UNDP TURKEY ENVIRONMENT & SUSTAINABLE DEVELOPMENT PROGRAMME Katalin Zaim, Ph.D. Programme Manager 24 Şubat 2007, Ankara
UNDP Türkiye Çevre & Sürdürülebilir Kakınma Programı Bahar Ubay GEF İklim Değişikliği Projesi, Proje Yard. UNDP & BTC Küçük Yatırımlar Fonu Proje Koordinatörü
UNDP & Türkiye UNDP Türkiye nin Özet Geçmişi 1950 Türkiye Hükümeti ile Teknik Destek İdare Heyeti (TAB) arasında temel anlaşma yapıldı. 1965 TAB ismi UNDP olarak değiştirildi. 1984 2004 yılları arasında, 24 Çevre Bağlantılı Proje tamamlandı. Bunlar arasında: Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi Hazırlık Çalışmaları WSSD ve Çevre ve Kalkınma Ulusal Programı yer almaktadır.
UNDP & Türkiye UNDP/Türkiye Operasyonel Alanları 2004 & 2006 Yılları Arasındaki UNDP Programları 2006-2010 Ülke Programı - Devam Eden Projeler Küresel Çevre Fonu (GEF) - Başlatılmış Projeler Potansiyel Küresel Çevre Fonu (GEF) Finansal Çerçeve & Yeni Operasyonel Programları
UNDP - TURKEY I. Ulusal İklim Değişikliği Konferansı, 2004 GEF/UNDP İklim değişikliği Ulusal Bildirim Hazırlıkları, 2005-2006 TÜBİKAK Kamu ARGE Programı tarafından desteklenen İklim Değişikliği alanında ki 4 projeye Teknik ve Finansal Desteğin Sağlanması BTC/UNDP Küçük Yatırımlar Fonu GEF/UNDP Karadenizin Rehabilitasyonu Projesi-2.Faz başlatıldı. TR0402.11. Sürdürülebilir Kalkınmaının Sektörlere Entegrasyonu Projesi AB finansmanlı GEF/UNDP Ulusal Diyalog LPG CHALLENGE, Çalıştay düzenlendi. Proje hazırlıkları devam ediyor. EVERY DROP MATTERS, Sağlıklı Suya Erişim
UNDP & Türkiye Enerji ve Çevre üzerine UNDP nin öncelikli çalışma alanları: 1. Sürdürülebilir Kalkınmanın Yapısı ve Stratejileri 2. Su Kaynakları Yönetimi 3. Sürdürülebilir Enerji 4. Sürdürülebilir Arazi Yönetimi 5. Biyoçeşitlilik 6. Kimyasalların Yönetimi
UNDP/Türkiye Çevre & Sürdürülebilir Kalkınma Programı nın 2006-2010 Yılları Arasındaki Planları 1. Doğal kaynakların korunmasının ve sürdürülebilir kullanımının güçlendirilmesi : 1.2 Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi oluşturulması adına çabaların, özellikle Sürdürülebilir Kalkınma Ulusal Konseyi nin (NCSD) kapasitesini güçlendirmeye yönelik programların desteklenmesi. 1.2 Türkiye nin UNFCCC ile ilk ve ilerideki Ulusal Bildirim hazırlıklarının desteklenmesi. 1.3 AB yönetmelikleri ile Türkiye çevre hukuku ve denetleme sistemine uyum sağlama sürecinin desteklenmesi. 1.4 Doğal ekosistem ve çevreyi korumaya yönelik çabaların, özellikle ormanları, özel koruma bölgeleri ve bio ve agro çeşitlilik açısından zengin olan diğer bölgeleri hedef alan programların desteklenmesi.
UNDP & Türkiye Devam... 1.5 Su kaynaklarının verimli yönetilmesine yönelik çabaların, özellikle denetleme ve kontrol mekanizmasının güçlendirilmesinin, atıksu arıtım tesislerinin rehabilitasyonunun ve Karadeniz su havzasındaki sınır ötesi kirliliği önleyen programların desteklenmesi. 1.6 Toprak bozulmasını önlemeye ve kuraklıkla mücadeleye yönelik çabaların, özellikle uzak ve bölgelerdeki sürdürülebilir kara yönetimi ve tarım uygulamalarına yönelik programların desteklenmesi. 1.7 Sürdürülebilir kalkınma yaklaşımlarını özel sektöre entegre etme çabalarının desteklenmesi.
