AYLIK BÜLTENLER SERİSİ Ekim, 2012 Sayı : 3 KONU : Ödev Alışkanlığı Sevgili Velilerimiz, Ödev alışkanlığı çocukların sorumluluk edinme ve yerine getirme becerilerinin gelişmesi için önemli bir aşamadır. Okul hayatı boyunca önemli olacak bu alışkanlığın yerleştirilmesi için bazı başlıkları sizlerle paylaşmak istedik. Keyifle okumanız dileğiyle. Ödevin anlamı, Türk Dil Kurumu Sözlüğünde Yapılması, yerine getirilmesi, insanlık duygusu, töre ve yasa bakımından gerekli olan iş veya davranış, vazife, vecibe olarak açıklanıyor. Bu tanıma göre yapılması gerekli olan tüm iş ve davranışlar ödevimiz olabilir. Bu bültende ise okulda verilen ve evde tamamlanması istenen pekiştirme çalışmalarından bahsedeceğiz. Evde yapılması gereken vazifelerden... Ev ödevleri okul çağı çocuğunun birincil ve belki de hayatla ilgili ilk sorumluluğudur. Bu sorumluluğun öğrenilmesi ve yerine getirilmesi için başta çocuğunuza destek olsanız da, daha sonra çocuğunuzun bu sorumluluğu tek başına yerine getirmesi gerekir. Çocukta bir alışkanlığın yerleşmesi için ilk aşama bu alışkanlığın gerekliliğinin benimsenmesidir ve birçok çocuk ilk zamanlarda yetişkin desteğine ihtiyaç duyar. Alışkanlıkların benimsenebilmesi için çocuğun kendini rahat ve mutlu hissetmesi önemlidir. Ödevler salt yapılması gerekn zorunluluklar haline gelir ve çocukla ebeveyn arasında güç çatışmasına dönüşür ise alışkanlığın edinilmesi çok daha zor bir hal almaktadır. Bu sebeple ebeveyn için ilk hedef çocuk için rahat ve mutlu hissedebileceği ortamın hazırlanmasıdır. 1
Ev Ödevleri Neye Hizmet Eder? Çocuğun sorumluluk edinmesine destek olur, Ev ve okul arasında bilgi transferini sağlar, Okulda öğrenilen bilginin evde pekiştirilmesine yardımcı olur, Çocuğun bağımsız çalışabilme kapasitesini destekler, Çocuğun zamanını planlamasına ve becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Anne Babalar Nasıl Yardımcı Olabilir? Ödevin yapılacağı yerin ve zamanın planlanması aslında beraberinde birçok şeyin planlanmasını gerektirir. İlk zamanlarda artıl büyüdün, ödev senin işin, tek başına yapmalısın gibi bir yaklaşım çok gerçekçi görünmemektedir. Çocuk ilk yürüme çabaları gösterirken birden annenin elini bırakarak düz bir hatta yürümeye başlamaz. Bazı çocuk, yavaş yavaş ebeveyn desteğinden uzaklaşırken bazı çocuk birkaç kez deneyimledikten sonra kendi başına hareket etmeyi becerebilir. Ama başlarda yetişkinin çocuğun çevresinde bulunması güvenlik açısından gereklidir. Yürüme gibi ödev yapmak da bir yanıyla bağımsızlaşma sürecidir. Çocuk başlarda dinlenme, oyun zamanı, atıştırma vakti, birlikte paylaşım, çalışma, tv izleme, yemek saati, uyku saati gibi işleri planlamak için yetişkin önderliğine ihtiyaç duyar. Bu süreçte anne babanın yol gösterici olması, planı bozabilecek durumların farkında olması ve çocuğu bu durumlardan koruması, yanlışlar yaptığında, aksilikler olduğunda onu destekleyebilmesi çocuğun bağımsızlaşma sürecini kolaylaştırır ve sağlıklı gelişimine faydalı olur. Ödev tamamlamak bir sorumluluktur ve çocuğun sorumluluğudur, anne