ŞAKİR SAKARYA * HİLMİ TUNAHAN AKKUŞ **

FİNANSAL PERFORMANSIN ÖLÇÜLMESİNDE GELENEKSEL ORANLAR İLE NAKİT AKIM ORANLARININ KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ: BİST ÇİMENTO ŞİRKETLERİ ÜZERİNE TOPSIS YÖNTEMİ İLE BİR UYGULAMA DOI NO: 10.5578/jeas.9797 ŞAKİR SAKARYA * HİLMİ TUNAHAN AKKUŞ ** ÖZ Genel olarak finansal performansın ölçülmesinde ve değerlendirilmesinde oran analizi yaygın olarak kullanılmaktadır. Kullanılan oranlar, analizi yapan kişi veya kurumun amacına göre değişmekle birlikte, literatürde ve uygulamada genel kabul görmüş belirli oranlar mevcuttur. Genel anlamda geleneksel oranlar olarak ifade edilebilecek bu oranların, -özellikle kriz dönemlerinde- işletmelerin gerçek finansal durumunu ortaya koymakta yetersiz veya eksiklikleri bulunmaktadır. Bu noktada, nakit akım tablosundan yararlanılarak oluşturulan nakit akım oranlarının kullanımıyla geleneksel oranların eksik yanları tamamlanabilecektir. Bu çalışmada, hisse senetleri Borsa İstanbul (BİST), da işlem görmekte olan ve çimento sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin 2010-2013 yılları arasındaki finansal tabloları kullanılarak, bu şirketlerin finansal performansları TOPSIS yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmada ilk olarak şirketlerin geleneksel finansal oranları ve nakit akım oranları hesaplanmış ve daha sonra hesaplanan bu oranlar TOPSIS yöntemi kullanılarak genel şirket performansını gösteren tek bir puana çevrilmiştir. Elde edilen sonuçlar incelendiğinde, geleneksel oranlara ve nakit akım oranlarına göre şirketlerin finansal performanslarının farklılık gösterdikleri tespit edilmiştir. 109 Anahtar Kelimeler: Oran Analizi, Nakit Akım Oranları, Performans Analizi, Çimento Sektörü, TOPSIS Jel Sınıflandırması: C10, M10, M20 COMPERATIVE ANALYSIS OF TRADITIONAL RATIOS WİTH CASH FLOW RATIOS ON MEASURING FINANCIAL PERFORMANCE: A PRACTISE ON BIST CEMENT COMPANIES WİTH TOPSIS METHOD ABSTRACT Ratio analysis is generally used to measure and evaluate financial performance. Used ratios change depending on the aim of the person or the institution. However, there are specifıc ratios accepted generally in the literature and the practis. Nonetheless, it is not negated that traditional financial ratios are defıcient to show real financial situations of companies. At this point, deficiencies of traditional ratios can be complemented how cash flow ratios are used. In this study, fınancial performances of cement companies whose stocks are traded in Borsa İstanbul are analysed with TOPSIS method. Initially, traditional fınancial ratios and cash flow ratios of these companies are computed. After that, by using TOPSIS, computed ratios are converted to a single point which shows general performance of the company. When results are examined, it is determined that financial performances of companies based on traditional ratios and those based on cash flow ratios are different. Key Words: Ratio Analysis, Cash Flow Ratios, Performance Analysis, Cement Sector, TOPSIS Jel Classification: C10, M10, M20 * Doç. Dr., Balıkesir Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü,e-mail: sakirsakarya@gmail.com ** Balıkesir Üniversitesi Savaştepe MYO, e-mail: tunaakkus@balikesir.edu.tr

GİRİŞ 110 Şirketlerin finansal performanslarının değerlendirilmesinde genelde geçmiş dönemlere ait verilerden faydalanılmaktadır. Bu çerçevede şirketlerin finansal performanslarının değerlendirilmesinde geleneksel finansal analiz yöntemleri ile matematiksel yöntemler kullanılmaktadır. Geleneksel yöntemler olarak Oran Analizi, Karşılaştırmalı Analiz, Dikey Yüzde Analizi, Trend Analizi, Fon Akım Analizi" en yaygın yöntemler iken, matematiksel yöntemler arasında TOPSIS, Fuzzy TOPSIS, ELECTRE, Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP), Bulanık Mantık (BM), Yapay Zeka ve Genetik Algoritma gibi yöntemler yer almaktadır. Şirketlerin finansal performanslarının değerlendirilmesinde geleneksel yöntemler arasında en çok tercih edilen yöntemlerden birisi Oran (Rasyo) Analizi Yöntemi dir. Oranlar aracılığıyla, işletmelerin likidite durumları, faaliyet etkinlikleri, mali yapıları ve karlılıkları ile ilgili yararlı sonuçlar elde edilmeye çalışılmaktadır. Analizde kullanılan oranların sayısı ve çeşitliliği, analizi yapan kişi veya kurumun amacına göre farklılık gösterebilmektedir. Literatürde ve uygulamada genel kabul görmüş -bu çalışmada geleneksel oranlar olarak ifade edilenbelirli oranlar mevcut olup; bu oranlar, her kesim tarafından öncelikli olarak tercih edilen oranlardır. Geleneksel oranların, özellikle kriz dönemlerinde, işletmelerin gerçek mali durumunu göstermede yetersiz veya eksik kaldığı yönünde eleştiriler de yapılmaktadır. Özellikle kriz dönemlerinde, geleneksel oranlar işletmelerin finansal performansını yansıtmakta eksik kaldıklarından, işletmelerin gelecek dönemleri ile ilgili karar verenler açısından yanıltıcı sonuçların ortaya çıkması ihtimali oluşmaktadır. Bu duruma neden olan temel husus ise geleneksel oranların hesaplanmasında kullanılan işletme bilançosu ve gelir tablosunun tahakkuk esasına göre düzenlenmesidir. Bu nedenle, nakit esasına dayalı olarak oluşturulan nakit akış tablosu ile diğer finansal tablo kalemleri ilişkilendirilerek hesaplanan nakit akım oranlarının destekleyici, tamamlayıcı veya ikame olarak kullanılmasının daha sağlıklı bir değerlendirme ve planlama yapma imkanı vereceği düşünülmektedir. Bu çalışmada, hisse senetleri BİST te işlem gören çimento sektörü şirketlerinin, 2010-2013 dönemini kapsayan finansal tabloları kullanılarak çok amaçlı karar verme tekniklerinden birisi olan TOPSIS yöntemi ile finansal performanslarının analizi yapılmaktadır. Bu çalışma, geleneksel finansal oranlar ve nakit akım oranları ile yapılan finansal performans analizlerinden elde edilen sonuçlar arasındaki farklılıkları ortaya koymakta ve özellikle makroekonomik konjonktürün genel olarak olumsuz bir eğilime sahip olduğu dönemlerde söz konusu farklılıkların önemli düzeylere ulaşabileceğini göstermektedir. 1. ANALİZDE KULLANILAN GELENEKSEL FİNANSAL ORANLAR VE NAKİT AKIM ORANLARI Daha önce de belirtildiği gibi, bu çalışmanın temel amacı, geleneksel oranlar ile nakit akım oranlarının işletmelerin finansal performanslarını ölçmede ortaya koydukları farklı sonuçlan göstermektir. Bu amaca uygun olarak, çalışmada kullanılmak üzere bir kısım oranlar seçilmiştir. Seçim aşamasında geleneksel oranlar ile nakit akım oranlarının karşılaştırılabilir olarak belirlenmesine dikkat edilmiştir. Analize dahil edilen oranlar, aşağıda yer alan tablo 1 ve tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 1: Performans Analizinde Kullanılan Geleneksel Finansal Oranlar A- LİKİDİTE ORANLARI 1 Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar 2 Asit-Test Oranı = (Hazır Değerler + Pazarlanabilir Menkul Kıymetler + Alacaklar) / Kısa Vadeli Borçlar 3 Nakit Oranı = (Hazır Değerler + Pazarlanabilir Menkul Kıymetler) / Kısa Vadeli Borçlar B- FAALİYET ORANLARI 1 Duran Varlık Devir Hızı = Satışlar / Net Duran Varlıklar 2 Varlık Devir Hızı = Satışlar / Toplam Varlıklar 3 Ticari Alacak Devir Hızı = Satışlar / Ticari Alacaklar C- MALİ YAPI ORANLARI 1 Finansal Kaldıraç Oranı = Toplam Borç / Toplam Kaynaklar 2 Finansman Oranı = Özkaynaklar / Toplam Borçlar D- KARLILIK ORANLARI 1 Satış Karlılığı = Net Kar / Net Satışlar 2 Varlıkların Karlılığı = FVÖK / Toplam Varlıklar 3 Özkaynak Karlılığı = Net Kar / Özkaynaklar Ekonomik Rantabilite Oranı (Kullanılan Sermayenin Getirisi) = (FVÖK + Faiz Giderleri) / (Özkaynaklar + Uzun Süreli 4 Borçlar)