UNDP/Türkiye Çevre & Sürdürülebilir Kalkınma Programı nın 2006-2010 Yılları Arasındaki Planları 2. Sürdürülebilir enerji hizmetlerine ulaşımın artırılması: 2.1 Kapasite güçlendirilmesine yönelik çabaların desteklenmesi hesaplı kalkınma için engellerin kaldırılmasına yönelik yapılanma ve enerji verimliliği standartların ve etiketlemenin uygulanması 2.2 Binalarda enerji verimliliğinin desteklenmesi. 2.3 Şehirlere veya Türkiye nin ulusal ihtiyaçları göz önünde bulundurularak bölgelere sürdürülebilir ulaşım sistemi tasarlanmasına ve uygulanmasına yönelik çabaların desteklenmesi. 2.4 Hasıl edilmiş enerji ve sürdürülebilir enerji kalkınmasında kadının rolünü güçlendirmek adına bilgi alışverişi, araştırma, savunma, ve faaliyetlerle kadına yetki verilmesinin desteklenmesi.
Sürdürülebilir Kalkınma Ekonomik Çevresel Sosyal UNDP nin rolü, kalkınma da kilit önem taşıyan çevresel, sosyal, ekonomik boyutların kesiştiği noktada sürdürülebilirliliği ve gelişimi sağlamaktır.
New Practice Design - Integration Cross-cutting EE issues Energy and Environment Practice Water Sub-practice Energy Sub-practice Land Sub-practice Biodiversity Sub-practice Climate change adaptation and vulnerability Environmental governance and institutions Mainstreaming: Poverty And environment Community approaches to SD Other: Capacity development, Financing
Küresel bölgesel - yerel Küresel Sözleşme ve hareketlerin şekillenmesini Bölgesel perspektiflere destek olunmasını Küresel hedeflerin yerel eyleme dönüşmesini
Ulusal İklim Değişikliği Programı (2004-2006) - İklim Değişikliği Ulusal Konferansı, 2004 - I. Ulusal Bildirim Hazırlıkları / UNDP GEF Projesi, 420.000 USD - Teknik Çalışma Grupları altında: İDKK üyeleri 20den fazla kurum - 100 ün üzerinde uzman ve araştırmacı - TOBB, STKlar, Özel Sektör
Projeksiyonlar Birinci Ulusal Bildirim Projesi Envanter AR&GE Kapasite Geliştirme Bilinçlendirme İklim Modelleme Çalışmaları Duyarlılık Azaltım önlemleri Ulusal Bildirimler Ulusal İklim Planı UNFCCC Adaptasyon Ulusal Envanterler
Tamamlanan Çalışmalar Çok Katılımcılık yöntemi ile hazırlanan İklim Değişikliği Eylem Planı Öncelik Alanları-(ÇOB)Temmuz 2006 SG Emisyonları (TÜİK)- Ağustos 2006 İklim Değişikliği I. Ulusal Bildirim (ÇOB)-Şubat 2007) erişim için: www.undp.org.tr www.cevreorman.gov.tr
SG Emisyonları 1990 2004 170.1 Tg - 296.6 Tg CO 2 eq 350 300 250 200 150 C02 eq Mt 100 50 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 CO2 CH4 N2O F Gases Veri Kaynağı: TUİK, 2006
Sektörel Sera Gazı Emisyonları ve Giderimi 1990-2004 350 300 250 C02 eq Mt 200 150 100 50 0-50 -100 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Energy Industrial Processes Agriculture Waste LUCF Veri kaynağı: TUİK, 2006
Sıcaklık Değişimleri Karadeniz bölgesinde azalan trendler Ortaanadolu da yaygın azalan trendler projections for 2050, 2100 Deniz Seviyesinde Yükselme artan taşkın, seller, ve delta havzasında tarıma etkileri (özellikle Kızılırmak, Yeşilırmak, Gediz, Seyhan and Ceyhan havzaları) ref.: Istanbul Technical University & State Meteorological Services - RegCM3 Model Projections, 2006
A2 :The A2 storyline and scenario family describe a very heterogeneous world. The underlying theme is self-reliance and preservation of local identities. Fertility patterns across regions converge very slowly, which results in a continuously increasing population. Economic development is primarily regionally oriented and per capita economic growth and technological change more fragmented and slower than in other storylines.
