Sürdürülebilir sosyal güvenli in önündeki zorluklar
Konular Geçmi ten önemli trendler Esneklik ve esnek güvence Bireyselcilik ve azalan dayan ma Silikle en toplum 2
Toplumsal: Daha az evlilik Daha fazla bo anma Daha küçük aileler Ve. piyasas Geçmi ten önemli trendler Büyüyen ortalama gelir Daha yüksek kat m oran Daha fazla geçici istihdam Daha fazla serbest meslek sahibi Daha fazla yar zamanl istihdam Tek i verenli kariyerlerin sonu Daha fazla esneklik Silikle en i gücü 3
Evlilik ve Bo anma 4
Ortalama aile büyüklü ü 1980-2005 5
Daha toplumsal özellikler (Bat Avrupa) Tek ebeveynlik artt Ya ayr : Kültür Konut Bak m Artan ya am beklentisi ve sa a ra men ya lanma için kriterler ayn kald Ya ayr (i piyasas ) Ailelerden ziyade bireysel haklara odaklanma 6
Grup Çal mas Türkiye nin genç bir nüfus yap var: nüfusun yüzde 10 u be ya n alt nda ve yüzde 32 si de on be ya n alt nda. Ya altm be ve üzeri olanlar n oran ise yaln zca yüzde 6. Ya am beklentisi erkekler için 66 ya, kad nlar içinse 71 ya. (TDHS 1998, p.4). 1998 de okuryazarl k oran erkekler için yüzde 94, kad nlar içinse yüzde 74 (UNICEF 2001), ilkokuldan sonra devam edenlerin say az. Türkiye de aileler ortalama 4.3 ki ilik. ehirlerde bu oran ortalama dört ki iye dü üyor, k rsal alanlarda ise 4.9 a yükseliyor. Türkiye deki ev yap n yaln zca yüzde 5 i tek ki ilik, her be evden ikisinde ise be ya da daha fazla ki i var (TDHS 1998:4). Bugün Türk ailelerinin yüzde 70 i çekirdek aile, en az bir çocuklar, anne baba var ve ailelerin yüzde 20 si geni aile, di er akrabalar yla genelde de kocan n annesi babas veya di er akrabalar yla ya ayan evli çiftler. Bir aile çekirdek olarak tan mland nda bile genelde yak n akrabalar da kom u durumundad rlar. Ailelerin yüzde 5 i tek ebeveynlerin ya ad da lm ailelerdir. Türk sosyal güvenli inde aile boyutu ve aile de erleri hesaba kat lmal r? Avrupa n n geri kalan na k yasla ba ka farkl klar var m? Varsa, nerede? 15 dk. grup tart mas, 5 dk. rapor haz rlama, 5 dk. rapor sunumu, 10 dk. aç k tart ma 7
Büyüyen ortalama gelir 8
stihdamla alakal göstergeler 9
Daha fazla esneklik Ya am boyu ö renme büyük ölçüde kabul edilmi tir stihdam edilebilirlik büyük ölçüde uygulanmakta Tek i verenli kariyerlerin sonu Benim ailemden örnek Tek meslekli kariyerlerin gelecekte sonu Artan serbest meslek Serbest meslek sahipleri krizler s ras nda yüksek bedeller ödüyorlar Baz emeklilik programlar (ça kavramlara dayal ) istihdam edilebilirli in önünde engel (ordu hizmetleri, itfaiyeci, vb.) 10
Grup 1, 3, 5: Grup Çal mas er esneklik artan istihdam n ön art ysa (ayn zamada Türkiye de) sosyal güvenlik (özellikle i sizlik yard mlar ve emeklilik) daha fazla esnekli e nas l katk da bulunabilir? Bunun bedelini kim ödemek durumunda kal r? (prim olarak) Grup 2 ve 4: Serbest meslek istihdamda büyüyen bir trend olaca için ve serbest meslek sahipleri krizler s ras nda en yüksek bedeli ödedikleri için, sosyal güvenlik haklar verilmeli mi? Öyleyse, hangi haklar ve neden? (Türkiye deki mevcut durum odakl ) 20 dk. grup tart mas, 5 dk. rapor haz rlama, 5dk. raporlama, 20dk. aç k tart ma 11