Tablo 2: Performans Analizinde Kullanılan Nakit Akım Oranları A- LİKİDİTE ORANLARI 1 Nakit-KSB Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Kısa Vadeli Borçlar 2 Kritik İhtiyaçlar Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / (Faizler + Kısa Süreli Borçlar + Ödenen Temettü) 3 Nakit- (KSB) Oranı (2) = (Faaliyetlerden Nakit Akışları Ödenen Temettü) / Kısa Vadeli Borçlar B- FAALİYET ORANLARI 1 Nakit-Varlık Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Toplam Varlıklar 2 Yeniden Yatırım Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Yatırılan Sermaye 3 Nakit-Ortalama Ticari Alacaklar = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Ortalama Ticari Alacaklar C- MALİ YAPI ORANLARI 1 Nakit-Borç Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Toplam Borçlar Borçlanma Faaliyeti Oranı = Net Borçlanma Faaliyeti / Toplam Kaynaklar 2 (Net Borçlanma Faaliyeti = Dönem içindeki borçlanma artışı (azalışı)) D- KARLILIK ORANLARI 1 Nakit-Satışlar Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Net Satışlar 2 Nakit-Varlıklar Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Toplam Varlıklar 3 Nakit-Özkaynaklar Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / Özkaynaklar 4 Nakit-Kullanılan Sermaye Oranı = Faaliyetlerden Nakit Akışları / (Özkaynaklar + Uzun Süreli Borçlar) Kaynak: Nalan AKDOĞAN ve Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Ankara: Gazi K.itabevi, 2010. Öztin AKGÜÇ, Finansal Yönetim, 7. Baskı, İstanbul: Avcıol Basım Yayın, 1998. Niyazi BERK, Finansal Yönetim, İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2003. Leonie JOOSTE, An Evaluation of The Usefulness of The Cash FIow Statement Within South African Companies by Means of Cash Flow Ratios, Yayımlanmamış Doktora Tezi, University of Pretoria (Güney Afrika), 2004. 111 Tablo 1 ve 2'de de görüldüğü gibi, finansal oranlar dört ana grup altında ele alınmaktadır. Likidite oranları, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme yeteneğinin ölçülmesinde ve çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığının belirlenmesinde kullanılmaktadır (AKDOĞAN vd., 2010: 644). İkinci oran grubu olan faaliyet oranları -veya verimlilik oranları-, işletme varlıklarının ne derece etkin ve verimli kullanıldığını değerlendirme amacına yönelik kullanılan oranlardır (BREALEY vd., 2007: 474). Bu grupta yer alan oranlardan çalışmada kullanılanlar duran varlık, varlık ve ticari alacak devir hızı oranlarıdır. Üçüncü oran grubu ise mali yapı oranları olup; bu oranlar, işletmenin dış kaynaklarla özkaynaklarının bileşimine ilişkin finanslama politikalarının değerlendirilmesine özgü oranlardır (BERK, 2003: 39). Bu çalışmada kullanılan mali yapı oranları ise finansal kaldıraç oranı ve finansman oranıdır. Dördüncü oran grubu da karlılık oranlarıdır. Karlılık oranları, firmanın faaliyetleri sonucu elde ettiği karın ölçülü, yeterli, tatmin edici olup olmadığı konusunda değerlendirme yapılabilmesine imkan sağlayan finansal oranlardır (AKGÜÇ, 1998: 62). Karlılık oranları içerisinde yer alan ekonomik rantabilite oranının hesaplanmasında, formülde yer alan faiz giderlerinin içerisine banka (kredi, borçlanma vb.) faiz giderleri ile vadeli (kredili) alımlardan kaynaklanan faiz giderleri dahil edilmiştir. Bu çalışmada geleneksel oranlarla birlikte nakit akım oranları da kullanılmıştır. Nakit akım oranları, nakit akım tablosunda yer alan ilgili hesap kalemlerinin bilanço ve gelir tablosundaki hesap kalemleri ile ilişkilendirilmesi yoluyla ortaya konulan oranlardır. Bu şekilde bir çalışmaya yol açan husus, tahakkuk esasına göre düzenlenen bilanço ve gelir tablosunu temel alarak belirlenen geleneksel oranların işletmelerin gerçek mali performanslarını göstermede mali tablo kullanıcıları açısından yeterli görülmemesidir. Nakit akım analizi, işletmelerin nakit akış dinamiklerini ortaya koymak amaçlı kullanılabileceği gibi, "İşletmenin nakit sağlama gücü olumlu mu olumsuz mu? Olumsuz ise bunun sebebi büyüme mi, faaliyetlerdeki düşük karlılık mı, yoksa çalışma sermayesi yönetiminde güçlükler mi yaşanmaktadır? Kısa süreli finansal yükümlülükler, faaliyetlerden sağlanan nakit akışları ile karşılanabilmekte midir? Büyümede kullanılan nakit, içsel nakit akışlarıyla mı dış kaynaklarla mı sağlanmaktadır? Ödenen kar paylan, içsel nakit akışlarından mı dış kaynaklardan mı sağlanmaktadır? Dış finansman kaynakları kısa süreli mi uzun süreli mi? Sermaye yatırımlarından elde edilen nakit akışları olumlu mu, yoksa olumsuz mudur (JOOSTE, 2004: 64)?" vb. soruların cevaplandırılması amacıyla da kullanılmaktadır. Bu çalışmada kullanılan nakit akım oranlarına kısaca bakılacak olursa; "Nakit-Kısa Süreli Borçlar Oranı", işletmenin kısa süreli borçlarını karşılamada kaynak yaratma gücünü nakit esaslı olarak göstermektedir. "Kritik İhtiyaçlar Oranı"; işletmenin faiz yükümlülüklerini, kar payı ödemelerini ve diğer kısa süreli borçlarını karşılama gücünü yine nakit esaslı olarak göstermektedir. "Nakit-Kısa Süreli Borçlar Oranı (2)" ise işletmenin kar paylarını ödedikten sonra kalan nakdi varlıkları ile kısa süreli borçlarını karşılama gücünü göstermektedir (JOOSTE, 2004: 114).

112 Kritik ihtiyaçlar oranının hesaplanmasında, formülde yer alan faiz giderlerinin içerisine banka (kredi, borçlanma vb.) faiz giderleri ile vadeli (kredili) alımlardan kaynaklanan faiz giderleri dahil edilmiştir. "Nakit-Varlık Oranı", işletme varlıklarının nakit akışı yaratmada ne kadar etkin kullanıldığının göstergesidir (URBANCİC, 2011: 4). "Yeniden Yatırım Oranı", yatırılan sermayenin yeniden yatırımda veya borç ödemede kullanabilmek için ne düzeyde nakit yarattığını göstermektedir (JOOSTE, 2004: 126). "Nakit-Ortalama Ticari Alacaklar Oranı" ise işletmenin yarattığı nakit ile ticari alacakları arasındaki ilişkiyi göstermektedir. "Nakit-Borç Oranı", işletmenin toplam uzun ve kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için faaliyetlerinden elde ettiği nakit akış tutarını göstermektedir (UYAR, 2008: 93). "Borçlanma Faaliyeti Oranı", işletme kaynaklarının ne kadarlık bölümünün dış kaynaklardan borçlanılarak elde edildiğini nakit esaslı olarak göstermektedir (JOOSTE, 2004: 104). "Nakit-Satışlar", "Nakit-Varlıklar", "Nakit- Özkaynaklar" ve "Nakit-Kullanılan Sermaye" oranları ise sırasıyla satış karlılığı, varlık karlılığı, özkaynak karlılığı ve ekonomik rantabilite oranlarına karşılık olarak nakit esası ile oluşturulmuş oranlardır. 2. ARAŞTIRMANIN AMACI, KAPSAMI, SINIR- LARI VE YÖNTEMİ 2.1. Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı, finansal performansın değerlendirilmesinde geleneksel oranlar ile nakit akım oranlarını kullanarak ulaşılan sonuçları karşılaştırmak ve her iki oran grubu ile ortaya çıkan sonuçlar arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit etmektir. Bu bağlamda, finansal analizde bilanço ve gelir tablosu kadar nakit akım tablosundan da faydalanılması gerekliliğinin ortaya konulması istenmiştir. 2.2. Araştırmanın Kapsamı ve Sınırları Finansal analizi gerçekleştirilen işletmeler, hisse senetleri BİST te işlem gören ve çimento sektöründe faaliyet gösteren firmalardır. BİST te bu sektör grubuna dahil olan 22 adet firma mevcuttur. Bu firmalardan üç tanesinin finansal tablolarına BİST te yayımlamış olduğu bilgiler çerçevesinde tam olarak ulaşılamamış ve analiz diğer 19 firma üzerinde gerçekleştirilmiştir. Analizde ihtiyaç duyulan finansal tablolar ve söz konusu 19 firmaya ait diğer ilgili bilgiler, BİST in resmi internet sayfasından (www.bist.gov.tr) temin edilmiştir. Analizde dikkate alınan tüm finansal tablolar, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS)'na uygun olarak düzenlenmiş tablolardır. Analize konu edilen dönem 2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarını kapsayan dört yılık bir süreçtir. Bu dönemler 2008 global krizini takip eden dönemlerdir. Dolayısıyla krizin doğrudan veya dolaylı etkileri söz konusu olabilir. Çalışma, bahsedilen on dokuz firmanın finansal performanslarının 2010-2013 döneminde, geleneksel finansal oranlar ve nakit akım oranları aracılığıyla ve TOPSIS yöntemi kullanılarak analiz edilmesini, analizde geleneksel oranların veya nakit akım oranlarının tercih edilmesinin firmaların finansal performanslarını karşılaştırmada ne ölçüde farklılıklar ortaya çıkardığının tespitini kapsamaktadır. Öte yandan; araştırmanın kapsadığı dönem (2010-2013 dönemi), sadece çimento sektörünün incelenmesi, finansal tabloların bazılarının konsolide bazılarının ise konsolide olmayan tablo olması ve seçilen oranların genel geçerliliği olmasına karşın bazı noktalarda göreceli sonuçlar ortaya koyabilecek olması, bu araştırmanın temel kısıtları olarak değerlendirilebilir. Tablo 3: Analize Dahil Edilen Firmalar FİRMA ADI BORSA KODU ÇALIŞMADA KULLANILAN KODLAR ADANA ÇİMENTO ADANA F1 AFYON ÇMENTO AFYON F2 AKÇANSA ÇİMENTO AKCNS F3 ASLAN ÇİMENTO ASLAN F4 BATIÇİM BATI ANADOLU ÇİM. BTCIM F5 BATISÖKE SÖKE ÇİMENTO BSOKE F6 BOLU ÇİMENTO BOLUC F7 BURSA ÇİMENTO BUCIM F8 ÇİMBETON HAZIR BETON CMBTN F9 ÇİMENTAŞ İZMİR ÇİMENTO CMENT F10 ÇİMSA ÇİMENTO CIMSA F11 DOĞUSAN BORU DOGUB F12 ECZACIBAŞI YAPI ECYAB F13 GÖLTAŞ ÇİMENTO GOLTS F14 HAZNEDAR REFRAKTER HZNDR F15 KONYA ÇİMENTO KONYA F16 MARDİN ÇİMENTO MRDIN F17 NUH ÇİMENTO NUHCM F18 ÜNYE ÇİMENTO UNYEC F19