ref.: Istanbul Technical University & State Meteorological Services - RegCM3 Model Projections, 2006
ref.: Istanbul Technical University & State Meteorological Services - RegCM3 Model Projections, 2006
ref.: Istanbul Technical University & State Meteorological Services - RegCM3 Model Projections, 2006
ref.: Istanbul Technical University & State Meteorological Services - RegCM3 Model Projections, 2006
ref.: Istanbul Technical University & State Meteorological Services - RegCM3 Model Projections, 2006
Gediz ve Büyük Menderes Havzaları GEDIZ BASIN BUYUK MENDERES BASIN AEGE AN SEA Streamgaging St. Meteorological St. ref.: Dokuz Eylül University, SUMER, 2006 River
Gediz Havzası - Ege bölgesinde ki en büyük 2. havza - Yaklaşık toplam drenaj alanı 18,000 km 2 - Çeşitli sektörler(tarım, tekstil, endüstri) arasında suyun kullanımına dönük rekabetin artışı ve suyun ve suyun kullanımı - Çevre kirliliğine bağlı tehditlere ilaveten havza genelinde kuraklık
Gediz ve Büyük Menderes Havzaları referans senaryo 2030 yılı itibariyle ~20% yüzey su kaybı 2050, 2100 yıllarında 35%, >50% tarım ürünlerinin evatranspirasyonu ürünlerin su ihtiyacında artışlar %11, %19, %48 2030,2050,2100
Türkiye Makroekonomik Karar Alma Modeli Prof.Dr.Erinç Yeldan Yrd.Doç.Dr.Ebru Voyvoda Dr.Çağatay Telli http://www.econmodel.bilkent.edu.tr/
Model Özellikleri: Walrasgil hesaplanabilir genel denge modeli Türkiye nin 2003 makroekonomik dengesine dayalı Çevre kirliliğine duyarlı on üretim sektörü ayrıştırılmış Sermaye birikimi endojen Ücretler reel olarak sabit, işsizlik oranı endojen Reel döviz kuru ödemeler dengesini sağlamak üzere endojen Reel faiz oranı dış piyasalarca belirli; enflasyon hedeflemesi uygulayan merkez bankası Kalibrasyon yaklaşımı
Modellenen Üretim Sektörleri Tarım Kömür madenciliği Ham petrol, doğal gaz Kağıt ve kağıt ürünleri Rafine petrol ürünleri Çimento Demir, çelik sanayi Elektrik üretimi Ulaştırma Diğer ekonomi
Üretim teknolojisi: kademeli Cobb-Douglas üretim fonksiyonları Üretim Tarım Kömür Ham petrol Kağıt Rafine Petrol Çimento Demir çelik Elektrik Ulaşım Diğer Ekonomi Ara malı girdileri Katma Değer Sermaye Emek
CO2 Emisyon teknolojisinin modellenmesi...
