araģtırmaların ortaya çıkardığı bir gerçektir (Sparks, D.,& Hirsch, 1999). Okul Temelli Mesleki GeliĢim ile; Okuldaki insan ve materyal kaynaklarının etkili kullanımının sağlanmasıyla öğretmenlerin mesleki geliģim ihtiyaçlarının okul ortamında karģılanması, Öğrenciler için öğretim ve öğrenim kalitesinin artırılması, Öğretmenlerin kendi geliģimleri için daha fazla sorumluluk almaları ve öz değerlendirmelerini yaparak eksik gördükleri yönleri ya da geliģtirmek istedikleri yeterlik alanları ile ilgili Mesleki GeliĢim Planı hazırlaması ve uygulaması, 9

Öğretmenlerin deneyimlerini paylaģmaları ve daha az deneyimli meslektaģlarına rehberlik etmesi, Öğretmenlerin öğretme-öğrenme stratejileri ile ilgili yeni yaklaģımlar konusunda daha bilinçli duruma gelmeleri, MeslektaĢlarının yardım ve desteği ile bu yaklaģım ve stratejileri kendi uygulamalarına yansıtmaları, Okulların geliģim planları doğrultusunda öğretmenlerin deneyim ve uzmanlığından yararlanılması, Okul çalıģma kültürü ve değerler sisteminin geliģimine bağlı olarak okulun çevre ile bütünleģmesi ve çevre olanaklarının okul sorunlarının çözümünde daha fazla iģe koģulması beklenilmektedir. OTMG anlayıģının kazandırılması, mesleki geliģimi planlama sürecinin belli bir sistematiğe bağlı yürütülmesinde, yönetici ve öğretmenlere rehberlik etmesi amacıyla OTMG Kılavuzu hazırlanmıģtır. OTMG Kılavuzu geliģtirme, gözden geçirme ve düzeltme aģamalarında, uzlaģı temelinde ilgili tüm görüģlere fırsat tanıyan bir anlayıģla ele alınmıģtır. OTMG Kılavuzu, Mart 2006 ġubat 2007 Pilotlama Sürecinde; Ankara, Bolu, Hatay, Ġzmir, Kocaeli ve Van pilot illerinde, her ilde il çalıģma ekiplerince belirlenen 12 okulda, toplam 1487 öğretmen katılımıyla iki aģamada pilotlanmıģtır. Ankara ilinden iki okulun sürece gönüllü olarak katılımıyla toplam pilot okul sayısı 74 olmuģtur. Pilotlamanın birinci aģamasında eğitim ve bilgilendirme, ikinci aģamasında ise mesleki geliģim planları ile ilgili izleme ve değerlendirme çalıģmaları yürütülmüģtür. Uygulamaya katılan öğretmenlerin bilgi, beceri, deneyim, görüģ ve öneri paylaģımları periyodik raporlar, anketler, alan gezi-gözlemleri yoluyla alınmıģ ve elde edilen bulgular, kılavuzun güncellenmesi sürecinde temel veri kaynağı olmuģtur. 10

Verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve paylaģılması süreçlerinde zamanın etkin kullanımı ve liderlik örgütünün oluģumunu destekleyici bir iletiģim sistemi belirlenmiģtir. Buna göre, Ulusal ÇalıĢma Ekibi, Ġl ÇalıĢma Ekipleri ve Okul ÇalıĢma Ekipleri oluģturulmuģtur. Ulusal ÇalıĢma Ekibi: OTMG pilot uygulama sürecine iliģkin Öğretmen YetiĢtirme ve Eğitimi Müdürlüğünce yürütülen çalıģmaların planlanması ve raporlanması süreçlerini yürüten, pilot uygulama yapılan illerdeki çalıģmaların yürütülmesinde il çalıģma ekiplerine destek hizmeti veren ve bu illerdeki çalıģmaları izleyen çalıģma grubu. Ġl ÇalıĢma Ekibi: OTMG pilot uygulama sürecine iliģkin bulunduğu ilde yapılan çalıģmaların planlanması ve raporlanması süreçlerini yürüten, okullardaki çalıģmaların yürütülmesinde okul çalıģma ekiplerine destek olan, okullardaki çalıģmaları izleyen çalıģma grubu. Okul ÇalıĢma Ekibi: OTMG pilot uygulama sürecine iliģkin bulunduğu okuldaki yapılan çalıģmaların planlanması ve raporlanması süreçlerini yürüten, çalıģmaların yürütülmesinde okul müdürüne ve Mesleki GeliĢim Planı hazırlayan öğretmenlere destek olan çalıģma grubu. Tanımlanan ekipler, 1487 öğretmenin, pek çok ulusal ve uluslar arası uzmanın görüģlerinin alınması ve paylaģılmasında temel yapı taģı olmuģlardır. OTMG Kılavuzu, birinci ve ikinci aģama pilot uygulama sonuçlarından elde edilen görüģ ve öneriler doğrultusunda ulusal ve uluslar arası uzmanların eģgüdümünde yeniden gözden geçirilerek, üçüncü aģama pilot uygulama sürecinde 311 okulda toplam 9201 öğretmeni desteklemesi amacıyla 3600 adet bastırılarak Ġl Milli Eğitim Müdürlükleri tarafından pilot okullara dağıtılmıģtır. Okul Temelli Mesleki GeliĢim Süreci iki ana baģlık altında raporlanmıģtır: A. OTMG Kılavuzu Ġçerik GeliĢtirme Süreci 11