babanın değil. Anne baba bu sorumluluğun çocuk tarafından sahiplenilmesi için destek olur fakat bu sorumluluğu üstlenmez. Sorumluluklar yerine getirildiğinde somut bir ödüle ihtiyaç duyulmaz. Ödev yapmayı ödülceza merkezinden uzak tutmak çocuğun görev olarak benimsemesine ve hayatının bir parçası olduğunu düşünmesine yardımcı olacaktır. Ödevini tamamlayan çocuğun başarmış olmaktan duyduğu hazza ortak olmak ve bu hazzı birlikte bir eylem yaparak paylaşmak ise çocuğun iyi birşey yapıyorum duygusunu pekiştirir. 2
Ödevi Bir Düzene Oturtmasına Yardımcı Olmalı Çocuğun ödev için düzenli bir zamanının ve yerinin bulunması, ödevini hatırlamasına ve bitirmesine yardımcı olur. En iyi zaman size ve çocuğunuza en yararlı ve en rahat ettiğiniz zamandır. Her evin düzenine uygun zamanı ebeveyn çocuğu ile birlikte belirleyebilir. Çocuğun düzenli yaptığı bir etkinlik, spor gibi aktivitelerinin dışında kalan zamanların belirlenmesi organize olmasını kolaylaştırır. Çalışma Ortamının Düzenlenmesine Yardımcı Olmalı Çalışılacak sabit bir yerin belirlenmesi ve bu yerin ev hareketliliğinden bir parça da olsa uzak olması verimi artırır. Başlarda çocuklar ev ortamından uzaklaşıp tek başlarına kalmak istemeyebilirler. Bu süreci izleyerek adım adım çalışma ortamında yalnız kalabilmesi için desteklemek önemlidir. Çalışma mekanının yeterli derecede aydınlık olması, sandalyenin ve masanın çalışma için uygun olması (örneğin döner sandalyeler çalışmadan çok oyun oynamak için kullanılabilir), masa üzerinde çalışma sırasında gerekli olacak eşyalardan (kalem, silgi, cetvel, kalemtıraş, gerekli kitaplar vs...) başka bir şeyin bulunmaması ve masanın sadece çalışmak için kullanılması (oyun oynamak için değil) önemlidir. Çocuk ders çalışırken ihtiyaç duyacağı her şeyi çalışmaya başlamadan önce hazırlarsa, bu masadan sürekli kalkmasını ve dolayısıyla dikkatinin dağılmasını önler. Her birey dikkatini en iyi yoğunlaştırabildiği koşulları kendisi keşfeder, kimileri hafif bir müzik eşliğinde daha verimli çalışırken kimileri de tamamen sessiz bir ortama ihtiyaç duyar. Söz konusu dikkat ve konsantrasyon alanında zorlanan bireyler olduğunda yine kişisel farklılıklar önemlidir ama genel olarak gürültülü bir ortamda ya da yere uzanarak ders çalışmak dikkati yoğunlaştırmaya engel olacaktır. Bu süreci ebeveyn olarak izleyip gerektiğinde bu ortamı bozan ya da etkileyen faktörleri farkedip düzenleme önemli bir süreçtir. Okul Hazırlığının Yapılması Ödevlerin yapılması kadar önemli olan bir diğer konu da çocuğunuzun okula hazır olarak gitmesidir. Ödevler tamamlandıktan sonra ya da yatmadan önce ertesi gün gerekli olan malzemelerin çantaya konması çocuğun geliştirmesi gereken bir diğer beceridir. Bu konuda da ilk başlarda anne-babanın destek ve yol gösterici olmaları gerekir. Yine, bu hazırlığın sorumluluğunun çocukta olması prensibi unutulmamalıdır. 3