Sektörlere Göre CO2 Emisyonu (2003, Milyon Ton) Elektrik Üretimi 66.295 Sanayi 75.314 Ulaştırma 37.373 Diğer (konut, tarım, vs) 33.344 Endüstriyel Prosesler 17.855 TOPLAM 230.181 Model için esas alınan veriler / Kaynak: TUİK, İstatistik Yıllığı 2003
Yakıtların Yanmasından Kaynaklanan CO2 Emisyonu (Gg) 1990 127174 1991 132914 1992 139166 1993 146736 1994 143775 1995 155955 1996 174062 1997 186554 1998 186039 1999 186161 2000 208311 2001 192020 2002 197325 2003 212571 2004 223377 Modelde Sektörel CO2 Emisyonu, 2003 (Gg) AG -Tarım 10,000 CO - Kömür Madenciliği 2,774 PG - Ham Petrol, Doğal Gaz 1,895 PA - Kağıt ve Kağıt Mamülleri 6,487 RP - Rafine Petrol Ürünleri 34,178 CE - Çimento Üretimi 7,174 IS - Demir Çelik 20,073 EL - Elektrik Üretimi 68,970 TR - Ulaştırma 37,373 OE -Diğer Ekonomi 23,646 Toplam 212,571
CO2 Emisyon ve Reel Milli Gelir Artış Hızı (%) 1 5.0 0 1 0.0 0 5.0 0 0.0 0 1 9 9 0 1 9 9 1 1 9 9 2 1 9 9 3 1 9 9 4 1 9 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4-5.0 0-1 0.0 0 C O 2 e m is y o n a rtış h ız ı m illi g e lir a rtış h ız ı
Alternatif 1: CO2 emisyonu sektörel üretime sabit orantılı CO2 χ EMIT = X i i S i Alternatif 2: CO2 emisyonu sektörel ara malı girdi tüketimine orantılı
30% 50% Üretim Tarım Kömür Ham petrol Kağıt Rafine Petrol Çimento Demir çelik Elektrik Ulaşım Diğer Ekonomi Ara malı girdileri 50% Katma Değer Sermaye Emek
Temel Patika: 2003-2020
Modelin Kullanımı, 2003-2020 TEMEL PATİKA: yurt-dışı sermaye akımları dışsal reel faiz oranı dışsal döviz kuru serbest (ödemeler dengesi kısıtı) IMF Programı maliye hedefi: Faiz dışı fazla %6.5 formel kesim reel ücretleri sabit Yıllık ortalama %1.2 üretkenlik artışı
1000 Reel GSYİH (Milyar YTL, 2003 fiyatlarıyla) 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
10 Temel Patika: GSYİH artış hızı (%) 8 6 4 2 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
700 Temel Patika: Toplam CO2 Emisyonu (Gg) 600 551.0 585.7 519.3 500 400 300 212.6 233.3 243.5 259.0 275.1 292.1 309.1 365.5 326.4 345.3 387.6 411.0 435.0 461.3 488.9 200 100 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
0.620 GSYİH'ye oran olarak toplam CO2 Emisyonu (Gg / Milyar YTL) 0.615 0.610 0.605 0.600 0.595 0.591 0.596 0.593 0.594 0.595 0.596 0.598 0.600 0.601 0.603 0.604 0.605 0.607 0.609 0.610 0.612 0.614 0.615 0.590 0.585 0.580 0.575 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
CO2 emisyonunun kaynakları...
Temel Patika Sektörel CO2 Emisyon (Gg) 2 0 0 4 2 0 1 0 2 0 2 0 A G - A g r i c u l t u r e 5. 2 7. 5 1 4. 3 C O - C o a l M i n i n g 2. 9 4. 4 9. 0 P G - C r u d e P e t r o l e u m, G a s 2. 0 2. 9 5. 6 P A - P a p e r a n d P a p e r P r o d u c t s 6. 9 1 0. 7 2 1. 9 R P - R e f i n e d P e t r o l e u m P r o d u c t s 3 7. 1 5 1. 8 9 4. 0 C E - C e m e n t P r o d u c t i o n 7. 8 1 1. 4 2 1. 1 I S - I r o n a n d S t e e l 2 2. 0 3 5. 3 7 5. 6 E L - E l e c t r i c i t y P r o d u c t i o n 7 6. 1 1 0 5. 9 1 8 2. 2 T R - T r a n s p o r t S e r v i c e s 3 9. 4 5 7. 5 1 1 2. 2 O E - O t h e r E c o n o m y 9. 3 1 4. 1 2 7. 0 T O T A L 2 0 8. 8 3 0 1. 5 5 6 3. 1
Demir Çelik Sanayi Üretim Başına CO2 Emisyonu (Gg / Milyar YTL) 1.650 1.600 1.550 1.524 1.534 1.540 1.548 1.558 1.565 1.573 1.579 1.586 1.592 1.512 1.500 1.495 1.496 1.479 1.465 1.450 1.449 1.439 1.451 1.400 1.350 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Çimento Sanayi Üretim Başına CO2 Emisyonu (Gg / Milyar YTL) 1.560 1.540 1.520 1.500 1.495 1.494 1.502 1.507 1.512 1.515 1.519 1.523 1.526 1.530 1.533 1.536 1.538 1.485 1.480 1.472 1.471 1.479 1.465 1.460 1.440 1.420 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Elektrik Üretim Başına CO2 Emisyonu (Gg / Milyar YTL) 7.300 7.250 7.200 7.243 7.241 7.238 7.236 7.230 7.223 7.217 7.213 7.210 7.208 7.205 7.204 7.202 7.203 7.202 7.204 7.158 7.150 7.100 7.058 7.050 7.000 6.950 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Çevre Politikası Alternatifleri