B. OTMG Kılavuzu Uygulama Süreci 1.1. OTMG Kılavuzunun Ġçeriğinin GeliĢtirilmesi ve Uygulama Süreci Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerini GeliĢtirmek için Okul Temelli Mesleki GeliĢim Kılavuzunun hazırlanması, geliģtirilmesi, gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesi süreçleri, Ulusal ve Uluslar arası Uzmanlar ile Bakanlık Temsilcileri, Ulusal ÇalıĢma Ekibi, Ġl ÇalıĢma Ekibi ve Okul ÇalıĢma Ekibi Temsilcilerinin katılımıyla toplam 8 çalıģtayda ve çalıģtay sonrası çalıģmalarda ele alınmıģtır. 22-28.06.2005 ÇalıĢtayı: OTMG Kılavuzu ile ilgili ilk çalıģma belirtilen tarihte BaĢkent Öğretmen evi nde gerçekleģtirilmiģtir. Ulusal ve uluslar arası uzmanlar eģgüdümünde, bakanlık temsilcileri ve alanda uygulama yapmakta olan öğretmenler tarafından kılavuzun temel felsefesi belirlenerek, çerçevesi çizilmiģtir. Kılavuzun, temel pedagojik bilgilerden oluģan birinci bölüm, geliģim planının aģamalarından oluģan ikinci bölüm ve etkinlik örneklerinin yer aldığı üçüncü bölümden oluģmasına karar verilmiģtir. Birinci bölümde etkin öğrenme, yapılandırmacı yaklaģım, öğrenme stilleri, farklılaģtırma, ölçme ve değerlendirme, veri toplama araçları gibi eğitimsel kavramların temel açıklamaları, eylem araģtırması örnek uygulamaları ve örnek formların taslakları düzenlenmiģtir. Ayrıca üçüncü bölüme ait olmak üzere her bir yeterlik alanına iliģkin kiģisel geliģim örnek etkinlikleri grup çalıģması yöntemi ile tasarlanmıģtır. Bölümlere ait taslak çerçeveler belirlenerek geliģtirilme süreci baģlatılmıģtır. 24.10-11.11.2005 ÇalıĢtayı: Birinci çalıģtayda taslağı belirlenen kılavuzun geliģtirilmesi amacıyla çalıģmalara devam edilmiģtir. 24 Ekim - 4 Kasım arasında ulusal uzmanların ve uluslar arası uzmanın eģgüdümünde her bir yeterlik alanını çalıģmak üzere 6 grup oluģturulmuģtur. Yeterlik alanlarına iliģkin anahtar kavramlar belirlenmiģ, ilgili anahtar kavramı öğretmenlerin mesleki 12

uygulamalarında göz ardı etmesi durumunda karģılaģabileceği sorunlar tanımlanmıģ ve sorunu ortadan kaldırmaya yönelik örnek etkinlikler geliģtirilmiģtir. Ayrıca kılavuzun taslak halindeki ikinci bölümü geliģtirilerek mesleki geliģimi planlama araçları gözden geçirilmiģ, örnek uygulama yapılmıģ ve planlama sürecinin aģamaları oluģturulmuģtur. 7 11 Kasım tarihleri arasında küçük bir grupla, gruplar tarafından hazırlanan örnek etkinlikler ve mesleki geliģim planlama araçları dil birliği ve anlaģılırlığı açısından gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılmıģtır. ÇalıĢtay sonrasında taslağı hazırlanan kılavuzun I. bölümü ulusal uzmanlar tarafından gözden geçirilerek düzenlenmiģtir. 8-17.02.2006 ÇalıĢtayı: ÇalıĢtay, kılavuzun geliģtirilmesi ve illerden gelen temsilcilere tanıtılmasına yönelik yapılacak çalıģmaların planlanması ve il temsilcilerine kılavuzun tanıtımının yapılması olmak üzere iki devreden oluģmuģtur. 8 10 ġubatta kılavuzla ilgili düzeltmeler ve çalıģtayla ilgili planlamalar yapılmıģtır. 13 17 ġubatta altı ilden gelen il temsilcilerine kılavuza yönelik eğitim gerçekleģtirilmiģtir. Verilen eğitim kapsamında her bir grup üyesine OTMG kılavuzunun pilotlanması sürecinde uygulanacak aģamalarla ilgili örnek çalıģmalar gerçekleģtirilmiģtir. Ġllerdeki eğitimi sağlamak üzere seçilen eğitimcilerin eğitimi nin hedeflendiği çalıģtay sonucu 6 pilot ilde uygulamalar planlanarak çalıģmalara baģlanmıģtır. Uygulamaların Okul ÇalıĢma Ekibi, Ġl ÇalıĢma Ekibi ve Ulusal ÇalıĢma Ekibi zinciri Ģeklinde gerçekleģtirilmesine karar verilmiģtir. Mart-Haziran 2006 OTMG kılavuzu pilotlama süreci I. aģaması gerçekleģtirilmiģtir. Haziran ayında kılavuzdaki mesleki geliģimi planlama aģamalarıyla ilgili pilotlama sürecine katılan öğretmenlere Kılavuz II. Bölüm Değerlendirme Anketi uygulanmıģtır. 13

OTMG Kılavuzu pilotlama sürecinin II. aģamasındaki izleme ve değerlendirme çalıģmalarına yönelik olarak ön hazırlık amacıyla Hollanda, Ġngiltere, Kanada ve Yeni Zelanda ülkelerine ait OTMG modelleri ve uygulamaları incelenmiģtir. 11-15.09.2006 ÇalıĢtayı: OTMG Kılavuzu değerlendirme ve geliģtirme çalıģmalarıyla Özel Alan Yeterlikleri çalıģmalarının birlikte gerçekleģtirildiği bu süreç GölbaĢı Öğretmenevi nde yapılmıģtır. ÇalıĢmaya yabancı uzmanlar, ulusal uzmanlar (Özel alan çalıģmaları ile ilgilenmiģlerdir), Bakanlık Temsilcileri, Ulusal ÇalıĢma Ekibi, Ġl ÇalıĢma Ekibi BaĢkanları ve Ġl ÇalıĢma Ekibi Üyelerinden temsilciler katılmıģtır. ÇalıĢtayda il çalıģma ekibi baģkanı müfettiģler, illerinde yaģanan problemleri ve olumlu çıktıları paylaģarak sürecin izleme ve değerlendirilmesine iliģkin görüģlerini paylaģmıģlardır. Mesleki geliģim planlarının uygulanması sürecinin izleme ve değerlendirilmesine iliģkin planlama yapılarak ilgili formlar geliģtirilmiģtir. 30.10 3.11.2006 ÇalıĢtayı: OTMG Kılavuzunun aģamalarının gözden geçirilmesi ve yeniden düzenlenmesi amacıyla GölbaĢı Öğretmenevi nde yapılan çalıģmaya Bakanlık Temsilcileri, Ulusal ÇalıĢma Ekibi, altı ilden Ġl ÇalıĢma Ekibi ve Okul ÇalıĢma Ekibi üyelerinden oluģan gruplar katılmıģtır. ÇalıĢtay süresince gruplar arasında aģamalar paylaģtırılmıģ ve her bir grubun belirlenen aģamalar üzerinde çalıģması sağlanmıģtır. ÇalıĢma sonunda kılavuzda yer alan aģamaların amaçları, yönergeleri ve kullanım zamanları belirlenmiģ ve grupların görüģüne sunulmuģtur. ÇalıĢtay sonrasında bir grup tarafından düzenlenen OTMG Kılavuzunun mesleki geliģim planlama süreci aģamaları, görüģ alınmak üzere 6 pilot ile gönderilmiģtir. Bu amaçla hazırlanan anket, Ġl ÇalıĢma Ekiplerine, Mesleki GeliĢim Planı hazırlayan ve hazırlamayan 14

