FEN ve TEKNOLOJİ ÖĞRETİMİNDE PERİYODİK TABLODA KÖŞE KAPMACA OYUNUN ETKİLİLİĞİ Seher BAYAT 1 Hülya KILIÇASLAN 2 Şener ŞENTÜRK 3 1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Programları ve Öğretimi Bölümü Doktora Mezunu 2 Karaköy TOKİ. İ.Ö.O Fen ve Teknoloji Öğretmeni 3 Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Programları ve Öğretimi Bölümü Doktora Öğrencisi 1. GİRİŞ Fen eğitimiyle, bireylerin bilimsel düşünme, problem çözme gibi bilisel süreç becerilerinin gelişimine yönelik yeteneklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır (Sökmen ve Bayram, 1999). Fen bilgisi öğretiminin etkili bir biçimde gerçekleşmesinde, araştırma, inceleme, gözlem ve deney basta olmak üzere sunuş, buluş vb. yöntem ve tekniklere başvurulduğunda öğrenme kolaylaşır. Ders etkinlikleri sırasında çocuklar öğrenirken aynı zamanda öğrendiklerini başka konuda ya da alanda kullanabilirler (Türkeli, 2004). Fen eğitimi ile hedeflenen amaçların gerçekleştirilebilmesi, soyut ve karmaşık olan fen konularının anlaşılırlığının artırılması ve etkili yöntem ve tekniklerin kullanılması ile mümkün olacağına inanılmaktadır. (Geban ve dig., 1998; Sökmen ve dig., 1997; Uzuntiryaki ve dig., 2001). Bu yöntemlerden biri olan oyunla öğrenmenin etkili fen eğitimi için faydalı olduğuna inanılmaktadır. Oyunlar, kuramsal öğrenme ile uygulama arasında önemli bir bağ kurar. Bu bağ soyut yaşantıları somuta indirgemede etkili olur. Soyut yaşantıları somuta indirgemede en iyi niteliklere sahip olması, oyunun niteliğini etkileyerek sınıfta daha etkin bir öğrenme sağlayacaktır. Orlich ve diğerleri (1985:315) ne göre, oyun düzenlemede aşağıdaki on aşama dikkate alınmalıdır. 1. Desenlenecek hedefleri tanımla. 2. Oyun alanını belirle. 3.Süreçlerdeki ana oyuncakları, diğer bireyleri, grupları ve organizasyonları belirle. 4.Hedeflere uygun seçilecek oyuncuların sağlık durumları, güçleri, etkileri ve diğer ödülleri tanımla. 5. Oyuncu kaynaklarıyla oyunla ilgili alınabilecek her bir bilgiyi belirle. 6.Oyuncular arasındaki etkileşim sırasını belirle 7.oyuncuların almaya karar verdikleri eylemlerle ilgili ölçüt ve ya kararları belirle. 8.Oyuncuların eylemlerine dışarıdan gelen sahte eylemleri belirle. 9.Oyunun elde edilen ölçütleri veya puan yöneltimlerine karar ver. 10.Sunumun biçimini seç ve işle sırasını formüle et. Fen eğitimi ile hedeflenen amaçların gerçekleştirilebilmesi, soyut ve karmaşık olan fen konularının anlaşılırlığının artırılması ve etkili yöntem ve tekniklerin kullanılması ile mümkün olacağına inanılmaktadır. (Geban ve dig., 1998; Sökmen ve Bayram, 2000). Demirel (1994:68) sınıf içinde kullanılan eğitimsel oyunları öğrenilen bilgilerin pekiştirtmesini ve daha rahat bir ortamda tekrarlanmasını sağlayan bir etkinlik olarak görmektedir. Fen ve teknoloji dersi öğretiminde oyun tekniklerinin etkiliğinin araştırılmasının Fen ve Teknoloji dersinde farklı oyun türlerinin gelişimine katkı sağlayacağı düşülmektedir. 1.1. Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı Periyodik Tabloda Köşe Kapmaca Oyunu nun etkiliğini araştırmaktır. Bu amaçla Maddenin Özellikleri ünitesinde Periyodik Tabloda Köşe Kapmaca oyunu ile öğrenim gören 7. sınıf öğrencileri ile geleneksel öğretim yöntemleriyle öğrenim gören 7. Sınıf öğrencilerinin başarısı arasında anlamlı bir fark var mıdır? sorusuna cevap aranmıştır.