Senaryo 1: Yüzde 10 Düzeyinde CO2 Emisyon Vergisi 2004 ve sonrasında Sektörel üretim değeri üzerine %10 CO2 vergisi Senaryo 2: Yüzde 20 Düzeyinde CO2 Emisyon Vergisi Senaryo 3 : Yüzde 40 Düzeyinde CO2 Emisyon Vergisi
CO2 Kota Uygulamaları Altında Reel Milli Gelir (2003 reel fiyatlarıyla, Milyar YTL) 1200 1000 GDP under Base Run GDP Under 90 %CO2 Quota 800 GDP Under 80 %CO2 Quota GDP Under 60 %CO2 Quota 600 400 200 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
CO2 Kota Uygulamaları Altında Vergi Gelirleri / GSYİH (%) 25 Under %90 Quota Under %80 Quota Under %60 Quota 20 15 10 5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
CO2 Kota Uygulamaları Altında Hazine Gelirleri (reel 2003 fiyatlarıyla, Milyar YTL) 350 300 Base Run 250 Under %90 Quota Under %80 Quota Under %60 Quota 200 150 100 50 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
CO2 Kota Uygulamaları Altında Özel Sektör Yatırımları (2003 reel fiyatlarıyla, Milyar YTL) 300 250 200 Base Run Under %90 Quota Under %80 Quota Under %60 Quota 150 100 50 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Model Sonuçları : Temel patika baz alındığında, - CO2 kotasının %60 seviyesinde uygulanmasının, 2020 yılı itibariyle, emisyonların 2012 seviyesinde kalmasını sağlamaktadır. - Ancak %30 ların üzerinde GSYİH kaybına neden olmaktadır. - 2006-2020 yılları arasında da kümülatif milli gelir kaybın 3,145 milyar YTL ye karşılık gelmektedir.
Senaryo 4 Enerji Sektöründe Vergi Uygulamaları (Kömür, Petrol-Gaz ve Elektrik )
Enerji Vergisi Uygulaması Altında Toplam CO2 Emisyonları (Milyon ton) 700 600 500 Base Run 10% Tax on Energy Sectors 20% Tax on Energy Sectors 400 300 200 100 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Alternatif Enerji Vergisi Senaryosu Altında İşsizlik Oranı 25 20 Base Run Under 10% tax on energy Under 20% tax on energy 15 10 5 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Enerji Tüketimine Endeksli Tüketim Vergisi Uygulaması 700 650 600 550 Base Run Consumer Tax on Energy Consumption 500 450 400 350 300 250 200 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Tüketim Vergisinin Milli Gelire Oranı (%) 1.2 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0.0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
TÜKETİM VERGİSİ UYGULAMASI % 10 vergi uygulaması ile %15 oranında işsizlik %20 vergi oranında vergi uygulaması ile %20 nin üzerinde işsizlik
I. Macro-Economic Forecasts under the Climate Action Policy Tools : Carbon Taxes, Technology Investments Studied by Prof.Dr.Erinc Yeldan, Bilkent University Assis.Prof.Dr.Ebru Voyvoda, METU Çağatay Telli,Ph.D., State Planning Organization II. National Transport Rehabilitation in Turkey Studied by Prof. Dr. Haluk GERÇEK (ITU) III.Greehouse Gas Emissions Resulting from Transport Sector in Turkey, Inventory Analysis and Projections Studied by Prof.Dr. Cem Soruşbay & Prof.Dr. Metin Ergeneman(ITU) VI. Projections for Carbon Dioxide Gas Emissions in Turkish Iron and Steel Industry Studied by TOBB ETU V. Projections for Carbon Dioxide Gas Emissions in Turkish Cement Industry Studied by TOBB-ETU, Gazi University
TEŞEKKÜRLER
UNDP YE ERİŞİM İÇİN: katalin.zaim@undp.org www.undp.org.tr