Anne babalar çoğu zaman malzemenin unutulmuş olmasına çocuktan daha çok üzülürler ve sanki kendi yaptıkları bir hata olduğunu düşünürler. Halbuki çoğu zaman malzeme unutulması, ödevin tamamlanmamış olması annenin bu görevi üstlenmesinden çok daha olumlu gelişme kaydedilmesine yardımcı olur. Bir müsibet bin nasihatten yeğdir! Çocuğun bir olumsuzlukla karşılaşması olumluya evrilmesine çok yardımcı olabilir. Öğretmenine bir not yazmanız ya da mail atmanız yeterli. Şu Aşamada Ebeveyn Önderliği Nereye Kadar? Henüz yönergeleri okuyamayan çocuk için yönergeyi okumak ve yapması için yanından uzaklaşmak önemlidir. Tüm bu süreçte çocuğun ihtiyaç duyduğunda yanında olabileceğiniz kadar yakınında olmanız yeterlidir. Yönergeyi anlamadığını düşündüğünde bir örnek var ise örneği gösterip akıl yürütmesine yardımcı olmak ya da küçük bir açıklayıcı cümle kullanmak yeterli olacaktır. Uzun uzun anlatmak sizi öğretmen konumuna getirir ki başta hoşa giden bu ilişki durumu ilerleyen süreçte sorun yaratabilir. ÖNERİLER; PÜF NOKTALARI! Çocuğunuzla birlikte onun tüm tüm gününü (oyun, yemek, televizyon, uyku saati vs) planlayın. Planların esnek olduğunu ve bazen aksayabileceğini çocukla paylaşmak kuralcı çocukların işini kolaylaştırır. Çocuğunuzun ders çalışması için uygun bir çalışma ortamı hazırlayın. Bu ortamın evin ortak kullanım alanlarının (mutfak, oturma odası gibi) dışında bir yer olması ve dikkati dağıtacak ögelerden (televizyon, telefon vs) uzak olmasına dikkat edin. Çocuğunuzun çalışma masasının düzenini sağlamasında yardımcı olun, masada dikkati dağıtacak ders çalışma sırasında ihtiyaç olmayacak eşyaların olmamasına dikkat edin. Çalışma süresini ve miktarını aşamalı olarak artırın. Aynı şekilde ev ödevlerinin yaparken gösterdiğiniz dolaylı yardımı da aşamalı olarak azaltmaya başlayın. Çocuğunuza verdiğiniz yardımın sadece çocuğunuza destek vermek şekilde olmasına, birincil sorumluluğun ona ait olmasına dikkat edin. Bitirilen ödev anne-babanın değil çocuğun ürünü olmalıdır. 4
Çocukların gelişimi anne-babaları tarafından yüreklendirilmeli, daha iyisini yapmaları için olumlu bir dil kullanmaları gerekir. Eleştirilmeye alışmış olan çocuklar ilerleme kaydedemez. Aksine geriler veya ders yapmama konusunda diretirler. Anne-babalar, çocuklarının geliştiklerini fark ettiklerini belirtmekten çekinmemeliler. Böylece çocukların motivasyonu daha da artacaktır. Yapamadığı, beceremediği konularda aşağılayıcı ve utandırıcı tarzda eleştirmeyin. Bu hem özgüvenini olumsuz etkiler hem de çocuğunuzla iletişiminizin bozulmasına neden olur. Unutmayın ki ancak iyi bir iletişimle, çocuklarınızın sorunları olduğunda bu sorunları sizinle paylaşmasını sağlayabilirsiniz. Aksi halde çocuğunuz sizden uzaklaşabilir. *İnsanın olduğu her konuda olduğu gibi bu konuda da bireysel farklılıklar vardır ve aradığınız sorunun cevabını bu bültende bulamayabilirsiniz. *Sorun durumlarında durumu iyi tanımlamak için kendinize ve çocuğunuza zaman tanıyın. Birkaç gün durumu izleyin, sorunun devam etmesi durumunda sınıf öğretmeni ve psikolojik danışmanınız ile iletişime geçin. Kaynak: Türk Dil Kurumu güncedanışmanlık.net Özel Üsküdar SEV İlköğretim Okulu Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi 5