öğretmenlere uygulanmıģtır. Alınan geri bildirimler doğrultusunda kılavuz yeniden gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılmıģtır. 15 19.01.2007 ÇalıĢtayı: OTMG kılavuzu teorik bilgilerin yer aldığı 1. Bölüm ile ilgili olarak yapılan çalıģtaya Uluslar arası ve Ulusal Uzmanlar, Bakanlık Temsilcileri, Ulusal ÇalıĢma Ekibi, Ġl ÇalıĢma Ekibi ve Okul ÇalıĢma Ekibi temsilcileri katılmıģtır. ÇalıĢmada kılavuzun uygulanmasına yönelik birleģtirilmiģ sınıflı okullardaki öğretmenlerin izlenmesi, görüģme formlarının gözden geçirilmesi, okul müdürü ve öğretmenlerin mesleki geliģim dosyalarında bulunması gerekenlerin belirlenmesine yönelik grup paylaģımları gerçekleģtirilmiģtir. Ayrıca OTMG Kılavuzunun temel anlayıģıyla ilgili gruplarla ve uluslar arası uzmanlarla yapılan fikir paylaģımları sonucu, öğrencinin öğrenme ihtiyacı temel alınarak öğretmenin mesleki geliģiminin sağlanması hedeflenmiģtir. GeliĢim sürecine okul idaresinin ve okul müdürünün etkin katılımının gerekliliği dile getirilmiģ ve bunun sağlanmasına yönelik planlamaların çerçevesi çizilmiģtir. 22-26.01.2007 ÇalıĢtayı: GölbaĢı Öğretmenevi nde Performans Yönetim Sistemi konulu çalıģtayın paralel bir çalıģması olarak OTMG Kılavuzunun uluslararası uzmanlarla yeniden gözden geçirilerek son düzenlemelerin yapılması gerçekleģtirilmiģtir. ÇalıĢmada kılavuzun amacı, her bir bölümün içeriği ve kullanım Ģekline iliģkin kılavuzun temel felsefesine bağlı kalınarak düzeltmeler gerçekleģtirilmiģtir. Kılavuz sistematiği, üç bölümden dört bölüme çıkarılarak düzenleme yapılmıģtır. Bu durumda Kılavuz, genel çerçevenin belirtildiği birinci bölüm; OTMG sürecinin tanımı ve öneminin belirtildiği ikinci bölüm; mesleki geliģim sürecinin planlama aģamalarının yer aldığı üçüncü bölüm; örnek etkinliklerin ve formların yer aldığı dördüncü bölüm olarak tasarlanmıģtır. 15

26.02 02.03.2007 ÇalıĢtayı: Uluslar arası Uzmanların, Bakanlık Temsilcilerinin, Ulusal ÇalıĢma Ekibinin, Ġl ÇalıĢma Ekibi BaĢkanları ve Ġl ÇalıĢma Ekibi Üyesi temsilcilerin katıldığı çalıģmada son düzenlemelerin yapıldığı OTMG Kılavuzu tanıtılarak hazırlanan bir anket ile katılımcıların görüģüne sunulmuģtur. Kılavuzun bir grup tarafından düzenlenmesi sırasında, OTMG ile Okul geliģimi arasındaki iliģki uluslar arası uzmanların eģgüdümünde ana grupla paylaģılmıģtır. ÇalıĢtay sonrasında illerden gelen katılımcıların görüģlerine göre dil ve anlam bütünlüğü açısından kılavuza son Ģekli verilmiģtir. OTMG Modelinin uygulanmasına iliģkin kılavuzun geliģtirilmesinin ardından bu modelin kılavuzu ve uygulama sürecine iliģkin öğretmen ve okul müdürlerinin algılarının belirlemek amacıyla bir araģtırma düzenlenmiģtir. AraĢtırma, ġubat 2006 ile Mart 2007 arasında gerçekleģtirilmiģtir. AraĢtırmaya Ankara, Bolu, Kocaeli, Ġzmir, Hatay ve Van illerinden 12 Ģer ilköğretim okul olmak üzere toplam 72 ilköğretim okulu katılımcı olarak seçilmiģtir. Ayrıca, illerde OTMG modeline iliģkin eğitimler verilirken Ankara ilinden 2 ilköğretim okulunun gönüllü olarak çalıģmalara katılmak istemesi ve sürece dâhil olması nedeniyle pilot uygulama yapılan okul sayısı 74 olmuģtur. Bu okullarda görev yapmakta olan 1615 öğretmen ve 74 okul müdürü araģtırmaya katılımcı olarak alınmıģtır. AraĢtırmanın uygulamaya iliģkin boyutunda ilk olarak öğretmenlere, il yöneticilerine, ilköğretim müfettiģlerine, koordinatör öğretmenlere, ilçe müdürlerine ve okul müdürlerine OTMG modeline iliģkin farkındalık eğitimi verilmiģtir. Bu eğitim sonunda öğretmenlere, modelden beklentilerini belirlemek için program öncesi anket uygulanmıģtır. Öğretmenlere, eğitim sonrası geliģtirmek istedikleri alanları belirlemeleri için öz değerlendirme formu uygulanmıģ ve geliģtirmesi gereken yeterlik alanını belirlemeleri sağlanmıģtır. Bu uygulama ile öğretmenlerin Bireysel Mesleki GeliĢim Plan larını (BMGP) 16