113 2.3. Araştırmanın Yöntemi Bu çalışmada, hisse senetleri BİST te işlem gören çimento sektörüne ait on dokuz firmanın 2010-2013 dönemine ilişkin finansal performanslarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi aşağıdaki tablo 2 de verilen oranlar yardımıyla ve ÇAKVY lerden birisi olan TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to İdeal Solution) yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Uygulamada bu yöntemin seçilmesinin temel nedeni ise yöntemin nicel verilere doğrudan uygulanabilir, kolay ve kullanışlı olmasıdır. Çalışma iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada, firmalara ait finansal tablolardan yararlanılarak, bu çalışma için seçilen geleneksel oranlar ve nakit akım oranları hesaplanmıştır. İkinci aşamada ise elde edilen bu oranlar kullanılarak TOPSIS yönteminde analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında kullanılan finansal oranlar ve bu çalışmada temsil edildikleri kodlar aşağıda yer alan tablo 4 te sunulmuş; ayrıca devamında TOPSIS yönteminin detayları açıklanmıştır. Tablo 4: Analizde Kullanılan Finansal Oranlar GELENEKSEL ORANLAR (go) NAKİT AKIM ORANLARI (nao) CARİ ORAN go1 NAKİT-KISA SÜRELİ BORÇLAR ORANI nao1 ACİD-TEST ORANI go2 KRİTİK İHTİYAÇLAR ORANI nao2 NAKİT ORAN go3 NAKİT-KISA SÜRELİ BORÇLAR ORANI (2) nao3 DURAN VARLIK DEVİR HIZI go4 NAKİT-VARLIKLAR ORANI nao4 VARLIK DEVİR HIZI go5 YENİDEN YATIRIM ORANI nao5 TİCARİ ALACAK DEVİR HIZI go6 NAKİT-ORT. TİCARİ ALACAKLAR ORANI nao6 FİNANSAL KALDIRAÇ ORANI go7 NAKİT-BORÇLAR ORANI nao7 FİNANSMAN ORANI go8 BORÇLANMA FAALİYETİ ORANI nao8 SATIŞ KARLILIĞI ORANI go9 NAKİT-SATIŞLAR ORANI nao9 VARLIKLARIN KARLILIĞI ORANI go10 NAKİT-VARLIKLAR ORANI nao10 ÖZKAYNAK KARLILIĞI ORANI go11 NAKİT-ÖZKAYNAKLAR ORANI nao11 EKONOMİK RANTABİLİTE ORANI go12 NAKİT-KULLANILAN SERMAYE ORANI nao12 2.3.1. TOPSIS Yöntemi Bu çalışmada yöntem olarak TOPSIS yöntemi kullanılmıştır. TOPSIS yöntemi, çok amaçlı karar verme tekniklerinden birisi olup; nitel bir çevrim yapılmaksızın, direkt veri üzerinde uygulanabilmektedir. Bu yöntemle alternatiflerin, belirli kriterler doğrultusunda ve kriterlerin alabileceği maksimum ve minimum değerler arasında ideal çözüme uzaklıkları değerlendirilerek sıralanması mümkündür (ELEREN vd., 2008: 6). İlk olarak Hwang ve Yoon tarafından geliştirilen bu yöntem, çok kriterli karar verme problemlerini çözmede, seçilecek alternatifin pozitif ideal çözüme en kısa mesafede ve negatif ideal çözümden en uzak mesafede olması gerektiği varsayımı üzerine inşa edilmiştir (JADİDİ vd., 2008: 763). 1981 yılında Hwang ve Yoon un literatüre kazandırdığı bu yöntem, 1994 yılında Lai ve Hwang tarafından geliştirilmiştir (ZAVADSKAS vd., 2006: 602). Bundan sonra, yöntem farklı alanlardaki birçok konuda çok kriterli karar verme problemlerini çözmek için adapte edilerek yaygın kullanım alanına sahip olmuştur (ÖZDEMİR ve SEÇME, 2009: 83). Çok kriterli karar verme problemlerinde etkin bir yöntem olan TOPSIS, ideal çözümleri ve ideal olmayan çözümleri bulmak için normalize edilmiş matris kullanmaktadır. Alternatiflerin ideal çözüme ve ideal olmayan çözüme olan uzaklıkları ise alternatiflerin birbirleri arasındaki üstünlük sıralamasının belirlenmesinde gösterge olmaktadır (HAO ve QUİNG SHENG, 2006: 184). TOPSIS yöntemi birbirini takip eden altı aşamadan oluşmaktadır (DASHTİ vd., 2010; JAHANSHAHLOO vd., 2006: 1544-1551). Bu aşamalar kısaca aşağıda açıklanmıştır. İlk aşama, karar matrisinin oluşturulmasıdır. Karar matrisinin satırlarında üstünlükleri sıralanmak istenen karar noktaları, sütunlarında ise karar vermede kullanılacak değerlendirme faktörleri yer almaktadır. A matrisi, karar verici tarafından oluşturulan başlangıç matrisidir (ERGÜL ve AKEL, 2010: 104). A karar matrisindeki aij, A matrisindeki i alternatifinin j kriterine göre gerçek değerini göstermektedir. (Denklem 1) İkinci aşama, normalize edilmiş karar matrisinin oluşturulmasıdır. Karar matrisi aşağıda yer alan Denklem l e uygun olarak oluşturulmakta; normalize edilmiş karar matrisi ise A matrisinin elemanlarından yararlanılarak ve "Denklem 2" kullanılarak hesaplanmaktadır (USTASÜLEYMAN, 2009: 37):

formüllerden yararlanılarak hesaplanmaktadır (USTASÜLEYMAN, 2009: 38): (Denklem 2) (rij; i: 1,2,...,N; Kriter Sayısı j: 1,2,...,K; Alternatif Sayısı) Üçüncü aşama, ağırlıklı normalize karar matrisinin oluşturulmasıdır. Aşağıdaki formülde; Wj, j inci kriterin ağırlığıdır (Kaya, 2004, 1). Vij = W i.' R ij ; = 1...m, j= 1,...,n (Denklem 3) Bu aşamada, ağırlıkları hesaplamanın en kolay yolu kriterlerin önem sırasına konularak hesaplanmasıdır. Daha sonra, kriterlerin ağırlıkları aşağıdaki formülle hesaplanabilecektir (KAYA, 2004: 1): Altıncı aşama ise ideal çözüme göreli yakınlığın hesaplanmasıdır. C i* (İdeal Çözüme Göreli Yakınlık), aşağıda yer alan formül aracılığıyla hesaplanmaktadır (USTASÜLEYMAN, 2009: 38): Tüm alternatifler için sayılan aşamalar yerine getirildiğinde, tatmin edici sonuçlara ulaşmak mümkün olmaktadır. Sonuçta elde edilecek puanlar, alternatifler arasında farklılığı ve sıralamayı göstermektedir (ELEREN vd., 2009: 386). 114 Dördüncü aşama, ideal ve negatif ideal çözümlerin belirlenmesidir. İdeal çözüm, ağırlıklı normalleştirilmiş karar matrisinin en iyi performans değerlerinden oluşmakta iken; negatif ideal çözüm, en kötü değerlerinden oluşmaktadır (USTASÜLEYMAN, 2009: 37). A + (İdeal Çözüm) ve A - (Negatif İdeal Çözüm), aşağıdaki denklemlerle hesaplanmaktadır. J 1, fayda değerleri setini; J 2, maliyet değerleri setini göstermektedir (HAO ve QUİNG SHENG, 2006: 185). Beşinci aşama, ayırım ölçülerinin hesaplanmasıdır. J alternatifinin ideal çözümden uzaklığı ideal ayırım (Si * ) ve negatif ideal çözümden uzaklığı negatif ideal ayırım (Si - ), aşağıdaki 3. ARAŞTIRMANIN BULGULARI VE DEĞER- LENDİRME Gerçekleştirilen analiz neticesinde, BİST te hisse senetleri işlem gören işletmelerden çimento sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin 2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında sergiledikleri finansal performanslar karşılaştırmalı olarak ortaya konmuştur. Burada, yalnızca 2013 yılı için geleneksel oranlar ve nakit akım oranları ile gerçekleştirilen analiz detaylı olarak gösterilmiş; diğer yıllara ilişkin olarak aynı süreçler tekrar edilmeden, yalnızca sonuçlar gösterilmiştir. 1. Adım: Karar Matrisinin (A) Oluşturulması: Karar matrisinin satırlarında üstünlükleri sıralanmak istenen karar noktaları, sütunlarında ise karar vermede kullanılacak değerlendirme faktörleri yer alır. Karar matrisi, karar verici tarafından oluşturulan başlangıç matrisidir. Bu çalışmada on dokuz karar noktası (alternatifler/şirketler) ve 12 değerlendirme faktörü (kriterler/finansal oranlar) bulunmaktadır. Öncelikle TOPSIS yöntemi için (19x12) boyutlu Standart Karar Matrisi, denklem 1 esas alınarak oluşturulmuştur. Buna göre, çalışmaya konu olan şirketlere ait 2013 yılı karar matrisi (Geleneksel Oranlar ve Nakit Akım Oranlan için) aşağıdaki tablo 5 ve tablo 6'da sunulmuştur.