Baba Eğitim Durumu Anne Eğitim Durumu 2.YÖNTEM 2.1. Evren ve örneklem Araştırmanın evrenini 2011-2012 eğitim öğretim yılında Bolu İli merkez ilçesine ilköğretim okullarında öğrenim gören 1341 7. sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma 2011-2012 eğitim öğretim yılında Bolu İli merkez ilçesine öğrenim gören 80 kişiden oluşan 7. sınıf öğrencisi üzerinde yürütülmüştür. Deney ve Kontrol grupları oluşturulurken; öğrenci sayısı, cinsiyet, aile gelir ve eğitim durumları ile 6. sınıf fen ve teknoloji dersindeki başarı değişkenleri incelenmiştir. İncelemelere ilişkin veriler aşağıdaki tablolarda sunulmuştur. Tablo 2.1. Cinsiyet Değişkeni Cinsiyet değişkeni Deney grubu Kontrol grubu n % n % Erkek 21 52,5 18 45,0 Kız 19 47,5 22 55,0 Toplam 40 100 40 100 Tablo 2.1. den görüldüğü gibi deney grubunun %52.5 ini erkek öğrenci, %47.5 ini kız öğrenciler oluşturmaktadır. Kontrol grubunun %45. ini erkek öğrenci, %55 ini kız öğrenci oluşturmaktadır. Tablo 2.2.Ebeveyn Eğitim Durumu Ebeveyn Eğitim Durumu Deney grubu Gruplar Kontrol grubu Ünv. n 2 3 % 5 7,5 Yüksek Okul n 5 6 % 12,5 15 Lise n 11 14 % 27,5 35 İlkokul/ n 22 17 % 55 42,5 n - % - - Yüksek Okul Lise İlkokul/ İlköğretim İlköğretim Okumazyazmaz Ünv Okumazyazmaz TOPLAM n 8 4 % 20 10 n 23 18 % 57,5 45 n 9 18 % 22,5 45 n - - % n 40 40 % %100 %100
Anne eğitim durumları incelendiğinde deney grubunda %55,0 kontrol grubunda %42.5 ile ilkokul/ilköğretim düzeyinde yoğunlaştığı görülmektedir. Baba eğitim durumları incelendiğinde deney grubunda %57.5, kontrol grubunda %45.0 ile ilkokul/ilköğretim ve yine %45.0 ile lise düzeyinde yoğunlaştığı görülmektedir. Tablo 2.3. Aile Gelir Durumları Gruplar Aylık Gelir Durumu -750 TL 751-2000TL 2001-4000 TL 4001ve Üzeri n % n % n % n % Deney grubu 3 %7,5 27 %67,5 10 %25 - - Kontrol grubu 2 %5 31 %77,5 7 %17,5 - - - Tablo 2.3. de deney grubu öğrencilerinin ailelerinin aylık gelir durumu incelendiğinde %67.5 inin, kontrol grubu öğrencilerinin ise %77.5 inin 750-2000 TL gelire sahip olduğu görülmektedir. 2.2. Araştırmanın Modeli Araştırmanın modeli son teste dayanan deneysel yöntemdir. Araştırmada Maddenin Özellikleri ünitesini Periyodik Tabloda Köşe Kapmaca Oyunu ile öğrenen deney grubu ile bu oyunun uygulanmadığı kontrol grubuna ünite değerlendirme testi uygulanarak deney grubu ile kontrol grubu arasındaki fark incelenmiştir. Sınıfa çizilen ve boyanan periyodik tablo üzerinde oynanabilecek Periyodik Tabloda Köşe Kapmaca Oyunu adı verilen bir oyun geliştirilmiştir Maddenin özellikleri ünitesinin öğretimi bu oyun ile yürütülmüştür. Oyun için; elementlerin özellikleri ve kullanım alanlarının belirtildiği kartlar, elementin adı ve proton sayısı yazılmış kartlar, periyodik ve grup numaralarının belirtildiği öğretim programı dahilindeki elementlerin yerlerini belirten kartlar hazırlanmıştır. Sınıf iki gruba bölünerek her guruptan seçilen birer öğrenciden çekilen kartlardaki yönergelere göre elementlerin yazıldığı kareye basmaları istenmiştir. Aldıkları kartlarda verilen yönergeye göre doğru elementin yazılı olduğu kareye önce basan öğrenci puan alacağı şekilde yürütülmüştür. Oyun gruptaki tüm öğrencilerin oyuna katılımı sonucunda bitirilmiştir. En çok puanı alan grup oyunu başarı ile tamamlamış sayılmıştır. 2.3. Veri Toplama Aracı Veri toplama aracı olarak ünite değerlendirme testi geliştirilmiştir. Test araştırma grubu dışındaki 100 7. sınıf öğrencisine uygulanmıştır. Bu ön uygulamada test maddelerinin madde ayırtedicilik özellikleri ve madde güçlük değerleri incelenecek ve testin güvenirliği KR20 güvenirlik katsayısıyla incelenmiştir. Test 100 kişiden oluşan bir örneklem grubuna uygulanmıştır. Uygulanan testin güvenirliği KR-20 formülü ile hesaplanmıştır. Bulunan KR-20= 0.91 dir. KR-20 ile elde edilen bu güvenirlik değerine göre hazırlanan testin güvenilir olduğunu söylenebilir. Teste ilişkin madde analizi de hesaplanmıştır. Madde analizi sonunda 13 soru elenmiştir. Teste alınan 27 sorunun madde güçlük değerleri madde ayırt edicilik değerleri Tablo 4 de sunulmuştur.