geliģtirmeleri sağlanmıģtır. Öğretmenlerce hazırlanan BMGP larınının onaylanması için okul müdürü ile I. görüģme düzenlenmiģ, gerekil düzeltmelerin yapılmasının ardından onaylanmıģtır. Bu görüģme ile öğretmenler BMGP nındaki görevlerini yapmaya baģlatılmıģlardır. Bu sürecin ardından öğretmenlerin çalıģmaları hakkında ara değerlendirme yapmak için okul müdürü ile II. görüģme düzenlenmiģtir. Bu görüģmede, BMGP larının uygulanmasını olumsuz etkileyen etmenlerin ve okul müdürü ile öğretmenin karģılıklı beklentilerinin paylaģılması ve öğretmenlerin BMGP larındaki görevlerini tamamlamaya devamı sağlanmıģtır. Öğretmenlerin yaptığı çalıģmaların öğretim ortamları üzerindeki etkisinin belirlenmesi ve bir sonra yapılacak olan çalıģmanın kararlaģtırılması amacıyla okul müdürüyle III. görüģme düzenlenmiģtir. Süreçte uygulanan her bir görüģmede, öğretmenlerin görüģme formuna ve görüģme sürecine iliģkin algılarını belirlemek için görüģme anketleri uygulanmıģ ve ayrıca görüģme süreci, il çalıģma ekipleri tarafından gözlemlenmiģtir. ÇalıĢmanın son aģamasında ise OTMG Modelinin okuldaki eğitimin kalitesine etkisini belirlemek için öğretmenlere Program Sonrası Anket, okul müdürlerine ise Yönetici Anketi uygulanmıģtır. Buna ek olarak OTMG Modelinin uygulama sürecinde öğretmenlerin yaptıkları faaliyet miktarlarını belirlemek için Program Sonrası Durum Tespit Formu uygulanmıģtır. Elde edilen veriler, betimsel olarak analiz edilmiģ ve aģağıdaki bulgulara ulaģılmıģtır. 1. Uygulama öncesinde öğretmenlerin ortalama % 75 inin; OTMG Modelinin, fikir ve kaynak paylaģımı ile eğitim ve öğrenimi iyileģtirmeyi, çevredeki okullarla iliģkilerin geliģtirilmesini, daha iyi öğretmen olmayı, motivasyon ve moral artıģını, kaynak, uzmanlık ve deneyimlerin paylaģılarak daha iyi bir eğitim programı sunulmasını sağlayacağını bekledikleri bulunmuģtur. 2. Öğretmenlerin ortalama %90 ının I, II ve III. görüģme formlarının içerik olarak açık ve anlaģılır bir Ģekilde ifade edildiğini belirttikleri bulunmuģtur. 17

3. Öğretmenlerin ortalama % 92,6 sının I, II ve III. görüģme formunda yer alan gündem maddelerinin, içerik olarak yeterli olduğunu, formların toplantı sırasında rahatlıkla doldurulabildiğini belirttikleri bulunmuģtur. 4. GörüĢmelerde mesleki geliģim planında yer alan görevler hakkında okul müdürünün daha açık bilgilenmesinin sağlandığını belirttikleri bulunmuģtur. 5. OTMG sürecinde yapılan I, II ve III. görüģmelerin ortalama % 95 oranında görüģme tarih ve saatinin öğretmenlerle belirlendiği, okul müdürlerinin görüģmeler öncesinde mevcut dosyaları incelediği, görüģmelerin belirlenen tarih ve saatte yapıldığı, görüģmelere okul müdürlerinin ve mesleki geliģim planı hazırlayan öğretmenlerin meslektaģları ile birlikte katıldığı gözlendiği bulunmuģtur. Bunun yanında görüģmelere ortalama % 90 oranında öğretmenlerin Mesleki GeliĢim Planı ve hazırlama sürecini gösteren dosyalarını hazırlayarak görüģmelere katıldığı, görüģmelerde öğretmenlerin ve okul müdürlerinin beklentilerini açıkladığı, mesleki geliģim planlarının okul geliģimine katkısının olup olmadığı üzerinde görüģüldüğü, yapılacak iģ ve iģlemler üzerinde anlaģmaya varıldığı ve bir sonraki toplantı zamanının belirlendiği tespit edilmiģtir. 6. Öğretmenlerin ortalama % 60 ının OTMG Modelinin, dersi öğrenci merkezli öğrenmeye daha uygun hale getirdiğini, öğrencilerin bireysel geliģimini daha etkin değerlendirmeyi desteklediğini, öğrencinin ihtiyacına yönelik öğretim yapmayı sağladığını, diğer öğretmenlerle fikir ve deneyim paylaģımını desteklediğini belirttikleri bulunmuģtur. 7. Öğretmenlerin % 63 ünün OTMG Modelinin, öğrenme hedefleri ve kazanımlarını daha iyi belirleyerek dersi planlamayı sağladığını, öğretim yaklaģımları ve teknikleri ve mevcut kaynakları daha verimli ve etkin kullanmayı desteklediğini, okul içinde daha etkili iletiģim ortamı oluģturmayı sağladığını, öğretmen ve öğrenci motivasyonunu arttırdığını, yakın çevre kaynaklarının ve alanlarında uzman öğretmenlerin deneyimlerinin paylaģımı ile öğretimi 18

zenginleģtirmeyi desteklediğini, zümre öğretmenleri arasında iģbirliğini ve iletiģimi arttırdığını belirttikleri bulunmuģtur. 8. Okul müdürlerinin % 83 ünün OTMG çalıģmalarının; okullarında yeni planlamalar yapılmasını gerektirdiğini, öğrencilerin öğrenim sürecine olumlu yönde katkı sağladığını, velilerinin eğitim öğretim sürecine daha etkin olarak katıldıklarını, öğretmenlerin okulun fiziki olanaklarını daha etkin kullandıklarını, öğretmenlerin mesleki geliģim planlarını gerçekleģtirebilmek için diğer meslektaģlarının bilgi ve deneyimlerinden, yerel çevrenin olanaklarından, üniversitelerden, eğitim kurumlarından ve sivil toplum örgütlerinden daha fazla yararlandıklarını belirttikleri bulunmuģtur. 9. Okul müdürlerinin % 90 ının OTMG çalıģmalarının; öğretmenlerin çalıģmaları hakkında daha fazla bilgi edinmelerini, okulun geliģimini ve okullarında eğitim kursları düzenlenmesini sağladığını, okul kültürünü olumlu yönde etkilediğini, bireysel ve mesleki geliģim planları ile okul geliģim planlarının iliģkilendirebildiğini belirttikleri bulunmuģtur. Fakat bu araģtırmada uygulama öncesi öğretmenlere kılavuz verilmeksizin, OTMG modelinin uygulamasına iliģkin bir eğitim verilmiģtir. Türkiye çapında yaygınlaģtırılması planlanan bir modelin verimliliğinin belirlenmesi için geliģtirilen bir kılavuzun iģlevselliğinin belirlenmesi gerektiği aģikârdır. Bu nedenle 2007 2008 öğretim yılında öğretmenlere eğitim verilmeksizin kılavuzla OTMG modelinin verimliliğinin belirlenmesi amaçlanmıģtır. Bu amaçla aģağıdaki problem oluģturulmuģtur. 1.2. Problem Durumu: AraĢtırmanın problemini Okul Temelli Mesleki GeliĢim Modeli nin i. Öğretmenlerin mesleki geliģimleri ve okul kültürü üzerindeki etkisi nedir? ii. Uygulama sürecinde öğretmenlerin karģılaģtıkları güçlükler nelerdir? soruları oluģturmaktadır. 19