Ya lanan Avrupa 12
Ba ml k oran : Ba ml k Oran 0-14 ve 65 ya aras ve daha ya ki iler 15-64 ya aras ki iler X 100 13
14
15
AB deki insanlar ya lan yorlar (ya am beklentisi) Say ve ki i paylar > 64 art yor Özellikle insanlar > 80 AB nüfusu ya lan yor (ortalama ya ) 15-64 ya aras nüfus azal yor Somut maliyet etkileri art yor: piyasas küçülüyor Daha az üretken i gücü Artan hastal k izni, i sizlik yard mlar, özürlülük yard mlar Emeklilik maa lar Emeklilik maa lar n süreleri Sa k hizmeti masraflar Uzun vadeli bak m masraflar 16
Emeklilik maa lar, sa k hizmeti, uzun süreli bak m, i sizlik yard mlar ve e itim için toplam masraflar % GYH ayn senaryo 17
Ya lanma maliyetinin ölçümü: ortak uzun vadeli bütçesel yans malar Emeklilik gücü - Kat m - stihdam - sizlik Ulusal modeller Nüfus 2004-2050 üretkenli i GYH Sa k hizmeti Uzun vadeli bak m Toplam ya a ba harcama Reel faiz oranlar itim sizlik yard mlar
Grup çal mas Ya lanan bir toplumun yükselen masraflar ile mücadele için neler yap labilir? Önleyici ve koruyucu önlemleri ay z Bu etkilerle mücadele için ne gibi yat mlar yap labilir? 25dk grup tart mad, 10dk rapor haz rlama, 5dk rapor sunumu, 20dk aç k tart ma 19
Önleyici Önlemler: Kat m oran n artt lmas Ortalama çal ma saatlerinin artt lmas (yar zamanl çal ma oran n dü ürülmesi) Göç Hastal k izninin, ya la ilgili i sizlik ve özürlülük maa lar n azalt lmas Emeklilik ya (ya am beklentisiyle ili kili) (çocuk yapmak? H zl!) 20
Koruyucu önlemler: Emeklilik maa n ve sosyal yard m düzeylerinin azalt lmas Emeklilik programlar n durdurulmas (sosyal) yard m sürelerinin azalt lmas Sa k hizmetlerinin azalt lmas Uzun süreli bak m olanaklar n kapat lmas (açmak yerine) (Sa k hizmeti yeniliklerinin azalt lmas ) Gönüllü ötenaziye kar direncin durdurulmas 21
Yat mlar: Kültür de ikli i: ailenin yeniden de er kazanmas Sa n iyile tirilmesi (sigara, alkol, kilo, egzersiz) Kültür de ikli i: gerçek ya am boyu ö renme ve de im (modüler) e itim (destekleyici) teknoloji Sosyal güvenlik sistemlerinde esneklik 22
Olas masraf azalt m/fark ndal n örnekleri 23
Olas masraf azalt m/fark ndal n örnekleri 24
Olas masraf azalt m/fark ndal n örnekleri 25
26
Türkiye 0-14 ya aras nüfusun a ama a ama azalmas 15-64 ya aras nüfusun artmas (+11 milyon) 2050 de x4 daha fazla insan > 65 (4.5 milyon > 18 milyon) 27
Grup çal mas Türkiye nin kar la zorluklar nelerdir? Avrupa daki geli melerle ilgili olarak Türkiye için f rsatlar var? Varsa neler? Bu zorluklar ve/veya f rsatlar ile ilgili olarak Türk sosyal güvenlik sisteminin oynayabilece i belirli roller var m? Lütfen tan mlay z. Ba ka gereklilikler var m? Lütfen unlar da dahil ediniz: sizin bak aç zdan kat m oran, i sizlik, e itim ba ar, aile hayat vb. 1 saat grup çal mas 10 dakika sunum Kapan tart mas 28