Tablo 5: 2013 Yılı Karar Matrisi (Geleneksel Oranlar İçin) go1 go2 go3 go4 go5 go6 go7 go8 go9 go10 go11 go12 ADANA 4,4003 3,3654 0,9777 0,7904 0,5493 3,8745 0,0926 9,7977 0,1709 0,1330 0,1035 0,1509 AFYON 2,8137 1,8834 0,4052 1,9706 1,0791 4,9863 0,2167 3,6156 0,0363 0,0492 0,0500 0,0586 AKCNS 1,2563 0,9037 0,0416 1,2040 0,8138 3,9104 0,3230 2,0962 0,1326 0,1376 0,1594 0,2043 ASLAN 1,8717 1,1879 0,0367 0,7492 0,5207 2,7637 0,2396 3,1729 0,1922 0,1423 0,1316 0,1807 BTCIM 1,7914 1,3544 0,7315 0,8279 0,5843 5,9233 0,4115 1,4302 0,0821 0,0946 0,0816 0,1466 BSOKE 3,6399 2,6503 2,0629 0,5476 0,3822 9,4216 0,2954 2,3850 0,0830 0,0736 0,0450 0,0834 BOLUC 3,2268 2,5137 0,3094 1,4789 0,8783 3,4318 0,2095 3,7724 0,1745 0,2121 0,1939 0,2478 BUCIM 3,1280 1,9036 0,3926 2,8846 1,0662 4,0205 0,3248 2,0784 0,0689 0,1090 0,1089 0,1607 CMBTN 1,3775 1,3285 0,3864 5,0978 2,0182 4,8689 0,4640 1,1552 0,0216 0,0564 0,0814 0,1036 CMENT 1,2578 0,9073 0,3054 0,6475 0,4823 4,4391 0,2666 2,7509 0,0536 0,0366 0,0353 0,0500 CIMSA 1,6568 1,1362 0,1788 0,8913 0,6623 4,6736 0,2177 3,5935 0,3169 0,1246 0,2683 0,1609 DOGUB 1,4076 0,4005 0,1144 0,0936 0,0796 3,2991 0,1766 4,6631-0,8410-0,0582-0,0813-0,0571 ECYAB 0,7235 0,5347 0,1851 1,9863 0,9826 4,6264 0,9166 0,0910-0,0346 0,0722-0,4072 0,3179 GOLTS 2,1978 1,4981 0,3158 0,9899 0,6238 3,6388 0,3869 1,5846 0,0829 0,1388 0,0844 0,1898 HZNDR 1,9236 0,8783 0,2200 13,0946 1,7549 9,2764 0,4592 1,1775 0,0438 0,1459 0,1423 0,2876 KONYA 3,4974 2,8367 1,8639 1,6028 0,7457 5,0400 0,1822 4,4875 0,1218 0,0908 0,1111 0,1082 MRDIN 2,4948 1,7307 0,6267 1,1481 0,6544 3,6038 0,2003 3,9920 0,2634 0,2280 0,2156 0,3020 NUHCM 1,8079 1,1288 0,1435 1,0624 0,7090 3,8485 0,3435 1,9112 0,0912 0,0726 0,0985 0,1036 UNYEC 6,1041 4,6881 1,6933 1,5080 0,7419 2,9542 0,1157 7,6443 0,2369 0,2204 0,1988 0,2470 Tablo 6: 2013 Yılı Karar Matrisi (Nakit Akım Oranları İçin) 115 nao1 nao2 nao3 nao4 nao5 nao6 nao7 nao8 nao9 nao10 nao11 nao12 ADANA - 2,0156 0,9696 1,0438 0,1397 0,2997 0,9853 1,5084 0,0618 0,2543 0,1397 0,1540 0,1501 AFYON 0,3801 0,3801 0,3801 0,0611 1,0517 0,2824 0,2821 0,0410 0,0566 0,0611 0,0780 0,0728 AKCNS 0,6638 0,4944 0,3752 0,1712 1,3212 0,8227 0,5302 0,0079 0,2104 0,1712 0,2529 0,2308 ASLAN 0,4691 0,2796-0,1529 0,0764 0,3432 0,4056 0,3189 0,0524 0,1468 0,0764 0,1005 0,0913 BTCIM 0,8418 0,6812 0,7762 0,1382 1,4533 1,4014 0,3359 0,1230 0,2366 0,1382 0,2349 0,1654 BSOKE 2,0980 1,7263 1,9172 0,1740 0,6185 4,2895 0,5891 0,1607 0,4553 0,1740 0,2470 0,1898 BOLUC 0,8948 0,5530 0,3126 0,1126 0,2290 0,4400 0,5374 0,0848 0,1282 0,1126 0,1425 0,1288 BUCIM 0,3575 0,2980 0,2536 0,0720 0,3414 0,2717 0,2218 0,0275 0,0676 0,0720 0,1067 0,0902 CMBTN 0,3365 0,3352 0,3365 0,1476 6,0287 0,3561 0,3181 0,0217 0,0731 0,1476 0,2753 0,2629 CMENT 0,3889 0,3820 0,3868 0,0789 1,2701 0,7260 0,2959 0,0191 0,1635 0,0789 0,1076 0,0990 CIMSA 0,8035 0,5314 0,3643 0,1246 1,3283 0,8792 0,5724-0,1546 0,1881 0,1246 0,1593 0,1475 DOGUB 0,0556 0,0521 0,0556 0,0059 0,0055 0,2452 0,0335 0,0794 0,0743 0,0059 0,0072 0,0066 ECYAB 0,0738 0,0713 0,0738 0,0515 0,4061 0,2425 0,0562 0,2893 0,0524 0,0515 0,6178 0,1708 GOLTS 0,2487 0,2055 0,1519 0,0418 2,8555 0,2441 0,1082 0,0469 0,0671 0,0418 0,0683 0,0503 HZNDR -0,0976-0,0950-0,0976-0,0440-0,1286-0,2323-0,0957 0,1998-0,0250-0,0440-0,0813-0,0799 KONYA 1,0516 0,4459-0,3013 0,1608 12,5832 1,0868 0,8823 0,0363 0,2156 0,1608 0,1966 0,1898 MRDIN 1,2317 0,6941 0,5845 0,2123 0,5879 1,1691 1,0598-0,0570 0,3244 0,2123 0,2655 0,2565 NUHCM 0,5682 0,4519 0,3760 0,1046 0,9461 0,5676 0,3044-0,0244 0,1475 0,1046 0,1593 0,1281 UNYEC 2,8339 0,9040 0,7721 0,2359 0,5981 0,9392 2,0389-0,0204 0,3179 0,2359 0,2667 0,2573

2. Adım: Normalize Edilmiş Karar Matrisinin Oluşturulması: Normalize edilmiş karar matrisleri, A matrisinin elemanlarından yararlanılarak ve denklem Tablo 7: 2013 Yılı Normalize Edilmiş Karar Matrisi (Geleneksel Oranlar İçin) kullanılarak, hem geleneksel oranlar için hem de nakit akım oranlan için ayrı ayrı oluşturulmuştur. Normalize edilmiş karar matrisleri tablo 7 ve tablo 8 de sunulmuştur. go1 go2 go3 go4 go5 go6 go7 go8 go9 go10 go11 go12 ADANA 0,3651 0,3822 0,2672 0,0522 0,1373 0,1781 0,0599 0,5700 0,1627 0,2375 0,1461 0,1867 AFYON 0,2335 0,2139 0,1107 0,1302 0,2696 0,2292 0,1400 0,2104 0,0345 0,0878 0,0706 0,0725 AKCNS 0,1042 0,1026 0,0114 0,0796 0,2033 0,1797 0,2088 0,1220 0,1262 0,2457 0,2250 0,2528 ASLAN 0,1553 0,1349 0,0100 0,0495 0,1301 0,1270 0,1549 0,1846 0,1830 0,2539 0,1859 0,2237 BTCIM 0,1486 0,1538 0,1999 0,0547 0,1460 0,2723 0,2660 0,0832 0,0782 0,1688 0,1151 0,1814 BSOKE 0,3020 0,3010 0,5638 0,0362 0,0955 0,4330 0,1909 0,1388 0,0790 0,1314 0,0635 0,1031 BOLUC 0,2677 0,2855 0,0846 0,0977 0,2194 0,1577 0,1354 0,2195 0,1661 0,3787 0,2737 0,3067 BUCIM 0,2595 0,2162 0,1073 0,1907 0,2664 0,1848 0,2100 0,1209 0,0656 0,1946 0,1537 0,1988 CMBTN 0,1143 0,1509 0,1056 0,3369 0,5043 0,2238 0,2999 0,0672 0,0206 0,1008 0,1148 0,1281 CMENT 0,1044 0,1030 0,0835 0,0428 0,1205 0,2040 0,1723 0,1600 0,0510 0,0654 0,0498 0,0619 CIMSA 0,1375 0,1290 0,0489 0,0589 0,1655 0,2148 0,1407 0,2091 0,3017 0,2225 0,3788 0,1991 DOGUB 0,1168 0,0455 0,0313 0,0062 0,0199 0,1516 0,1141 0,2713-0,8005-0,1039-0,1147-0,0707 ECYAB 0,0600 0,0607 0,0506 0,1313 0,2455 0,2126 0,5925 0,0053-0,0329 0,1289-0,5749 0,3934 GOLTS 0,1824 0,1701 0,0863 0,0654 0,1559 0,1672 0,2501 0,0922 0,0789 0,2477 0,1191 0,2348 HZNDR 0,1596 0,0997 0,0601 0,8655 0,4385 0,4264 0,2968 0,0685 0,0417 0,2604 0,2009 0,3558 KONYA 0,2902 0,3222 0,5094 0,1059 0,1863 0,2317 0,1178 0,2611 0,1159 0,1621 0,1568 0,1339 MRDIN 0,2070 0,1965 0,1713 0,0759 0,1635 0,1656 0,1295 0,2323 0,2508 0,4070 0,3043 0,3737 NUHCM 0,1500 0,1282 0,0392 0,0702 0,1771 0,1769 0,2220 0,1112 0,0868 0,1295 0,1391 0,1282 UNYEC 0,5065 0,5324 0,4628 0,0997 0,1854 0,1358 0,0748 0,4447 0,2255 0,3934 0,2806 0,3057 Tablo 8: 2013 Yılı Normalize Edilmiş Karar Matrisi (Nakit Akım Oranları İçin) 116 nao1 nao2 nao3 nao4 nao5 nao6 nao7 nao8 nao9 nao10 nao11 nao12 ADANA - 0,4215 0,3529 0,3826 0,2497 0,0205 0,1864 0,4716 0,1318 0,2892 0,2497 0,1569 0,2121 AFYON 0,0795 0,1384 0,1393 0,1092 0,0719 0,0534 0,0882 0,0876 0,0644 0,1092 0,0795 0,1029 AKCNS 0,1388 0,1799 0,1375 0,3060 0,0904 0,1557 0,1658 0,0170 0,2392 0,3060 0,2577 0,3261 ASLAN 0,0981 0,1018-0,0561 0,1366 0,0235 0,0767 0,0997 0,1118 0,1669 0,1366 0,1024 0,1290 BTCIM 0,1760 0,2480 0,2845 0,2471 0,0994 0,2651 0,1050 0,2625 0,2690 0,2471 0,2394 0,2337 BSOKE 0,4387 0,6284 0,7026 0,3110 0,0423 0,8116 0,1842 0,3429 0,5177 0,3110 0,2517 0,2682 BOLUC 0,1871 0,2013 0,1146 0,2013 0,0157 0,0833 0,1680 0,1809 0,1458 0,2013 0,1452 0,1821 BUCIM 0,0747 0,1085 0,0930 0,1288 0,0234 0,0514 0,0693 0,0587 0,0768 0,1288 0,1087 0,1275 CMBTN 0,0704 0,1220 0,1233 0,2638 0,4124 0,0674 0,0995 0,0462 0,0832 0,2638 0,2806 0,3715 CMENT 0,0813 0,1390 0,1418 0,1410 0,0869 0,1374 0,0925 0,0408 0,1860 0,1410 0,1096 0,1398 CIMSA 0,1680 0,1934 0,1335 0,2227 0,0909 0,1664 0,1790-0,3300 0,2139 0,2227 0,1623 0,2084 DOGUB 0,0116 0,0189 0,0204 0,0106 0,0004 0,0464 0,0105 0,1695 0,0845 0,0106 0,0073 0,0094 ECYAB 0,0154 0,0260 0,0270 0,0921 0,0278 0,0459 0,0176 0,6172 0,0596 0,0921 0,6295 0,2413 GOLTS 0,0520 0,0748 0,0557 0,0748 0,1953 0,0462 0,0338 0,1001 0,0763 0,0748 0,0695 0,0711 HZNDR -0,0204-0,0346-0,0358-0,0786-0,0088-0,0440-0,0299 0,4264-0,0285-0,0786-0,0828-0,1130 KONYA 0,2199 0,1623-0,1104 0,2874 0,8607 0,2056 0,2759 0,0774 0,2452 0,2874 0,2004 0,2682 MRDIN 0,2575 0,2526 0,2142 0,3794 0,0402 0,2212 0,3314-0,1215 0,3689 0,3794 0,2705 0,3625 NUHCM 0,1188 0,1645 0,1378 0,1869 0,0647 0,1074 0,0952-0,0520 0,1677 0,1869 0,1623 0,1811 UNYEC 0,5925 0,3291 0,2830 0,4215 0,0409 0,1777 0,6375-0,0434 0,3615 0,4215 0,2718 0,3636 3. Adım: Ağırlıklı Normalize Edilmiş Karar Matrisinin Oluşturulması Bu aşamada önemli bir husus ağırlıkların belirlenmesidir. Firma içinde ve dışında farklı gruplar çeşitli amaç ve beklentilere sahip olduklarından, finansal analize farklı açılardan yaklaşmaktadırlar. Bu durumda, finansal oranlar farklı kullanıcılar için farklı önem düzeyine sahip olabilecektir. Bu aşamada değerlendirme faktörlerine ilişkin ağırlık dereceleri (wi) belirlenir. Daha sonra da bir önceki aşamada hesaplanan normalize edilmiş değerler, (wi) değerleri ile çarpılarak ağırlıklandırılmış normalize edilmiş değerler bulunur. Bu çalışmada, geleneksel finansal oranların önem sıraları aşağıda yer alan tablo 9 daki gibi belirlenmiştir (KARGIN 2010: 206). Nakit akım oranlarının önem sıraları ise karşılık geldikleri geleneksel oranlara bağlı olarak ve tablo 9 daki sıralama dikkate alınarak tablo 10 daki gibi belirlenmiştir.