1.2.1. Alt Problemler: 1. Öğretmenlerin program öncesi ile program sonrası öz değerlendirme ortalamaları arasında fark var mıdır? 2. Öğretmenlerin görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin program öncesi ile program sonrası algıları arasında fark var mıdır? 3. OTMG kılavuzunun olumsuz yönlerine iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģleri nelerdir? 4. OTMG modelinin uygulama sürecinde karģılaģılan olumsuzluklara iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģleri nelerdir? 5. Öğretmenlerin programın uygulama süreci içindeki mevcut durumu ve uygulama sürecine iliģkin görüģleri nelerdir? 1.3. AraĢtırmanın Amacı: AraĢtırmanın amacı; OTMG Modeli pilot uygulaması için 6 ilden (Ġzmir, Ankara, Hatay, Van, Kocaeli ve Bolu) seçilen 139 ilköğretim okulunun mevcut durumlarına iliģkin betimsel bilgi elde etmek ve OTMG modelinin iģlerliğini, uygulamadaki aksayan yönlerini belirlemektir. 1.4. AraĢtırmanın Önemi: AraĢtırma, Okul Temelli Mesleki GeliĢim (OTMG) modeli nin 6 pilot ilde bulunan 139 ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin bireysel ve mesleki geliģimleri ve bu okulların okul kültürü üzerindeki etkisinin belirlenmesi bakımından önem arz etmektedir. Kısaca belirtilecek olursa; araģtırma, OTMG modeli nin verimliliğinin tespit edilmesi ve programa dair yürütülecek olan politikalara yön vermesi açısından önemlidir. Ayrıca araģtırma, modelin uygulanmasında karģılaģılan güçlüklerin tespit ederek, programın revize edilmesine yol göstermesi açısından önemlidir. 20

1.5. Sınırlılıklar: 1 AraĢtırma 2007 2008 öğretim yılı ile sınırlıdır. 2 AraĢtırma 6 pilot ilde (Hatay, Kocaeli, Bolu, Ankara, Van ve Ġzmir) bulunan 139 ilköğretim okulu ve bu okullarda görev yapmakta olan 160 öğretmen ile sınırlıdır. 3 AraĢtırma cinsiyet, hizmet yılı, eğitim düzeyi, öğretmenlerin öz değerlendirmeleri ve görev yaptıkları okulların okul kültürleri ile sınırlıdır. 4 Ġl çalıģma ekiplerinin okullara yeni atanan öğretmenlere OTMG ye iliģkin eğitim vermedikleri varsayılmıģtır. 5 - Denetim altına alınamayan değiģkenlerin örneklemde bulunan bütün katılımcıları aynı Ģekilde etkilemiģtir. 2.YÖNTEM: 2.1.Metod: Bu çalıģmada araģtırma modeli olarak nitel ve nicel araģtırma tekniklerini içeren karma bir model izlenecektir. AraĢtırma 2007 2008 öğretim yılında yapılmıģtır. AraĢtırmaya OTMG programına katılan ülke çapında 6 pilot il olarak belirlenen Ankara, Hatay, Van, Bolu, Ġzmir ve Kocaeli illerindeki toplam 366 ilköğretim okulunda görev yapmakta olan toplamda yaklaģık 9300 öğretmenden sadece 139 ilköğretim okulunda görev yapan 240 öğretmen katılımcı olarak alınmıģtır. Fakat uygulama sonunda 240 öğretmenden tayin olma, izinli olma gibi çeģitli nedenlerle 160 ından geri bildirim alınabilmiģtir. Sadece 139 ilköğretim okulunun araģtırmaya katılımcı olarak alınmasının nedeni; 74 ilköğretim okulunun OTMG programı çerçevesinde eylem planı hazırlayıp uygulamaları ve 55 ilköğretim okulunun ise programa daha yeni dâhil edilmesi ve her birinin Ankara ilinde bulunmasıdır. Katılımcı olarak belirlenen 139 ilköğretim okulu ise, 2006 2007 öğretim yılının bahar döneminde programa iliģkin farkındalık eğitimi almıģ olup daha eylem planı geliģtirip uygulamamıģlardır. 21