Tablo 2.4. Teste İlişkin Madde Güçlük, Madde Ayırtedicilik Değerleri Madde no: Madde Güçlük İndeksi Madde Ayırt Edicilik İndeksi P q 1..50.1 2..67.67 3..53.92 4..51.51 5..70.60 6..85.30 7..50.62 8..74.51 9..58.70 10..88.29 11..74.30 12..69.33 13..35.33 14..31.40 15..61.62 16..83.33 17..75.49. 18..58.85 19..58.85 20..75.79 21..62.38 22..67.67 23..69.55 24..70.60 25..85.30 26..51.44 27..51.51 Tablo 2.4 den görüldüğü gibi test maddelerinin madde güçlük değerleri.31 ile.88 arasında değişirken, madde ayırt edicilik değerleri.29 ile.92 arasında değişmektedir. Çözümlemeler için aritmetik ortalamalar, toplam puanlar belirlenecek, karşılaştırmalarda t-testi istatistiksel yönteminden yararlanılmıştır. 4. BULGULAR VE YORUMLAR Kontrol ve deney gruplarının ortalamaları ve t-testi sonuçları Tablo 5 de verilmiştir. Tablo 5.Kontrol ve deney grubuna uygulanan teste ilişkin t- testi sonuçları Gruplar n X ss Sd t p P<0.05 Deney Grubu 40 20,10 5,10 Kontrol Grubu 40 11,15 4,54 78 8,28.00
7. sınıf öğrencilerine uygulanan başarı testinde periyodik tabloda köşe kapmaca oyunu ve geleneksel öğretim yönteminin uygulanmasıyla işlenen ünite sonunda deney ve kontrol grubu öğrencilerine başarı testi uygulanmıştır. Testten elde edilen sonuçlar arasındaki fark t testi ile incelenmiştir. Bulunan t değeri (t 8,28, p<0,05) ne göre deney ve kontrol grubunun ortalamaları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. Oyun çocukların doğdukları andan itibaren başlayan ve giderek bunda uzmanlaştıkları bir süreçtir. Oyun çocuklar için çok doğal bir araç ya da yetenektir. Her çocuk oyun oynar. Yaşlarının ilerlemesi ile yeni oyun türleri bulabilir ya da bildikleri oyunları geliştirebilirler. Çocukta doğuştan var olan bu yeteneğin eğitim ortamına aksettirilmesi gerekir. Çocukta doğuştan var olan bu sürecin eğitim ortamına aksettirilmesiyle öğretimin sıkıcı ve bunaltıcı olmasının önüne geçilebilir. Oyun aynı zamanda çocukların sosyal ve bireysel gelişim ihtiyaçlarını karşılayıcı niteliktedir. Bu nedenle özellikle alt sınıflarda oyun ağırlıklı tekniklere ağırlık verilmesinde yarar vardır. Bilen (1989: 103) oyunu bireylerin fiziksel, zihinsel yeteneklerini geliştirici, yaşantıyı zevkli kılıcı, sanatsal ve estetik nitelikleri ile beceriyi geliştirici ekinliklerdir şeklinde tanımlamaktadır. Çocuk oyunda çevresiyle aktif olarak hesaplaşır. Bu hesaplaşmada onun düşünme yetenekleri ve düş gücü de gelişir (Yıldız: 1992).Özellikle küçük yaşlarda oyunun tasarımlanması onların düş gücünü de geliştirici bir role sahiptir. Çocuk oyun sayesinde kendilerini ve başkalarını tanır. Demirel (1994:68) sınıf içinde kullanılan eğitimsel oyunları öğrenilen bilgilerin pekiştirtmesini ve daha rahat bir ortamda tekrarlanmasını sağlayan bir etkinlik olarak görmektedir. Eğitsel oyunlar özellikle öğrenmeye yönelik olmalı ve sınıfta bir amaç için uygulanmalıdır. Sınıfta oyun oynama, ders materyallerini en iyi ve hoş bir yaşantı sunacak şekilde organize edilmesini sağlar. Sınıfta bir oyun düzenleneceği zaman; a) bilginin doğruluğu, b)kapsamın genişliği, c) oyun materyallerini anlamlı bir şekilde örgütleme, d) oyun materyallerinin temizliği ve e) orijinalliği gibi hususların göz önünde bulundurulması gerekir (Berrenger ve Prosser 1991:167-168). Oyun, Bilen (1989) tarafından da ele alınmış ve uygulama biçimleri açık bir şekilde ortaya konmuştur. Bilen tarafından geliştirilen, oyun teknikleri zaman ve maliyet bakımından oldukça ekonomik ve uygulama kolaylığına sahiptir. Bu nedenle bu çalışmada Bilen tarafından ortaya atılan ve kart oyunlarının ağırlıklı olduğu oyun tekniklerinin benzerleri uygulanmaya çalışılmıştır. 