Tablo 9: Analizde Kullanılan Geleneksel Oranların Önem Sıralaması LİKİDİTE FAALİYET BORÇLULUK KARLILIK 2. SIRA 3. SIRA 4. SIRA 1. SIRA go1 go2 go3 go4 go5 go6 go7 go8 go9 go10 go11 go12 3. sıra 2. sıra 1. sıra 3. sıra 2. sıra 1. sıra 1. sıra 2. sıra 3. sıra 2. sıra 1. sıra 4. sıra Tablo 10: Analizde Kullanılan Nakit Akım Oranlarının Önem Sıralaması LİKİDİTE FAALİYET BORÇLULUK KARLILIK 2. SIRA 3. SIRA 4. SIRA 1. SIRA go1 go2 go3 go4 go5 go6 go7 go8 go9 go10 go11 go12 3. sıra 1. sıra 2. sıra 3. sıra 2. sıra 1. sıra 2. sıra 1. sıra 3. sıra 2. sıra 1. sıra 4. sıra 117 Tablo 9 ve tablo 10 daki sıralamalar esas alınarak da finansal oranlar için ağırlıklar hesaplanmıştır. Söz konusu ağırlıkların hesaplanma süreçleri, aşağıda yer alan tablo 11 ve tablo 12 de gösterilmiştir. Tablo 11: Analizde Kullanılan Geleneksel Oranların Önem Kıyaslaması ve Hesaplanan Ağırlıklar go1 go2 go3 go4 go5 go6 go7 go8 go9 go10 go11 go12 C r(j) go1 - X X P P P P P X X X X 5 7 go2 P - X P P P P P X X X X 6 6 go3 P P - P P P P P X X X X 7 5 go4 X X X - X X P P X X X X 2 10 go5 X X X P - X P P X X X X 3 9 go6 X X X P P - P P X X X X 4 8 go7 X X X X X X - P X X X X 1 11 go8 X X X X X X X - X X X X 0 12 go9 P P P P P P P P - X X P 9 3 go10 P P P P P P P P P - X P 10 2 go11 P P P P P P P P P P - P 11 1 go12 P P P P P P P P x x X - 8 4 w1 w2 w3 w4 w5 w6 w7 w8 w9 w10 w11 w12 TOPLAM 0,08 0,08 3 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,08 3 0,083 0,083 0,083 0,083 1 Tablo 12: Analizde Kullanılan Nakit Akım Oranlarının Önem Kıyaslaması ve Hesaplanan Ağırlıklar nao1 nao2 nao3 nao4 nao5 nao6 nao7 nao8 nao9 nao10 nao11 nao12 C r( j) nao1 - X X P P P P P X X X X 5 7 nao2 P - P P P P P P X X X X 7 5 nao3 P X - P P P P P X X X X 6 6 nao4 X X X - X X P P X X X X 2 1 0 nao5 X X X P - X P P X X X X 3 9 nao6 X X X P P - P P X X X X 4 8 nao7 X X X X X X - X X X X X 0 1 2 nao8 X X X X X X P - X X X X 1 1 1 nao9 P P P P P P P P - X X P 9 3 nao10 P P P P P P P P P - X P 10 2 nao11 P P P P P P P P P P - P 11 1 nao12 P p p P P P P P X X X - 8 4 w1 w2 w3 w4 w5 w6 w7 w8 w9 w10 w11 w12 TOP- LAM 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 0,083 1 Ağırlıkların hesaplanması, her bir finansal oranın birbirleriyle kıyaslanması suretiyle yapılmıştır. Eğer gol (veya naol) go2 (veya nao2) oranına tercih edilirse P, edilmezse X ile gösterilmiştir. Bu işlemler, tablo 9 ve tablo 10 da gösterilmiştir. Gerçekleştirilen kıyaslama sonucunda ise ağırlıkların hesaplanmasına ilişkin denklem 4 kullanılarak ağırlıklar ortaya konmuştur (KAYA 2004: 14). Belirlenmiş olan ağırlıklar ise bir önceki aşamada hesaplanmış normalize edilmiş değerler ile çarpılarak, yani Denklem 3 uygulanarak, ağırlıklı normalize karar matrisleri aşağıdaki tablo 13 ve tablo 14'deki gibi oluşmuştur.