139 ilköğretim okulunda OTMG programının uygulaması baģlanmadan önce ilk olarak öğretmenlere öz değerlendirme formu ve okul kültürüne iliģkin algılarını belirleme ölçeği uygulanmıģtır. Bu uygulamadan sonra öğretmenlerin Öğretmenlik Mesleği Genel Alan Yeterliklerini temel alarak öğretim yılı sürecince geliģtirecekleri öğrenme alanlarını belirlemeleri ve buna iliģin eylem planı yapmaları sağlanmıģtır. Hazırlanan eylem planına iliģkin okul müdürü ile öğretmenin I. GörüĢmesi ve okul müdürünün eylem planını onaylaması ile öğretmenlerin geliģtirdikleri eylem planlarını uygulama süreci baģlamıģlardır. Eylem planlarının uygulanma sürecinde okul müdürü ve öğretmen tarafından belirlenen bir tarihte, eylem planının uygulanmasına iliģkin dönüt ve düzeltmeler yapılması amacıyla II. GörüĢme düzenlenmiģtir. Aynı görüģmede eylem planının ne zaman bitirileceği ve III. GörüĢmenin ne zaman yapılacağı kararlaģtırılmıģtır. Bu düzeltmeler ıģığında eylem planını uygulayan öğretmen ile planı uygulamasında karģılaģtığı güçlükler ve bu güçlüklerdeki programın etkisine iliģkin veriler almak amacıyla III. görüģme düzenlenmiģtir. AraĢtırmanın son aģamasında ise araģtırmaya katılımcı olarak belirlenen öğretmenlere öz değerlendirme formu ve okul kültürüne iliģkin algılarını belirleme ölçeği uygulanmıģtır. 2.2.Katılımcılar: Katılımcıların seçimi tabakalı olarak yapılmıģtır. Ġlk olarak pilot olan ilköğretim okullarına 2007 Haziran döneminde atanan ve OTMG ye iliģkin eğitim almamıģ öğretmenler belirlemiģtir. Belirlenen öğretmenler arasından da il çalıģma ekipleri tarafından il merkezi ve ilçelerden 10 sınıf ve 10 branģ öğretmeni olmak üzere her ilden toplam 40 öğretmen belirlenmiģtir. Bu seçimin ardında çalıģmaya toplamda, 2007 2008 öğretim yılında 6 pilot ilde (Hatay, Kocaeli, Bolu, Ankara, Van ve Ġzmir) bulunan 139 ilköğretim okulu ve bu okullarda görev yapmakta olan 240 öğretmen katılmıģtır. 22

2.3.Veri Toplama Araçları: 2.3.1. Öz Değerlendirme Formu (Ek - 1): AraĢtırmada öz değerlendirme formu Ulusal ekip tarafından geliģtirilen öğretmenlerin öz değerlendirme düzeylerini belirlemek için kullanılmıģtır. Formun geliģtirilme sürecinde öğretmenlik mesleği genel alan yeterlikleri analiz edilmiģ ve gözlemlenebilen performans göstergeleri belirlenmiģtir. Daha sonra ise akademisyenler tarafından geliģtirilen gözlem formları dikkate alarak her iki formun maddeleri karģılaģtırılmıģtır. Bu karģılaģtırmada elde edilen formun kapsam geçerliliğine iliģkin birçok uzman ve dil yönünden iki Türkçe öğretmeninin görüģü alınmıģtır. Bunun yanında soruların anlamca açıklığını denetlemek için 60 öğretmen üzerinde bir ön çalıģma yapılmıģtır. Ön çalıģmada öğretmenlerin verdikleri dönütlere göre forma son hali verilmiģtir. Ön uygulamada formu ilk tamamlayan ve son tamamlayan öğretmenlerin sürelerine dikkat edilmiģ ve öğretmenlere uygulamada formu tamamlamaları için 30 dakika süre verilmesi kararlaģtırılmıģtır. OluĢturulan form 5 lı likert tipi maddeler içermektedir. Öğretmenlerden verilen maddelerin kendilerine uygunluklarına göre 1-6 ya kadar bir düzeyi iģaretlemeleri beklenmektedir. Form toplam 97 maddeden oluģtuğundan öğretmenlerin en yüksek öz değerlendirme düzeyi 485 olmaktadır. 2.3.2. Okul Kültürlerine ĠliĢkin Algıları Belirleme Envanteri (Ek - 2): AraĢtırmada Okul Kültürlerine ĠliĢkin Algıları Belirleme Envanteri Ulusal ekip öğretmenlerin görev Yaptıkları Okulların Okul Kültürlerine ĠliĢkin Algılarını belirlemek için kullanılmıģtır. Anketin geliģtirilme sürecinde birçok alan yazın incelenmiģtir. Bu inceleme sonrasında okul kültürüne iliģkin faktörler dikkate alınarak maddeler oluģturulmuģtur. Elde edilen formun kapsam geçerliliğine iliģkin birçok uzman ve dil yönünden iki Türkçe öğretmeninin görüģü alınmıģtır. Bunun yanında soruların anlamca açıklığını denetlemek için 23

60 öğretmen üzerinde bir ön çalıģma yapılmıģtır. Ön çalıģmada öğretmenlerin verdikleri dönütlere göre forma son hali verilmiģtir. Ön uygulamada formu ilk tamamlayan ve son tamamlayan öğretmenlerin sürelerine dikkat edilmiģ ve öğretmenlere uygulamada anketi tamamlamaları için 15 dakika süre verilmesi kararlaģtırılmıģtır. OluĢturulan anket 5 li likert tipi maddeler içermektedir. Öğretmenlerden verilen maddelerin okullarına uygunluklarına göre 1-5 ya kadar bir düzeyi iģaretlemeleri beklenmektedir. Form toplam 30 maddeden oluģtuğundan öğretmenlerin en yüksek öz değerlendirme düzeyi 150 olmaktadır. 2.3.3. Aylık Ġlerleme Raporları Ġl çalıģma ekiplerinin aylık dönemde yapmayı planladıkları, aylık dönemde gerçekleģtirdikleri ve gerçekleģtiremedikleri görevleri, gerçekleģtiremedikleri görevleri gerçekleģtirememe nedenlerini ve OTMG kılavuzu ve uygulama sürecine iliģkin karģılaģtıkları sorunları belirlemek için her ay rapor halinde pilot illerden toplanmıģtır. Bu raporların OTMG kılavuzu ve sürecine iliģkin verileri kullanılmıģ ve sorunlara iliģkin bulgular sunulmuģtur. 2.3.4.GörüĢme Formu OTMG programı kapsamında öğretmenler tarafından uygulanan mesleki geliģim planlarının, uygulama sürecine iliģkin okul yönetiminin bilgilenmesi ve gerekli önerileri vermesi amacıyla hazırlanmıģtır. Bu form ayrıca öğretmenlerden modelin verimliliği ile ilgili geri bildirimler almak ve süreç hakkında toplamda bir değerlendirme yapmak amacıyla koordinatör öğretmenler tarafından uygulanmıģtır. Bu formdan da OTMG programının verimliliği ve öğretmenlerin uygulama süreci hakkındaki görüģlerine iliģkin bulgular sunulmuģtur. 24