5.SONUÇLAR VE ÖNERİLER Deney grubundaki 40 kişiden oluşan 7. sınıf öğrencilerine madde ve özellikleri ünitesi periyodik tabloda köşe kapmaca oyunu ile verilmiştir. Periyodik tabloda köşe kapmaca oyununun, öğrencilerin periyodik tabloda atomların yerlerini bulmalarına, atomların özelliklerini, atom numaralarını ve bu atomların yaptıkları bileşikleri eğlenceli bir şekilde öğrenmelerine hizmet eden bir oyun olduğu söylenebilir. Geleneksel yöntem kullanılarak yapılan öğretim ile periyodik tabloda köşe kapmaca oyunu ile yapılan öğretimin deney ve kontrol gruplarına uygulanan test sonucunda elde edilen iki grubun ortalamalar arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, fen ve teknoloji öğretiminde öğrencilerin başarılarında, kullanılan öğretim yöntemlerinin önemli rol oynadığı söylenebilir. Öğrencilerin farklı öğretim yöntemlerine karsı ilgili oldukları ve katılımlarının oldukça yüksek olduğu yapılan çalışma sırasında gözlenmiştir. Araştırma sonucunda; Periyodik tabloda köşe kapmaca oyununun kullanılarak ders anlatılmasının geleneksel anlatım yöntemi ile karsılaştırıldığında akademik başarıyı olumlu yönde etkilediği söylenebilir. Yapılan araştırmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda fen bilgisi eğitimiyle ilgili su önerilerde bulunulabilir:
1.Fen ve teknoloji dersi, madde ve özellikleri ünitesinin anlatımı sırasında periyodik tablo mümkün olduğunca çok kullanılıp öğrencinin katılımı sağlanmalıdır. 2. Konu öncesinde öğretmen ya da öğrenciler tarafından hazırlanan, elementler ve özellikleri, müfredattaki önemli elementlerin proton sayıları, kullanım alanları ile ilgili oyun kartları mümkün olduğunca çok kullanılmalıdır. 3. Fen ve teknoloji öğretiminde kalıcılığı sağlamak için konuların görsel materyallerle desteklenerek eğlenceli bir hale getirilmesi sağlanmalıdır. 4. Öğretmenlere hizmet içi ve hizmet öncesinde fen ve teknoloji dersinde oyun ile öğretim yöntemine ilişkin eğitimler verilmelidir. TEMEL KAYNAKLAR Berrenger, Joy L. Prosser, A.,(1991) The Create -A- Game Exam.a method to Facilitate student interest and learning.teaching of Psychology, 18:167-169. Bilen,M.,(1989). Başarılı Öğretim Teknikleri, Ankara: Ankara Basım Sanayii ve Kağıtçılık. Demirel, Ö., Ün,K., (1994) Genel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Usem Yayınları. Geban, Ö., Uzuntiryaki, E., Akçay, H., Kılıç, S., Alpat, S. (1998). Kavram Haritalama ve Benzeşme Yöntemiyle Mol kavramı Öğretimi, D.E.Ü. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. Orlıch, D.C. (1985).Teaching Strategies. Toronto: B.C. Healt and Company. Sökmen, N., Bayram, H., Solan, Ü., Savcı, H., Gürdal, A. (1997). Kavram haritasının Fen Bilgisi Başarısına Etkisi, Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, s.142 149, Türkeli, Y. (2002). İlköğretim Fen Eğitiminde Disiplinler Arası Yaklaşım/ Zeka ve Mesleklerle İlişkisi. V. Fen ve Matematik Eğitimi Sempozyumu, (16-18 Eylül 2002), Ankara Uzuntiryaki, E., Çakır, H., Geban, Ö. (2001). Kavram Haritaları ve Kavramsal Değişim Metinlerinin Öğrencilerin Asit-Bazlar Konusundaki Kavram Yanılgılarının Giderilmesine Etkisi. Yeni Bin Yılın Basında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, (7 8 Eylül 2001), İstanbul. Bildiriler Kitabı, s. 281 284, 2001 Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yıldız, V.,(1992) İzmir İl Merkezindeki Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Oyunun Yeri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İzmir, Dokuz eylül Üniversitesi.