Tablo 13: 2013 Yılı Ağırlıklı Normalize Edilmiş Karar Matrisi (Geleneksel Oranlar İçin) go1 go2 go3 go4 go5 go6 go7 go8 go9 go10 go11 go12 ADANA 0,0304 0,0318 0,0223 0,0044 0,0114 0,0148 0,0050 0,0475 0,0136 0,0198 0,0122 0,0156 AFYON 0,0194 0,0178 0,0092 0,0108 0,0225 0,0191 0,0117 0,0175 0,0029 0,0073 0,0059 0,0060 AKCNS 0,0087 0,0085 0,0009 0,0066 0,0169 0,0150 0,0174 0,0102 0,0105 0,0205 0,0187 0,0211 ASLAN 0,0129 0,0112 0,0008 0,0041 0,0108 0,0106 0,0129 0,0154 0,0152 0,0212 0,0155 0,0186 BTCIM 0,0124 0,0128 0,0167 0,0046 0,0122 0,0227 0,0222 0,0069 0,0065 0,0141 0,0096 0,0151 BSOKE 0,0252 0,0251 0,0470 0,0030 0,0080 0,0361 0,0159 0,0116 0,0066 0,0109 0,0053 0,0086 BOLUC 0,0223 0,0238 0,0070 0,0081 0,0183 0,0131 0,0113 0,0183 0,0138 0,0315 0,0228 0,0255 BUCIM 0,0216 0,0180 0,0089 0,0159 0,0222 0,0154 0,0175 0,0101 0,0055 0,0162 0,0128 0,0166 CMBTN 0,0095 0,0126 0,0088 0,0281 0,0420 0,0186 0,0250 0,0056 0,0017 0,0084 0,0096 0,0107 CMENT 0,0087 0,0086 0,0070 0,0036 0,0100 0,0170 0,0144 0,0133 0,0043 0,0054 0,0041 0,0052 CIMSA 0,0115 0,0107 0,0041 0,0049 0,0138 0,0179 0,0117 0,0174 0,0251 0,0185 0,0316 0,0166 DOGUB 0,0097 0,0038 0,0026 0,0005 0,0017 0,0126 0,0095 0,0226-0,0667-0,0087-0,0096-0,0059 ECYAB 0,0050 0,0051 0,0042 0,0109 0,0205 0,0177 0,0494 0,0004-0,0027 0,0107-0,0479 0,0328 GOLTS 0,0152 0,0142 0,0072 0,0055 0,0130 0,0139 0,0208 0,0077 0,0066 0,0206 0,0099 0,0196 HZNDR 0,0133 0,0083 0,0050 0,0721 0,0365 0,0355 0,0247 0,0057 0,0035 0,0217 0,0167 0,0296 KONYA 0,0242 0,0268 0,0424 0,0088 0,0155 0,0193 0,0098 0,0217 0,0097 0,0135 0,0131 0,0112 MRDIN 0,0172 0,0164 0,0143 0,0063 0,0136 0,0138 0,0108 0,0193 0,0209 0,0339 0,0254 0,0311 NUHCM 0,0125 0,0107 0,0033 0,0058 0,0148 0,0147 0,0185 0,0093 0,0072 0,0108 0,0116 0,0107 UNYEC 0,0422 0,0443 0,0385 0,0083 0,0154 0,0113 0,0062 0,0370 0,0188 0,0328 0,0234 0,0255 Tablo 14: 2013 Yılı Ağırlıklı Normalize Edilmiş Karar Matrisi (Nakit Akım Oranları İçin) 118 nao1 nao2 nao3 nao4 nao5 nao6 nao7 nao8 nao9 nao10 nao11 nao12 ADANA 0,0351 0,0294 0,0319 0,0208 0,0017 0,0155 0,0393-0,0110 0,0241 0,0208 0,0131 0,0177 AFYON 0,0066 0,0115 0,0116 0,0091 0,0060 0,0045 0,0073 0,0073 0,0054 0,0091 0,0066 0,0086 AKCNS 0,0116 0,0150 0,0115 0,0255 0,0075 0,0130 0,0138 0,0014 0,0199 0,0255 0,0215 0,0272 ASLAN 0,0082 0,0085-0,0047 0,0114 0,0020 0,0064 0,0083 0,0093 0,0139 0,0114 0,0085 0,0107 BTCIM 0,0147 0,0207 0,0237 0,0206 0,0083 0,0221 0,0088 0,0219 0,0224 0,0206 0,0199 0,0195 BSOKE 0,0365 0,0523 0,0585 0,0259 0,0035 0,0676 0,0153 0,0286 0,0431 0,0259 0,0210 0,0223 BOLUC 0,0156 0,0168 0,0095 0,0168 0,0013 0,0069 0,0140 0,0151 0,0121 0,0168 0,0121 0,0152 BUCIM 0,0062 0,0090 0,0077 0,0107 0,0019 0,0043 0,0058 0,0049 0,0064 0,0107 0,0091 0,0106 CMBTN 0,0059 0,0102 0,0103 0,0220 0,0344 0,0056 0,0083 0,0039 0,0069 0,0220 0,0234 0,0309 CMENT 0,0068 0,0116 0,0118 0,0117 0,0072 0,0114 0,0077 0,0034 0,0155 0,0117 0,0091 0,0116 CIMSA 0,0140 0,0161 0,0111 0,0186 0,0076 0,0139 0,0149-0,0275 0,0178 0,0186 0,0135 0,0174 DOGUB 0,0010 0,0016 0,0017 0,0009 0,0000 0,0039 0,0009 0,0141 0,0070 0,0009 0,0006 0,0008 ECYAB 0,0013 0,0022 0,0023 0,0077 0,0023 0,0038 0,0015 0,0514 0,0050 0,0077 0,0524 0,0201 GOLTS 0,0043 0,0062 0,0046 0,0062 0,0163 0,0038 0,0028 0,0083 0,0064 0,0062 0,0058 0,0059 HZNDR -0,0017-0,0029-0,0030-0,0065-0,0007-0,0037-0,0025 0,0355-0,0024-0,0065-0,0069-0,0094 KONYA 0,0183 0,0135-0,0092 0,0239 0,0717 0,0171 0,0230 0,0064 0,0204 0,0239 0,0167 0,0223 MRDIN 0,0215 0,0210 0,0178 0,0316 0,0033 0,0184 0,0276-0,0101 0,0307 0,0316 0,0225 0,0302 NUHCM 0,0099 0,0137 0,0115 0,0156 0,0054 0,0089 0,0079-0,0043 0,0140 0,0156 0,0135 0,0151 UNYEC 0,0944 0,0274 0,0236 0,0351 0,0034 0,0148 0,0531-0,0036 0,0301 0,0351 0,0226 0,0303 4. Adım: İdeal (A + ) ve Negatif İdeal (A - ) Çözümlerin Oluşturulması Bu aşamada, pozitif ve negatif ideal çözümler ortaya konmuştur. Normalize edilmiş karar matrisindeki her bir sütunun en büyük değerleri pozitif ideal çözümleri (A + ), en küçük değerleri ise negatif ideal çözümleri (A - ) oluşturmaktadır. Buna göre, söz konusu çözümler denklem 5 ve denklem 6 esas alınarak aşağıdaki gibi oluşturulmuştur: Geleneksel oranlar için A + = {0,0422; 0,0443; 0,0470; 0,0721; 0,0420; 0,0361; 0,0494; 0,0475; 0,0251; 0,0339; 0,0316; 0,0328} A - = {0,0050; 0,0038; 0,0008; 0,0005; 0,0017; 0,0106; 0,0050; 0,0004; -0,0667; -0,0087; - 0,0479; -0,0059} Nakit akım oranları için A + = {0,0494; 0,0523; 0,0585; 0,0351; 0,0717; 0,0676; 0,0531; 0,0514; 0,0431; 0,0351; 0,0524; 0,0309} A - = {-0,0017; -0,0029; -0,0092; -0,0065; - 0,0007; -0,0037; -0,0025; -0,0275; -0,0024; -0,0065; -0,0069;-0,0094} 5. Adım: Ayırım Ölçülerinin Hesaplanması Alternatifler arasındaki mesafe, n boyutlu Öklit (Euclidean) Uzaklık Yaklaşımı'ndan yararlanılarak bulunmaktadır (ERGÜL vd. 2010: 111). Buna göre, denklem 7 ve denklem 8 kullanılarak ayırım ölçüleri hesaplanmıştır. Hesaplanan her alternatifin (bu çalışmada her bir firmanın ilgili oranının) ideal çözüme olan uzaklığı (S + ) ve negatif ideal çözüme olan uzaklığı (S - ) aşağıdaki gibidir: Geleneksel oranlar için S + = {0,0959; 0,1029; 0,1127; 0,1138; 0,1075; 0,0994; 0,1002; 0,0983; 0,0966; 0,1172; 0,1101; 0,1563; 0,1132; 0,1092; 0,0830; 0,0923; 0,1020; 0,1131; 0,0865;} S - = {0,1072; 0,0808; 0,0859; 0,0900; 0,0829; 0,0984; 0,0977; 0,0854; 0,0895; 0,0754; 0,0991; 0,0233; 0,0834; 0,0834; 0,1155; 0,0988; 0,1027; 0,0802; 0,1228}

119 Nakit akım oranları için S + = {0,1179; 0,1443; 0,1300; 0,1482; 0,1149; 0,0832; 0,1339; 0,1487; 0,1310; 0,1385; 0,1438; 0,1584; 0,1500; 0,1469; 0,1692; 0,1153; 0,1229; 0,1409; 0,1117} S - = {0,0931; 0,0517; 0,0701; 0,0523; 0,0854; 0,1478; 0,0673; 0,0485; 0,0688; 0,0553; 0,0580; 0,0463; 0,0833; 0,0487; 0,0633; 0,1026; 0,0869; 0,0541; 0,1146} Tablo 15: Karar Noktalarının İdeal Çözüme Göreli Yakınlıkları (2013 yılı için) ADANA Geleneksel Oranlar İçin C(F1)* 6. Adım: İdeal Çözüme Göreli Yakınlığın Hesaplanması Altıncı aşamada, her bir karar noktasının ideal çözüme göreli yakınlığı (C) veya diğer bir ifadeyle pozitif ideal çözüme olan benzerlikler denklem 9 kullanılarak hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar aşağıda yer alan tablo 15 te gösterilmiştir. ADANA Nakit Akım Oranları İçin C(F1)* 0,5279 0,4413 AFYON C(F2)* 0,4397 AFYON C(F2)* 0,2639 AKCNS C(F3)* 0,4327 AKCNS C(F3)* 0,3503 ASLAN C(F4)* 0,4418 ASLAN C(F4)* 0,2607 BTCIM C(F5)* 0,4354 BTCIM C(F5)* 0,4264 BSOKE C(F6)* 0,4975 BSOKE C(F6)* 0,6397 BOLUC C(F7)* 0,4937 BOLUC C(F7)* 0,3346 BUCIM C(F8)* 0,4650 BUCIM C(F8)* 0,2459 CMBTN C(F9)* 0,4810 CMBTN C(F9)* 0,3443 CMENT C(F10)* 0,3915 CMENT C(F10)* 0,2854 CIMSA C(F11)* 0,4739 CIMSA C(F11)* 0,2874 DOGUB C(F12)* 0,1298 DOGUB C(F12)* 0,2262 ECYAB C(F13)* 0,4242 ECYAB C(F13)* 0,3569 GOLTS C(F14)* 0,4330 GOLTS C(F14)* 0,2488 HZNDR C(F15)* 0,5817 HZNDR C(F15)* 0,2723 KONYA C(F16)* 0,5171 KONYA C(F16)* 0,4708 MRDIN C(F17)* 0,5018 MRDIN C(F17)* 0,4142 NUHCM C(F18)* 0,4150 NUHCM C(F18)* 0,2773 UNYEC C(F19)* 0,5868 UNYEC C(F19)* 0,5064 7. Adım: Her Bir Alternatifin Göreceli Sıralamasının ve Puanının Hesaplanması Alternatifler C i+ ye göre azalan sırada sıraya dizilerek tercih sırası belirlenir. Maksimum C i+ ye sahip, diğer bir ifadeyle ideale en benzer alternatif seçilir. Bir önceki adımda elde edilen değerler, büyüklük sırasına göre dizilerek karar noktalarının (alternatiflerin) önem sıraları belirlenmiştir. Gerçekleştirilen işlemlerin sonucunda, firmalara ilişkin C + değerleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır. Burada en yüksek C + değerine sahip alternatifin en iyi olduğu ifade edilmektedir. Buna göre, tablo 16 ve tablo 17 de yer alan sıralamalar; 2013 yılında firmaların, sırasıyla geleneksel oranlara ve nakit akım oranlarına göre ortaya çıkan mali performans derecelerini göstermektedir. Tablo 16 daki sonuçlar incelendiğinde, 2013 yılında geleneksel oranlara göre en iyi performans gösteren ilk üç firmanın sırasıyla UNYEC (0,5868), HZNDR (0,5817) ve ADANA (0,5279) olduğu; en kötü performans gösteren üç firmanın ise DOGUB (0,1298), CMENT (0,3915) ve NUHCM (0,4150) olduğu görülmektedir. Tablo 17 deki sonuçlara bakıldığında ise 2013 yılı nakit akım oranlarına göre en iyi performans gösteren ilk üç firmanın sırasıyla BSOKE (0,6397), UNYEC (0,5064), KONYA (0,4708) olduğu; en kötü performans gösteren üç firmanın ise DOGUB (0,2262), BUCIM (0,2459) ve GOLTS (0,2488) olduğu görülmektedir.