2.4. Veri Analizi: AraĢtırmada, öğretmenlerin program öncesi ve sonrası öz değerlendirmelerine ve program öncesi ve sonrası okul kültürüne iliģkin verilerin analizinde tek gruplu t-testi kullanılmıģtır. Ġllerden gönderilen aylık ilerleme raporlarından elde edilen uygulamada karģılaģılan sorunlara ve görüģme formundan öğretmenlerin süreçle ilgili görüģlerine iliģkin nicel ve nitel veriler ise betimsel olarak analiz edilmiģtir. 3. BULGULAR: Bu bölümde öğretmenlerin program öncesi ve sonrası öz değerlendirmelerinin ve okul kültürüne iliģkin algılarının ortalamaları arasında farka iliģkin t-testi sonuçları ve il ekipleri tarafından OTMG uygulamalarında karģılaģılan sorunlara iliģkin belirtilen görüģler sunulmaktadır. 3.1. Öğretmenlerin program öncesi ve program sonrası öz değerlendirme ortalamaları arasında fark var mıdır? alt problemine iliģkin bulgular: Öğretmenlerin program öncesi ve program sonrası öz değerlendirmelerine iliģkin verilerin tek gruplu t-testi sonuçları tablo 1 de sunulmaktadır. Tablo 1: Öğretmenlerin program öncesi ve program sonrası öz değerlendirme ortalamalarına ilgili tek gruplu t-testi sonuçları: Ön test/son test N (KiĢi) X SS Df T P Ön test 160 392,72 40,19 159 123,58 Son test 160 405,1 50,58 159 101,31 0,00 * Tablo 1 incelendiğinde öğretmenlerin OTMG uygulamaları öncesindeki öz değerlendirme ortalamasının 392,72±40,19, OTMG uygulamaları sonrasındaki öz değerlendirme ortalamasının ise 405,1±50,58 olduğu görülmektedir. OTMG uygulamalarına 25

katılan öğretmenlerin uygulama öncesi ve sonrası öz değerlendirme ortalamaları karģılaģtırıldığında ise α=0,05 düzeyinde öğretmenlerin uygulama öncesi ve sonrası öz değerlendirme ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farkın olduğu görülmektedir (t (159) =123,58, t (159) =101,31, * p<0,05). Bu bulgular ıģığında OTMG uygulamaları öncesinde ve sonrasındaki öz değerlendirme ortalamaları incelendiğinde, öğretmenlerin uygulama sonrasındaki öz değerlendirme ortalamasının uygulama öncesinden daha yüksek olduğu ve bu ortalamalar arasındaki farkın uygulama sonrası ortalama yönünde istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. 3.2. Öğretmenlerin görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin program öncesi ile program sonrası algıları arasında fark var mıdır? alt problemine iliģkin bulgular: Öğretmenlerin, görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin uygulama öncesi ve sonrası verilerin tek gruplu t-testi sonuçları tablo 2 de sunulmaktadır. Tablo 2: Öğretmenlerin görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin program öncesi ve program sonrası ortalamalarına ilgili tek gruplu t-testi sonuçları: Ön test/son test N (KiĢi) X SS Df T P Ön test 160 392,72 40,19 159 123,58 Son test 160 118,05 19,82 159 75,32 0,00 * Tablo 2 incelendiğinde öğretmenlerin OTMG uygulamaları öncesindeki görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin verdikleri puanların ortalamanın 392,72±40,19, OTMG uygulamaları sonrasındaki ortalamanın ise 118,05±19,82 olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin OTMG uygulaması öncesi ve sonrası görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin verdikleri puanların ortalamaları karģılaģtırıldığında ise α=0,05 düzeyinde öğretmenlerin uygulama öncesi ve sonrası okul kültürüne iliģkin verdikleri puanların 26

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı farkın olduğu görülmektedir (t (159) =123,58, t (159) =75,32, * p<0,05). Bu bulgular ıģığında OTMG uygulaması öncesinde ve sonrasındaki görev yaptıkları okulun okul kültürüne iliģkin verdikleri puanların ortalamaları incelendiğinde, öğretmenlerin uygulama öncesi verdikleri puanların ortalamasının uygulama sonrasından daha yüksek olduğu ve bu ortalamalar arasındaki farkın uygulama öncesi verdikleri puanların ortalaması yönünde istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir. 3.3.OTMG kılavuzunun olumsuz yönlerine iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģleri nelerdir? alt problemine iliģkin bulgular: Ġl çalıģma ekiplerinin OTMG kılavuzunun olumsuz yönlerine iliģkin görüģleri tablo 3 de sunulmaktadır. Tablo 3: Ġl çalıģma ekiplerinin OTMG kılavuzunun olumsuz yönlerine iliģkin görüģlerinin illere göre dağılımı: Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam Kılavuzun fazla kalın ve anlaģılır olmaması X X X X X 5 (Dilinin ağır olması) ĠĢ ve iģlemler bölümündeki kodlamaların X X X 3 karıģtırılması Kılavuzdaki etkinlik örneklerinin az olması X X 2 Kılavuzda görüģme formları, planlar ve anahtar sorular ile ilgili örnek sayılarının az X X 2 olması 27

Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam Anahtar soruların yer aldığı tabloların net X X 2 olmaması Anahtar sorularda özellikle Ģu an ben neredeyim sorunun X X 2 anlaģılmaması OTMG araç ve formlarının daha kısa ve iģlevsel bir Ģekilde X X 2 isimlendirilmemesi nedeniyle anlaģılmaması Kılavuzda pano ve Ģema gibi gereksiz bilginin X X 2 fazla olması Kılavuzda nedeniyle neyin, ne zaman yapılacağının X X 2 (Zamanlamanın) anlatılmaması Kılavuzda önerilen veri toplama araçlarının X X 2 sayısının yetersiz olması Kılavuzdaki veri toplama araçlarının örneklerinin X X 2 az olması Kılavuzdaki ihtiyaç analizi ve anahtar soruların birbirini kapsar X 1 nitelikte olması Kılavuzda araçların çok olması nedeniyle öğretmenlerin süreçte X 1 karmaģıklığa düģmesi 28

Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam GörüĢme formunda sınıflar, sınıf bilgisi ve iģler bölümünün açık X 1 olmaması Kılavuzda değerlendirmeyle ilgili fazla bilginin verilmemesi X 1 Kılavuzdaki araçların kullanılma amaçlarının açık olmaması X 1 Kılavuzda etkinliğe dair kanıtların niteliğiyle ilgili yeterli açıklamanın olmaması Yeterliklerin kılavuzda yer almaması X 1 X 1 Kılavuzun I. bölümünde OTMG ye iliģkin çok X 1 fazla bilgi verilmesi Kılavuzda bulunan Öğretmenler bu görevleri istekle ve Ģevkle yapmak X 1 zorundadır sözünün çeliģkili olması Toplam 15 6 1 9 3 1 35 29

Tablo 3 incelendiğinde kılavuzun fazla kalın ve anlaģılır olmaması (Dilinin ağır olması) sorunun il ekipleri tarafından en fazla belirtilen sorun olduğu görülmektedir. ĠĢ ve iģlemler bölümündeki kodlamaların karıģtırılması sorunun ise üç il ekibi tarafından belirtildiği bulunmuģtur. Kılavuzdaki etkinlik örneklerinin, görüģme formları, planlar ve anahtar sorular ile ilgili örnek sayılarının az olması, Anahtar soruların yer aldığı tabloların net olmaması, Anahtar sorularda özellikle Ģu an ben neredeyim sorunun anlaģılmaması, Araç ve formlarının daha kısa ve iģlevsel bir Ģekilde isimlendirilmemesi, Pano ve Ģema gibi gereksiz bilginin fazla olması, Neyin, ne zaman yapılacağının (Zamanlamanın) verilmemesi, Önerilen veri toplama araçlarının sayısının yetersiz olması ve örneklerinin az olması, sorunlarının iki il ekibi tarafından belirtilmiģtir. Kılavuzdaki ihtiyaç analizi ve anahtar soruların birbirini kapsar nitelikte olması, Araçların çok olması nedeniyle öğretmenlerin süreçte karmaģıklığa düģmesi, GörüĢme formunda sınıflar, sınıf bilgisi ve iģler bölümünün açık olmaması, Değerlendirmeyle ilgili fazla bilginin verilmemesi, araçların kullanılma amaçlarının açık olmaması, Etkinliğe dair kanıtların niteliğiyle ilgili yeterli açıklamanın olmaması, Yeterliklerin kılavuzda yer almaması, I. bölümünde OTMG ye iliģkin çok fazla bilgi verilmesi, Öğretmenler bu görevleri istekle ve Ģevkle yapmak zorundadır sözünün çeliģkili olması, sorunlarının birer il ekibi tarafından belirtildiği görülmüģtür. 30

3.4. OTMG modelinin uygulama sürecinde karģılaģılan olumsuzluklara iliģkin il çalıģma ekiplerinin görüģleri nelerdir? alt problemine iliģkin bulgular: Ġl çalıģma ekiplerinin OTMG modelinin uygulama sürecinde karģılaģılan olumsuzluklara iliģkin görüģleri tablo 4 de sunulmaktadır. Tablo 4: Ġl çalıģma ekiplerinin OTMG modelinin uygulama sürecinde karģılaģılan olumsuzluklara iliģkin görüģlerinin illere göre dağılımı: Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam Kılavuz sayısının yeterli olmaması X X X X X 5 OTMG uygulamalarında çalıģanla çalıģmayanın X X X X X 5 ayırt edilmemesi Uygulama nedeniyle çalıģma ve iģ yükünün (evrak iģleri) artması X X X X X 5 Yapılan maddi çalıģmalarda sıkıntılar yaģanması ve okul X X X X X 5 tarafından desteklenememesi Kıdemli çalıģmalara bakmaları öğretmenlerin olumsuz X X X X X 5 31

Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam Bazı öğretmenlerde projenin uygulanıp rafa kaldırılacağı X X X X 4 düģüncesinin olması OTMG çalıģmaları nedeniyle derslere ve diğer çalıģmalara fazla X X X X 4 zaman ayrılamaması Ders yoğunluğu bazı istenilen programının nedeniyle çalıģmaların düzeyde X X X 3 yapılamaması Okullarda birden fazla proje olmasının iģleri X X X 3 aksatması Okul idaresinin yapılan çalıģmalara kalması/yeteri kayıtsız kadar X X X 3 destek vermemeleri Okul müdürlerinin ödül ve ceza vermeye yetkili olmaması X X X 3 32

Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam Okul yöneticilerinin sık sık yer değiģtirmelerinin öğretmenlerle uyumlarını X X X 3 etkilemesi Öğretmenlerin çalıģmayı aynı yaparak diğerlerinden yararlanmaya çalıģmaları X X X 3 Öğretmenlerin OTMG ile ilgili çalıģma ve geliģmelere olmamaları hazır X X 2 Koordinatör öğretmenlerin yükünün fazla olması iģ X X 2 ÇalıĢmaları yapmak istemeyen öğretmenlere nasıl bir yaptırımın olacağının belirsiz X X 2 olması 33

Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam Okul yöneticilerinin görüģmeler için fazla X X 2 zaman ayıramamaları Eğitim almadan çalıģmaları yapmaya çalıģan öğretmenlerin X X 2 zorlanmaları Öğretmen atamaları ile bazı öğretmenlerin X X 2 tayinlerinin çıkması Okul müdürlerinin görevlerini koordinatör öğretmene devretmeleri X X 2 Uygulama sürecinde rehberlik servisiyle iģ birliği yapmada artıģ yaģanması zamanlamada verimlilik nedeniyle ve konusunda X 1 sorunlar yaģanması Metropol dıģındaki okullarda hizmet içi eğitimde sıkıntılar X 1 yaģanması 34

Sorunlar Ankara Bolu Kocaeli Ġzmir Hatay Van Toplam ÇeĢitli toplantılarda çalıģmaların paylaģımına fazla zaman verilmemesi X 1 veya paylaģılmaması BMGP larıyla öğretmen yeterlikleriyle fazla iliģki X 1 kurulamaması Genel müdürlüğün web sayfasında OTMG sürecine iliģkin güncel X 1 bilgilerin olmaması Müdür ve müdür yardımcılarının BMGP ı X 1 hazırlamaları Zorunlu pilot okul seçilmesi OTMG anlayıģını anlamlandırılamaması X 1 X 1 Yöneticilerin OTMG ile ilgili yeterliklerle mesleki donanımlı olmaması X 1 35