Tablo 16: Firmaların 2013 Yılı Mali Performans Sıralamaları (Geleneksel Oranlarla) FİRMALAR S* DEĞER SIRA S - DEĞER SIRA C* DEĞER SIRA ADANA F1 0,0959 4 0,1072 3 0,5279 3 AFYON F2 0,1029 10 0,0808 16 0,4397 12 AKCNS F3 0,1127 14 0,0859 11 0,4327 15 ASLAN F4 0,1138 17 0,0900 9 0,4418 11 BTCIM F5 0,1075 11 0,0829 15 0,4354 13 BSOKE F6 0,0994 7 0,0984 7 0,4975 6 BOLUC F7 0,1002 8 0,0977 8 0,4937 7 BUCIM F8 0,0983 6 0,0854 12 0,4650 10 CMBTN F9 0,0966 5 0,0895 10 0,4810 8 CMENT F10 0,1172 18 0,0754 18 0,3915 18 CIMSA F11 0,1101 13 0,0991 5 0,4739 9 DOGUB F12 0,1563 19 0,0233 19 0,1298 19 En Kötü ECYAB F13 0,1132 16 0,0834 13 0,4242 16 GOLTS F14 0,1092 12 0,0834 14 0,4330 14 HZNDR F15 0,0830 1 0,1155 2 0,5817 2 KONYA F16 0,0923 3 0,0988 6 0,5171 4 MRDIN F17 0,1020 9 0,1027 4 0,5018 5 NUHCM F18 0,1131 15 0,0802 17 0,4150 17 UNYEC F19 0,0865 2 0,1228 1 0,5868 1 En İyi Tablo 17: Firmaların 2013 Yılı Mali Performans Sıralamaları (Nakit Akım Oranlarıyla) 120 FİRMALAR S* DEĞER SIRA S - DEĞER SIRA C* DEĞER SIRA ADANA F1 0,1179 5 0,0931 4 0,4413 4 AFYON F2 0,1443 13 0,0517 16 0,2639 15 AKCNS F3 0,1300 7 0,0701 8 0,3503 8 ASLAN F4 0,1482 15 0,0523 15 0,2607 16 BTCIM F5 0,1149 3 0,0854 6 0,4264 5 BSOKE F6 0,0832 1 0,1478 1 0,6397 1 En İyi BOLUC F7 0,1339 9 0,0673 10 0,3346 10 BUCIM F8 0,1487 16 0,0485 18 0,2459 18 CMBTN F9 0,1310 8 0,0688 9 0,3443 9 CMENT F10 0,1385 10 0,0553 13 0,2854 12 CIMSA F11 0,1438 12 0,0580 12 0,2874 11 DOGUB F12 0,1584 18 0,0463 19 0,2262 19 En Kötü ECYAB F13 0,1500 17 0,0833 7 0,3569 7 GOLTS F14 0,1469 14 0,0487 17 0,2488 17 HZNDR F15 0,1692 19 0,0633 11 0,2723 14 KONYA F16 0,1153 4 0,1026 3 0,4708 3 MRDIN F17 0,1229 6 0,0869 5 0,4142 6 NUHCM F18 0,1409 11 0,0541 14 0,2773 13 UNYEC F19 0,1117 2 0,1146 2 0,5064 2 BİST çimento sektörü firmalarının 2013 yılındaki finansal performanslarının TOPSİS yöntemi ile ne şekilde sıralandığı, yukarıda tüm aşamalarıyla birlikte detaylı olarak gösterilmiştir. Aynı işlemler analiz kapsamına dahil edilen 2010, 2011 ve 2012 yılları için de ayrı ayrı yapılmıştır. Çalışmanın boyutlarını daha fazla genişletmemek amacıyla yapılan bu işlemlere burada yer verilmemiş, sadece elde edilen sonuçlar gösterilmiştir. Söz konusu döneme ait elde edilen sonuçlar aşağıdaki tablo 18 ve tablo 19 da ayrıntılı olarak yer almaktadır.tablo 18: Firmaların 2010-2013 Dönemi Finansal Performans Sıralamaları (Geleneksel Oranlarla) FİRMA 2010 2011 2012 2013 C* DEĞER SIRA C* DEĞER SIRA C* DEĞER SIRA C* DEĞER SIRA ADANA F1 0,4574 5 0,4552 9 0,4794 7 0,5279 3 AFYON F2 0,4087 10 0,3861 18 0,3898 18 0,4397 12 AKCNS F3 0,4020 13 0,4273 11 0,4560 12 0,4327 15 ASLAN F4 0,3585 18 0,4250 12 0,4941 5 0,4418 11 BTCIM F5 0,4128 9 0,4164 16 0,4332 16 0,4354 13 BSOKE F6 0,4554 6 0,4586 8 0,4433 14 0,4975 6 BOLUC F7 0,4487 7 0,4674 7 0,5078 4 0,4937 7 BUCIM F8 0,4040 11 0,4828 6 0,4680 10 0,4650 10 CMBTN F9 0,3872 17 0,5133 5 0,4728 8 0,4810 8 CMENT F10 0,3902 15 0,4139 17 0,4175 17 0,3915 18 CIMSA F11 0,4390 8 0,4384 10 0,4489 13 0,4739 9 DOGUB F12 0,3255 19* 0,3316 19* 0,2422 19* 0,1298 19* ECYAB F13 0,4044 12 0,4181 14 0,4645 11 0,4242 16 GOLTS F14 0,3892 16 0,4170 15 0,4716 9 0,4330 14 HZNDR F15 0,5068 4 0,5504 2 0,5999 1*** 0,5817 2 KONYA F16 0,5721 1*** 0,5276 4 0,5978 2 0,5171 4 MRDIN F17 0,5641 2 0,5442 3 0,4822 6 0,5018 5 NUHCM F18 0,3942 14 0,4194 13 0,4328 15 0,4150 17 UNYEC F19 0,5356 3 0,5885 1*** 0,5855 3 0,5868 1***

121 Tablo 18, geleneksel oranlara göre şirketlerin finansal performans sonuçlarını göstermektedir. Tablo incelendiğinde, 2010 döneminde en iyi performansı gösteren şirket KONYA (0,5721), ikinci şirket MRDIN (0,5641) ve üçüncü şirket UNYEC (0,5356) dir. En kötü performansı gösteren şirketler ise DOGUB (0,3255), ASLAN (0,3585) ve CMBTN (0,3872) dir. 2011 döneminde ise en iyi performansı gösteren ilk üç şirket UNYEC (0,5885), HZNDR (0,5504) ve MRDIN (0,5442) dir. En kötü performansı gösteren son üç şirket DOGUB (0,3316), AFYON (0,3861) ve CMENT (0,4139) dur. 2012 döneminde en iyi performansı gösteren ilk üç şirket HZNDR (0,5999), KONYA (0,5978) ve UNYEC (0,5855) tir. En kötü performansı gösteren son üç şirket DOGUB (0,2422), AFYON (0,3898) ve CMENT (0,4175) tir. 2013 döneminde en iyi performansı gösteren ilk üç şirket UNYEC (0,5868), HZNDR (0,5817) ve ADANA (0,5279) dır. En kötü performansı gösteren son üç şirket ise DOGUB (0,1298), CMENT (0,3915) ve NUHCM (0,4150) dir. Geleneksel oranlarla yapılan hesaplamalarda UNYEC dört analiz döneminin ikisinde (2011 ve 2013) en iyi performans gösteren şirket olarak dikkat çekmektedir. Dört analiz döneminde de en kötü performansı gösteren şirket geleneksel oranlarla DOGUB şirketi olduğu görülmektedir. Tablo 19: Firmaların 2010-2013 Dönemi Finansal Performans Sıralamaları (Nakit Akım Oranlarıyla) 2010 2011 2012 2013 FİRMA C* DE- C* DE- C* DE- C* DE- SIRA SIRA SIRA ĞER ĞER ĞER ĞER SIRA ADANA F1 0,5448 17 0,6791 6 0,3572 16 0,4413 4 AFYON F2 0,6675 11 0,4573 18 0,2826 19* 0,2639 15 AKCNS F3 0,6948 7 0,6664 8 0,5608 11 0,3503 8 ASLAN F4 0,5242 18 0,6366 14 0,4886 14 0,2607 16 BTCIM F5 0,6630 12 0,6859 5 0,5646 10 0,4264 5 BSOKE F6 0,6424 13 0,6701 7 0,3264 18 0,6397 1*** BOLUC F7 0,7072 4 0,6438 11 0,6715 3 0,3346 10 BUCIM F8 0,5791 15 0,6421 12 0,5792 7 0,2459 18 CMBTN F9 0,5600 16 0,5721 17 0,5416 12 0,3443 9 CMENT F10 0,6844 8 0,6138 15 0,5684 9 0,2854 12 CIMSA F11 0,6967 6 0,6899 4 0,5758 8 0,2874 11 DOGUB F12 0,1004 19* 0,0713 19* 0,3513 17 0,2262 19* ECYAB F13 0,6823 9 0,6580 9 0,4218 15 0,3569 7 GOLTS F14 0,7020 5 0,6562 10 0,7364 1*** 0,2488 17 HZNDR F15 0,6202 14 0,5856 16 0,6297 4 0,2723 14 KONYA F16 0,7875 1*** 0,8015 1*** 0,5891 6 0,4708 3 MRDIN F17 0,7449 2 0,7423 2 0,6177 5 0,4142 6 NUHCM F18 0,6769 10 0,6382 13 0,5170 13 0,2773 13 UNYEC F19 0,7080 3 0,7098 3 0,6796 2 0,5064 2 Tablo 19 da ise nakit akım oranlarına göre şirketlerin finansal performansları yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, sonuçların geleneksel oranlara göre elde edilen sonuçlardan biraz farklı olduğu görülmektedir. Nakit akım oranları esas alınarak yapılan performans değerlendirmesine göre, en iyi performans gösteren şirketlerin yıllar itibariyle sıralaması şu şekilde olmuştur; 2010 ve 2011 de KONYA, 2012 de GOLTS ve 2013 te BSOKE; En kötü performans gösteren şirketler ise 2010, 2011 ve 2013 te DOGUB 2012 yılında ise AFYON un olduğu görülmektedir. Nakit akım oranları esas alınarak elde edilen sonuçlara göre performanslara genel olarak bakıldığında, dikkat çeken hususlardan birisi, genel oranlara göre DOGUB bütün dönemlerde de en kötü performansı gösteren şirket iken nakit akım oranlarıyla hesaplanan dönemlerde DOGUB sadece üç dönemde en kötü performansı gösteren şirket olmuştur.

SONUÇ 122 Bu çalışmada hisse senetleri BİST te işlem gören ve çimento sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin finansal tabloları kullanılarak oran analizi (geleneksel finansal oranlar ve nakit akım oranlan ile) ve çok amaçlı karar verme yöntemlerinden olan TOPSIS ile söz konusu şirketlerin finansal performansları analiz edilmiştir. Bu süreç, temel olarak iki aşamadan oluşmuştur. İlk aşamada, sektörün performansını açıklayacak geleneksel ve nakit akım oranları belirlenerek oran analizi yöntemi ile her bir şirket için dört yıllık finansal oranlar hesaplanmıştır. İkinci aşamada ise hesaplanan bu oranlar ÇAKVY den olan TOPSIS yöntemi kullanılarak genel şirket performansını gösteren.tablo 20: 2010-2013 Yılları Arası Çimento Sanayi Şirketlerinin Başarı Durumu tek bir puana çevrilmiştir. Daha sonra, sektörde yer alan şirketlerin performans sıralaması yapılmıştır. Araştırmada çimento sektörü şirketlerinin 2010-2013 sürecindeki dört dönem için ayrı ayrı finansal performans puanları hesaplanarak derecelendirmeleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre en başarılı ve en başarısız şirketler aşağıdaki tablo 20 de özetlenmiştir. Tablo 20, 2010-2013 döneminde hisse senetleri BİST te işlem gören çimento şirketlerinin finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile analiz edilmesi sonucunda belirlenen en başarılı ve en başarısız şirketleri göstermektedir GELENEKSEL ORANLARA GÖRE NAKİT AKIM ORANLARINA GÖRE Yıllar 1.Şirket Puan 19.Şirket Puan Yıllar 1.Şirket Puan 19.Şirket Puan 2010 KONYA 0,5721 DOGUB 0,3255 2010 KONYA 0,7875 DOGUB 0,1004 2011 UNYEC 0,5885 DOGUB 0,3316 2011 KONYA 0,8015 DOGUB 0,0713 2012 HZNDR 0,5999 DOGUB 0,2422 2012 GOLTS 0,7364 AFYON 0,2826 2013 UNYEC 0,5868 DOGUB 0,1298 2013 BSOKE 0,6397 DOGUB 0,2262 Buna göre, gösterilen finansal performans açısından en başarılı şirketin geleneksel oranlara göre UNYEC (2011 ve 2013 yıllarında), nakit akım oranlarına göre de KONYA (2010 ve 2011 yıllarında) olduğu görülmektedir. En başarısız olan şirketlerin ise geleneksel oranlara göre 2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında DOGUB olduğu; nakit akım oranlarına göre en başarısız olan şirketlerin ise 2010, 2011 ve 2013 yıllarında DOGUB, 2012 yılında ise AF- YON olduğu görülmektedir. Burada elde edilen sonuçlara genel olarak bakıldığında ise vurgulanması gereken hususun, geleneksel oranlara göre elde edilen finansal performanslarla nakit akım oranlarına göre elde edilen finansal performansların farklılığı olmuştur. Geleneksel oranlara göre en iyi performans gösteren UNYEC in nakit akım oranlarına göre bu performansı gösteremediği görülmektedir. Bu çalışma kapsamında çimento sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin performanslarının belirlenmesi, söz konusu şirketlerin hisselerine yatırım yapacak kişiler, şirketlerin ortakları ve bu işletmelere kredi sunacak kuruluşlar açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma ile işletmelerin finansal tablolarından yararlanarak objektif bir değerlendirme sistemi geliştirilmiştir. Çalışmada önerilen yöntem ile aynı sektörde faaliyet gösteren işletmelerin belirlenen kriterler doğrultusunda karşılaştırılarak, sayısal olarak performans sıralamalarının belirlenmesi sağlanmıştır. Ancak bu tür araştırmalarda, kullanılan finansal göstergeler (kriterler) artırıldığında/azaltıldığında veya değiştirildiğinde araştırma sonuçlarının değişebileceği unutulmamalıdır. Bunun yanı sıra kriterlerin ağırlıkları piyasa uzmanları ve akademisyenler ile yapılan görüşmeler doğrultusunda, önem düzeylerine göre ağırlıklar farklı olarak belirlenirse şirketlerin sıralamasının değişmesi de muhtemeldir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda farklı ÇAKV yöntemleri kullanılarak karşılaştırmalı analizler yapılması konuya katkı sağlayacaktır. Ayrıca yıllar itibari ile değişen şartlar nedeniyle bu tür çalışmaların yapılması, yani sektörlerdeki şirketlerin performanslarının sistematik olarak ölçülmesi ve değerlendirilmesi, karar vericilerin önlemler alması konusunda da yardımcı olacaktır. Sonuç olarak bu çalışmada, geleneksel finansal oranlara göre elde edilen sonuçlarla nakit akım oranlarına göre elde edilen sonuçlar arasında farklılıkların olduğu görülmüştür. Bu noktadan hareketle, özellikle bireysel yatırımcıların yatırım kararı alırken geleneksel oranlarla birlikte nakit akım oranlarını da dikkate almaları, daha sağlıklı yatırım kararları vermelerine yardımcı olacaktır.

123 KAYNAKÇA AKDOĞAN, Nalan ve TENKER, N (2010). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Ankara: Gazi Kitabevi. AKGÜÇ, Öztin (1998). Finansal Yönetim, 7. Basım. İstanbul: Avcıol Basım Yayın. ATIG Yatırım Menkul Değerler Çimento Sektörü Raporu (2014), www.atig.com.tr/arastırma/raporlar/tr/cimentosektor.pdf (Erişim: 05.12.2014). BERK, Niyazi (2003). Finansal Yönetim, 7. Basım. İstanbul: Türkmen Kitabevi. BREALEY, Richard A., STEWART C. M. ve MARCUS A. J (2007). İşletme Finansının Temelleri, (Çev) Ünal BOZ- KURT, Türkan ANKAN ve Hatice DOĞUKANLI. 5. Basım. İstanbul: Literatür Yayıncılık (McGraw-Hill). Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı: Çimento Sektörü Raporu 2013/2, http://sanayipolitikalari.sanayi.gov.tr/public/sectorreports/7 (Erişim: 05.12.2014). DASHTİ, Zeinab, PEDRAM M. M. ve SHANBEHZADEH J (17-19 Mart 2010). A Multi- Criteria Decision Making Based Method for Ranking Sequential Patterns. Preceedings of the International Multi Conference of Engineers and Computer Scientists, Hong Kong. ELEREN, Ali ve KARAGÜL M (2008). 1986-2006 Türkiye Ekonomisinin Performans Değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, (Celal Bayar Üniversitesi l.l.b.f.) 15-1: 1-14. ELEREN, Ali, ÖGEL S ve YILDIZ F (2009). İşletmelerde Finansal Performansın Ölçülmesinde TOPSIS Yönteminin Kullanılması ve Bir Uygulama. 13. Ulusal Finans Sempozyumu, 21-24 Ekim, Afyonkarahisar, ss.383-391. ERGÜL, Nuray ve AKEL V (2010). Finansal Kiralama Şirketlerinin Finansal Performansının TOPSIS Yöntemi ile Analizi. MÖDAV Dergis,i 3: 91-118. HAO, Li ve QİNG-SHENG X (16-18 Ağustos 2006). Application of TOPSIS in the Bidding Evaluation of Manufacturing Enterprises. 5ih International Conference on E-Engineering & Digital Enterprise Technolog,. Guiyang / China: 184-188. İPEK, Selçuk ve GAMZE A (Mayıs 2009). Türk Çimento Sektörünün Gelişimi ve Sektöre Yönelik Özelleştirme Uygulamaları. Çimento İşveren Dergisi, Sayı:3, Cilt:23. JADİDİ, O. ve Diğerleri (2008). TOPSIS and Fuzzy Multi-Objective Model Integration for Supplier Selection Problem. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, 31-2: 762-769. JAHANSHAHLOO, G.R., LOTFI F. H. ve IZADİKHAH M (2006). Extension of the TOPSIS Method For Decision - Making Problems With Fuzzy Dat,. Applied Mathematics and Computation 181. www.elsevier.com/locate/amc. JOOSTE, Leonie (2004). An Evaluation of The Usefulness of The Cash Flow Statement Within South African Companies by Means of Cash Flow Ratios, Yayımlanmamış Doktora Tezi. University of Pretoria (Güney Afrika). KARGIN, Mahmut (2010). Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Sıralama Yapma Yöntemleri ile Tekstil Sektöründe Finansal Performans Ölçümü. Celal Bayar Üniversitesi S.B.E. Sosyal Bilimler Dergisi, 8-1: 195-216. KAYA, Yılmaz (2004). Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemlerinden TOPSIS ve ELECTRE Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü Seminer Çalışmas,. İstanbul: Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü. ÖZDEMİR, Ali İhsan ve SEÇME N. Y (2009). İki Aşamalı Stratejik Tedarikçi Seçiminin Bulanık TOPSIS Yöntemi ile Analizi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Î.Î.B.F. Dergisi, 2: 79-112. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı 9. Kalkınma Planı (2007-2013), Taş ve Toprağa Dayalı Sanayiler (Erişim: 05.12.2014). Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği, www.tcma.org.tr (Erişim: 05.12.2014). URBANCİC, Frank R.. The Power of Cash Flow Ratios. http://www.newaccountantusa.com/thepowerofcashflowratios.pdf (Erişim: 10.01.2011). USTASÜLEYMAN, Talha (2009). Bankacılık Sektöründe Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi: Ahs-Topsis Yöntemi, Bankacılar Dergisi, 69: 33-43. UYAR, Ali (2008). Nakit Akış Oranlarının Finansal Performans Analizinde Kullanımı, T.C. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9: 89-98. ZAVADSKAS, Edmundas Kazimieras, ZAKAREVİCİUS A. ve ANTUCHEVİCİENE J (2006). Evaluation of Ranking Accuracy in Multi-Criteria Decisions, Informatica, 17-4: 601-618.